Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

1924: san irumu lárigiñe

1924: san irumu lárigiñe

“ABAN meha dan buiti irumu le houn sun lirahüñü Wabureme […] lun háluahan chansi lun haganwoundagüdüni heseriwidun”, liña tariñagun Bulletin a to lánina eneru, irumu 1924. Lidan sun irumu ligía, falá hamuti Aturiahatiña Bíbülia adundehani le lidan bián igaburi: lau hapurichihan lidan iseri burí igaburi luma lau ganigi.

APURICHIHANI TUÉIGIÑE RADIU LAU GANIGI

Barühaña meha íbirigu ha tídanbaña Beteli lóugiñe aban irumu ábunagua aban áfisi tun radiu WBBR Staten Island (Newayóru). Lárigiñe harumadahani fulasu, aba hábunun aban muna wéiritu lun haganóun nadagimeintiña tidan ani bunagua hagía aban lun máhina. Lárigiñe lagumuchun wadagimanu, aba hagumeserun íbirigu ácharaguei máhina le emegeirúbei lun gayara lan tagumeserun radiu awadigimarida. Gama lumoun, hagagibudaguba meha íbirigu luma fiu lénrengunga.

Furumiñe, hénrenguti meha houn íbirigu lun hácharaguni antena tun radiu. Gádürü-wein-unsu meha méturu (300 ugudi) limigifen ani mosu meha lagürawaguniwa labadinagua bián wagabu lóubagiñe le 61 méturu (200 ugudi) liñun kada aban. Le furumiñeti wéiyaasu siñá hamuti íbirigu iñura. Lau lídehan Heowá aba gayara lan hiñuraguni. Ariñagati Calvin Prosser, le nadagimeinbei lidan dasi le: “Lun hamuga meha ráramagüda wamani luagu furumiñeti wéiyaasu, wariñaguña hamuga lau lan wabafu wadügei”. Dan le hibihinbei íbirigu hiñuraguni aba híchuguni uéiriguni lun Heowá. Lau sun lira, magumugili meha turobuli.

Hiñuraguñein aban lídangiñe wagabu lani antena le tani radiu WBBR.

Tagumeseruña meha radiu dan ligira ani hénrenguti meha ladarirún máhina lun lagañeihóun. Lau sun lira, daritiña íbirigu ñein yarafa aban máhina adügǘwarügüti le 500 vatios, ani yúsuaali. Lubaragiñe hagañeihan aban mikürófonu, aba hayusurun mikürófonu le lani furumiñeguarügü telefonu. Aban weyu guñoun, lidan bián-hati, aba hóuchaguni ida liña lan lawadigimaridun. Lun harihini anhein nadagimein lubéi, aba heremuhani uremu le eremuhóubei lun Bungiu. Abahüdaguati Ernest Lowe hayeina, sun lan añaha lan íbirigu eremuha, aba lagúarun aguseragüdüti Rutherford. b Laganbahañanu meha Brooklyn, tídangiñe liradiun, kei burí 25 kilometuru (15 maili) lidise hawéi.

Aba lariñagun íbiri Rutherford: “Ñegú huméi ireini le ñéingiñe! Aba laganbún kamá hamuga hageindaguña mesu”. Lau lóufudagun, aba héñeguchuni íbirigu máhina, lau murusun busiganu hawagu, chouru hamaali meha aranseeli lan máhina le lun lawadigimaridun.

Wein-gádürü lidan bián-hati, irumu 1924 ligía tásügüragüdüni radiu ariñahani luagu furumiñeti wéiyaasu, ariñagati íbiri Rutherford tayusurúba lan radiu to lun ladügǘn “dasi le lariñagubei Kristu le Urúei lun hadügüni”. Ariñagati tadaarúniwa radiu to lun “híderawagun gürigia gunfurandei inarüni le tídanbei Bíbülia, meberesenga ka lan hániboun relihión, lun gunfuranda hamani gürigia ka lan dan ídanbei hawinwanda”.

Ubaünaü: Íbiri Rutherford tidan furumiñetu áfisi tani radiu.

Óunwenren: Máhina tun radiu.

Ma hiibe aganbutiña furumiñeti programa le. Darandiñein-ǘrüwa irumu tau radiu WBBR ásügüragüdei ariñahani le tíchugubei lóundarun Heowá.

HARIÑAGUNI HACHARA TÁBUTIGU LIGILISI LAU GANIGI

Aba hóundarun Aturiahatiña Bíbülia lidan aban adamurini le adügǘbei Columbus (Ohio) lidan sedü-hati, irumu 1924. Chülüguatiña íbirigu lídangiñe sun ubóu, aganba hamuti yanu lidan hererun yámani, árabe, faransu, güriegu, úngaru, inglesi, italíanu, lituanu, polaku, rusu luma lidan hererun gürigia ha luágubaña nórute libiti Yuropa, luma lidan hererun ukraniana. Gayaraati meha haganbuni gürigia fiu lídangiñe yanu tuéigiñe radiu, ani adügǘwati meha aransehani lun labürühóun tidan periodiku Ohio State Journal ariñahani le lunbei larihíniwa lidan adamurini.

Adamurini le adügǘbei lidan irumu 1924 Columbus (Ohio).

Weyu luagu-gádürü, 24 lidan sedü-hati, furitiña hóugiñe 5.000 íbirigu wügüriña hama würiña apurichiha weyu ligía. Afanreinhatiña kei burí 30.000 líburu ani gumesetiña saragu milu aturiahani. Ariñagatu The Watch Tower luagu weyu ligía, “ligía weyu lánina adamurini le gúndaatimabei”.

Weyu wándaradi 25 lidan sedü-hati, aba laliihan íbiri Rutherford aban gárada lau ganigi to ariñagubalin hachara tábutigu ligilisi. Ariñawagúati tidan gárada tuguya añaha lan lábutigu polítika, tábutigu relihión hama lábutigu bísinisi “amahada hasubudiruni gürigia inarüni luáguti Larúeihan Bungiu le gayaraabei ladügün lun labiniruniña sun gürigia”. Lanwoun lira, ariñawagúati tidan gárada tuguya luagu hachara wügüriña ha, ladüga “híderaguñoun lan Sétanu hani Néchani (Sociedad de Naciones) ani ariñaga hagía tuguya lan ‘layusuruboun Bungiu lun larúeihani Ubóu’”. Mosu meha ganigi hamá Aturiahatiña Bíbülia lun hapurichihani uganu le.

Lárigiñe, ariñagati aban ariñahani tidan The Watch Tower derebugüda lani adamurini le adügǘbei Columbus hafiñen íbirigu ani ru lan ganigi houn lun hapurichihani uganu íbini laganagua éibaahouni. Haritagua lágili Leo Claus, íbiri le meha lídanbei adamurini ligía le asuseredubei, aba lariñagun: “Aba wáfuridun apurichiha lidan fulasu le ñein wabéi”.

Tratadu to gíriboun Ecclesiastics Indicted.

Lidan diisi-hati, aba hagumeserun aturiahatiña Bíbülia afanreinha saragu míñunu tratadu to gíriboun Ecclesiastics Indicted (Eclesiásticos denunciados), tuguya gárada to laliihaboun íbiri Rutherford. Lidan aban liraüraü uburugu le gíribei Cleveland (Oklahoma), latokara lun íbiri Frank Johnson lafanreinhanu tratadu, ani gumugiñeeti lafanreinhanu 20 minutu lubaragiñe hásügürün ha híbiri íbirigu abudei. Siñati meha lerederun agurabaha lidan furumiñeguarügü fulasu, lugundun héibaahañein meha fiu gürigia lau igañi ladüga lapurichihan. Ligía lídinbei aramudagua tidan aban ligilisi ñein yarafa. Keiti mala tubéi ligilisi, aba lígirun aban tratadu tidan libibülian le alidihabei ani íchaahaloun lidan kada haláü, ani aba láfuridun tídangiñe ligilisi lau lóufudagun ítara kei lebelurun. Gama lumoun, gachansingili meha labisidahan bián ligilisi ñein lubéi ladügei ligiaméme.

Aba lagiribudun Frank lidoun fulasu le ñeinba lubéi hagiribuda íbirigu abudei. Aba laramudagun tanagangiñe aban lalugurahagülei gasi le ñeinba lubéi hásügüra íbirigu abudei, aríaaheina ligía luéidügü hásügürün wügüriña ha éibaahabalin. Sügütiña tidan karü, gama lumoun, marihin hamuti. Murusun dan lárigiñe hásügürün, ligía hachülaagun lupaanágu Frank, ha apurichihabaña lidan fulasu le yarafabei, ani aba lidin hama.

Aba lariñagun aban hádangiñe íbirigu hagía: “Dan le wóudiña lubéi lun wáfuridun uburugugiñe, aba wásügürün tigibugiñe ǘrüwa ligilisi tuguya. Añahein meha kei burí 50 gürigia tigibugiñe kada aban. Añahein hádangiñe haliihañoun meha tratadu, ha híbiri harufuduñoun meha lun alidihati. Séfutiwa hawéi gürigia hagía. Teinki wamuti Heowá le Wabungiute luagu gayara lan wapurichihan luma luagu lóunigiruniwa luéi harügüdǘniwa ha éibaahabaliwa”.

APURICHIHATIÑA ATURIAHATIÑA BÍBÜLIA LIDAN AMU AGEIRAÜ

Józef Krett.

Arufudatiña meha Aturiahatiña Bíbülia ganigi dan le hapurichihan lidan amu ageiraü. Kei hénpulu, apurichihati Józef Krett nórute libiti ageiraü Faransu, houn polaku ha nadagimeinbaña lidan láluahouniwa golu. Adügǘwati aransehani lun líchugun aban yanu le gíribei “Yarafa madise háguyugun hilaaña”. Dan le tafanreinhóunbei agunbirahagülei lidan fulasu ligía, aba lariñagun fádiri houn gürigia lun machülaagun hamá. Meberesegúntiña lau le lariñagubei fádiri. Chülütiña hóugiñe 5.000 gürigia aganbei yanu, íbini fádiri chülüguati. Ruti íbiri Krett chansi lun fádiri lun lafuranguagüdüni lafiñen, lau sun lira máhati fádiri. Dan le lagumuchunbei yanu, aba lafanreinhanu íbiri Krett sun agumeiraguagüdüni to lúmaboun houn gürigia ha aganbubalin yanu ladüga busén hamá hasubudiruntima luagu Bungiu (Amosu 8:11).

Claude Brown.

Barǘ lumuti Claude Brown uganu buiti Áfürikoun lidoun ageiraü le gíribei Costa de Oro (uguñe weyu subudiwati kei Gana). Yanu le líchugubei tuma agumeiraguagüdüni to lafanreinhaboun adügati lun laburuchagun inarüni lidoun sun ageiraü. Aganba lumuti aban aturiahati luáguti árani gíriti John Blankson yanu le líchugubei íbiri Brown ani lau lóufudagun aba líchugun John Blankson fe darila lan inarüni. Ariñagati: “Ínchaha lumutina inarüni saragu lun nayanuhan le ñein lubéi naturiaha luagu le nafurendeirubei tídangiñe Bíbülia”.

John Blankson.

Furendeihali meha John tidan Bíbülia luagu mama lan ǘrüwañanu bungiu lidan aban (Trinidad). Aban weyu, aba lidin ligilisirugu lun lálügüdüni fádiri libügürü katei le. Aba lagúaragun fádiri lun lau igañi, lariñaga lun: “Mama kristiánu buguya! Lánigu Mafia buguya! Furiba yáagiñe guentó guentó!”.

Dan le lagiribudunbei John lúbiñoun, aba labürühan aban gárada lun fádiri le ñein lubéi lariñaga lun agunbiraha lani lun layanuhan luagu Trinidad lidan aban adamuridaguni. Aba lamuriahan fádiri luma John lun lidin ayanuha luma tábuti leskuela to ñein lubéi laturiaha. Ábati lálügüdüni máisturu John anhein abürüha lubéi lun fádiri.

—Aayé, máisturu—, liña lóunabun John.

Aba lariñagun máisturu lun John lun labürühan lun fádiri amuriaha ferudun luma. Aba labürühan John lun fádiri:

“Ariha humá san, amuriahati numaisturun numa lun nabürühan hun amuriaha ferudun, aranseñu niña lun nadügüni ánhaüngubeirügü ánhara harufudahaña lan iyeeni”.

Lau tueirin anigi, aba lálügüdüni máisturu: “Blankson, nihán san le babusenrubei babürüdün?”.

—Anha, máisturu. Nihán le nabusenrubei nabürüdün.

—Anhein ítara liña lubéi, babugúba leskuelarugugiñe. Siñati basigirun tidan leskuela to ánhabu asigira ayanuha wuriba luagu fádiri le tani ligilisi to líderaguboun Urúei.

—Máisturu, [ . . . ] dan le barufudahan somu katei woun ani úati gunfuranda wamani, ma adügatiwa álügüdahani bun?

—Anha, ítara liña.

—Ligiaméme asuseredubei. Larufudahaña wügüri le tídangiñe Bíbülia ani aba nadügün álügüdahani lun. Anhein siñá lubalin álügüdahani le óunaba, kati uagu hadügüdara nuagu lun nabürühan lun, amuriaha ferudun?

Lidan lagumuhóun oura, mabugúnti Blankson leskuelarugugiñe ani móunahanti ni aban gárada amuriaha ferudun.

GÚNDAATIÑA ATURIAHATIÑA BÍBÜLIA LAU HAGANWOUNDAGÜDÜNI HESERIWIDUN

Ariñagatu The Watch Tower luagu le adügǘbei lidan irumu 1924: “Gayaraati wariñagun kei lariñagun urúei Dawidi: ‘Rútibu erei nun wuriburugu’ (Sálumu 18:39). Ruti le wadügübei lidan irumu le gurasu woun lugundun ariha wamuti ida liña lan líderaguniwa Wabureme lidan weseriwidun lun. [ . . . ] Apurichihatiña lubúeingu Bungiu ha úaraguabaña […] lidan irumu le lau saragu ugundani”.

Lidan lagumuchagüle irumu 1924, aba hadügün íbirigu aransehani lun hachawaraguagüdüni apurichihani tuéigiñe radiu. Aba hagumeserun adüga aransehani lun ñein tan ábaya radiu yarafa lun Chikagu. Aba hagúarun tun WORD, mini lan LERERUN Bungiu lidan inglesi. Hanarimetimati lere iseri máhina le lugundun gayaraahali meha haganbuni gürigia uganu luáguti Larúeihan Bungiu dagá Kanadá.

Lidan irumu 1925 aba líderaguniña Heowá íbirigu lun gunfuranda hamani lubuidun ariñahani le lídanbei kapítulu 12 le tídanbei líburu Arufudúni. Añahein hádangiñe íbirigu, máhatiña lun iseri afuranguagüdüni le. Gama lumoun, saragu hádangiñe ánhatiña lun lau sun hagundan. Gúndaatiña lau gunfuranda hamani ida liña lan katei le anügübei fulasu sielun ani ida luba lan giñe gani lan katei le hawagu lumutuniña Bungiu ya Ubouagu.

a To asubudiruboun uguñe weyu kei Le lunbei ladügǘniwa lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun.

b Joseph Rutherford, le meha abugurubalin dasi le hadügübei Aturiahatiña Bíbülia lidan dan ligía, subudiwati meha kei “aguseragüdüti”, lugundun lubaragiñe leseriwidun Betelirugu, anihein dan nadagimeinti meha kei aguseragüdüti espechaliti tidan Aguseragülei Misuri.