Weh Wi Ku Laan Fahn Livin Tingz?
Livin tingz groa, moov, ahn riprojoos. Bikaaz a dis, no ada planet deh laik fi wee wan. Ahn tudeh hyoomanz noa moa bowt livin tingz dan eva bifoa. Weh livin tingz teech wi bowt weh laif kohn fram? Mek wi fain owt.
Di way how livin tingz dizain shoa dat sohnbadi dizain dehn. Aal livin tingz mek owta selz. Di sel dehn da laik wahn lee fakchri, eech sel haftu du wahn lata tingz fi mek di livin ting ku servaiv ahn riprojoos. Ahn dis hapm eena aal livin tingz weda ih luk komplikaytid er nat. Fi egzampl, tink bowt di ees weh peepl yooz fi mek bred. Eech sel a di ees da akchwali wahn smaal livin ting. Now, wen wi kompyaa di ees sel tu wahn hyooman sel, ih noh mait luk az komplikaytid, bot ih ga wahn komplikaytid dizain. Eech sel ga wahn nucleus weh ga DNA, weh da wahn koad weh tel di sel weh fi du. Eech sel aalso ga sohnting weh da laik wahn lee “masheen” weh werk eena wahn way fi brok dong kemikalz weh jain tugeda an ton it intu food weh dehn need fi liv. If wahn ees sel noh ga food, di sel sloa dong laik if ih di goh sleep. Dis da wai yu ku sayv op ees fi wahn lang taim eena di kichin an ih wahn stil gud wen yu redi fi mek bred.
Saiyentis di stodi di ees sel dehn fi wahn lata yaaz now fi mek dehn ku andastan di hyooman sel dehn beta. Bot dehn stil ga wahn lata ting weh dehn noh andastan. Profesa Ross King fahn di Chalmers University of Technology da Sweden seh: “Dehn noh ga inof saiyentis fi mek dehn ku du aal di eksperiment weh dehn waahn du fi andastan how di ees werk.”
Wen yu tink bowt di way how di ees sel geh mek, yu noh tink sohnbadi mi haftu dizain it? Er yu tink di ees sel kuda mi jos kohn fahn notn?
Wahn livin ting kyaahn kohn fahn sohnting weh noh livin. DNA mek op a difrent kemikalz weh jain tugeda weh dehn kaal nucleotides. Eech hyooman sel gat een 3.2 bilyan nucleotides. Dehnya difrent kemikalz weh jain tugeda mek op wahn spesifik koad weh tel di sel dehn how fi mek enzymes ahn proteins.
Saiyentis seh dat if dehnya nucleotides kohn tugeda bai chaans bilyanz ahn bilyanz a taimz, dehn ku praabli faam DNA onli wan taim. Bot fi mek sohnting laik dis hapm bai chaans noh reeli pasabl.
No saiyentis eva mek wahn livin ting kohn fahn sohnting weh noh livin.
Di hyooman laif dizain eena wahn speshal way. Az hyoomanz, wee mek eena wahn way weh wi ku injai laif, ahn dis da sohnting weh no ada livin ting ku du. Owta aal livin tingz, onli hyoomanz ku mek tingz ahn bee kriyaytiv. Dehn ku mek dehn oan kamyooniti, ahn dehn ku aalso shoa difrent imoashanz. Wee hapi dat wi ku injai difrent kaina tays, smel, song, kala, ahn wi ku si difrent tingz. Wee aalso plan fi di fyoocha ahn wi saach fi di meenin a laif.
Weh yoo tink? Yoo tink evolooshan da weh mek wi bee dis way bikaaz wi need fi servaiv ahn riprojoos? Er yu tink dat di way wi geh mek fi injai laif shoa dat laif da wahn gif fahn wahn lovin Kriyayta?