1-2. How King Ayhab ahn King Manaaseh mi difrent fahn eech ada, ahn weh kweschanz wi wahn ansa eena dis aatikl?

WI WAHN diskos bowt too king weh mi liv eena aynshent taimz. Wan mi rool oava di ten-chraib kingdom a Izrel ahn di ada king mi rool oava di too-chraib kingdom a Jooda. Eevn doa dehn mi liv eena difrent taimz, dehn mi ga wahn lat in kaman. Di too a dehn mi ribel gens Jehoava ahn dehn kaaz fi Hihn peepl fi sin. Di too a dehn mi wership faals gaadz ahn dehn mi merda peepl. Bot sohnting mi difrent bitween dehnya too king. Wan a dehn mi kantinyu fi du bad tingz til ih ded, bot di ada wan mi ripent ahn Jehoava mi fergiv ahn fi aal di bad tingz weh ih mi du. Wich too king wi di taak bowt?

² Wan a dehn da Ayhab, di king a Izrel, ahn di ada wan da Manaaseh, di king a Jooda. Wi ku laan wahn lat fahn dehndeh too king bowt weh ih meenz fi reeli ripent. (Aks 17:30; Roam. 3:23) Bot, weh ih meenz fi ripent, ahn how wi shoa dat wi reeli ripent? If wi waahn Jehoava fergiv wi fi wi sin dehn, wi need fi noa di ansa tu dehndeh kweschan. Fi noa di ansa tu dehndeh kweschan, doh, mek wi kansida di laif a dehndeh too king ahn si weh wi ku laan fahn fi dehn egzampl. Den wi wahn diskos weh Jeezas mi teech bowt weh ih meenz fi ripent.

3. Ayhab da-mi weh kaina king?

³ Ayhab da-mi di sevent king a di ten-chraib kingdom a Izrel. Ih mi marid tu Jezibel, di daata a di king a Saidan, wahn rich siti weh mi deh naat a Izrel. Bikaaz Ayhab mi marid tu Jezibel, Izrel mi ga moa apachooniti fi mek moni. Bot bikaaz a da marij, di nayshan a Izrel mi sin gens Jehoava eevn moa. Jezibel mi wership Bayal, an shee mi inkorij Ayhab fi promoat dis disgostin rilijan weh mi inklood prastityooshan  da di templ ahn fi sakrifais dehn chiljren. Wen Jezibel da-mi kween a Izrel, aala Jehoava prafit mi eena daynja; shee mi kil wahn lata dehn. (1 Ki. 18:13) Tu Jehoava, Ayhab ‘da-mi di wers [king] dan aal di adaz weh mi deh bifoa hihn.ʼ (1 Ki. 16:30) Jehoava mi noatis evriting weh Ayhab ahn Jezibel mi-di du. Bot Jehoava mi shoa mersi an ih mi sen di prafit Ilaija fi help di peepl chaynj dehn wayz ahn fi serv Hihn bifoa ih tu layt. Bot Ayhab ahn Jezibel mi rifyooz fi lisn.

4. How Jehoava seh ih mi wahn ponish Ayhab, ahn how Ayhab mi rispan?

⁴ Jehoava payshens mi kohn tu wahn en fi Ayhab ahn Jezibel. Jehoava mi sen di prafit Ilaija fi tel dehn how Hihn wahn ponish dehn. Fi dehn hoal famili mi wahn geh kil. Weh Ilaija mi seh mi mek Ayhab feel veri bad! Da prowd man mi akchwali “hombl ihself.”—1 Ki. 21:19-29.

5-6. How wi noa dat Ayhab neva reeli ripent?

⁵ Eevn doa Ayhab mi hombl ihself da taim deh, weh hihn mi du afta dat mi shoa dat hihn neva reeli ripent. Hihn neva geh rid a Bayal wership fahn fi hihn kingdom. Ahn hihn neva inkorij adaz fi wership Jehoava. Ada tingz weh Ayhab mi du mi aalso proov dat hihn neva reeli ripent.

⁶ Layta, Ayhab mi aks King Jehoshafat a Jooda fi jain ahn eena di waar gens di Siriyanz. King Jehoshafat da-mi wahn gud king weh mi chros eena Jehoava, ahn hihn mi sojes dat dehn aks wahn prafit a Jehoava weh dehn fi du bifoa dehn goh da waar. At fers, Ayhab neva waahn du dat. Hihn mi seh: “Dehn stil ga wan man weh ku aks Jehoava fi wi; bot Ai hayt hihn, bikaaz hihn neva prafesai eniting gud bowt mee, onli bad tingz ih prafesai.” Eevn soh, dehn mi stil geh help fahn di prafit Mikaiya. Ahn jos laik weh Ayhab mi seh, di prafit a Gaad mi did ga bad nyooz fi Ayhab! Wikid Ayhab neva ripent an aks Jehoava fi fergiv ahn, insted hihn mi put di prafit eena prizn. (1 Ki. 22:7-9, 23, 27) Eevn doa Ayhab mi put Mikaiya eena prizn, Ayhab mi kyaahn stap da prafesi fahn kohn chroo. Ayhab mi geh kil wen dehn mi fait gens di Siriyanz.—1 Ki. 22:34-38.

7. Weh Jehoava mi seh bowt Ayhab afta Ayhab mi ded?

⁷ Afta Ayhab mi ded, Jehoava mi seh weh hihn mi tink bowt da man. Wen gud King Jehoshafat mi kohn hoam sayf, Jehoava mi sen di prafit Jeehoo fi tel ahn dat ih mi du rang fi help Ayhab. Jeehoo mi tel King Jehoshafat: “Yu tink ih rait fi help wikid peepl ahn fi lov peepl weh hayt Jehoava?” (2 Chron. 19:1, 2) Tink bowt dis: If Ayhab mi reeli ripent, fi shoar di prafit Jeehoo neva mi wahn seh dat Ayhab da-mi wahn wikid man weh mi hayt Jehoava. Soh eevn doa ih mi luk laik if Ayhab mi ripent, ih neva reeli ripent.

8. Weh wi ku laan fahn Ayhab egzampl bowt weh ih meenz fi reeli ripent?

⁸ Weh wi ku laan fahn Ayhab egzampl? Wen Ilaija mi tel Ayhab dat ih famili mi wahn geh ponish, at fers, Ayhab mi hombl ihself. Dat da-mi wahn gud ting weh Ayhab mi du. Bot weh hihn mi du aftawodz mi shoa dat hihn neva reeli ripent. Soh wen wi reeli ripent, wi fi du moa dan jos seh dat wi sari fi weh wi mi du. Mek wi diskos weh wi ku laan fahn Manaaseh bowt weh ih meenz fi reeli ripent.

9. Manaaseh da-mi weh kaina king?

⁹ Bowt too honjrid yaaz layta, Manaaseh mi geh fi bee di king a Jooda. Fi hihn  sin dehn mi praabli wers dan Ayhab sin dehn! Di Baibl seh: “Hihn mi du wahn lata bad tingz weh Jehoava hayt, fi ofen ahn.” (2 Chron. 33:1-9) Manaaseh mi bil sohn alta fi wership faals gaadz, an ih mi eevn put wahn kaavin a wahn saykrid poal eena Jehoava templ. Da saykrid poal mi praabli reprizent seks wership. Hihn mi aalso praktis majik, spiritizm, an ih yoostu pridik di fyoocha. Ih mi aalso “shed soh moch inosent blod dat ih kuda mi kova Jeroosalem fahn en tu en.” Hihn mi merda lata peepl an ih mi eevn mek “ih oan son dehn paas chroo faiya” eena sakrifais tu faals gaadz.—2 Ki. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. How Jehoava mi disiplin Manaaseh, ahn how Manaaseh mi rispan?

¹⁰ Jos laik Ayhab, Manaaseh mi rifyooz fi lisn tu di advais weh Jehoava mi giv chroo Ih prafit dehn. Fainali, “Jehoava mi bring gens [Jooda] di cheef dehn a di aami a di king a Asiriya, ahn dehn mi kyapcha Manaaseh wid sohn huk an dehn chayn ahn op ahn kehr ahn da Babilan.” Wen Manaaseh mi deh eena Babilan az wahn prizna, ih luk laik hihn mi reeli tink bowt weh ih mi du. Hihn “mi kip di hombl ihself fronta Gaad an ih ansesta dehn.” Hihn mi eevn du moa dan dat. Di Baibl seh dat hihn mi staat tu bayg Jehoava fi mek ih aproov a hihn. In fak, Manaaseh “mi kip di pray tu Ahn.” Da wikid man mi-di chaynj fi chroo! Hihn mi-di staat tu si Jehoava az “fi hihn Gaad,” an ih mi kip di pray tu ahn.—2 Chron. 33:10-13.

11. Akaadn tu 2 Chronicles 33:15, 16, how Manaaseh mi shoa dat hihn mi reeli ripent?

¹¹ In taim, Jehoava mi ansa Manaaseh pryaaz. Hihn kuda mi si dat Manaaseh mi reeli chaynj bikaaz a di tingz ih mi-di pray bowt. Soh Jehoava mi lisn tu Manaaseh wen hihn mi aks fi fergivnis, an ih mi alow ahn fi bee king agen. Manaaseh mi du ih bes fi proov dat hihn mi reeli ripent. Hihn mi du sohnting weh Ayhab neva du. Manaaseh mi chaynj ih kandok. Ih mi fait gens faals wership, an ih mi inkorij di peepl fi wership Jehoava. (Reed 2 Chronicles 33:15, 16.) * Manaaseh mi need fi ga korij ahn fayt fi du aala dat bikaaz bifoa ih mi ripent, fi wahn lata yaaz, ih da neva wahn gud egzampl fi ih famili, di ada ofishalz, an ih peepl. Bot wen Manaaseh mi geh oalda, hihn mi chrai fiks som a di prablemz weh ih mi kaaz. Dis mi mek hihn bee wahn gud egzampl fi ih granson Josaiya, hoo mi geh fi bee wahn gud king laytaraan.—2 Ki. 22:1, 2.

12. Weh wi ku laan fahn Manaaseh egzampl bowt weh ih meenz fi reeli ripent?

 ¹² Weh wi ku laan fahn Manaaseh egzampl? Hihn mi du moa dan jos hombl ihself. Hihn mi pray an ih mi bayg Jehoava fi mersi. Ahn hihn mi chaynj ih wayz. Hihn mi werk haad fi fiks di prablemz weh ih mi kaaz, an ih du ih bes fi wership Jehoava ahn fi help adaz fi du di sayhn ting. Manaaseh egzampl ku reeli help sohnbadi weh du veri bad tingz. Manaaseh ekspeeryens reeli proov dat Jehoava Gaad “gud ahn redi fi fergiv.” (Ps. 86:5) Jehoava wahn fergiv dehn wan weh reeli ripent.

13. Yooz di iloschrayshan eena di paragraaf weh help wi andastan sohnting impoatant bowt weh ih meenz fi reeli ripent.

¹³ Manaaseh mi du moa dan jos feel sari fi ih sin dehn. Dat teech wi sohnting impoatant bowt weh ih meenz fi reeli ripent. Tink bowt dis iloschrayshan: Imajin dat yu gaahn da wahn baykri ahn yu aks fi wahn bred. Bot insteda gi yu wahn bred, di shapkeepa gi yu wahn lee bag a flowa. Yu wuda feel hapi fi geh flowa insteda bred? Af koars nat! Ih wuda mek wahn difrens if di shapkeepa eksplayn tu yu dat flowa da wahn impoatant ingreedyent fi mek bred? No! Sayhn way soh, Jehoava ekspek wahn persn weh komit wahn sin fi reeli ripent. If di persn feel sari bowt weh ih du, dat gud. Dat da wahn impoatant ting wi need fi ga fi shoa dat wi reeli ripent, bot dat da noh aal. Wat els wi need fi du? Wi ku laan wahn lat fahn wahn inkorijin iloschrayshan weh Jeezas mi giv.

14. Eena Jeezas iloschrayshan bowt di son weh mi laas, how hihn mi staat tu shoa dat ih reeli ripent?

¹⁴ Jeezas mi gi wahn inkorijin iloschrayshan bowt wahn son weh mi laas. Ih deh da Look 15:11-32. Dis yong man mi ribel gens ih pa, lef hoam, an ih mi chravl da “wahn konchri weh mi faar fahn weh ih liv.” Wen ih get deh, ih mi liv wahn imoaral ahn wail laif. Bot wen laif mi geh haad far ahn, hihn mi reeli tink bowt aal di bad disizhanz weh ih mi mek. Hihn mi riyalaiz dat ih laif mi way beta wen ih mi deh da ih pa hows. Jeezas mi seh dat di yong man mi “riyalaiz how foolish ih mi bihayv.” Hihn mi disaid fi goh bak hoam an aks ih pa fi fergiv ahn. Ih mi impoatant dat di son riyalaiz dat ih mi mek bad disizhanz, bot dat neva inof. Hihn mi need fi chaynj ih wayz!

15. How di son weh mi laas proov dat hihn mi reeli ripent?

¹⁵ Di son weh mi laas mi proov dat hihn mi reeli ripent fi weh ih mi du. Hihn mi gaan aal di way bak hoam. Den wen hihn mi taak tu ih pa, ih mi seh: “Pa, Ah sin gens Gaad da hevn ahn gens yoo tu. Ah noh fit fi mek yu kaal mi yu son agen.” (Look 15:21) Wen di yong man mi kanfes  tu ih pa, ih mi shoa dat ih mi waahn bil op bak ih rilayshanship wid Jehoava. Hihn mi aalso rekonaiz dat weh ih mi du mi hert ih pa. Ahn hihn mi redi fi werk haad fi ga wahn gud rilayshanship wid ih pa agen. Fi mek hihn ku du dis, hihn mi eevn wilin fi mek ih pa chreet ahn laik wan a ih werka dehn! (Look 15:19) Dis iloschrayshan veri helpful fi eldaz. Ih ku help dehn wen dehn di chrai fain owt if sohnbadi weh komit wahn seeryos sin reeli ripent.

16. Wai ih mait noh eezi fi mek eldaz noa if wahn persn reeli ripent?

¹⁶ Ih noh eezi fi mek di eldaz noa if wahn persn weh komit wahn seeryos sin reeli ripent. Wai nat? Di eldaz kyaahn reed wahn persn haat, soh dehn need fi fain owt if dehn brada reeli laan fi hayt weh ih mi du. Eena sohn kays, wahn persn mait sin soh bad dat di eldaz weh meet wid ahn mait noh kanvins dat ih reeli ripent.

17. (a) Weh egzampl shoa dat wahn persn mait noh reeli ripent eevn if ih seh dat ih reeli sari? (b) Akaadn tu 2 Korintyanz 7:11, weh wahn persn weh reeli ripent shoa?

¹⁷ Kansida wahn egzampl. Wahn brada komit adolchri wahn lata taimz fi lata yaaz. Insteda aks fi help, hihn haid ih imoaral kandok fan ih waif, ih frenz, ahn di eldaz. Fainali, di eldaz fain owt bowt it. Wen di eldaz tel hihn dat dehn ga evidens weh proov dat hihn komit adolchri, hihn admit ih rang an ih eevn luk laik ih veri sari. Bot dat noh inof. Di eldaz weh di handl da kays need fi si moa dan dat. Dis man neva komit wan sin jos wan taim bikaaz ih mi mek wahn bad disizhan. Rada, hihn mi sin wahn lata taimz. Di sina neva gaahn kanfes ih sin; insted, sohnbadi els mi fain owt bowt it ahn gaahn ripoat it tu di eldaz. Soh di eldaz wahn need fi si proof dat ih reeli chaynj eena di way ih tink, eena ih feelinz, an eena ih kandok. (Reed 2 Korintyanz 7:11.) Ih mait tek wahn lang taim fi mek di man mek chaynjiz weh proov dat hihn reeli ripent. Moa dan laikli, hihn noh wahn bee paat a di kangrigayshan til ih proov dat ih reeli ripent.—1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. How wahn persn weh disfeloship ku shoa dat ih reeli ripent, ahn weh wahn hapm if ih reeli ripent?

¹⁸ Fi mek wahn persn weh disfeloship shoa dat ih reeli ripent, ih need fi aten di meetin dehn ahn fala di kongsl fahn di eldaz fi pray ahn stodi di Baibl regyula. Hihn wuda aalso need fi werk haad fi avoid di tingz weh ku temp ahn fi sin agen. If hihn werk haad fi fiks ih rilayshanship wid Jehoava, hihn ku bee shoar dat Jehoava wahn fergiv ahn, an dat di eldaz wahn help ahn fi bee paat a di kangrigayshan agen. Wen di eldaz di chrai fain owt  if sohnbadi reeli ripent, dehn noa dat eech kays difrent. Soh dehn egzamin eech kays veri kyaafuli ahn dehn avoid joj dehn eena wahn rof way.

19. Weh ih meenz fi reeli ripent? (Ezekiel 33:14-16)

¹⁹ Wi laan dat ih noh inof fi mek wahn sina jos seh dat ih sari afta ih komit wahn seeryos sin. Hihn fi chaynj di way ih tink ahn feel, an ih fi du tingz weh shoa dat ih reeli ripent. Dis meenz dat ih fi chaynj ih bad kandok an ih fi obay Jehoava standadz. (Reed Ezekiel 33:14-16.) * Di moas impoatant ting fi di sina da fi mek ih ga wahn gud rilayshanship wid Jehoava agen.

20-21. How wi mait help sohnbadi weh komit wahn seeryos sin?

²⁰ Jeezas mi eksplayn wahn impoatant paat a ih minischri wen ih mi seh: “Ai kohn fi tel sinaz dat dehn need fi ripent.” (Look 5:32) Dat shuda bee how wee feel tu. Soh weh wi shuda du if wan a wi kloas fren komit wahn seeryos sin?

²¹ If wi help wi fren fi haid di sin weh ih komit, den wi onli di hert ahn. Bot reeli, wee kuda neva haid di sin eniway bikaaz Jehoava di wach. (Prov. 5:21, 22; 28:13) Yu ku rimain yu fren dat di eldaz waahn help ahn. Da way deh yoo wahn di help ahn. If yu fren rifyooz fi tel di eldaz bowt di sin weh ih komit, den yoo shuda tel di eldaz. Dis wahn shoa dat yu reeli waahn help ahn. Dis impoatant tu bikaaz if hihn noh geh help fahn di eldaz ahn ripent, den hihn ku looz ih frenship wid Jehoava!

22. Weh wi wahn diskos eena di neks aatikl?

²² Bot wat if wahn persn sin soh bad ahn fi soh lang dat di eldaz disaid dat ih fi geh disfeloship? Dat meenz dat di eldaz neva chreet ahn eena wahn mersiful way? Eena di neks aatikl, wi wahn diskos how Jehoava mersiful wen ih disiplin sinaz ahn how wee ku kapi fi hihn egzampl.