Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Subuditi san hun?

Subuditi san hun?

Ida liña meha labahüdün weyu luma hati lidan tidaani Bíbülia?

HOUN ebüréana ha awinwandubaña lidan Fulasu Füramasewati, gumeseti irumu houn lau lawouhóun luma lábunawagun múa, le meha adügǘbei labadinagua nefu-hati darí labadinagua diisi-hati.

Yusu hamuti meha ligaburi léibugun Hati, le adurarubei 29 o 30 weyu, lun habahüdüni lidura kada hati. Yusu hamuti meha weyu lun habahüdüni lidura aban irumu. Furanguti, irumu lan le laubei 12 hati le abahüdübei luma léibugun Hati chátitimati luéi le abahüdübei lau léibugun Weyu. Ligía, mosu lubéi meha ladügǘn somu katei lun lúaradun abahüdǘni le. Ligía híchugubei fiu weyu lanwoun aban hati o híchugun aban hati lanwoun irumu, másiñati lubaragiñe lan lagumeserun iseri irumu. Ítara liña túaradun kalendáriu to luma lidaani ábunaguni o alubahani.

Lidan meha lidaani Moisesi, ariñagati meha Heowá houn lumutuniña mosu lan meha lagumeserun irumu sagüráuti lúmagiñe hati abibü o nisán, le asubudirúabei uguñe weyu kei ǘrüwa-hati luma gádürü-hati (Afu. 12:2; 13:4). Lidan hati ligía, efeduhatiña meha ísüraelina aban fedu le ñein lubéi lederegerúa furumiñeti lin nadü le alubahóubei lun Heowá (Afu. 23:15, 16).

Ariñagati aban sásaamu le gíribei Emil Schürer: “Ménrengunti lan meha lasubudirúniwa ídaba lan ladaarúa aban iseri hati tidan kalendáriu: mosu meha lefeduhóuniwa luéyuri esefuruni lidan fulenu (labuinchun hati) lidan hati Nisán (14 lidan Nisán) mosu meha léiguadun lárigiñe lidaani lubachouga lidan dan le ídanbei aba lan limigifen wéyuagu luma áriebu le unbei laguarúa equinoccio de primavera […]. Lidan lagumuchagüle irumu ánhaña íchiga fe léiguaduba lan luéyuri esefuruni lubaragiñe dan le ídanbei aba lan limigifen wéyuagu luma áriebu aba híchugun ábaya hati lubaragiñe hati nisán” (Historia del pueblo judío en tiempos de Jesús 175 a. C. - 135 d. C., traducción de J. Cosgaya y A. Piñero).

Falá hamuti gefentiña luagu Heowá ligiaméme abahüdǘni le lun lasubudiruniwa ídaba lan ladügǘwa ladinerun Aburemei, le éiguadubei labadinagua ǘrüwa-hati luma gádürü-hati, ani lidan 14 lidan nisán según kalendáriu ebüréu. Ariñawagúati lun sun damuriguaü le lídanbei sun ubóu ídaba lan ladügǘwa aritaguagülei. *

Ida liñati hasubudiruni ebüréana ídaba lan lagumucha aban hati luma ídaba lan lagumeserun le aban? Uguñe weyu, subudiwati láurügü larihin tidan aban kalendáriu o lidan aban gágamuru. Gama lumoun, hénrengutimati meha lidan tidaani Bíbülia.

Lidan meha lidaani Noé, durati meha kada hati 30 weyu (Agu. 7:11, 24; 8:3, 4). Dan lárigiñe, dan le meha gánihaña ebüréana kalendáriu, manügünti meha sun hati 30 weyu. Gumesetiña ebüréana abahüdei hati dan le larihín iseri Hati, mini lan le, 29 o 30 weyu lárigiñe lagumeserun hati le sügühalibei.

Luagu aban dan, aba layanuhan Dawidi luma Yónatan luagu lagumeserun hati, aba hariñagun: “Haruga fedu le lánina iseri hati” (1 Sam. 20:5, 18). Ligíati, genegeti, lubaragiñe lan lagumeserun sígulu unsu lubaragiñe lidaani Kristu, subudi hamaali meha gürigia ida luba lan léibugun hati saragu dan lubaragiñe. Ida liña meha hasubudiruni ísüraelina lagumesera lan aban iseri hati? Darí wamuti óunabagülei tidan Misná, líburu to ñein lubéi labürüdǘwa hechun huríu luma halurudun. Afuranguagüdatu, lárigiñe lan meha háfuridun ísüraelina Babilóniagiñe, aba meha hagumeserun lílana Sanedrín óundaragua —liñun-agei lúrudu huríu —binaafingiua weyu darandi lidan lisedün hati lidan irumu lun hasubudiruni ídaba lan lagumesera iseri hati le lunbei liabin. Ida liña meha hasubudiruni?

Óunahatiña meha fiu wügüriña lidoun ámuñegueinarügü fulasu o wübü le íñutimabei Herusalén lun harihini anhein fuali lubéi iseri Hati. Dan le meha harihini láfuachun iseri Hati, aba meha hariñaguni houn lílana Sanedrín lau lóufudagun. Dan le hachoururuni Liñun-agei Lúrudu buidu le ariñawagúbei houn luagu láfuachun iseri hati, aba híchugun ñunsu lagumesera lan aban iseri Hati. Ánheinti siñá lubéi larihín láfuachun iseri Hati ladüga dúeri o ladüga lan luburuaniga? Aba meha lichugún ñunsu ladurara lan hati ligía 30 weyu ani lagumeseruba lan aban iseri hati lárigiñe weyu ligía.

Afuranguagüdatu Misná ru hamá lílana Sanedrín ñunsu luagu le hanúadirubei lau hebedún watu luagu wübü oliwu, le yarafabei lun Herusalén, luma burí amu fulasu le íñuti Ísüraeli. Lau lásügürün dan, aba mayusurun haña lan watu, óunaharügaña gürigia lun híchuguni ñunsu. Ítara liña hasubudiruni sun huríu, dandu ha awinwandubaña Herusalén kei ha awinwandubaña lidan amu burí fulasu, kaba lan dan lagumesera aban iseri hati lun gayara lan hefeduhan lidan ligiaméme dan.

Líderagubadiwa dibuhu le lídanbei aturiahani le lun gunfuranda wamani ida liña lan meha lamakürün hati, fedu luma ligaburi dan tidan meha kalendáriu ebüréu.

^ Ariha humóun garüdia La Atalaya to lánina 15 lidan bián-hati irumu 1990, páhina 15, luma fánreinti “Álügüdahani le hadügübei aliihatiña” tidan garüdia La Atalaya to lánina 1 lidan unsu-hati irumu 1977.