Wen Ah mi fainali staat tu painyaa, mi laif mi chaynj eena wahn way weh Ah neva tink pasabl. (Ifee. 3:20) Bot yu mait wanda how dat mi hapm. Mek Ah staat way fahn di biginin.

Ai mi baan da Berlin, Germany, jos wahn fyoo monts afta Werl Waar II mi staat op eena di yaa 1939. Tuwaadz di en a di waar eena 1945, sohn playn fahn di aami wuda flai oava di siti a Berlin ahn jrap lata bom. Afta wan a dehnya atak, lata di hows pahn di schreet weh Ah mi liv mi geh bon op. Bot mee, mi pa, mi ma, ahn mi yongis sista mi eskayp ahn gaahn da wahn shelta. Fi wi oan sayfti, wi mi gaahn da Erfurt, di plays wehpaat mi ma mi baan.

Mi ma mi reeli waahn fain di chroot, soh shee mi reed buks fahn peepl weh stodi filosofi, an ih mi reed bowt sevral difrent rilijan, bot ih neva feel laik non a dehn mi kaal ih atenshan. Ih neva fain weh ih mi-di luk fa. Eena 1948, too a Jehoava Witnisiz mi kohn da wi hows. Mi ma mi invait dehn een an aks wan kweschan afta di ada. Ih mi akchwali aks lata kweschanz. Les dan wan owa layta, shee mi tel mee ahn mi yonga sista, “Ah fain di chroot; dis da it!” Noh tu lang afta dat, mee, mi ma, ahn mi lee sista mi staat tu goh da di meetin dehn da Erfurt.

Eena 1950 wi mi moov bak da Berlin, ahn wi da-mi paat a di Berlin-Kreuzberg Kangrigayshan. Layta, wi mi moov agen tu wahn nada paat a Berlin, soh wi da-mi paat a di Berlin-Tempelhof Kangrigayshan. Mi ma mi en op di geh baptaiz, bot Ai mi feel laik Ah neva redi yet. Mek Ah tel yu wai.

Ih mi haad fi mek Ah du moa fi Jehoava bikaaz Ah mi shai bad. Eevn doa Ah mi deh eena di minischri, fi too yaaz Ah neva did taak tu enibadi. Bot tingz mi chaynj wen Ah mi spen taim wid sohn bradaz ahn sistaz weh da-mi gud egzampl a korij ahn dedikayshan tu Jehoava. Som a dehn mi deh eena di Nazi kansenchrayshan kyamp dehn da East Germany joorin di waar. Adaz mi smogl lichricha intu East Germany eena  seekrit, eevn doa di polees kuda mi kech dehn ahn chroa dehn eena jayl. Fi dehn gud egzampl mi reeli toch mi. Ah mi seh tu miself, ‘If dehnya bradaz ku put dehn laif eena daynja fi Jehoava ahn fi dehn bradaz ahn sistaz, Ai mos ku chrai fi bee les shai.ʼ

Ah mi staat tu get oava mi shainis wen Ah mi tek paat eena wahn speshal preechin kampayn eena 1955. Eena wahn leta weh mi geh poblish eena di Informant, * Brada Nathan Knorr mi anonks dat di kampayn da-mi di bigis wan weh di aaganaizayshan mi eva aaganaiz. Hihn mi seh dat if aala di poblishaz mi tek paat, “ih wuda bee di bes mont eena di hischri a di preechin werk.” Dat da egzakli weh mi hapm! Lee bit afta dat, Ah mi dedikayt mi laif tu Jehoava, an eena 1956, Ah mi geh baptaiz lang wid mi pa ahn mi sista. Bot dat da neva aal, Ah mi haftu mek wahn neks impoatant disizhan.

Fi sohn yaaz, Ah mi-di tink dat Ah shuda staat tu painyaa, bot Ah mi kip di put it aaf fi layta. Ah mi disaid fi laan how fi bai ahn sel tingz tu di bizniz dehn eena ada konchriz. Den, Ah mi waahn werk soh dat Ah wuda geh moa ekspeeryens eena mi jab ahn den staat tu painyaa. Soh, eena 1961, Ah mi geh wahn jab da di siti a Hamburg, weh da di bigis poat siti da Germany. Ah mi laik dis jab soh moch dat di moa Ah mi get intu it, di les Ah mi waahn painyaa. Weh Ah mi wahn du?

Ah soh graytful tu Jehoava fi yooz lovin bradaz fi help mi andastan dat fi serv Jehoava da di moas impoatant ting fi du eena laif. Sevral a mi frenz mi staat tu painyaa heda mee ahn dehn da-mi wahn gud egzampl fi mee. Aalso, Brada Erich Mundt, weh mi deh eena wahn kansenchrayshan kyamp joorin di waar, mi inkorij mi fi chros eena Jehoava. Hihn mi tel mi dat bradaz eena di kansenchrayshan kyamp weh mi chros dehn oan haat mi geh week spirichwali. Bot bradaz weh mi ga ful chros eena Jehoava mi mek di kangrigayshan dehn stay schrang.

Aalso, Brada Martin Pötzinger, hoo mi serv az wahn memba a di Govanin Badi yaaz layta, mi kip di inkorij di bradaz. Ah memba hihn wuda seh, “Korij da weh yu fi cherish di moas!” Afta Ah mi meditayt pahn dehndeh werdz a Brada Pötzinger, Ah mi mek op mi main fi kwit mi jab, an Ah mi staat tu painyaa eena Joon a 1963. Dat da-mi di bes disizhan Ah kuda mi eva mek! Eevn bifoa Ah mi staat tu luk fi wahn nyoo jab too monts layta, Ah mi geh invaitid fi serv az wahn speshal painyaa. Ahn wahn fyoo yaaz layta, Jehoava mi gi mi wahn wandaful sopraiz. Ah mi geh invaitid fi bee paat a di 44th klaas a Gilyad.

Wan a di moas impoatant lesn weh Ah mi laan fahn Brada Nathan Knorr ahn Brada Lyman Swingle da-mi fi noh giv op eena mi asainment. Dehn inkorij wi fi stay eena wi asainment eevn if ih neva eezi. Brada Knorr mi seh: “Weh unu wahn foakos pahn? Pahn di dert, di flai dehn, ahn di poa kandishanz? Er unu wahn foakos pahn di chree dehn, di flowaz, ahn di hapi peepl? Laan fi lov di peepl!” Wan day, wen Brada Swingle mi-di eksplayn wai sohn bradaz mi did en op di giv op, ih mi geh imoashanal an ih aiy dehn mi geh waachri waachri. Hihn mi haftu stap wahn lee wail fi kanchroal ih feelinz ahn den ih mi kantinyu taak. Dat mi reeli toch mi, an Ah mi mek op mi main fi neva let dong Krais ner ih faytful bradaz.—Mach. 25:40.

Wen wi mi geh wi asainments, som Betelaits mi kohn aks wahn groop a wi wehpaat wi mi geh asain. Dehn mi seh nais tingz bowt aala di plays dehn til Ai mi seh: “Congo (Kinshasa).” Dehn stap ahn seh: “Oa, Congo! Wi pray dat Jehoava deh wid yu!” At da taim, Congo (Kinshasa) mi deh aal oava di nyooz wid waar an aala di faitin ahn merdarayshan. Bot Ah mi kip di tink bowt weh aal Ah mi laan da Gilyad. Lee wail afta wi grajuwayshan eena Septemba 1967, mee, Heinrich Dehnbostel, ahn Claude Lindsay mi chravl tu di kyapital siti a Congo, Kinshasa.

Afta wi mi reech da Kinshasa, wi mi stodi French fi chree monts. Den wi mi gaahn da Lubumbashi, weh yoostu bee Elisabethville, kloas tu Zambia da di sowt a Congo. Wi mi moov intu wahn mishineri hoam da di midl a di siti.

Di preechin werk neva reech moas a Lubumbashi yet, soh ih mi eksaitin fi si di peepl da dis plays hyaa di Kingdom mesij fi di fos taim eena dehn laif. Wi mi en op di bayli ga taim fi stodi di Baibl wid aala dehnya peepl. Wi mi aalso preech tu di ofishal dehn weh mi werk fi di govament er fi di polees. Lata dehn mi shoa rispek fi Gaad Werd ahn fi di preechin werk. Di mayn langwij da-mi Swahili, soh mee ahn Claude Lindsay mi aalso laan da langwij. Den, wi mi geh asain tu wahn Swahili kangrigayshan.

Eevn doa wi mi ga lata byootiful ekspeeryens, wi mi aalso fays wahn lata chalenj. Wi mi haftu put op wid sohn jronk soaljaz er meen poleesman weh akyooz wi a du tingz weh wi neva du. Wan day, wahn lata poleesman mi rosh intu di mishineri hoam wen wi mi-di ga wi kangrigayshan meetin, ahn dehn kehr wi da di polees stayshan. Dehn mi gat wi deh di sidong pahn di grong til ten aklak eena di nait, den dehn let wi goh.

Eena 1969, Ah mi geh asain fi du serkit werk. Wen Ai da-mi wahn serkit oavaseeya, Ah mi haftu waak wahn lat chroo mod ahn tik bush da Africa. Da wan a di vilij dehn, wahn hen ahn ih lee chiks mi sleep anda mi bed da nait. Ah wahn neva faget di naiz weh ih mek ahn how ih wuda wayk mi op wen ih mi stil daak. Ah injai di tink bowt di eevninz wen mee ahn di bradaz wuda sidong rong di faiya ahn taak bowt di Baibl.

 Wan a di bigis chalenj da-mi fi deel wid di peepl weh mi priten fi bee wi bradaz, bot akchwali, dehn da-mi paat a di Kitawala politikal paati. * Som a dehn mi eevn geh baptaiz ahn da-mi eldaz eena di kangrigayshan. Faytful bradaz ahn sistaz neva geh fool bai dehnya soa-kaal Kristyanz. (Jood 12) In taim, Jehoava mi tek owt dehnya peepl fahn di kangrigayshanz, ahn den lat moa peepl mi staat tu kom eena di chroot.

Eena 1971, Ah geh wahn nyoo asainment tu di branch aafis da Kinshasa. Eena da asainment, Ah mi du lata difrent ting, laik ansa letaz, tek aadaz fi lichricha, ahn deel wid ada mataz fi di Servis Dipaatment. Da Betel, Ah mi laan how fi aaganaiz wi werk eena wahn big konchri weh moas a di baysik servis neva fongshan gud. Sohntaim, di mayl wuda tek monts fi reech di kangrigayshan dehn. Di mayl wuda geh load fahn wahn playn tu wahn boat. Di prablem da-mi sohn waata lili weh wuda groa laik tik weed eena di waata ahn mek di boat dehn geh stok fi monts. Bot di werk mi geh don eevn doa wi mi fays dehnya chalenjiz.

Ih mi amayzin fi si how di bradaz kuda mi ga big kanvenshan eevn doa dehn mi onli ga lee bit a moni. Dehn mi kaav owt di platfaam owta wud lais nes, dehn mi yooz lang elifant graas fi mek di waal dehn, ahn dehn mi roal op da sayhn graas fi put pahn di grong fi di peepl dehn sidong pan. Dehn mi yooz bambu fi fraym op di bildin ahn mat weh dehn mek owta graas fi di roof ahn fi di taybl dehn. Ahn dehn kot op chree baak tin ahn yooz it fi nayl. Ah mi aalwayz admaiya di way how dehnya bradaz ahn sistaz mi kom op wid sohn gud aidyaaz fi oavakom eni prablem. Ah lov dehn wahn lat. Ah reeli mis dehn afta Ah mi gaahn da wahn nyoo asainment!

Eena 1974, Ah mi geh asain tu di branch aafis da Nairobi, Kenya. Wi mi ga lat fi du, sins di Kenya branch mi sopoat di preechin werk da ten ada konchri weh mi deh kloas bai. Da som a dehn konchri, di werk mi deh anda ban. Ah mi aalwayz geh asain fi vizit dehnya konchri, espeshali Ethiopia, wehpaat wi bradaz mi-di goh chroo sohn reeli terabl chraiyalz. Lata dehn mi gaahn chroo sohn reeli bad chreetment; som a di bradaz mi eevn geh kil. Bot dehn neva giv op, ahn dehn mi stay faytful bikaaz dehn mi ga wahn gud rilayshanship wid Jehoava ahn wid wan anada.

Eena 1980, sohnting wandaful hapm eena mi laif, Ah mi geh marid tu Gail Matheson, hoo da-mi fahn Canada. Shee mi deh eena di saym Gilyad klaas wid mee. Wi mi yoostu rait letaz tu eech ada. Gail da-mi wahn mishineri da Bolivia. Afta 12 yaaz, wi mi meet op agen da New York. Lee wail afta, wi mi geh marid da Kenya. Ai soh hapi Ah marid Gail bikaaz shee aalwayz si tingz di way Jehoava si dehn ahn shee satisfai wid weh ih gat. Shee kantinyu fi bee mi preshos sopoat ahn mi lovin paadna.

Eena 1986, mee ahn Gail mi geh asain tu di serkit werk, an at di saym taim, Ah mi-di serv az wahn memba a di Branch Komiti. Di serkit werk mi inklood lata di konchri dehn weh mi deh anda di Kenya branch.

Ih waam mi haat wen Ah memba wen wi mi-di pripyaa fi di kanvenshan da Asmara (weh da Eritrea tudeh) eena 1992, wen wi werk neva deh anda ban eena da ayrya yet. Sad fi seh, doh, wi kuda mi onli fain wahn staybl weh mi luk bad owtsaid an eevn wos pahn di eensaid. Pahn di kanvenshan day, Ah stay wid mi mowt waid oapm wen Ah si how di bradaz mi fiks op di plays. Ih mi luk kompleetli difrent. Ih mi ton intu wahn priti plays fi wership Jehoava. Lata difrent famili mi bring sohn priti klaat fi kova eniting weh neva luk gud. Wi mi injai da eksaitin kanvenshan, ahn 1,279 peepl mi dehdeh.

Di serkit werk da-mi wahn big chaynj fi wee, sins di plays dehn wehpaat wi mi yoostu stay  da-mi wahn difrent plays evri week. Wan taim, wi mi stay eena wahn big byootiful hows bai di beech; wahn nada taim, wi mi stay eena wahn zink hows weh mi ga di tailit bowt 300 feet (100 m) away fahn di hows. Noh mata wehpaat wi mi serv, di memri dehn weh wi cherish di moas da-mi di bizi dayz eena servis wid di haad-werkin painyaaz ahn poblishaz. Wen wi mi geh wi neks asainment, wi mi haftu lef lata frenz weh wi mi lov ahn weh wi mi wahn mis bad.

Joorin di layt 1980ʼs ahn di erli 1990ʼs, wi werk mi leegalaiz eena sevral konchriz weh mi deh anda di Kenya branch. Sayka dat, wi mi bil sohn ada branch aafis. Eena 1993, wi mi geh asain fi werk da di aafis da Addis Ababa, Ethiopia, wehpaat wi werk yoostu deh anda ban ahn di bradaz mi werk eena seekrit. Bot now wi werk neva anda ban agen.

Jehoava bles di werk da Ethiopia. Lata di bradaz ahn sistaz mi staat tu regyula painyaa. Oava 20 persent a aala di poblishaz serv az regyula painyaaz sins 2012. Pahn tap a dat, di teeyokratik skool dehn provaid di bradaz wid di chraynin weh dehn need, an oava 120 Kingdom Haal mi geh bil. Eena 2004, di Betel famili mi moov intu wahn nyoo bildin, ahn wahn Asembli Haal deh pahn di saym prapati. Dat da wahn reel blesin.

Oava di yaaz, mee ahn Gail mek reeli kloas frenz wid wi bradaz da Ethiopia. Wi reeli lov dehn bikaaz dehn soh kain ahn lovin. Laytli, wi di ga lata helt prablemz ahn soh wi mi geh asain da di Central Europe branch wehpaat dehn di tek kayr a wi. Da chroo, dehn di tek kayr a wi, bot fi bee aanis, wi reeli ahn chrooli mis wi dyaa bradaz da Ethiopia.

Wi geh fi ekspeeryens ahn si wid wi oan too aiy how Jehoava mek di werk groa. (1 Kor. 3:6, 9) Fi egzampl, wen Ah mi preech tu peepl fahn Rwanda weh mi kohn da Congo fi dig fi kapa, nat wan singl poblisha mi deh da Rwanda. Now dehn ga oava 30,000 bradaz ahn sistaz eena da konchri. Eena 1967, Congo (Kinshasa) mi ga bowt 6,000 poblishaz. Now dehn ga sohn 230,000, ahn moa dan wan milyan peepl mi gaahn da di Memoaryal eena 2018. Eena aala di konchri dehn weh yoostu deh anda di Kenya branch, di amonk a poblishaz gaahn op tu moa dan 100,000.

Oava 50 yaaz agoa, Jehoava mi yooz sevral bradaz fi help mi tek op di ful-taim minischri. Eevn doa Ah stil haftu werk haad fi noh bee tu shai, Ah laan fi put mi kompleet chros eena Jehoava. Weh Ah ekspeeryens da Africa help mi fi ga moa payshens ahn fi bee hapiya. Mee ahn Gail admaiya wi dyaa bradaz ahn sistaz weh shoa haspitaliti, weh ga ful chros eena Jehoava, ahn weh noh giv op. Ah soh graytful fi Jehoava laayal lov. Jehoava reeli bles mi moa dan Ah mi eva ekspek.—Ps. 37:4.