Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

ABAHÜDAGUNI LUÁGUTI IBAGARI

Aganba lumuti Heowá nafurieidun

Aganba lumuti Heowá nafurieidun

ABAN guñoun, dan meha le diisi lubéi irumu nau, aba nerederun aríaguei támirihan waruguma sielu. Madügüntina amu katei luéidigia náhuduragun ani aba nafurieidun lun Bungiu. Íbini meha sun liña lan nasubudiruni Heowá, aba nabahüdahani sun le adiheridagüdübalina lun. Ítara liña lagumeseha numadagua luma Heowá, ‘Bungiu le aganbubalin afurieiduni’, aban umadaguaü le adurarubei lun sun nibagari (Sal. 65:2). Másiñati hálügüdagun hungua ka lan uagu nafurieida lun aban Bungiu le sun liñabei nasubudiruni.

BISIDA LE ASANSIRUBALIN WABAGARI

Lidan aban aüdü gíriti Noville nagüriahóua, weyu 22 lidan duusu-hati, irumu 1929. Lidan aüdü ligía, anihein nefu ichari luma fulasu le ídanbei hagüriahóua animaalu yarafa lun uburugu Bastoña (Bélühika), lóubawagu aban fulasu le subudiwabei kei Ardenas. Lau saragu ínsiñeni naritagua luagun niñüraü hóubuagu nagübürigu lidan fulasu ligía. Au luma Raymond le namulen, sagü meha weyu wamiligihan bágasu. Dan méhati lachülürün lidaani alubahani, ábaha woudin ídeha lidan. Hínsiñeguatiña meha gürigia hámagua lidan burí aüdü ligía, dántiha le ñein lan mégeiti, ídehatiña meha sun gürigia.

Dan nawadigimariduña lan úara hama niduheñu lidan fulasu le ñein lubéi lábunawagua luma hagüriahóua animaalu.

Emile meha liri núguchi, ánhounti núguchu Alice meha tíribei ani sagü meha dimaasu houdin lemesi. Gama lumoun, aba lasansirun sun katei lidan irumu 1939, dan le hachülürünbei fiu prekursorugu ingülatérana lidoun aüdü le ñein lubéi waganawa ani aba hálügüdüni núguchi anhein busén lubéi leresibirunu garüdia Consolación (to unboun wagúara Agaguduabá! uguñe weyu). Lau lóufudagun, aba líchugun núguchi fe darila lan inarüni ani aba lagumeserun aturiahoun Bíbülia. Lau sun meha gamadoun hamá wabesinanigu wama, aba hagaganiruniwa lárigiñebei lígiruni núguchi labasiihan lemesi. Álugatiña yebe hadügüdarun luagu lun mígirun lanu ligilisi katolika, adügatiti katei le lun ñein lan lanarime burí sigenei haganagua.

Wéiriti meha ligari nun hasigenehan luma núguchi. Ligía katei le adügübei lun namuriahan ídemuei luma Bungiu tídangiñe sun nanigi lidan furíei le buga uágubei nayanuha lidan lagumeseha abahüdaguni le. Aba nasandirun aban óunwenbu awalidaguni dan le narihini hígiruni besinagu núguchi lungua! Ñein nachoururei Heowá lan Bungiu le aganbubalin furíei.

WABAGARI LAGANAGUA WURIBU

Aba hárügüdüni nasi yámanina Bélühika 10 lidan seingü-hati, irumu 1940, adügati katei le lun hanurahan saragu gürigia lídangiñe ageiraü. Ánhañati niduheñu, aba hanurahan luagun suru lani hageira faransuna. Ǘmada, dúnguatiwa luma haduuragun súdaragu yámanina hama súdaragu faransuna hawouguoun.

Dan le wagiribudunbei wábiñoun, aba warihin íweruhoua lan saragu lídangiñe wálagu. Walügünrügaali meha ounli le gíribei Bobbie ñein lun leresibiruniwa. Dan le narihinbalin le asuseredubei, aba nálügüdagun nungua: “Ka san uagu anihein lubéi saragu wuribu luma saragu lamiselu?”.

Dan meha le nibureingidina ábatima nabuiduragüdüni numadagua luma Heowá.

Íderagua lumutiwa labisidahaniwa íbiri Emile Schrantz, a aban íbiri úaraguati le eseriwidubei kei prekursoru luma kei wéiyaali lidan afiñeni. Afuranguagüda lumuti woun tau Bíbülia ka lan uagu anihein lubéi saragu asufuriruni ani óunaba lumuti álügüdahani le nadügübei lun luagu ámuya álügüdahani luáguti ibagari. Lárigiñe yanu ligía, ábatima gamadagua nan luma Heowá ani aba nafiñerun aban lan Bungiu lánina ínsiñeni ligía.

Dúnguayatiwa meha hama íbirigu, íbini lubaragiñe lagumuchun wuribu. Lidan widü-hati, irumu 1943, aba labisidahaniwa íbiri José-Nicolas Minet lidan fulasu le ñein lubéi wawinwanda lun líchugun aban yanu. Dan le lagumuchunbalin liyanun, aba lálügüdahan: “Ka busenbei labadiseirun?”. Aba wiñuruni wáhabu au luma núguchi, biángubei wagía aba wabadiseirun lidan aban liraüraü duna yarafa lun fulasu le ñein lubéi weredera.

Lidan duusu-hati, irumu 1944, yusu hamutu súdaragu yámanina sun áruma to hámaboun lun hawuribuhan lidan wuribu le gíribei: Ardenas. Kei yarafa lubéi wawinwandun lun fulasu le ñein lubéi hawuribuha, mosu meha waramudagun luagu aban hati tábugiñe muna to ñein lubéi wawinwanda. Aban weyu, dan le náfuridunbei íchiga éigini houn wabiñanigu, aba hagumeserun súdaragu aduuragua, hiti hamuti fulasu le ñein wabéi ani aba láhamarun tábulugu muna to ñein lubéi lareidahóua ilaü. Yarafa lun fulasu le ñein habéi wabiñanigu, anihein meha aban súdara merigana le agúaragubei nun: “Chüguabá bungua múarugun!”. Aba néibaagun achüüragua nungua lóubagiñe, ábati ladaürüni lubunidin le lánina asudarahani nuagu lun lóunigirunina.

LEDEREBUGUDUN NUMADAGUA LUMA HEOWÁ

Weyu le wamarieidunbei.

Lárigiñe wuribu aba wabasiihan lidoun aban damuriguaü Lieha, luagu nórute, lidan aban uburugu kei burí 90 kilometuru (56 maili) lidise luéi le ñein lubéi waganawa. Lau lásügürün dan, aba ñein lan aban liraüraü sétanu lun aturiahani Bastoña. Aba nagumeserun awadigimarida tidan áfisi to ñein lubéi laguburahóua liseinsuna gumadi ani lídanmeme dan ligía aba giñe nagumeserun aturiaha lun awogóu nan. Murusun dan lárigiñe, aba nagumeserun awadigimarida kei sekretariu lun aban awogóu. Lidan irumu 1951, aba wadügün aransehani lun ladügǘn aban liraüraü adamurini sirkuitu ñein Bastoña, le ñein lubéi hachülüra kei burí 100 gürigia. Hadan anuhoun Elly Reuter, aban prekursora to apurichihaboun lau ubebeni to meha aweiyasuhaboun 50 kilometuru (31 maili) tidan beiki lun ñein tan lidan adamurini ligía. Lau lóufudagun aba wínsiñedagun wámagua ani aba gadaradun wamá. Dan ligía sun liña meha teresibirun Elly aban gárada lun tidin tidan Leskuela Galaadü Meriga. Ábati tabürühan Merigoun lun tafuranguagüdüni ka lan uagu siñá lubéi tánharun lun agunbirahouni ligía. Aba lóunabunu íbiri Knorr, lau ínsiñehabuni, íbiri le meha arihibei tau lóundarun Heowá lidan sun ubóu lidan dan ligía, aba lariñagun tun másiña lan gayaraabei lan tidin lúmame tani weiriei tidan Leskuela Galaadü amu dan. Aba wamarieidun lidan bián-hati, irumu 1953.

Elly labu Serge le wasaani.

Lídanmeme irumu ligía ñǘdüntina au tuma Elly lidan aban Adamurini le gíribei “Sociedad del Nuevo Mundo” le adügǘbei lidan Estadiu Yankees, Newayóru. Ñein nasubudira aban íbiri le ariñagubei gayara lan líchugun aban wadagimanu le buiti nun ani ariñaga ligía nun lun lan náguyun Merigoun. Aba wafurieidun lun Heowá, ani aba wamahadun lun wadagimanu ligía, aba wagiribudun wárigoun Bélühikoun lun wídehan lidan aban sétanu le ñein habéi kei burí 10 íbirigu, Bastoña. Irumu lárigiñe, aba lagüriahóun wasaani le gíribei Serge. Ma lirun, sedü lan hati lárigiñe aba lasandirun ani aba lounwen. Aba wabahüdaguni lun Heowá lanarime igarigu le wasandirubei, ani ruti dǘgüdaguaü woun lau emenigini le chóuruti le lánina águyuguni.

WAGUMESERUN ESERIWIDA LIDAN DAN DAYARÜTI

Lidan diisi-hati, irumu 1961 aba nadarirun aban wadagimanu le íchugubei chansi nun lun prekursoru nan. Weyuméme ligía aba lagúarun íbiri le arihibei tau sukursáli to Bélühikaboun nun. Aba lálügüdünina anhein gayara lubéi nagumeserun eseriwida kei óunigiruti sirkuitu. Aba nóunabuni: “Gayaraati san weseriwidun kei prekursorugu furumiñe lubaragiñe wánharun lun dasi le?”. Aba hóunabunina gayara lan, lárigiñe widü hati wau eseriwida kei prekursorugu, aba wagumeserun eseriwida kei óunigirutiña sirkuitu lidan nefu-hati, irumu 1962.

Lárigiñe bián irumu wau eseriwida kei óunigirutiña sirkuitu, aba wagunbirahóun lun weseriwidun tidan Beteli to Bruselasboun, le ñein lubéi wagumesera eseriwida lúmagiñe diisi-hati, irumu 1964. Barüti iseri dasi le saragu abiniruni woun. Ñǘdünti íbiri Knorr bisidoun Beteli to Bélhikaboun lidan irumu 1965, wéiritu nanigi dan lárigiñe, lugundun aba niridún lun au lan ariha tau sukursáli. Dan lárigiñe aba nagunbirahóun au tuma Elly lun woudin tidoun Leskuela Galaadü númeru 41. Gúnfuliha buga dimurei le lariñagubei íbiri Knorr 13 irumu guentó. Lárigiñe weresibihan aba wagiribudun tidoun Beteli Bélühika.

AGEINDAGUATIWA LUÉIGIÑE HARICHA LUMUTUNIÑA HEOWÁ

Lidan sun irumu le sügühalibei gachansin haadina lun nayusuruni le furendei náalibei kei awogóu lun nageindaguni waricha dandu ya Yuropa kei lidan amu burí ageiraü lun wáhuduragun lun Heowá sin ni murusun turobuli (Fili. 1:7). Adügati dasi le lun nayanuhan hama gumadimatiña ha lídanbaña lóugiñe 55 ageiraü le ñein lubéi lougua lan lanharúniwa lun wapurichihan o máhawa lan lun. Dan le nayanuhan hama gumadimatiña, marufudagúntina nungua kei aban awogóu subudihabúti, aba narufudagun nungua kei “aban lubúein Bungiu”. Súnwandan namuriahan ídemuei luma Heowá ladüga subudi lumuti ítara tiña lan lanigi “urúei lúhaburugu Bungiu kei lémeri duna, ñǘdünti le ñéingiñe lubéi labusenrei Bungiu” (Ari. 21:1).

Haritagua náagili buidu dan le ligibugiñeñadina lubéi aban lílana Parülamentu le Yuropabei lun nayanuhan luma. Abasiihatina saragu wéiyaasu amuriaha lun gayara lan nayanuhan luma. Dan le lánharunbei, aba lariñagun nun: “Seingürügübeitia minutu, ni aban minutu lóugiñe”. Aba nabuluchagun, aba nafurieidun. Aba lálügüdünina lílana parlamentu ligía lau idiheri, ka lan nadaagubei. Aba niñuruni nichügü aba nariñagun lun: “Níchuguña seremei lun Bungiu ladüga buguya aban hádangiñe lani minisi”. “Ka bariñagubei?” Liña lálügüdünina. Aba narufuduni Rómana 13:4 lun, kei le bánheliu lubéi wéiritu lanigi lau bérusu le. Adügati katei le lun buidu lan lidin nun, ayanuhatiwa dimí oura ani sagatiwa saragu buiti lídangiñe yanu ligía. Ariñagati nun weiri lan inebe lan lun dasi le wadügübei.

Lidan sun burí irumu le ásügürübei ageindaguaaña lumutuniña Heowá saragu kesi Yuropa, lun hageindaguni kesi lánina mádaragun wamá woungua lidoun katei lánina ubóu le, kaba lan eredera hau irahüñü luma burí lafayeihóun liseinsuna gumadi. Gachansin hádina saragu lun nídehan lidan lageindawaguniwa saragu lídangiñe burí kesi le luma lun narihini lau nagu guánarügü ida liña lan ladügün Heowá lun wagañeiruni saragu lídangiñe kesi burí le. Darí guentó, gáñeihaña gefentiña luagu Heowá lóugiñe 140 kesi lidan Liñun-agei Lúrudu Yuropa le lánina lageindawagun luagu haricha gürigia.

GACHANSITIMAHADIWA LUN WAPURICHIHAN KUBA

Lidan burí irumu 90, nadagimeintina úara luma Philip Brumley, le tídangiñebei Beteli to arihiboun lau hadasin gefentiña luagu Heowá lidan sun ubóu luma Valter Farneti le Italiabei lun wibihin lun gayara lan hapurichihan íbirigu Kuba, siñati meha lapurichihóun lidan meha ageiraü le. Aba nabürühan aban gárada lun kounsulu le lani Kuba le meha Bélühikabei, lárigiñe aba nóundarun lumoun wügüri le gayaraabei larihin luagu wakesin. Busentiwa meha wafuranguagüdüni katei le úabei gunfuranda hamani, le meha adügübei lun hamahadun lun dasi le wadügübei Kuba, gama lumoun, le furumiñeti wáfaagun manügünti fulasu.

Au, Philip Brumley luma Valter Farneti dan le wóudinbei Kuba.

Lau sun lira, aba wafurieidun lun Heowá ibihatiwa üma lun wóunahan 5,000 Bíbülia Kuboun. Kei le chülǘ tubéi Bíbülia sin ni murusun turobuli ani afanreinhóua tuguya houn íbirigu, aba gunfuranda wamani labiniruñein lan Heowá wáfaagun. Ítara liña lubeiti aba lubéi wounahaya 27,500 Bíbülia, ru wayati giñe üma woun. Ma nugundan lau gayara lan nídehan lun gabibülian hamá saragu hádangiñe wábirigu Kuba!

Ñǘdünhadina Kuba saragu wéiyaasu lun náfaagun nayanuhan hama gumadimatiña lun gayara lapurichihóun ñein maturobulinga. Seremei katei le gamadaguadina hama saragu gumadimatiña.

WIDERAGUNIÑA WÁBIRIGU HA RUANDABAÑA

Lidan irumu 1994 aba ñein lan aban lanarime áfarahani Ruanda ani áfarawaguatiña hóugiñe 1,000,000 tutsi. Ma lirun, áfarawaguatiña giñe fiu hádangiñe wábirigu. Lau lóufudagun, aba wadügün wagía gefentiña luagu Heowá aransehani lun híderawagun íbirigu.

Dan le wachülürünbei lidoun lichügüdina ageiraü le gíribei Kigali, arihatiwa lárigirugu saragu balu tuagu Áfisi to ñein lubéi Lásügürawagüdüwa luma tuagu gamasein to ñein lubéi tareidahóua agumeiraguagüdüni. Abahüdawagúati giñe woun lanarime burí sügǘ le hásügürübei wábirigu dandu wügüriña kei würiña ha áfarawagubaña tau isubara. Abahüdahatiña giñe woun luagu lanarime ínsiñeni le harufudubei íbirigu hámagua. Kéiburi, subuditi aban íbiri gefenti luagu Heowá woun le hádangiñebei tutsi le haramudunbei aban iduheñu hutus lidan aban huyu guribini luagu 28 weyu. Adügatiwa giñe aban adamuridaguni Kigali le ñein lubéi gayara lan wíchugun dǘgüdaguaü tídangiñeti Bíbülia houn hóugiñe 900 íbirigu dandu houn wügüriña kei houn würiña.

Ubanaü: Aban líburu huchecheeru ladüga balu tidan Áfisi to ñein lubéi Lásügürawagüdüwa lidoun amu iñeñein.

Óunwenren: Dan le wawadigimaridunbei lidan híderawagun gürigia.

Lárigiñe wánhiñuraguni láfadaragun ageiraü, aba webelurun lidoun ageiraü Saire (le subudiwabei uguñe weyu kei Republika Demokrátiku lani Kongo) lun wáluahaniña saragu gefentiña luagu Heowá ha ruándana ha anurahabaña lidoun fulasu le ñein habéi anurahatiña le yarafabei lun uburugu Goma. Kei le madariwabaliña aban wadügün aban furíei lun Heowá lun ladundehaniwa lun wadariruniña. Sódini aba warihin liabin aban gürigia wabaroun, aba wálügüdüni anhein subudi lubéi somu gefenti luagu Heowá lun. “Anha, Gefenti luagu Heowá au —liña lóunabun—. Lau sun nugundan nanügaadün hamoun íbirigu ha lídanbaña Sétanu le lánina Ídehani”. Aba wóundarun hama lílana sétanu ligía, lárigiñe aba wóundarun hama 1,600 íbirigu ha anurahabaña lun wíchugun dǘgüdaguaü houn luma gurasu le tídangiñeti Bíbülia. Aliihatiwa giñe aban gárada lúmagiñetu Musu Úaraguati houn. Ñüluguatu giñe hanigi dan le haganbunbalin dimurei burí le lariñagubei Musu Úaraguati: “Súnwandan wafurieidun huagu. Mígirun lubadün giñe Heowá”. Ma inarüni lan dimurei le lariñagubei Musu Úaraguati! Uguñe weyu añahein hóugiñe 30,000 gefentiña luagu Heowá eseriwida lau saragu ugundani Ruanda.

ARANSEETINA LUN ÚARAGUA NAN

Lidan irumu 2011, aba tounwen Elly to nani weiriou, barühadiwa meha kei burí 58 irumu wau wámagua. Dará numutu nanigi lun Heowá lidan furíei ani rúhali dǘgüdaguaü nun. Rúhali giñe gurasu nun nayanuhan luagu uganu buiti luáguti Larúeihan Bungiu houn nubesinanigu.

Íbini barühadina lan lóugiñe 90 irumu, apurichihagidina sagü dimaasu. Anahagua giñe ídeha lau sun nugundan lidan Departamentu le Arihibei lau katei luáguti Lúrudu tidan sukursáli to yaaboun Bélühika, lun narufudahani le furendei náalibei houn amu íbirigu luma lun níchugun dǘgüdaguaü tídangiñeti Bíbülia houn ha eseriwidubaña tidan Beteli, hóuntima nibureintiña.

Sügühali kei burí 84 irumu lúmagiñe nafurieidun lun Heowá luagu furumiñeti wéiyaasu. Ligía dan ligía lagumeserun aban lubuidun umadaguaü luma Heowá ani eibu lásügürün dan yarafatimarügüti nasandiragun nungua lun. Teinki numuti Heowá saragu ladüga súnwandan laganbuni nafurieidun! (Sal. 66:19). b

a Fuati abahüdaguni luáguti libagari íbiri Schrantz tidan La Atalaya to lánina 1 de febrero de 1974, páhina 90 darí 94.

b Dan le laransehóuña lubéi abahüdaguni le ligía lounwen íbiri Marcel Gillet 4 lidan bián-hati, irumu 2023.