1, 2. (a) Weh divaid peepl tudeh? (b) Wat da sohn kweschan wi wahn ansa eena dis aatikl?

WAHN sista weh liv eena sodan Europe seh: “Fan Ah yong, aal weh Ah si da injostis. Soh Ah neva get involv eena palitiks. Ah mi sopoat wahn vyoo weh wahn lata peepl wuda kaal radikal tinkin. In fak, fi yaaz Ai da-mi di gyalfren a wahn teroris.” Wahn brada da sodan Africa mi feel dat hihn mi ga reezn fi bee vailent. Ih seh: “Ai mi bileev dat mai chraib mi beta dan aala di ada chraib dehn. An Ah mi jain wahn politikal paati. Dehn mi teech wi fi kil wi enimi wid spyaa—eevn peepl fahn wi oan chraib weh sopoat wahn nada politikal paati.” Wahn sista weh di liv eena senchral Europe seh: “Ah mi prejudis, an Ah mi hayt enibadi weh mi kohn fahn wahn difrent konchri er hoo mi ga wahn difrent rilijan fahn mee.”

² Moa ahn moa peepl eena di werl tudeh di shoa da saym kaina atichood. Palitiks divaid peepl, an eena lata konchri peepl haftu fays prejudis. Da jos laik weh di Baibl seh bowt peepl eena di laas dayz. Ih seh: “Dehn noh wahn ga mersi pahn nobadi.” (2 Tim. 3:1, 3) How Kristyanz ku protek dehn yooniti eevn doa wi di si moa ahn moa divizhan eena dis werl? Wi ku  laan wahn lat fahn Jeezas wen hihn mi deh pahn di ert. Di Jooish peepl mi-di ga lata politikal prablemz. Bot Jeezas handl di sichuwayshan eena di bes way pasabl. Soh wi wahn diskos dehnya chree kweschan: Wai Jeezas neva sopoat politikal indipendens? How hihn mi shoa dat Kristyanz need fi stay owta palitiks ahn noh tek saidz? Ahn how hihn mi teech wi dat ih neva rait fi yooz vailens az wahn ekskyoos fi geh jostis?

3, 4. (a) Weh di Jooz mi-di hoap Jeezas mi wahn du fi dehn? (b) Weh di disaipl dehn mi-di tink bowt Jeezas?

³ Wahn lata di Jooz weh Jeezas yoostu preech tu mi reeli waahn dehn indipendens fahn Roam. Dehn mi eevn ga wahn politikal paati weh yoostu kampayn fi dat. Bot dehn neva jos kampayn; dehn mi vailent tu. Wahn lata dehn yoostu fala di teechinz a wahn man weh mi naym Joodas fahn Gyalilee. Hihn da-mi wahn faals mesaiya hoo mi fool op lata peepl. Joseefos, wahn man weh mi rait bowt hischri bak den, mi seh dat Joodas yoostu “push peepl fi ribel gens Roam ahn shaym dehn op fi weh dehn yoostu pay taks.” Di Roaman dehn mi en op di kil Joodas. (Aks 5:37) Bot membaz a di paati weh mi fala hihn mi kantinyu yooz vailens gens Roam fi chrai geh indipendens.

⁴ Apaat fahn dehn vailent Jooz, di aadineri Jooz mi-di wayt fi wahn Mesaiya weh mi wahn du sohnting bowt weh mi-di hapm bak den. Dehn mi-di hoap dat di Mesaiya wuda mek dehn nayshan praspa ahn free dehn fahn Roam. (Look 2:38; 3:15) Wahn lata dehn mi bileev dat di Mesaiya mi wahn set op wahn kingdom da Izrel bak den. Den milyanz a Jooz weh mi-di liv eena difrent plays wuda goh bak hoam. Memba dat Jan di Baptis mi aks Jeezas: “Yoo da di Wan weh fi kohn, er wi fi luk owt fi sohnbadi els?” (Mach. 11:2, 3) Maybi Jan mi waahn noa if wahn nada Mesaiya mi wahn gi di Jooz weh dehn mi-di hoap fa. Eevn di too disaipl hoo mi meet Jeezas afta ih mi rezorek mi-di hoap dat Jeezas mi wahn du di saym ting. (Reed Look 24:21.) Noh lang afta dat, eevn Jeezas apasl dehn mi aks ahn: “Laad, yoo wahn free fi wee peepl now ahn soh gi bak Izrel dehn kingdom?”—Aks 1:6.

5. (a) Wai di peepl a Gyalilee mi waahn Jeezas bee dehn king? (b) How Jeezas mi karek dehn tinkin?

⁵ Da dehn kaina tinkin bowt di Mesaiya mi mek di peepl fahn Gyalilee waahn mek Jeezas bee dehn king. Dehn mosi mi-di tink dat Jeezas wuda mi bee di perfek leeda kaaz hihn da-mi wahn gud speeka, ih kuda mi kyoar enibadi weh sik, an ih eevn mi feed di hongri. Wahn taim ih mi feed bowt 5,000 peepl. Rait away, ih riyalaiz weh dehn mi-di tink. Di Baibl seh: “Wen Jeezas si dat di peepl dehn mi-di luk fi foas ahn fi bee king, ih gaahn bak op di hil soh dat ih kuda mi deh bai ihself.” (Jan 6:10-15) Di neks day, pahn di ada said a di see, di krowd mi setl dong. Soh, Jeezas eksplayn tu dehn di perpos a fi hihn werk; ih mi kohn fi gi dehn spirichwal benifits noh mateeryal benifits. Ih tel dehn: ‘Noh bada kil op unuself di werk fi food weh wahn soon spail; insteda dat, werk fi di food weh wahn mek unu liv fareva.ʼ—Jan 6:25-27.

6. How Jeezas mek it klayr dat ih neva di luk fi politikal powa pahn di ert? (Koment pahn di picha da di biginin a dis aatikl.)

⁶ Jos bifoa Jeezas mi ded, ih riyalaiz  dat som a ih falowaz mi-di ekspek hihn fi set op wahn kingdom da Jeroosalem. Ih mi karek dehn tinkin. Ih yooz wahn parabl a wahn man weh mi waahn ih servant dehn inves ih moni. Da parabl shoa dat Jeezas da-mi di “man weh mi hai op eena sosaiyati.” Hihn wuda mi haftu chravl da wahn faar plays, ahn dat mi wahn tek wahn lang taim. (Look 19:11-13, 15) Jeezas mi menshan tu di Roaman atariti dehn dat hihn noh get involv eena palitiks. Ponchos Pailat aks Jeezas: “Yoo da di king a di Jooz?” (Jan 18:33) Maybi di govna mi-di wori dat Jeezas mi wahn ster op di peepl gens Roam, wan a di mayn ting dehn weh Pailat yoostu wori bowt. Soh Jeezas ansa ahn seh: “Ai noh rool laik dehn king weh rool pahn dis ert.” (Jan 18:36) Hihn wuda mi neva get involv eena palitiks kaaz fi hihn Kingdom mi fi rool fahn hevn. Ih tel Pailat dat fi hihn werk pahn di ert da-mi fi “taak bowt di chroot.”—Reed Jan 18:37.

7. How wi mait gi sopoat tu politikal indipendens widowt eevn noa it?

⁷ Jos laik Jeezas, wi need fi andastan wi asainment eena dis werl. If nat, wi mait en op di sopoat politikal indipendens widowt eevn noa it. Ih mait bee jos bai di way wi tink er taak. Soh wi haftu bee kyaaful ahn dat noh aalwayz eezi. Wahn serkit oavaseeya seh: “Peepl eena fi wee ayrya tink dat politikal indipendens wahn mek dehn ga wahn beta laif, ahn dehn ga wahn schrang lov fi dehn konchri. Pahn di ada han, di bradaz kip bizi eena di preechin werk ahn dis help dehn fi stik tugeda ahn foakos pahn di Kingdom. Wi soh tankful fi dat! Dehn luk tu Gaad fi solv aala di injostis ahn prablemz weh wi fays.”

8. Gi wahn egzampl a weh di Jooz weh mi-di liv eena di Roaman Empaiya mi haftu deel wid.

⁸ Injostis aalwayz kaaz peepl fi get intu sohn heetid aagyument. Taks da-mi wahn hat tapik eena Jeezas taim. In fak, dat da-mi di reezn wai Joodas fahn Gyalilee mi ribel. Di peepl mi sopoas tu pay dehn taks tu Roam. Wahn lata di peepl weh mi lisn tu Jeezas mi haftu pay taks pahn lan, gudz, ahn hows. Ahn bikaaz di taks kalekta dehn mi korop, di peepl mi feel di berdn moa. Dehn yoostu pay aaf di govament ofishal dehn fi geh wahn pozishan ahn den yooz dehn powa fi mek lata moni. Da soh Zakeeyos, wan a di big taim taks kalekta da Jeriko, mi geh rich. Ih mi tek advantij a di peepl.  (Look 19:2, 8) Weh hihn mi du da praabli weh wahn lata dehn mi-di du.

9, 10. (a) How Jeezas enimi mi chrai get ahn involv eena wahn politikal ishu? (b) Weh wi laan fahn di way how Jeezas mi ansa dehn? (Koment pahn di picha da di biginin a dis aatikl.)

⁹ Jeezas enimi dehn mi waahn ih tek wahn said pahn di ishu a taks. Di peepl weh mi-di liv eena di Roaman Empaiya mi haftu pay wahn taks tu Seeza weh da-mi wan denayros—wan day pay. (Reed Machyu 22:16-18.) Di Jooz mi hayt fi pay dis taks kaaz ih mi rimain dehn dat di Roaman govament mi-di kanchroal dehn. Herod paati falowaz mi rayz di ishu kaaz dehn mi-di hoap dat if Jeezas taak bad bowt di taks, dehn wuda akyooz ahn a wahn kraim gens di govament. An if ih seh dat peepl mi need fi pay di taks, di peepl wuda stap fala ahn.

¹⁰ Jeezas mi kyaaful doh. Ih stay nyoochral pahn di ishu. Ih tel dehn: “Wel den, unu gi Seeza weh bilangz tu Seeza, ahn gi Gaad weh bilangz tu Gaad.” (Mach. 22:21) Af koars, Jeezas mi noa dat di taks kalekta dehn mi korop. Bot ih stay foakos pahn di moa impoatant ishu weh da-mi di Kingdom a Gaad; kaaz di Kingdom wahn fiks aala di prablemz. Ih set wahn gud egzampl fi aala ih falowaz. Dehn noh fi get involv eena eni politikal ishu, noh mata if di ishu luk laik sohnting weh ku du gud er sohnting weh wi need. Kristyanz luk tu di Kingdom a Gaad an ih raichosnis. Dehn du dat insteda ga schrang vyooz bowt injostis er taak gens eni injostis weh dehn si.—Mach. 6:33.

11. Weh wi ku foakos pan if wi lov jostis?

¹¹ Wahn lata bradaz ahn sistaz mi ga schrang politikal vyooz, bot now dehn chaynj. Wahn sista fahn Great Britain seh: “Afta Ah tek soashal stodiz klaas da di yooniversiti, Ah staat tu ga sohn radikal tinkin. Ah mi waahn fait fi di raits a blak peepl, sins wi mi sofa wahn lata injostis. Aldoa Ah yoostu win wahn lata aagyument, Ah stil en op di feel foschraytid. Ah neva riyalaiz dat prejudis kohn fahn wahn persn haat an ih wuda haftu geh rid a it fahn deh. Bot wen Ai staat stodi di Baibl, Ah riyalaiz dat Ai mi haftu staat wid mi oan haat. Ahn da-mi wahn wait sista hoo mi help mi fi chaynj. Now Ai da wahn regyula painyaa eena wahn sain-langwij kangrigayshan, an Ah di laan fi lov aal kaina peepl.”

12. Weh Jeezas mi tel ih disaipl dehn fi stay weh fram?

¹² Eena Jeezas day, di peepl yoostu miks op palitiks ahn rilijan. Di buk Daily Life in Palestine at the Time of Christ seh dat “di difrent rilijos groop weh di Jooz mi divaid op intu da-mi reeli di saym ting weh wee wuda kaal politikal paati tudeh.” Soh Jeezas waan ih disaipl dehn: “Unu beta main; kyaaful a di Farisee dehn ees ahn Herod ees tu.” (Maak 8:15) Ih pasabl dat wen Jeezas seh dis, ih mi-di taak bowt Herod paati falowaz. Di Farisee dehn mi sopoat Jooish indipendens. Di akonk eena Machyu shoa dat Jeezas mi seh dat di Sadyusee dehn mi involv tu. Dehn mi hapi wid di way tingz mi deh; dehn neva waahn notn chaynj. Wahn lata dehn mi injai di powa dehn mi gat anda Roaman roolaship. Jeezas mi gi ih disaipl schrang waanin fi stay weh fahn di teechinz weh dehndeh chree groop sopoat. (Mach. 16:6, 12) Dis kanvasayshan mi hapm noh lang afta di taim wen di peepl mi waahn Jeezas bee dehn king.

13, 14. (a) How Jeezas egzampl shoa dat politikal ahn rilijos ishu ku leed tu vailens? (b) Wai injostis da noh wahn ekskyoos fi bee vailent? (Koment pahn di picha da di biginin a dis aatikl.)

 ¹³ Wen rilijan miks wid palitiks, ih eezi fi mek peepl geh vailent. Jeezas mi teech ih disaipl dehn dat dehn haftu stay nyoochral wen dis hapm. Dats wai di cheef prees ahn di Farisee dehn mi plan fi kil Jeezas. Dehn mi tink dat Jeezas mi waahn tek fi dehn pozishan. Dehn mi seh: “If wi mek hihn goh hed laik dat, den evribadi wahn bileev eena ahn, ahn di Roaman soalja dehn wahn kohn ahn dischrai wi templ ahn wi nayshan.” (Jan 11:48) Soh di Hai Prees Kaiyafas hed op di plan fi kil Jeezas.—Jan 11:49-53; 18:14.

¹⁴ Kaiyafas mi sen sohn soalja fi ares Jeezas joorin di nait. Jeezas mi noa bowt dehn plan. Soh joorin ih laas meel wid ih apasl dehn, ih aks dehn fi geh sohn soad kaaz ih mi waahn teech dehn wahn impoatant lesn. (Look 22:36-38) Laytaraan da nait, Peeta yooz wahn soad fi atak wan a di man dehn weh mi kohn fi ares Jeezas. Peeta mosi mi beks bowt di injostis weh Jeezas mi-di fays—dehn mi waahn ares Jeezas joorin di nait. (Jan 18:10) Bot Jeezas tel Peeta: “Put op yu soad, kaa enibadi weh haal soad, da soad wahn kil dehn.” (Mach. 26:52, 53) Da powaful lesn mi deh in lain wid weh Jeezas mi pray fa erliya da nait. Ih mi pray dat ih disaipl dehn noh bee paat a dis werl. (Reed Jan 17:16.) Onli Gaad ku fait injostis.

15, 16. (a) How di Baibl help Kristyanz fi avoid prablemz? (b) Weh Jehoava si wen hihn luk dong pahn di werl tudeh?

¹⁵ Di sista fahn sodan Europe weh wi mi menshan lee erliya laan da saym lesn. Shee seh: “Ah geh fi si dat vailens noh bring jostis. Peepl weh yooz vailens moas a di taim en op ded. Ahn wahn lata dehn jos ga moa haychrid eena dehn laif. Ah mi soh hapi fi laan fahn di Baibl dat onli Gaad ku bring chroo jostis pahn dis ert. Fi di paas 25 yaaz, dat da di mesij Ai di preech.” Di brada fahn sodan Africa yooz ‘di soad a di spirit,ʼ weh da di Baibl, insteda ih spyaa. Ih di preech wahn mesij a pees tu ih nayba dehn, noh kay weh chraib dehn kohn fram. (Ifee. 6:17) Ahn di sista fahn Europe marid wahn brada fahn wahn rays weh shee yoostu hayt. Dehnya chree peepl mek dehnya chaynj bikaaz dehn mi waahn bee laik Krais.

¹⁶ Di chaynjiz weh wi si eena wi brada dehn da sohn impoatant chaynjiz! Di Baibl seh dat hyoomanz da laik wahn rof see, weh no pees deh. (Isa. 17:12; 57:20, 21; Rev. 13:1) Politikal ishu ster op peepl laik wahn rof see an ih divaid dehn. Ih kaaz dehn fi bee vailent. Bot wee kip wi pees ahn yooniti. Wen Jehoava si how dis werl divaid op peepl, ih mosi waam ih haat fi si how fi hihn peepl soh yoonaitid.—Reed Zephaniah 3:17. *

17. (a) Wat da chree wayz wi ku sopoat yooniti? (b) Weh wi wahn laan eena di neks aatikl?

¹⁷ Wi laan dat wi ku sopoat wi Kristyan yooniti eena chree wayz: (1) Wi put wi chros eena Gaad hevnli Kingdom fi karek injostis, (2) wi rifyooz fi tek said pahn eni politikal ishu, ahn (3) wi rijek vailens. Bot sohntaim, prejudis ku afek wi yooniti. Eena di neks aatikl wi wahn laan how wi ku fays dis chalenj, jos laik di Kristyanz eena di fos senchri.