1. Weh rispansabiliti Jehoava gi payrents?

JEHOAVA mi kriyayt di fos kopl wid di dizaiya fi ga chiljren. Di Baibl seh: “Pikni da wahn gif fahn Gaad.” (Ps. 127:3) Weh dat meen? Wel, imajin dat wan a yu bes fren aks yu fi hoal wahn big amonk a moni far ahn. How yoo wuda feel bowt dat? Fi shoar, yu wuda feel gud bikaaz dat shoa dat yu fren chros yu. Bot yu mait wori bowt how yu wahn kip di moni sayf. Sayhn way soh, wi bes fren, Jehoava, gi payrents sohnting fi luk afta weh wert faar moa dan moni. Hihn gi payrents di rispansabiliti fi tek gud kyaa a dehn chiljren ahn fi mek shoar dat dehn hapi.

2. Weh kweschanz wi wahn diskos?

² Da hoo fi disaid weda er nat wahn marid kopl fi ga chiljren, ahn wen dehn fi ga chiljren? Ahn weh payrents ku du fi help dehn chiljren ga wahn hapi laif? Kansida som a di prinsiplz fahn Gaad Werd weh ku help Kristyan koplz fi mek waiz disizhanz.

3. (a) Da hoo fi disaid weda er nat wahn marid kopl fi ga chiljren? (b) Weh Baibl prinsiplz di famili ahn frenz a wahn marid kopl shuda kip in main?

³ Eena sohn kolcha, peepl ekspek dat wahn kopl weh jos geh marid fi staat tu ga chiljren az soon az pasabl. Dehn famili ahn frenz mait chrai fi presha dehn fi ga chiljren. Jetro, wahn brada fahn Asia, seh: “Eena di kangrigayshan, sohn kopl weh ga chiljren presha adaz weh noh ga  chiljren fi staat wahn famili az soon az pasabl.” Jeffrey, wahn neks brada fahn Asia, seh: “Som a dehn tel koplz weh noh ga chiljren dat laytaraan dehn noh wahn ga nobadi fi tek kyaa a dehn wen dehn geh oal.” Bot eech kopl need fi disaid fi dehnself weda er nat dehn waahn ga chiljren. Dat da fi dehn disizhan; da fi dehn rispansabiliti. (Gal. 6:5) Af koars, frenz ahn famili waahn mek di marid kopl hapi, bot aala wi need fi memba dat di kopl need fi mek dehn oan disizhanz.—1 Tes. 4:11.

4-5. Weh too impoatant ting wahn kopl need fi diskos, ahn wen da di bes taim fi mek dehn taak bowt it? Pleez eksplayn yu ansa.

⁴ Wahn kopl weh disaid dat dehn waahn ga chiljren need fi diskos too impoatant kweschan: Fos, da wen dehn wahn ga chiljren? Sekant, humoch chiljren dehn waahn ga? Wen da di bes taim fi mek wahn kopl diskos dehnya tingz? Ahn wai dehndeh too kweschan soh impoatant?

⁵ Ih waiz fi mek wahn kopl taak bowt dehndeh tingz bifoa dehn geh marid. Wai? Bikaaz ih impoatant fi mek di too a dehn feel di saym way bowt dis tapik. Dehn wahn aalso need fi kansida if dehn redi fi da kaina rispansabiliti. Sohn kopl disaid fi wayt til wan er too yaaz afta dehn wedn fi ga chiljren, bikaaz chiljren ku tek op wahn lata taim an enerji. Dehn wayt soh dat dehn ku geh yoostu liv tugeda az wahn kopl. Dis alow dehn fi geh kloasa tu eech ada.—Ifee. 5:33.

6. How di taim weh wi liv eena rait now afek sohn kopl?

⁶ Ada Kristyanz chooz fi fala di egzampl weh Noawa chree son ahn dehn waif mi set. Dehn neva ga chiljren rait away. (Gen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Peet. 2:5) Jeezas mi kompyaa “Noawa dayz,” tu di taim weh wee di liv eena. Ahn wi haftu agree wid dat bikaaz wee di liv eena “sohn terabl taimz.” (Mach. 24:37; 2 Tim. 3:1) Soh bikaaz a dat, sohn marid kopl disaid dat dehn noh wahn ga chiljren. Insted, dehn disaid fi yooz dehn taim fi du moa eena Jehoava servis.

7. How di prinsipl dehn da Look 14:28, 29 ahn Proverbs 21:5 ku help wahn kopl?

⁷ Wen wahn kopl di disaid if dehn waahn ga chiljren, ih waiz fi mek dehn “figa owt humoch ih wahn kaas.” (Reed Look 14:28, 29.) Koplz weh ga chiljren  noa dat fi rayz chiljren noh onli kaas moni bot ih aalso tek op wahn lata taim an enerji. Dat da wai ih impoatant fi mek wahn kopl kansida dehnya kweschanz: ‘If wi ga chiljren, yu tink di too a wi wahn need fi goh werk soh dat wi ku provaid fi weh wi famili need? Di too a wee agree pahn wat da wi “baysik needz”? If di too a wee haftu werk, da hoo wahn tek kyaa a wi chiljren? Da hoo wahn afek di way dehn tink ahn ak?ʼ Wen koplz taak bowt dehnya kweschan, dehn di mek gud yoos a di Baibl waiz advais da Proverbs 21:5. *—Reed.

8. Weh kaina chalenjiz Kristyan koplz fi ekspek, ahn weh wahn lovin hozban shuda du?

⁸ Wahn pikni need fi spen inof taim wid eech wan a ih payrents, in fak, ih dizerv it. Soh if wahn kopl ga chiljren wan afta di ada, dehn mait fain it haad fi giv eech pikni di atenshan weh dehn need. Sohn marid koplz weh mi ga moa dan wan yong chail at di sayhn taim mi seh dat dehn mi feel schres owt. Wahn ma mait aalwayz feel taiyad. Shee mait bee soh taiyad dat ih noh ga di enerji fi pray, stodi, ahn preech regyula. Shee mait aalso fain it haad fi pay atenshan ahn benifit fahn di meetin dehn. Af koars, wahn lovin hozban wuda du wateva ih ku du at hoam ahn da di meetin dehn fi sopoat ih waif wen di chiljren need atenshan. Fi egzampl, hihn ku help ih waif wid som a di werk eena di hows. Hihn wahn werk haad fi mek shoar dat ih ga wahn regyula Famili Wership ahn dat ih hoal famili benifit fan it. Ahn hihn gwehn pahn feel servis lang wid ih famili pahn wahn regyula baysis.

9-10. Weh payrents need fi du if dehn waahn help dehn chiljren?

⁹ Weh payrents ku du fi help dehn chiljren laan fi lov Jehoava? How dehn ku protek dehn chiljren fahn di daynjaz eena dis werl? Kansida sohn steps weh payrents ku tek.

¹⁰ Pray fi Jehoava help. Kansida di egzampl weh Samson payrents, Manoawa an ih waif, mi set. Wen Manoawa mi fain owt dat dehn mi wahn ga wahn son, hihn mi bayg Jehoava fi gaidans pahn how fi rayz dehn pikni.

11. How payrents ku fala di egzampl weh Manoawa set da Judges 13:8?

¹¹ Nihad an Alma, fahn Bosnia ahn Herzegovina, mi laan fahn Manoawa egzampl.  Dehn seh: “Jos laik Manoawa, wee mi bayg Jehoava fi teech wi how fi bee gud payrents. Ahn Jehoava mi ansa wi pryaa eena lata wayz—hihn mi ansa wi chroo di Skripchaz, Baibl poblikayshanz, di meetinz, ahn di kanvenshan dehn.”—Reed Judges 13:8. *

12. Weh kaina egzampl Joazef ahn Mayri mi set fi dehn chiljren?

¹² Teech bai egzampl. Weh yu seh impoatant; bot weh yu du ku afek yu chiljren wahn lat moa. Wee ku bee shoar dat Joazef ahn Mayri mi set wahn reeli gud egzampl fi Jeezas ahn di res a dehn chiljren. Joazef mi werk haad fi provaid fi ih famili. Pahn tap a dat, Joazef mi inkorij ih famili fi valyu spirichwal tingz. (Deut. 4:9, 10) Eevn doa di Laa neva seh ih haftu du it, Joazef mi stil kehr ih famili wid ahn da Jeroosalem “evri yaa” fi selibrayt di Paasoava. (Look 2:41, 42) Som a di ada pa dehn eena dehndeh dayz mi praabli tink dat fi kehr dehn famili pahn wahn chrip laik dat wuda bee haad, tek op wahn lata taim, ahn kaas wahn lat a moni. Bot Joazef mi lov Jehoava ahn hihn mi teech ih chiljren fi du di saym ting. Mayri mi noa di Skripchaz gud. Soh bai fi shee werdz an akshanz, shee mi teech ih chiljren fi lov Gaad Werd.

13. How wahn kopl mi fala di egzampl a Joazef ahn Mayri?

¹³ Nihad an Alma, weh wi mi taak bowt erliya, mi waahn fala Joazef ahn Mayri egzampl. How dat mi help dehn fi teech dehn son fi lov ahn serv Gaad? Dehn seh: “Bai di way wi liv wi laif, wi chrai shoa wi son dat ih gud fi liv bai Jehoava prinsiplz.” Nihad seh: “Bee di kaina persn weh yu waahn yu pikni fi bee.”

14. Wai payrents need fi noa hoo dehn chiljren spen taim wid?

¹⁴ Help yu chiljren fi chooz gud frenz. Wahn ma ahn pa need fi noa hoo dehn chiljren di spen taim wid ahn weh dehn di du. Dehn aalso need fi noa hoo dehn chiljren di kamyoonikayt wid chroo soashal meedya ahn pahn dehn foan. Dehn frenz ku afek how dehn tink ahn how dehn bihayv.—1 Kor. 15:33.

15. Weh payrents ku laan fahn Jesi egzampl?

¹⁵ Weh payrents ku du if dehn noh noa how fi yooz wahn kompyoota er wahn foan gud? Wahn pa fahn di Philippines, weh naym Jesi, seh: “Wee neva noa wahn lat bowt teknalaji. Bot dat neva stap wi fahn teech wi chiljren bowt di daynjaz weh wi fays wen wi yooz foan, tablet, ahn kompyoota.” Jesi neva stap ih chiljren fahn yooz dehn ting deh jos bikaaz hihn neva noa how fi yooz dehn. Hihn seh: “Ah mi inkorij mi chiljren fi yooz dehn foan fi laan wahn nyoo langwij, fi stodi fi di meetin dehn, ahn fi reed di Baibl evri day.” If yoo da wahn payrent, yoo don reed ahn diskos wid yu chiljren di gud advais weh yu ku fain pahn di “Yoots” sekshan a jw.org^®? Sohn gud aatikl dehdeh bowt how fi bee rispansabl wen ih kohn tu sen teks mesij ahn poas pichaz pahn di Intanet. Yoo don wach ahn diskos di veedyo dehn wid dehn weh naym: Hoo Deh Eena Kanchroal—Yoo er Yu Divais ahn Bee Smaat Wid How Yu Yooz Soashal Meedya? * Dehn ga sohn  reeli gud infamayshan weh ku help yu fi teech yu chiljren how fi yooz dehn foan, tablet, ahn kompyoota eena wahn waiz way.—Prov. 13:20.

16. Weh wahn lata payrents du, ahn wat da di rizolt?

¹⁶ Wahn lata payrents mek di efoat fi araynj fi mek dehn chiljren spen taim wid peepl weh di set wahn gud egzampl eena dehn servis tu Gaad. Fi egzampl, NʼDéni ahn Bomine, wahn kopl da Côte dʼIvoire, mi aalwayz invait di serkit oavaseeya fi stay da dehn hows. NʼDéni seh: “Dis mi afek wi son eena wahn gud way. Hihn mi staat tu painyaa, ahn now hihn di serv az wahn serkit oavaseeya.” Yoo tink yu ku mek planz soh dat yu chiljren ku spen taim wid frenz laik dat weh da wahn gud egzampl?

17-18. Da wen payrents fi staat teech dehn chiljren?

¹⁷ Staat tu teech dehn az erli az pasabl. Di erliya payrents staat tu teech dehn chiljren, di beta. (Prov. 22:6) Kansida di egzampl a Timoti, hoo doz chravl wid di apasl Paal. Timoti ma, Yoonis, an ih grani, Lois, mi staat tu teech hihn fahn “smaal.”—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Wahn neks kopl da Côte dʼIvoire, Jean-Claude ahn Peace, mi teech aal siks a dehn chiljren fi lov ahn serv Jehoava. Weh mi help dehn fi ga sokses? Dehn mi fala di egzampl a Yoonis ahn Lois. Dehn seh: “Lee wail afta wi chiljren dehn mi baan, wi mi staat tu teech dehn fahn Gaad Werd.”—Deut. 6:6, 7.

19. Weh ih meen fi teech yu chiljren Gaad Werd?

¹⁹ Weh ih meen fi “teech” yu chiljren Jehoava Werd? Eena Deuteronomy 6:7, di Heebroo werd weh chranslayt az teech meenz fi “ripeet ahn schres oava an oava.” Fi du dat, payrents need fi spen wahn lata taim wid dehn chiljren. Sohntaim yu chiljren ku mek yu geh beks wen yu haftu tel dehn weh fi du oava ahn oava. Bot payrents ku yooz dis apachooniti fi help dehn chiljren andastan Gaad Werd an yooz it eena dehn laif.

20. Eksplayn how Psalm 127:4 giv gud advais pahn how fi rayz chiljren.

²⁰ Tek di taim fi noa eech wan a yu pikni.  Psalm 127 kompyaa chiljren tu wahn aro. (Reed Psalm 127:4.) * Peepl mek aro aal difrent saiz an owta aal difrent mateeryal. Jos laik dat, eech wan a yu pikni difrent. Soh payrents need fi noa how fi teech eech wan a dehn pikni. Noatis weh wahn kopl da Izrel seh dehn mi fain yoosful fi help rayz dehn too chiljren fi serv Jehoava. Dehn seh: “Wi mi ga wahn separayt Baibl stodi wid eech wan a wi pikni.” Af koars, eech famili hed wahn need fi disaid wat da di bes way fi stodi wid ih chiljren.

21. Weh kaina help payrents ku ekspek fahn Jehoava?

²¹ Sohntaim, payrents mait feel schres owt bikaaz a di chalenjiz weh dehn fays, bot chiljren da wahn gif fahn Jehoava. Hihn aalwayz redi fi help. Jehoava wilin fi lisn tu di pryaaz a payrents. Ahn hihn ansa dehndeh pryaaz chroo di Baibl, wi poblikayshanz, ahn di egzampl an advais a machoar payrents eena di kangrigayshan.

22. Wat da som a di bes tingz payrents ku giv dehn chiljren?

²² Peepl seh dat fi rayz wahn pikni da wahn 20-yaa proajek, bot wahn payrent wahn aalwayz bee wahn payrent. Som a di bes tingz weh dehn ku gi dehn chiljren da lov, taim, ahn chraynin fahn di Baibl. Eech chail wahn rispan difrent tu da chraynin. Bot wahn lata chiljren weh geh rayz bai payrents weh lov Jehoava feel jos laik Joanna Mae, wahn sista fahn Asia. Shee seh: “Wen Ah luk bak pahn di chraynin weh mi payrents mi giv mi, Ah soh tankful dat dehn mi disiplin mi ahn teech mi fi lov Jehoava. Dehn neva jos gi mi laif, dehn gi mi wahn laif weh ga meenin.” (Prov. 23:24, 25) Milyanz a ada bradaz ahn sistaz feel di saym way bowt fi dehn payrents.