Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

ARÜTÍKULU LÁNINA ATURIAHANI 46

Ganigi humá! Líderagubadün Heowá

Ganigi humá! Líderagubadün Heowá

“Nóunigirubadibu; mígirun nubadibu” (EBÜ. 13:5).

UREMU sjj 55 Manufudedabá hawéi!

LE LUNBEI WATURIAHANI *

1. Kaba íchiga gurasu woun dan le wasandiragun woungua wabuguañadiwa lan o dan le siñá lan woun lau waturobulin? (Sálumu 118:5-7).

SANDIGUAÑAHADIWA san woungua wábuguañadiwa lan, ani ua hamá ni aban lun híderaguniwa agagibudagua luma waturóbulin? Sandiguaña saragu gürigia houngua ítara íbini ha úaraguabaña lun Heowá (1 Uru. 19:14). Anhein asusereda le woun haritagua waméi le füramase lubéi Heowá: “Nóunigirubadibu; mígirun nubadibu”. Ligíati, gayaraati wariñagun lau ichouruni: “Nabureme Bungiu íderagubalina; manufudebadina” (Ebü. 13:5, 6). Abürüha lumuti Apostolu Pábulu dimurei burí le houn kristiánugu ha meha awinwandubaña Hudéa kei burí lidan irumu 61 lárigiñe lidaani Kristu. Haritaguagüda lumutiwa le lariñagubei Apostolu Pábulu luagu le labürühabei abürühati sálumu lidan Salumu 118:5-7 (aliiha huméi).

2. Kaba wakutihan lidan arütíkulu le ani ka uagu?

2 Ítara kei abürühati Sálumu subudi lumuti meha Pábulu buidu buidu líderagubei lan Heowá, ladüga íderagua laali meha Heowá saragu wéiyaasu. Kei hénpulu, kei burí bián irumu lubaragiñe meha labürüdünu gárada houn ebüréuna adügati aban wéiyaasu lidan lanarime liñawan dan (Adü. 27:4, 15, 20). Dandu lidan wéiyaasu ligía, kei burí irumu lubaragiñe, íderagua lumuti Heowá Pábulu lidan ámuñegueinarügü igaburi. Wariha ǘrüwa lídangiñe. Íderagua lumuti Heowá Pábulu lau layusuruni Hesusu hama ánheligu, gürigia ha íñubaña ubara hama íbirigu. Dan le wakutihani le lásügürübei Pábulu lidan libagari, ladügüba lun lederebugudun wafiñen luagu le füramase lubéi Heowá lóunabubadiwa lan dan le wafurieidun lun lun líderaguniwa.

ÍDEMUEI LÚMAGIÑE HESUSU LUMA HÁMAGIÑE ÁNHELIGU

3. Ka funa san lálügüdagunbei Pábulu lungua ani ka uagu?

3 Mégeiti meha Pábulu ídemuei. Kei burí lidan irumu 56 l.l.K. aba haduruguduni gürigia tídangiñe ténpulu to Herusalénboun lun háluahan lun háfaruni hilagubei. Larugan, aba lanügǘn Pábulu ligibugiñoun liñun-agei lúrudu, gama lumoun háfaraali yebe láganiñu hilagubei (Adü. 21:30-32; 22:30; 23:6-10). Másiñati samina lan Pábulu: ‘Átiribei san dan nau awandei luriban nouserúniwa?’.

4. Ida liña layusuruni Heowá Hesusu lun líderaguni Pábulu?

4 Ida liña líderaguni Hesusu Pábulu? Guñoun lubaragiñe larügüdǘn Pábulu aba larufudagun ‘Abureme’ Hesusu lungua lun, aba lariñagun lun: “Manufudedabá, Pábulu, ladüga ítara kei rúhadibu lan fe nuagu ya Herusalén, bíchuguba giñe fe nuagu, Roma” (Adü. 23:11). Ruti füramasei le dǘgüdaguaü lun Pábulu. Ariñagati Hesusu lun Pábulu buidu lan ladüga, ladüga lapurichihan Herusalén, ani füramaseti giñe lun Pábulu lachülürüba lan séfuñu uburugu Roma ani lapurichihaba lan ñein. Lárigiñe laganbuni Pábulu füramase le, aba funa lasandiragun lungua chóuruñu kei lasandiragun aban irahü lungua chóuruñu lúhaburugu lúguchi.

Lidan aban lanarime liñawan dan baranaha, lariñaguña aban ánheli lun Pábulu hesefuruba lan sun ha tídanbaña ugunei (ariha huméi párafu 5)

5. Ida liña layusurun Heowá aban ánheli lun líderaguni Pábulu?

5 Ka amu lénrengunga úmabei lagagibudagua Pábulu? Kei burí bián irumu lárigiñe le asuseredubei Herusalén, aba laweiyasuhan Pábulu tidan aban waporu Italioun. Sódini, aba ladagarun aban lanarime liñawan dan, héreti darí lun hasaminarun mádulungu hama áfayahatiña hóunwegua lan. Gama lumoun, manufudedunti meha Pábulu. Ka uagu? Aba lariñagun houn ha áfayahabaña úara luma: “Chülühali aban lani Bungiu ánheli numoun áriebu to, lóunahan Bungiu le Nabureme le giñe unbei neseriwida; lariñahare ánheli ligía nun: ‘Manufudedabá, Pábulu, ladüga barufudaguba bungua ligibugiñe urúei Sésarü Augustu; ani buáguba lesefuraña Bungiu sun ha tídanbaña ugunei buma luéi óunweni’”. Yúsuti Heowá aban ánheli lun láguyuguagüdüni füramase le buga ariñaga laalibei lun Pábulu liyumulugugiñe Hesusu. Ani ítara liña, chülüti Pábulu uburugu Roma (Adü. 27:20-25; 28:16).

6. Ka füramase líchugubei Hesusu lun derebugu wamá, ani ka uagu?

6 Ida liña líderaguniwa Hesusu? Ítara kei líderaguni Hesusu Pábulu líderagubadiwa giñe. Kei hénpulu füramaseti Hesusu: “Anahein [...] huma sagü weyu darime lagumuchun ubóu” (Mat. 28:20). Gayaraati líchugun dimurei le lariñagubei Hesusu derebugu woun. Ka uagu? Ladüga anihein dan hénrenguti lun wawandun. Kei dan le lounwen aban hádangiñe waduheñu mámarügü luagu fiu weyu ladurara igarigu le, anihein dan barüti saragu irumu lun labulubudun íruni le. Añahein amu mosu hagagibudagun sagü weyu luma lénrengunga le lanügübei aweiyaduni. Añahein giñe wuribati haweyuri ladüga hasufuriruña lan saragu íruni. Íbini ítara, daritiwa erei ladüga subudi wamuti aniheinbei lan Hesusu wamá “sagü weyu”, íbini lidan weyu burí le hénrengutimabei lidan wabagari (Mat. 11:28-30).

Íderagua hamutiwa ánheligu dan le wapurichihani uganu buiti. (Ariha huméi párafu 7)

7. Según le lariñagubei Arufudúni 14:6, ida liña líderaguniwa Heowá uguñe weyu?

7 Chóurugüda tumuti Lererun Bungiu yusu lumutiña lan Heowá lani ánheligu lun híderaguniwa (Ebü. 1:7, 14). Kei hénpulu, íderagua hamutiwa ánheligu lun wapurichihani “uganu buiti le luáguti larúeihan Bungiu”, ‘houn sun néchanigu, rasa, luma luwuyerigu dimurei’ (Mat. 24:13, 14; aliiha huméi Arufudúni 14:6).

ÍDEMUEI HÁMAGIÑE GÜRIGIA HA ÍÑUBAÑA UBARA

8. Ida liña layusurun Heowá aban gumadan lun líderaguni Pábulu?

8 Ka ídemuei leresibirubei Pábulu? Lidan irumu 56 l.l.K., chóurugüda lumuti meha Hesusu lun Pábulu lachülürüba lan uburugu Roma. Gama lumoun, aba hadügün fiu huríu aransehani lun hábürühan luagu Pábulu lun háfaruni hilagubei. Dan le laganbubei gumadan rómana Külaudiu Lisíasi luagu le haransehabei huríu lun hadügün aba líderaguni gumadan le Pábulu. Lau lóufudagun, aba lóunahani Külaudiu Pábulu Sesaréa hau saragu súdaragu, luéigiñe aban üma kei burí 105 kilometuru (65 maili) dise luéi uburugu Herusalén. Ñein, aba líchugun gumadimati Félisi dimurei lun lichugún “Pábulu tidoun palasiu to meha lábunaguboun Erodesi”. Ítarati, séfuñu liña meha hawéi ha busenbaña háfaruni (Adü. 23:12-35).

9. Ida liña meha líderaguni gumadimati Fésütu Pábulu?

9 Bián irumu lárigiñe, anihagua meha Pábulu dáüwañu Sesaréa. Mámaali meha gumadimati Félisi ñein, Fésütu hali meha iseri gumadan Sesaréa. Amuriahatiña meha huríu luma Fésütu lun lóunahani Pábulu Herusaléun lun laguserawagüdün ñein, gama lumoun máhati meha Fésütu. Másiñati subudi lani gumadan le haransehaña lan huríu lun háfaruni Pábulu luagu üma (Adü. 24:27-25:5).

10. Ka ladügübei Fésütu dan le lamuriahabei Pábulu lun Sésarü lan aguseragüdei?

10 Murusun dan lárigiñe, aba laguserawagüdün Pábulu Sesaréa. Keiti busén lan Fésütu lerederun buidu hama huríu, aba lálügüdüni Fésütu Pábulu: “Busentibu san bidin Herusalén lun naguseragüdünibu ñein?”. Subudi lumuti meha Pábulu anhein lan amuriaha lun lidin Herusaléun, háfuga háfarubei lan hilagubei ñein. Ani subudi lumuti giñe ka lan gayara lubéi ladügüni lun lesefuruni libagari, lachülürün uburugu Roma luma lun lasigirun apurichiha. Ligía lariñagubei: “Amuriahatina lun urúei guánarügü lan aguseragüdana”. Lárigiñe layanuhan Fésütu hama úfisigu ha lúmabaña, aba lariñagun lun Pábulu: “Amuriahaadibu lubeigia lun urúei lan aguseragüdabu, béibuga lun urúei”. Lau lanúadirun Fésütu lun lóunahani Pábulu uburugu Roma, adügati lira lun mabafu hamá láganigu luagu (Adü. 25:6-12).

11. Ka dimurei lariñagubei Isaíasi le uágubei lasaminara Pábulu?

11 Lidan anihán lan Pábulu agurabaha lun lidin Italia, háfuga aba lan lasaminarun luagu eweridihani le lariñagubei profeta Isaíasi lau lídehan Bungiu, hawagu ha awügürihóubaña lun Heowá: “Aranseha huméi haritagun, lau sun lira masalibei; ariñaga huméi haritagun, gama lumoun manügünbei fulasu, lugundun anihein Wabungiute wama” (Isa. 8:10). Subudi lumuti meha Pábulu líderagubei lan Heowá, ani chóuruti ru lan le derebugu lun, lun lagagibudagun luma óuchawaguni le lunbei meha liabin.

Ítara kei meha ladügüni Heowá lidan binadu dan gayaraati layusuruniña gürigia ha íñubaña ubara lun lóunigiruniña lubúeingu. (Ariha huméi párafu 12).

12. a) Ida liña meha lóuseruni Huliu Pábulu? b) Ka meha larihibei Pábulu lidan le asuseredubei?

12 Lidan irumu 58 l.l.K., aba meha laweiyasuhan Pábulu Italioun. Kei meha ladaürǘña lan, aba lichugún aban gumadan gíriti Huliu lun meha ligía lan óunigirei. Lúmagiñe dan ligía, gabafuti gumadan Huliu luagu Pábulu lun lóuseruni buidu o wuriba. Ida liña meha lóuseruni Huliu lubafu? Larugan, dan le hachülürünbei lidan furumiñeti fulasu le ñein lunbei tararama ugunei “buiti lóuseruni Huliu, le gumadan, Pábulu; ígira lumuti lun bisida lániña lumadagu lun hetenirun lun”. Dan lárigiñe sefu lumuti meha Huliu libagari Pábulu. Ida? Busentiña meha súdaragu háfaraguniña sun adaürǘtiña ha meha tídanbaña waporu, gama lumoun aba lerederuniña Huliu lun máfaragun hamaniña. Ka uagu? Ladüga meha ‘busén lan hábuti súdaragu le lesefuruni Pábulu’. Másiñati ariha lumuti lan Pábulu layusuruñein lan Heowá gumadan buiti ligaburi le, lun líderaguni luma lun lóunigiruni (Adü. 27:1-3, 42-44).

Ariha huméi párafu 13

13. Ida liña layusuruniña Heowá gürigia ha íñubei habara lun lagunfuliruni lisuuni?

13 Ka ídemuei weresibirubei? Dan le úara lan luma lisuuni, yusu lumuti Heowá lani sífiri sandu le gabafubei lun ladügün lun hadügüni ha lídanbaña liñun ubaraü le labusenrunbei. Abürühati urúei Salomón: “Ítara tiña lanigi urúei lúhaburugu Bungiu kei lémeri duna, ñǘdünti ñéingiñe lubéi labusenrei Bungiu” (Ari. 21:1). Ka mini lubéi ariñawagúni le? Gayaraati hasansiruni gürigia lémeri duna lun léibaagun le ñeinhin lubéi habusenra. Ítarameme, gayaraati giñe layusuruni Heowá lani sífiri lun lasansirun haritagun gürigia ha íñubei habara lun hadügüni le labusenrunbei lun lagunfuliruni lisuuni. Dan le lasuseredun le aba busén hamá ha íñubei habara lun hanúadiruni le buídutimabei houn lumutuniña Heowá (ariha huméi giñe Ésüdürasi 7:21, 25, 26).

14. Lau wasaminarun luagu le lariñagubei Adügaü 12:5, ka uagun gayara lan wafurieidun?

14 Ka gayaraabei wadügüni? Gayaraati wafurieidun “hawagu gumadimatiña, luma hawagu sun lúrudugu” dan le mosu lan hanúadahan luagu le gánibei luma wapurichiha luma wadamuridagun (1 Tim. 2:1, 2; Neem. 1:11). Ítara kei meha hadügüni kristiánugu ha lánina furumiñeti sígulu furíeitiwa giñe saragu hawagu wábirigu ha furisunrugubaña (aliiha huméi Adügaü 12:5; Ebü. 13:3). Lanwoun lira, gayaraati giñe wafurieidun hawagu súdaragu ha óunigirubaliña wábirigu ha furisunrugubaña. Gayaraati giñe wamuriaha luma Heowá lun lasansiruni hasaminan gürigia, lun hóuserun kei Huliu, lun hóuseruniña wábirigu lau areini (Adü. 27:3).

HÍDERAGUNIWA WÁBIRIGU

15, 16. Ida liña layusuruni Heowá Arisütáruku luma Lúkasi lun híderaguni Pábulu?

15 Ka ídemuei leresibirubei Pábulu? Dan le meha laweiyasuhanbei Pábulu Romoun yusu lumutiña meha Heowá íbirigu lun híderaguni Pábulu. Ariha wamá fiu hénpulu.

16 Aba hanúadirun bián lumadagu Pábulu, Arisütáruku luma Lúkasi lun houdin luma uburugu Roma. * Lun híderaguni, ru hamuti habagari lidoun denchaü, lau sun meha mariñagun tan Bíbülia füramase lan Hesusu lun Arisütáruku luma Lúkasi hesefuruba lan. Dan lárigiñe, lidan lanarime dan baranaha ligía híchugunbei fe hesefuruba lan. Ligíati, dan le meha ládinunbei Arisütáruku luma Lúkasi tidoun waporu Sesaréa, másiñati furíei lan Pábulu lun Heowá tídangiñe sun lanigi lun líchugun seremei, luagu layusuruniña Heowá bián wügüriña kristiánugu ganigitiña ha lun híderaguni (Adü. 27:1, 2, 20-25).

17. Ida liña layusuruniña Heowá íbirigu lun híderaguni Pábulu?

17 Íderagua hamuti íbirigu Pábulu saragu wéiyaasu lidan laweiyasuhan. Kei hénpulu, lidan uburugu Sidón, ígira lumuti meha Huliu Pábulu “lun bisida lániña lumadagu lun hetenirun lun”. Dan lárigiñe, lidan uburugu Posuoli, dúnguati Pábulu hama lumadagu hama ‘átiri afiñetiña, aba hamisurahaniña lun herederun aban dimaasu hama’. Dan le meha añaha lan íbirigu ha etenira houn aweiyasuhatiña, chóuruti gunda hamá lau meha haganbun labahüdagun Pábulu sügǘ le meha íchugubei gurasu houn (ariha huméi giñe Adügaü 15:2, 3). Lárigiñe aban bisida le íchugubei gurasu houn, aba lasigirun Pábulu hama lumadagu lau haweiyasun (Adü. 27:3; 28:13, 14).

Ítara kei Pábulu resibitiwa ídemuei lúmagiñe Heowá lau hídehan wábirigu. (Ariha huméi párafu 18).

18. Ka meha uagu líchiga Pábulu seremei lun Bungiu, ani ka meha íchugubei gurasu lun?

18 Dan le meha lídiña lan Pábulu Romoun másiñati samina lan luagu le labürühabei houn íbirigu ha lídanbaña uburugu ligía ǘrüwa irumu guentó, le ñein lubéi lariñaga: ‘Lúmagiñe binarü nabusenra nidin arihaün’ (Rom. 15:23). Gama lumoun, magurabunti yebe lachülürüba lan kei aban adaürüti. Másiñati ibiha lan meha Pábulu gurasu dan le larihiniña íbirigu ha Rómabaña agurabahei lun harihini. “Dan le larihinbaliña Pábulu, aba líchugun eteingiruni lun Bungiu, aba lárügüdün gurasu” (Adü. 28:15). Ka san uagu líchiga Pábulu seremei lun Heowá luagu añaha lan meha íbirigu agurabahei lun harihini? Ladüga aba líchugun Pábulu fe yusu lumutiña lan Heowá íbirigu lun híderaguni.

Ariha huméi párafu 19

19. Kei lariñaguni 1 Féduru 4:10, ida luba gayara lan layusuruniwa Heowá lun líderaguniña wábirigu ha mégeibaña ídemuei?

19 Ka gayaraabei wadügüni? Subuditiña san somu íbirigu hun ha asufurirubaña ladüga sandi o somu turobuli? Másiñati féridihaña lan aban hádangiñe haduheñu lidan óunweni. Ánhawa íchiga fe megei hamá aban hádangiñe wábirigu ídemuei, amuriaha wamá luma Heowá lun líderaguniwa ariñaga somu katei le ruti gurasu houn o adüga somu katei lun wíderaguniña. Másiñati dimurei lan le wariñagubei houn wábirigu oura ligía, ligía lan hemegeirubei haganbun (aliiha huméi 1 Féduru 4:10). * Ánhawa íderaguaña wábirigu másiñati ábaya lanme hagumeserun afiñera luagu le füramase lubéi Heowá woun: “Nóunigirubadibu; mígirun nubadibu”. Chóuruti líchuguba lan le ugundani woun!

20. Ka uagu gayara lubéi wariñagun lau ichouruni: “Nabureme Bungiu íderagubalina”?

20 Ítara kei Pábulu hama lumadagu másiñati giñe wagagibudagun luma saragu turobuli lidan wabagari. Íbini ítara, manufudeduntiwa ladüga subudi wamuti anihein lan Heowá wama lun líderaguniwa. Yusu lumuti Heowá Hesusu hama ánheligu lun líderaguniwa. Ani anhein úara luma lisuuni, yusu lumutiña giñe gürigia ha íñubei habara lun líderaguniwa. Kei winwan wamaali lubéi fiu wádangiñe, subudi wamuti yusu lumuti lan Heowá lani sífiri sandu lun ladügün lun busén hamá lubúeingu lun híderaguniña hábirigu. Ítara kei Pábulu gayaraati wariñagun lau ichouruni: “Nabureme Bungiu íderagubalina; manufudebadina. Kábati gayara hamá gürigia adüga nau?” (Ebü. 13:6).

UREMU sjj 38 Ladouraguba Heowá bau

^ par. 5 Lidan arütíkulu le, warihiba ǘrüwa igaburi le ídanbei líderaguei Heowá apostolu Pábulu agagibudagua luma turobuli. Wariha ida liña lan líderaguniña Heowá lubúeingu lidan dan le sügühalibei. Líderagubadiwa le lun lederebugudun wafiñen luagu líderagubadiwa lan giñe Heowá agagibudagua luma turobuli lidan wabagari uguñe weyu.

^ par. 16 Mama meha furumiñe wéiyaasu laweiyasuhan Arisütáruku luma Lúkasi úara luma Pábulu. Reideitiña meha giñe wügüriña úaraguatiña ha luma Pábulu, dan le meha ladaürǘnbei uburugu Roma (Adü 16:10-12; 20:4; Kol. 4:10, 14).