Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Ka afanreinragubarun Bíbülia lidan burí kapítulu luma bérusu?

Ka afanreinragubarun Bíbülia lidan burí kapítulu luma bérusu?

SAMINA humá aban lan hádangiñe kristiánugu ha awinwandubaña lidan furumiñeti sígulu huguya ani sun liña lan teresibirúniwa aban gárada to lóunahan apostolu Pábulu lidoun damuriguaü le ñein hubéi. Sun aünha lan aganbahei taliihóun, ariha humuti weiri lan layanuhan apostolu le luagu burí fánreinti le tídangiñeti “Lererun Bungiu”, to Abürüdǘni Ebüréu (2 Timotéu 3:15). Ábati hasaminarun: “hínsiñeti hamuga nun naliihani fánreinti le nungua”. Gama lumoun, güreweiti meha ladarirún bérusu burí le lidan binadu dan. Ka uagu?

NI KAPÍTULU NI BÉRUSU

Ida tiña meha san “Lererun Bungiu” lidaaniwagu Pábulu? Lidan páhina le arufudúati aban: aban fánreinti tídangiñe liliburun Isaíasi tídangiñeti hóuburatu to adarirúboun yarafa lun Barana Hilaali. Kei aubei harihei, wisiu létüra badülegu luougua arihúbei ñein, úagubeiti ni puntu. Marihin wamuti giñe kapítulu burí luma bérusu le wayusurubei uguñe weyu.

Madüraagun hamuti meha wügüriña ha abürüdübarun Bíbülia luganute Bungiu lidan burí kapítulu ni lidan burí bérusu. Abürüharügü hamuti dimurei aban lárigi aban lun habihini gürigia uganu dayarügubei, mama lidan burí fánreinti. Ma ligiaméme wabusenrubei dan le weresibirun aban gárada súdinitu lúmagiñe aban gürigia le hínsiñeti woun? Aliiha wamutu dayarügubei, mama aliiharügütiwa fánreinti tídangiñe.

Barüti meha mafanreinrawagún tan Bíbülia lidan burí kapítulu luma bérusu turobuli. Ábanrügüñein meha katei gayara lan lariñaguni Pábulu dan le layanuhan luagu somu fánreinti tídangiñeti Abürüdǘni Ebüréu: “tariñahare Lererun Bungiu” o “keisi meha lariñagunmeme Isaíasi” (Rómana 3:10; 9:29). Güreweiti meha ladarirúniwa halía lan labürüdǘwa dimurei burí le, ánheingubeirügü subudi lubarun gürigia “Lererun Bungiu” buidu buidu.

Ani anihein meha lóugiñe aban uganu lúmagiñeti Bungiu tidan “Lererun Bungiu”. Lídounbei lagumuchun furumiñeti sígulu, anuheinharu meha 66 líburu tidan. Ligía weiri lubéi heteingiruni gürigia ha aliihabarun Bíbülia uguñe weyu, fánreinguañu tiña lan lidan burí kapítulu luma bérusu le íderagubaliña lun ménrengun lan houn hadariruni ariñahani le háluahabei, kéiburi saragu fánreinti le uágubei layanuha Pábulu tidan burí ligaradan.

Másiñati álügüdagua humá hungua: “Ka san afanreinragubarun Bíbülia lidan burí kapítulu luma bérusu?”.

KA AFANREINRAGUBARUN BÍBÜLIA LIDAN BURÍ KAPÍTULU?

Ariñawagúati aban lan fádiri gíriti Stephen Langton afanreinragubarun Bíbülia lidan kapítulu, lau lásügürün dan rúati kárugu lun keisi fádiri íñuguti tidan Canterbury. Lidan lagumeseha sígulu tareisi ladügei, dan meha le lawadigimariduña lubéi kei máisturu tidan Luban Furendei Íñuti uburugu París.

Lubaragiñe meha lira, hóuchaaña meha saragu aturiahatiña Bíbülia ámuñegueinarügü luwuyeri tafanreinrawagun lidan burí kapítulu, genegeti lun lan ménrengun lan houn hadariruni fánreinti le háluahabei. Samina humá luagun lumenrengun láluahoun aban fánreinti lídanrügü aban kapítulu, lubaragiñe láluahoun tidan aban líburu dayarütu, kéiburi liliburun Isaíasi, to ñein lubéi ladarirúa 66 kapítulu.

Híruti barǘ lan lira aban turobuli: ámuñegueinarügüti ligaburi hafanreinraguni sásaamu kapítulu tidan kada kopia. Kéiburi dan le tafanreinrawagubei líburu lánina Uganu Buiti le labürüdübei Márükosu luagu Hesusu fánreingua hamuti kéiburi lidan 50 kapítulu, mama lidan 16 kei wasubudirunu uguñe weyu. Lidan meha uburugu París lidaaniwagu Langton, gíbetiña meha aturiahatiña lídangiñetiña saragu ageiraü anügütu habibülian hámagua. Gama lumoun, gaturóbulintiña meha dandu aturiahatiña kei hamaisturun dan le habusenrun hadimurehan luagu ábanmeme fánreinti tídangiñe Bíbülia. Ka uagu? Ladüga ámuñegueinarügüti meha ligaburi lafanreinrawagun kapítulu burí le tídanbei kada aban.

Ligía lafanreinragubalin Langton kapítulu burí lidan aban iseri igaburi. Según tariñaguni aban líburu, chawá lumuti meha iseri ligaburi lafanreinrawagun kapítulu burí le hasaminan “aliihatiña hama abürühatiña [ábati] laburuchagun lau lóufudagun lidan sun fulasu Yuropa” (The Book—A History of the Bible (Líburu: Abahüdaguni tuáguti Bíbülia)). Ligaburi lafanreinrawagun kapítulu burí le tídanbei Bíbülia le meha ladügübei Langton ayusurúbei tidan tiibe-agei Bíbülia uguñe weyu.

KA AFANREINRAGUBARUN BÍBÜLIA LIDAN BURÍ BÉRUSU?

Kéiburi ǘrüwa sígulu lárigiñe, lidoun lamidan sígulu disisi, adügati Robert Estienne, aban faransuna le meha nadagimeinbei lidan imprimírua tan dugumedu ani aturiaha ligía habügürü gürigia, lun ménrenguntima lan katei woun. Kei meha busén lubéi línchahaniña gürigia aturiahoun Bíbülia, aba líchugun fe ménrenguntimabei lan takutihóun anhein afanreinrawagúa súngubei lau burí ligiaméme númeru dandu lidan kapítulu kei lidan burí bérusu.

Mama meha Estienne furumiñetibei gürigia áluguti lafanreinragunu Bíbülia lidan burí bérusu. Saragu sígulu lubaragiñe, fánreingua hamaaru meha abürühatiña huríu Bíbülia ebüréu (o Binadu Daradu) lidan burí bérusu, gama lumoun madügün hamuti lidan burí kapítulu. Ítara kei lasuseredun lau kapítulu, ámuñegueinarügüti meha ligaburi lafanreinrawagun tidan kada Bíbülia.

Fánreingua lumutu Estienne Iseri Daradu (o Abürüdǘni Güriegu Kristiánu) lidan burí númeru le lánina bérusu, ábati lamigisiruni tuma Bíbülia Ebüréu. Sagawatu furumiñetu Bíbülia dayarütu to fánreinwaguatu lidan burí kapítulu luma bérusu lidan iñeñein faransu, ítara kei wasubudirunu uguñe, lidan irumu 1553. Gíbetiña meha asigenehatiña adüga lan tafanreinrawagun Bíbülia lidan burí bérusu lun lamurusuhóun ariñahani le tídanbei lun ua lan úarani lidan. Íbini ítara, fureseti hagumeserun amu burí nadagimeintiña lidan imprimírua tan dugumedu afanreinraguoun Bíbülia ítara.

WÉIRITI LAHUUDUN LUN TATURIAHÓUN BÍBÜLIA

Lau sun gayara lan larihíniwa tafanreinrawagun Bíbülia lidan burí kapítulu luma bérusu kamá aban katei maweirinti lisudinin, adügati igaburi le lun ñein lan aban ubaraü lun kada bérusu, kamá hamuga númeru le ahuudubei lun tounahóun gárada lidoun aban fulasu. Inarüni mama lan Bungiu adügübei lun tafanreinrawagun Bíbülia lidan burí kapítulu luma bérusu ani anihein lan lídangiñe bérusu ligía ámuti lafanreinrawagun. Gama lumoun, ídehati lun ménrengun lan wadariruni bérusu burí le súdinibei woun, ítara kei dan le wamakürün somu dimurei o fánreinti le wabusenrubei waritagun tídangiñe somu dugumedu o líburu.

Lau sun hu lan ligaburi tafanreinrawagun Bíbülia le, súdinitimati gunfuranda wamani uganu le labusenrubei Bungiu lasubudiragüdüni woun tidan Lererun. Houcha humá haliihani sun le abahüdawagúbei lubaragiñe ábanrügü bérusu lábuguarügü. Anhein hadüga, buídutimabei hasubudirunu “Lererun Bungiu [to ñein lubéi] ladarirúa sun lichú aau le busenwabei lun gayara lan hasalbarun gürigia” (2 Timotéu 3:15).