LAIF STOARI
Ah Staat Aaf Poa Bot Ah En Op Rich
Ah mi baan eena wahn smaal lag kyabin eena wahn lee tong kaal Liberty, da Indiana, U.S.A. Mi payrents mi don ga chree chiljren wen Ah mi baan—mi oalda brada ahn too sista. Layta, mi ma mi ga too moa son ahn wahn daata.
NOTN moch chaynj joorin mi yaaz da skool. Da mai skool, di peepl yu staat aaf klaas wid da di saym wan dehn weh yu finish skool wid. In fak, yu noa di naym a moas a di peepl dehn eena tong, ahn dehn noa fi yoo wan tu.
Lata lee faam mi sorong di tong a Liberty, ahn da moasli kaan dehn mi plaant. Wen Ah mi baan, mi pa mi-di werk fi wan a di faama dehn. Soh az wahn yong bwai, Ah laan fi jraiv wahn chrakta an Ah mi geh fi laan sohn ada baysik faamin skilz.
Mi pa mi 56 yaaz oal wen Ai mi baan, ahn mi ma mi 35. Soh bai di taim Ah mi geh fi noa mi pa, ih mi don oal aredi. Hihn da-mi wahn slim, helti, schrang man hoo mi lov haad werk. Ih teech aala wi di benifits a haad werk. Ih neva mek lata moni, bot ih put wahn roof oava wi hed, kloaz pahn wi bak, ahn food eena wi beli. Ih mi aalwayz dehdeh fi wi. Ih mi 93 yaaz oal wen ih ded. Mi ma ded wen shee mi 86. Non a dehn mi serv Jehoava. Owta aala mi brada ahn sista dehn, wan a mi yonga brada di serv az wahn elda sins di 1970ʼs.
WEN AH MI YONG
Mi ma da-mi wahn rilijos laydi. Shee yoostu kehr wi da di Baptis cherch evri Sondeh. Wen Ah mi 12 yaaz oal, Ah hyaa bowt di Chriniti fi di fos taim. Soh Ah aks mi ma: “How Jeezas kuda bee di Son ahn di Faada saym taim?” Ah memba fi shee ansa. Shee mi seh: “Son, da wahn mischri. Wi noh sopoas tu andastan it.” Wel, da-mi wahn mischri tu mee fi chroo! Ah geh baptaiz wen Ah mi 14 yaaz oal eena wahn lee krik rong wi ayrya. Dehn dok mi dong chree taimz fi di sayk a di Chriniti!
Wen Ah mi deh eena hai skool, Ah mi ga wahn fren weh da-mi wahn baksa, an ih kanvins mi fi chrai baksin. Soh Ah staat mi chraynin, an Ah jain wahn baksin aaganaizayshan. Ah neva soh gud, soh afta wahn fyoo faits, Ah giv it op. Laytaraan, dehn kaal mi fi jain di U.S. Aami ahn dehn sen mi da Germany. Wen Ah mi-di serv deh, dehn sen mi da wahn skool fi geh chraynin fi bee wahn leeda bikaaz dehn mi tink dat Ah kuda mi du it. Dehn mi waahn Ah mek di militari mi kareeya. Ai neva kay fi di aami ataal, soh afta Ah serv mi taim, fi too yaaz, dehn sen mi hoam eena 1956. Noh lang afta dat doh, Ah jain wahn difrent aami.
AH STAAT WAHN NYOO LAIF
Op tu dis point eena mi laif, Ah mi laan fi bee wahn maacho man. Ah mi alow di moovi an ada tingz rong mi fi afek di way Ah mi tink wahn man fi ak. Ah yoostu tink dat di preecha dehn mi need fi ak moa laik wahn man. Bot Ah staat tu laan sohn tingz weh chaynj mi laif. Wahn day wen Ah mi-di jraiv chroo tong eena mi fansi red kaar, too yong laydi wayv mi. Ah mi noa dehn—da-mi mi bralee too yonga sista. Eniwayz, dehn da-mi Jehoava Witnisiz. Ah mi tek di Watchtower an Awake! magazeen fahn dehn bifoa, bot Ah mi feel dat The Watchtower mi tu deep fi mi. Dis taim doh, dehn invait mi tu di Kangrigayshan Buk Stodi, wahn smaal meetin weh dehn stodi ahn diskos di Baibl tugeda da sombadi hoam. Ah tel dehn dat Ah wahn tink bowt it. Dehn smail an aks mi: “Yu pramis?” Ah tel dehn: “Ah pramis.”
Ah mi sari dat Ah mi mek da pramis, bot Ah kudn bak owta it. Soh Ah gaan da di meetin da nait. Di chiljren mi reeli impres mi. Ah kudn bileev humoch dehn noa bowt di Baibl! Afta aala dehn Sondeh weh Ah gaan wid mi ma da cherch, Ah stil neva noa di Baibl gud. Now Ah mek op mi main fi laan moa. Ah aksep wahn Baibl stodi. Rait away Ah laan dat Gaad persnal naym da Jehoava. Sohn yaaz bifoa, Ah mi aks mi ma bowt Jehoava Witnisiz. Shee seh: “Oa dehn wership wahn oal man weh naym Jehoava.” Bot now Ah mi feel laik sombadi oapm mi aiy!
Ah proagres faas bikaaz Ah mi noa dat Ah fain di chroot. Afta nain monts fahn da fos meetin, Ah geh baptaiz—eena Maach 1957. Ah staat tu chaynj mi laif. Wen Ah tink bowt mi oal maacho atichood, Ah glad dat Ah mi laan weh di Baibl seh bowt how fi bee wahn reel man. Jeezas da-mi wahn perfek man. Hihn mi ga di schrent ahn powa weh wuda mek eni ‘maacho manʼ luk week. Ahn stilyet, ih neva get eena eni fait, bot ih stay kaam. (Isa. 53:2, 7) Ah laan dat wahn persn weh reeli di fala Krais need “fi bee kain tu evribadi.”—2 Tim. 2:24.
Ah staat painyaa di neks yaa, eena 1958. Bot Ah mi haftu stap fi wahn lee wail. Wai? Bikaaz Ah mi disaid fi geh marid. Ah marid Gloria, wan a dehn too yong laydi weh mi invait mi tu di buk stodi! Ah neva sari dat Ah mi mek da disizhan. Gloria da-mi wahn juwel den, ahn shee da stil wahn juwel tudeh. Tu mee, shee da laik di moas preshos daimon eena di werl, laik di wan weh dehn kaal di Hoap Daimon; bot Ai noh haftu hoap kaaz shee da mai waif! Mek shee tel yu wahn lee bit bowt ihself:
“Mi ma mi ga 17 chiljren. Shee da-mi wahn faytful Witnis. Shee mi ded wen Ah mi 14 yaaz oal. Dat da-mi wen mi pa staat stodi di Baibl. Afta mi ma ded, mi pa werk owt wahn lee araynjment wid di skool prinsipal fi mek mee ahn mi oalda sista, weh mi-di finish hai skool, tek tern fi stay hoam ahn main wi yonga brada ahn sista dehn. Wi mi haftu kuk ahn ga di food redi fi wen Dadi get hoam fahn werk. Di skool prinsipal mi agree, ahn wi du dat til mi sista grajuayt. Too Witnis famili mi stodi wid wi, ahn 11 a wi groa op fi bee Jehoava Witnisiz. Ah mi injai feel servis, eevn doa Ai da wahn shai persn. Sam reeli help mi wid dat oava di yaaz.”
Mee ahn Gloria geh marid eena Febiweri 1959. Wi mi painyaa tugeda ahn wi injai it. Eena Joolai da saym yaa, wi aplai fi goh da Betel bikaaz wi mi reeli waahn serv da di werl hedkwaataz. Wahn brada weh mi naym Simon Kraker mi intavyoo wi. Ih tel wi dat Betel neva mi-di aksep marid peepl da taim deh. Wi neva giv op pahn wi goal fi goh serv da Betel—bot ih mi tek wahn lang taim bifoa wi get deh!
Wi mi rait di werl hedkwaataz an aks dehn fi sen wi eniway wehpaat dehn need help. Wi geh wahn ansa. Wi geh wan chois: Pine Bluff, Arkansas. Eena dehn dayz, dehn mi ga too kangrigayshan da Pine Bluff—wan fi di wait peepl ahn wan fi di “kalad,” er blak peepl. Wi mi geh asain tu di “kalad” kangrigayshan, weh mi ga bowt 14 poblishaz.
SEGRIGAYSHAN AHN PREJUDIS
Yu mait di wanda wai kangrigayshanz a Jehoava Witnisiz wuda mi-di praktis segrigayshan. * Wel, da wahn simpl ansa. Bak den peepl neva ga moch chois. Som a di laa dehn mi mek it ileegal fi di difrent rays dehn miks op wid wan anada, an af koars, tink bowt di vailens weh kuda mi hapm if dehn mi miks tugeda. Eena wahn lata plays, di bradaz mi reeli frayd fi chroo. Dehn mi frayd fi mek di too rays dehn meet tugeda fi wership bikaaz peepl wuda mi waahn dischrai di Kingdom Haal. Dehn kaina tingz mi reeli hapm. If di blak Witnisiz mi preech eena wahn ayrya weh wait peepl liv, di polees wuda ares dehn; ahn moas a di taim, dehn mi beet dehn op. Soh fi mek wi du di preechin werk, wi mi obay di laa ahn hoap dat tingz geh beta.
Wi mi meet sohn chalenj eena wi minischri. Wen wi mi-di werk eena wahn teritori weh blak peepl liv, sohntaim wi wuda nak pahn di doa a wahn wait persn hows bai aksident. Wen dat hapm, wi mi haftu hori disaid if wi shuda gi wahn lee prezentayshan er jos seh dat wi mek wahn mistayk ahn moov aan. Eena dehn dayz, da soh tingz mi stan eena som plays.
Af koars, wi mi haftu werk haad fi mek wi kantinyu painyaa. Wi mi mek chree dalaz a day pahn moas a wi jab dehn. Gloria yoostu kleen hows; shee mi ga wahn fyoo a dehn fi kleen. Da wan a dehn, dehn mi alow mi fi help ahn; dis mek wi don kwika. Dehn gi wi wahn lee pak lonch weh mee ahn Gloria shayr tugeda. Shee yoostu aiyan fi wahn nada famili evri week tu. Ai mi du yaad werk, wash windo, an ada lee jab rong di plays. Wi yoostu kleen wahn hows fi wahn wait famili. Wi kleen di windo dehn—Gloria kleen di windo dehn fahn di eensaid, an Ai kleen dehn fahn di owtsaid. Ih mi tek wi aal day, soh dehn mi feed wi. Gloria eet eensaida di hows bot separayt fahn di famili, an Ai mi eet owtsaid weh dehn paak dehn kaar. Dat neva bada mi doh, kaaz di food mi
nais. Di famili mi frenli; dehn jos mi tink laik evribadi els bak den. Ah memba wahn taim da wahn gyas stayshan, Ah aks di man if Gloria kuda mi yooz di baachroom. Ih jos stayr pahn mi ahn seh, “Ih lak.”KAINIS FAHN ADAZ WEH AH WAHN NEVA FAGET
Pahn di ada han, wi mi ga sohn gud taimz wid di bradaz, ahn wi mi lov wi minischri! Wen wi fos get da Pine Bluff, wi mi stay wid di brada hoo da-mi di kangrigayshan servant at di taim. Ih waif da neva wahn Witnis, ahn Gloria mi staat wahn Baibl stodi wid shee. Meenwail, Ai mi staat stodi wid dehn daata ahn fi shee hozban. Di ma ahn di daata mi disaid fi serv Jehoava ahn geh baptaiz.
Wi mi ga sohn gud frenz eena di wait kangrigayshan. Dehn yoostu invait wi fi kohn eet wid dehn, bot dehn mek wi kohn wen ih don daak. Di Ku Klux Klan (KKK), weh da wahn aaganaizayshan weh inkorij prejudis ahn vailens, mi aktiv den. Ah memba wahn Haloween nait, Ah mi si wahn man di sidong pan ih front varanda di wayr wahn hud ahn wahn wait sheet, laik how di membaz a di KKK jres. Da kaina ting deh neva stap di bradaz fahn shoa kainis. Wahn taim, wi mi need moni fi goh da di kanvenshan, ahn wahn brada bai wi kaar soh dat wi kuda mi gaan. Bowt wahn mont layta, wi get hoam soh taiyad fahn du wi Baibl stodi dehn ahn fahn waak doa tu doa eena di hat son. Wen wi luk, wi si wi kaar; wi mi sopraiz! Wi fain wahn lee noat pahn di winsheel weh seh: “Ah waahn gi yu bak yu kaar az wahn gif fahn mee. Yu brada.”
Wahn sista mi du sohnting fi wi tu weh Ah wahn neva faget. Eena 1962, Ah mi geh invaitid fi goh da di Kingdom Minischri Skool da South Lansing, New York. Da mi wahn hoal mont a chraynin fi bradaz weh tek di leed eena di kangrigayshan an eena di serkit ahn dischrik werk. Wen Ah geh mi invitayshan, Ah neva mi-di werk; Ah mi-di schrogl fi pay mi bilz. Bot, wahn foan kompani da Pine Bluff mi intavyoo mi fi wahn jab. If dehn mi haiya mi, Ah wuda mi bee di fos blak man fi werk fi da kompani. Wel, dehn tel mi dat dehn wahn haiya mi. Soh Ah tink tu miself: “Weh Ah wahn du now?” Ah neva ga no moni fi chravl tu New York. Ah mi reeli tink bowt fi tek di jab ahn noh goh da di skool. In fak, Ah mi-di geh redi fi rait wahn leta ahn seh dat Ah noh gwehn da di skool agen. Bot, sohnting hapm weh Ah wahn neva faget.
Wahn sista fahn wi kangrigayshan, weh ih hozban da noh wahn Witnis, nak pahn wi doa erli wahn maanin ahn gi mi wahn enviloap. Ih mi ful a moni. Shee ahn wahn kopl a ih yong chiljren mi-di get op erli evri maanin fi goh werk eena di katn feel ahn tek owt di bush weh di groa bitween di roa dehn. Dehn mi du dat jos soh dat Ah kuda mi ga inof moni fi goh da New York. Shee seh,
“Goh da skool ahn laan az moch az yu kud, ahn kohn bak ahn teech wi!” Layta, Ah aks di foan kompani if Ah kuda mi staat werk deh faiv weeks layta. Dehn tel mi, “No!” Bot dat mi okay. Ah mi don mek op mi main. Ah soh glad dat Ah neva tek da jab!Dis da how Gloria memba wi taim da Pine Bluff: “Ah mi lov di teritori! Ah mi ga 15 tu 20 Baibl stodiz. Soh wi yoostu goh hows tu hows eena di maanin ahn den du wi Baibl stodiz di res a di day, sohntaim til 11 aklak da nait. Servis da-mi lata fon! Ah wuda mi hapi fi stay eena da werk. Ah haftu admit, doh, dat Ah neva reeli waahn chaynj mi asainment ahn du di serkit werk, bot Jehoava mi ga sohnting els fi mek wi du.
LAIF AZ WAHN SERKIT AHN DISCHRIK OAVASEEYA
Wen wi mi-di painyaa da Pine Bluff, wi aplai fi bee speshal painyaaz. Wi mi tink ih mi wahn hapm, sins wi dischrik oavaseeya mi waahn mek wi goh help owt wahn kangrigayshan da Texas, an ih mi waahn wi goh deh az speshal painyaaz. Wi mi waahn dis kaina chaynj. Soh wi wayt ahn wayt, di hoap fi geh wahn ansa fahn di Sosaiyati, bot evritaim, wi fain wahn emti maylbaks. Den, wan day, wi geh wahn leta. Ah mi geh asain az serkit oavaseeya! Dat da-mi Janiweri 1965. Brada Leon Weaver, hoo da now di koardinayta a di United States Branch Committee, mi geh apointid fi serv az serkit oavaseeya da saym taim deh tu.
Ah mi nervos bowt di asainment. Bowt wahn yaa erliya, di dischrik oavaseeya, Brada James A. Thompson, Jr., mi chek si if Ah kwalifai fi dis asainment. Eena wahn kain way, ih shoa mi sohn ayrya weh Ah ku du beta eena. Ih mi menshan skilz weh wahn gud serkit oavaseeya need. Ah mi deh eena di serkit werk fi jos wahn shaat taim wen Ah riyalaiz dat Ah mi need ih kongsl. Afta mi apointment, Brada Thompson da-mi di fos dischrik oavaseeya Ah mi serv wid. Ah mi laan wahn lat fahn da faytful spirichwal brada.
Eena dehn dayz, wahn serkit oavaseeya geh lee bit a chraynin. Ah mi spen wahn week di wach ahn laan weh di serkit oavaseeya du joorin di vizit tu wahn kangrigayshan. Den hihn spen di neks week di luk aan pahn mee az Ai vizit di ada kangrigayshan. Ih mi gi mi sohn sojeshan ahn gaidans. Bot afta dat wi mi deh pahn wi oan. Ah memba Ah tel Gloria, “Yu tink ih reeli haftu goh now?” In taim doh, Ah riyalaiz sohnting veri impoatant. Gud bradaz wahn aalwayz deh rong fi help yu—if yu mek dehn help yu. Ah stil cherish di help Ah mi geh fahn bradaz weh ga
ekspeeryens laik Brada J. R. Brown, hoo da-mi wahn chravlin oavaseeya rong da saym taim deh, ahn Brada Fred Rusk fahn di Betel famili.Prejudis da-mi wahn big prablem eena dehn dayz. Wahn taim, di KKK mi ga wahn proates eena wahn tong weh wi mi-di vizit da Tennessee. Ah memba wahn nada taim wen di servis groop mi stap fi wahn lee brayk da wahn restorant. Ah gaahn yooz di baachroom, an Ah noatis wahn man weh luk rof get op ahn fala mi intu di baachroom. Ih mi tatoo op laik sombadi weh bilang tu di KKK. Bot wahn wait brada, weh faar biga dan mee er hihn kom een. Ih aks mi: “Evriting aarait Brada Herd?” Wel, di man lef fahn deh widowt yooz di baachroom. Oava di yaaz, Ah noatis dat prejudis da noh reeli bowt wahn persn skin; da bowt sin. An aala wi da sinaz. Ah aalso laan dat wahn brada da wahn brada noh kay ih skin kala, an ih wahn ded fi yu if ih haftu.
HOW AH EN OP RICH
Wi mi spen 12 yaaz eena di serkit werk, ahn 21 eena di dischrik werk. Joorin dehn yaaz, Jehoava bles wi wid soh moch. Wi mi rich eena wahn spirichwal way. Wi mi ga wahn lata ekspeeryens weh reeli inkorij wi. Wi mi geh wahn nada blesin doh. Eena Aagas 1997 wi jreem, weh wi mi ga fi soh lang, kohn chroo. Wi mi geh invaitid fi serv da di United States Betel—bowt 38 yaaz afta wi mi fos aplai. Di neks mont, wi staat wi asainment da Betel. Ah mi tink dat di bradaz da Betel mi onli waahn Ah help owt fi wahn lee wail, bot dat da noh how tingz mi tern owt.
Ah mi staat werk eena di Servis Dipaatment. Ah laan wahn lat fahn da ekspeeryens. Di bradaz haftu deel wid wahn lata kweschanz weh neva aalwayz eezi fi ansa. Dehnya kweschanz da-mi fahn eldaz ahn serkit oavaseeya fahn rong di konchri. Ah apreeshiayt dat dehn bradaz weh mi-di chrayn mi, mi payshent wid mi. Bot, Ah feel dat if dehn wuda asain mi fi werk deh agen, ih wuda bee laik Ah di staat laan aal oava agen.
Mee ahn Gloria lov Betel laif. Wi aalwayz get op erli, ahn da habit help wi da Betel. Bowt wahn yaa afta, Ah staat serv az wahn helpa tu di Servis Komiti a di Govanin Badi a Jehoava Witnisiz. Den eena 1999, Ah mi geh apointid fi serv az wahn memba a di Govanin Badi. Ah laan wahn lata tingz eena dis asainment, bot di moas impoatant lesn Ah laan da how ih playn fi si dat Jeezas Krais—noh eni man—da di hed a di Kristyan kangrigayshan.
Sohntaim wen Ah luk bak pahn mi laif, Ah feel wahn lee bit laik di prafit Aymos. Jehoava mi noatis da hombl shepad hoo yoostu du werk weh nobadi els waahn du. Ih yoostu werk eena di sikamoa fig aachad dehn. Onli poa peepl yoostu eet fig bak den. Bot Gaad mi pik Aymos fi bee wahn prafit, weh da-mi wahn spirichwali rich asainment. (Amos 7:14, 15, ftn.) Eena da saym way, Jehoava mi noatis mee, di son a wahn poa faama fahn Liberty, Indiana, an ih gi mi lata rich blesinz. Da soh moch dat Ah kyaahn eevn menshan aala dehn! (Prov. 10:22) Ah staat aaf mi laif poa, bot Ah feel dat di en da wahn spirichwali rich wan, faar richa dan Ai kuda mi eva imajin!
^ par. 20 Segrigayshan da wen di laa foas di difrent rays dehn fi stay separayt fahn wan anada.