Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Asá, Hosafátü, Esekíasi luma Hosíasi

Seriwi wamá lun Heowá tau sun wanigi

Seriwi wamá lun Heowá tau sun wanigi

“Amuriahatina buma Aburemei, lun baritagun luagu ida liña lan neseriwidun bun lau úarani luma arumani, adüganéi le aubei bagundaara” (2 URÚEIGU 20:3).

UREMU: 52, 32

1-3. Ka mini lubéi weseriwidun lun Heowá “tau sun wanigi”? Ru humá aban hénpulu.

SUN wagía gafigountiwa ani charatiwa. Ligía seremei waña lubéi lun Heowá luagu líchuguni Liráü lun lesefuruniwa luma luagu aranseñu lan lun feruduna lániwa. Anhein ǘnabugu wabéi ani aba wasakürihan, gayarati wamuriahan luma lun feruduna lániwa. Gayarati wachoururuni móuserun lubadiwa lan Heowá lau le wadünabei ladüga wafigoun (Sálumu 103:10). Íbini ítara, agurabati Heowá lun weseriwidun lun ‘tau sun wanigi’ (1 Krónikasi 28:9). Ida luba wadügüni katei le íbini gafigoun wamá?

2 Lun wóunabuni álügüdahani le, gayarati konparárü wamani libagari urúei Asá luma libagari urúei Amasíasi. Biángubei adügatiña katei buiti, gama lumoun charatiña giñe ladüga gafigoun hamá. Íbini ítara, ariñagatu Bíbülia: “Úaraguamemeti bugaha ligaburi Asá” (2 Krónikasi 15:16, 17; 25:1, 2; Ariñawagúni 17:3). Súnwandan meha láfaagun Asá lun ladügüni lugundan Heowá tau sun lanigi (1 Krónikasi 28:9). Ánheinti Amasíasi “móuserunti lau úarani sunsuinagubei”. Lárigiñebei lagañeiruniña láganiñu Bungiu, aba lanügüniña guáriua ha hámabaña ani aba lagumeserun áhuduragua houn (2 Krónikasi 25:11-16).

3 Le gürigia le eseriwidubei lun Heowá tau sun lanigi hínsiñeti Heowá lun lau sun lere ani busenti leseriwidun lun lun súnwandan. Libe-agei dan yúsuati dimurei anigi tidan Bíbülia lun tayanuhan luagu gürigia múnadagiñe libiti. Kéiburi luagu ligaburi wasaminarun, katei le hínsiñebei woun, le wasaminarubei wadügün ámuñegü luma lébuna wadügüni katei. Íbini gafigoun wamá, gayarati weseriwidun lun Heowá tau sun wanigi. Seriwitiwa lun ladüga busén wamá wadügüni, mama ladüga wafosurún o ladüga héchuhadiwa lan (2 Krónikasi 19:9).

4. Kaba wakutiha lidan arütíkulu le?

4 Lun gunfuranda wamani buidu ka lan mini lubéi leseriwidúniwa lun Heowá tau sun wanigi, akutiha waméi libagari Asá, Hosafátü, Esekíasi luma Hosíasi. Lurúeitegu meha Hudá ha úaraguatiña wügüriña ha. Íbini chará hamá, adüga hamuti meha lugundan Bungiu. Arihati Heowá luagu seriwi hamá lun tau sun hanigi. Ka uagu? Ida luba gayara lan wafalaruni hani urúeigu ha hénpulu? Ariha waméi.

“ÚARAGUAMEMETI BUGAHA LIGABURI ASÁ”

5. Ka meha ladügübei Asá dan le larúeihanbei?

5 Asá lǘrüwanbei lurúeite Hudá lúmagiñebei lafanreinragun néchani ísüraelina lidan biama: larúeihan Ísüraeli luma larúeihan Hudá. Dan le larúeihanbei Asá Hudá, aba lagumuchun lau áhuduraguni mama inarüniti luma burí lau agamariduni wíyeti le adügǘbei ñein. Aba lagünrinchaguniña guáriua ha meha únbaña háhuduragua gürigia ani aba labugaguniña wügüriña ha meha ahoruhabaña tidan ténpulu. Gidá lumutu giñe lagütü lídangiñe tubara “ladüga tadügagüdün aban tiguariuan” (1 Urúeigu 15:11-13). Ínchaha lumutiña giñe lílana ageiraü lun “háluahani Wabureme” luma lun “hagunfuliruni lúrudu luma gumadi”. Adüga lumuti sun liyaraati lun líderaguniña gürigia lun háhuduragun lun Heowá (2 Krónikasi 14:4).

Gumuti Asá lau áhuduraguni mama inarüniti lídangiñe larúeihan

6. Ida liña lóunabun Asá dan le hábürühanbei etiopíana luagun Hudá?

6 Lidan furumiñeti diisi irumu lánina larúeihan Asá, anihein meha darangilaü Hudá. Lárigiñe, aba hábürühan aban míñunu súdaragu etiopíana luagun Hudá tau 300 karü lánina wuribu (2 Krónikasi 14:1, 6, 9, 10). Ida liña meha lóunabun Asá? Chouru lumuti meha Asá líderagubaña lan Heowá lumutuniña. Ligía lamuriahanbei ídemuei luma lun lagañeiruni wuribu (aliiha huméi 2 Krónikasi 14:11). Lidan amu burí dan, ru lumuti Heowá agañeiruni houn lumutuniña lau sun múaragun hamá harúeitegu lun. Ítara liña meha larufuduni Heowá ligía lan Bungiu le inarünibei (1 Urúeigu 20:13, 26-30). Gama lumoun, lidan ókaasion le, íderagua lumutiña Heowá lumutuniña ladüga líchuguni Asá lafiñen luagu. Óunaba lumuti Heowá lafurieidun Asá lau líderaguniña agañeiraña etiopíana (2 Krónikasi 14:12, 13). Dan lárigiñe, aba ladügün Asá aban óunwenbu charati lau lamuriahan ídemuei luma lurúeite Siria lubaragiñe hamuga lamuriahani lídehan Heowá (1 Urúeigu 15:16-22). Íbini ítara, ariha lumuti Heowá luagu hínsiñe lan lun Asá. “Gúnfuliti Asá luma Aburemei súnwandan”. Ida luba wáyeihani lubuidun lani Asá hénpulu? (1 Urúeigu 15:14).

7, 8. Ida luba gayara lan wáyeihani lani Asá hénpulu?

7 Ida luba wasubudiruni anhein weseriwiduña lubéi lun Heowá tau sun wanigi? Gayarati wálügüdagun woungua: “Gaganbaditina san lun Heowá íbini dan le hénrengu lan nun? Desidírühadina san nídehan lun lakipurún damuriguaü harumañu?”. Samina wamá luagun ganigi le meha lemegeirubei Asá lun lagidarunu lagütü lídangiñe tubara keisi urúei. Anihein dan mosu lan ganigi wamá kei Asá. Kei hénpulu, kaba wadüga anhein afigouha aban waduhe o aban wamada ani aba labugún lídangiñe damuriguaü ladüga masakürihan lan? Wadiseduña hamuga san luéi? Tínchahabadiwa san wanigi lun wadisedun luéi?

8 Ítara kei meha Asá, anihein dan háfuga wasandirun kóntürañanu lan sun gürigia wawagu. Háfuga hadügün máisturugu o wánigu paaná leskuelarugu bula wau ladügarügü gefentiwa lan luagu Heowá. O háfuga hadügün wánigu paaná lidan wadagimanu bula wau ladüga wamuriahan dan lídangiñe wadagimanu lun woudin lidan aban adamurini o ladüga mawadigimaridun wamá lóugiñe lóurate wadagimanu lun gíbetima lan seinsu wagañeirun. Lidan burí kesi le, afiñe wamá luagu Bungiu kei meha ladügüni Asá. Furíei wamá lun Heowá, ganigi wamá ani sigí wamá adügei le buídubei. Haritagua waméi líchuguba lan Heowá erei woun kei meha líchugun erei lun Asá.

9. Ida luba gayara lan wagundaaragüdüni Heowá dan le wapurichihan?

9 Mámarügüñein meha luagun liturobulin Asá lasaminara. Saminati giñe ida luba lan líderagun amu áluahei Heowá. Ani wagía, ínchaha wamutiña giñe gürigia lun háhuduragun lun Heowá. Ani ariha lumuti dan le wayanuhan luagu houn amu. Chóuruti gunda lan Heowá dan le wapurichihan ladüga hínsiñe lan woun ani ladüga berese wamá hau gürigia luma luagu habagari ámuñegü.

ÁLUAHA LUMUTI HOSAFÁTÜ HEOWÁ

10, 11. Ida liña gayara lan wáyeihani lani Hosafátü hénpulu?

10 Gasaaniti meha Asá aban gíriti Hosafátü. Ariñagatu Bíbülia: “Éibugati [...] Hosafátü lau úarani kei bugaha Asá le lúguchi” (2 Krónikasi 20:31, 32). Ida liña ladügüni? Falá lumuti lani lúguchi hénpulu ani ínchaha lumutiña lílana ageiraü lun hasigirun áhuduragua lun Heowá. Óunahati fiú wügüriña lidoun burí uburugu le lábugiñebei larúeihan Hudá lun harufudahani houn lílana uburugu ka lan tariñagubei “liliburuna lilurudun Wabungiute” (2 Krónikasi 17:7-10). Ñǘdünti meha Hosafátü íbini lidan burí fulasu le lábugiñebei lagumadihan arúeihani le nórutebei lun Ísüraeli, chülǘ lidoun luwübüri Éfürain, lun líderaguniña gürigia lunya háhuduragun lun Heowá (2 Krónikasi 19:4). Aban meha urúei Hosafátü le “áluahabalin Wabungiute lau sun linarün” (2 Krónikasi 22:9).

Ínchaha lumutiña Hosafátü lílana ageiraü lun hasigirun áhuduragua lun Heowá

11 Uguñe weyu, busenti Heowá lun hafurendeirun gürigia ha lídangiñetiña sun ubóu luagu, ani gayarati wíderaguniña gürigia hagía lun hasubudiruni. Álügüdagua wamá woungua: “Áfaaguatina san lun napurichihan sagü hati? Hínsiñeti hamuga san nun níchugun aturiahani tídangiñeti Bíbülia lun somu gürigia lun giñe leseriwidun lun Heowá? Furíeitina san lun Heowá lun líderagunina?”. Ánhawa áfaagua, líderagubadiwa Heowá lun wagumeserun aban aturiahani tídangiñeti Bíbülia. Wíchuguña hamuga san aturiahani tídangiñeti Bíbülia lun somu gürigia íbini anhein mosu lubéi wayusuruni dan le direi wamaalibei lun wemeraagun? Haritagua waméi áfaagua lan Hosafátü lun líderaguniña gürigia lunya heseriwidun lun Heowá. Gayarati giñe wáfaagun lun wíderaguniña ha máfuridunhaña apurichiha. Ani adügatiña giñe wéiyaaña lidan afiñeni aransehani lun houdin íchiga ídemuei houn ha bugawañabaña lídangiñe damuriguaü ani háfuga ígira hamaali lan figóu le meha hadügübei.

12, 13. a) Ka meha ladügübei Hosafátü dan le lasandirunbei anufudei? b) Ka uagu lunti lubéi wafalaruni lani Hosafátü hénpulu?

12 Lidan aban ókaasion, álugatiña meha bandi súdaragu hageindagun kóntüra Hudá. Falá lumuti Hosafátü lani lúguchi hénpulu ani aba lafiñerun luagu líderagubei lan Heowá (aliiha huméi 2 Krónikasi 20:2-4). Sanditi meha Hosafátü saragu anufudei. Ligía aba lubéi lamuriahan ídemuei luma Heowá ani aba lariñagun lun ni lan ligía hau sun lumutuniña siñá habaña lan háganiñu agañeira. Ariñagati giñe lun ibidiñe lan lun kaba lan ladüga. Chouru lumuti meha Hosafátü líderagubaña lan Heowá. Ligía lariñagunbei lun Heowá: “Ligía wagúarunbei buagu” (2 Krónikasi 20:12).

13 Ítara kei Hosafátü, háfuga anihein lan dan ibidiñe lan woun ida luba lan waransehan aban turóbuli, ani háfuga aba lan wanufudedun (2 Korintuna 4:8, 9). Gama lumoun, haritagua waméi le ladügübei Hosafátü. Aba lafurieidun lun Heowá hagibugiñe sun lílana ageiraü ani aba lariñagun lun mabafu lan lun lageindagun hama láganiñu (2 Krónikasi 20:5). Anhein aban lubéi hachügüdina iduheñu hugía, gayarati hafalaruni lani Hosafátü hénpulu. Danme le gaturobulin humá ani ibidiñeti hun kaba lan hadüga, amuriaha humá luma Heowá lun líderagunün hau sun hiduheñu. Mabusigari humá hamuriahan ídemuei luma Heowá hagibugiñe hiduheñu. Ladüga ítara, híchuguba hiduheñu fe luagu weiri lan hafiñen luagu Heowá. Íderagua lumuti Heowá Hosafátü, ani líderagubadün giñe.

ADÜGAMEME LUMUTI ESEKÍASI LE BUÍDUBEI

14, 15. Ida liña meha larufuduni Esekíasi afiñe lan luagu Bungiu sunsuinagubei?

14 Áfaaguati meha giñe urúei Esekíasi lun buidu lan lumadagua luma Heowá. Adüga lumuti íbini wuriba lan hénpulu le líchugubei lúguchi lun ani huduguati meha houn guáriua. Aba lagidarunu Esekíasi “hatenpulun gibe tubungiutegu, bougua lumuti dübü sagüráuti, günringua liyawa Asera, tuma tiyawa hewe lautu buronse to meha ladügüboun Moisesi”, ladüga meha háhuduraguña lan ísüraelina tun. Seriwiti meha Esekíasi lun Heowá tau sun lanigi ani sigiti agunfulirei “lugumadin [Heowá] le buga líchugubei lun Moisesi” (2 Urúeigu 18:1-6).

15 Lidan lidaani larúeihan Esekíasi, aba hábürühan lisudaranigu Asiria lau sun habafu luagun Hudá ani aba hariñagun hagünrinchaguali lan Herusalén. Aba ladügün lurúeite Asiria bula lau Heowá ani aba lóuchun lun lábürühan larüna Esekíasi. Laganagua peliguru ligía, ru lumuti Esekíasi lafiñen luagu Heowá ani aba lamuriahan ídemuei luma. Subudi lumuti meha gabafutima lan Heowá hawéi asiriana ani gayara lan lesefuruniña lumutuniña (aliiha huméi Isaíasi 37:15-20). Óunaba lumuti Heowá lafurieidun Esekíasi lau lóunahan aban ánheli lun láfarun 185,000 súdaragu asiriana (Isaíasi 37:36, 37).

16, 17. Ida luba wáyeihani lani Esekíasi hénpulu?

16 Dan lárigiñe, aba lasandirun Esekíasi ani ítagaraü yebe lounwen. Lidan dan hénrenguti ligía, aba layumuragun lun Heowá lun lan laritaguni luagu seriwihali lan lun lau úaraguni ani lun lan líderaguni (aliiha huméi 2 Urúeigu 20:1-3). Aganba lumuti Heowá layumuragun Esekíasi ani aba lareidaguagüdüni. Según le furendei wamaalibei tidan Bíbülia, subudi wamuti siñati lan wagurabahan lun ladügün Heowá aban milaguru lun lareidaguagüdüniwa o lun ladügün lun wasigirun awinwanda. Gama lumoun, ítara kei Esekíasi, gayarati wafiñerun líderagubadiwa lan Heowá. Gayarati wariñagun lun: “Amuriahatina buma Aburemei, lun baritagun luagu ida liña lan neseriwidun bun lau úarani luma arumani, adüganéi le aubei bagundaara”. Chouru wamuti san lóunigirubadiwa lan Heowá súnwandan, íbini dan le sandi wamá? (Sálumu 41:3).

17 Gayarati giñe líderaguniwa lani Esekíasi hénpulu arihei anhein anihein lubéi katei lunti wagidaruni lídangiñe wabagari ladüga ladisedagüdüñadiwa lan luéi Heowá ani ladüga líweruhaña lan lídangiñe dan le wayusurubei lun weseriwidun lun. Kei hénpulu, gíbetiña gürigia ayusurutiña somu páhina lidan Internet lun hayanuhan hama amu. Gíbetiña hádangiñe arihitiña amu gürigia keisi habungiute. Wéiriguti harihiniña gürigia ha burí áfuridubaña tidan bigibigitu o amu gürigia ha ibidiñetiña houn. Yúsutiña saragu dan aliiha luagu habagari gürigia burí hagía luma aríaguoun hayawa. Maribanti layusurúniwa páhina burí lánina Internet le lun wayanuhan hama waduheñu o hama wamadagu. Gama lumoun, gayarati ladügün páhina burí le lun weferidirun saragu dan. Gayarati íbini súdini lan wasandiragun woungua ánhaña ariñaga saragu gürigia luagu hínsiñe lan le wabürühabei ñein o iyawaü burí to wíchuguboun ñein houn. O gayarati magundan wamá ánhawa íchiga fe mafalarun hamaali lan fiú gürigia katei burí le wíchugubei ñein. Lidan kesi burí le, gayarati líderaguniwa hénpulu le líchugubei apostolu Pábulu, Akila tuma Pürisíla. Afiñetiwa san yusu hamani meha hadaani sagü weyu lun harihini le hadügübei amu gürigia, dántima le meseriwidun hamá gürigia hagía lun Heowá? Ariñagatu Bíbülia bereseguti lan meha Pábulu “apurichihei Lererun Bungiu”. Ariñagatu giñe yusu hamani Pürisíla luma Akila hadaani lun hapurichihan luma lun “hafuranguagüdünitima luáguti lémeri Bungiu” houn amu gürigia (Adügaü 18:4, 5, 26). Gayarati wálügüdagun woungua: “Góunigitina san lun móuserun nan amu gürigia keisi búngiugu? Hóuchatina san lun mayusurun nan saragu dan adüga katei le úati súdini lan?” (aliiha huméi Éfesuna 5:15, 16).

GAGANBADITI MEHA HOSÍASI LUN LUGUMADIN HEOWÁ

18, 19. Ida luba gayara lan wáyeihani lani Hosíasi hénpulu?

18 Gaganbaditi meha giñe urúei Hosíasi lun lugumadin Heowá ‘tau sun lanigi’ (2 Krónikasi 34:31). Lílawa meha Esekíasi Hosíasi. Dan le aweirideina lan Hosíasi aba “lagumeserun áluahei Wabureme le Lubungiute Dawidi”. Ani dan le 20 irumu lau, aba lagumeserun agumucha lau áhuduraguni houn guáriua Hudá (aliiha huméi 2 Krónikasi 34:1-3). Áfaaguati meha Hosíasi saragu lun ladügüni lugundan Heowá sügǘ hau híbiri lurúeitegu Hudá. Luagu aban weyu, aba ladarirunu fádiri le íñutimabei liliburuna Lilurudun Bungiu tidan ténpulu. Háfuga tuguya lan meha líburu to labürüdüboun Moisesi. Dan le laliihanbarun lani Hosíasi sekretariu líburu tuguya lun, aba líchugun fe megei lan ladügün saragu amu katei lun buídutima lan leseriwidun lun Heowá. Ínchaha lumutiña giñe Hosíasi amu lun hadügüni ligiaméme. Kei resultóu, dan le meha wínwangili, “madireirúntiña [gürigia] luéi Wabureme le Habungiute hagüchagu” (2 Krónikasi 34:27, 33).

Kei le busén lan meha Hosíasi ladügüni lugundan Heowá, adügati asansiruni lau lóufudagun

19 Libari meha urúei Manasési Hosíasi. Háfuga arufudaha lan láruguti le asakürihaalibei lun luagu aranseñu liña lan Heowá lun feruduna lan. Nibureinti, gayarati giñe báyeihani Hosíasi lun basubudirunitima Heowá buidu. Gayarati giñe bafurendeirun hámagiñe gürigia wéinamugaña ha hádanbaña biduheñu hama ha lídanbaña damuriguaü. Gayarati hayanuhan bun luagu saragu katei buiti le adüga láalibei Heowá hawagu. Haritaguabei ida liña lan meha lasandiragun Hosíasi lungua dan le lasubudirunbalin le lariñagubei Lilurudun Bungiu. Kei le busén lan meha ladügüni lugundan Heowá, aba ladügün asansiruni lau lóufudagun. Anhoun baliiha Bíbülia, busenbadibu giñe gaganbadi ban lun Heowá. léredagüdübei katei le bumadagua luma Heowá ani gúndaatimabadibu. Ani busenbadibu giñe bayanuhan luagu Heowá houn amu gürigia (aliiha huméi 2 Krónikasi 34:18, 19). Danme le baturiahanu Bíbülia, háfuga bíchugun fe anihein lan katei le lunti basansiruni lun buídutima lan beseriwidun lun Bungiu. Anhein asusereda ítara, áfaaguaba lun badügüni asansiruni le bemegeirubei ítara kei meha ladügüni Hosíasi.

SERIWI WAMÁ LUN HEOWÁ TAU SUN WANIGI

20, 21. a) Ka igaburi genegeguati harufudubei gádürü urúeigu ha uágubaña wayanuha lidan arütíkulu le? (b) Kaba wariha lidan leweñegua arütíkulu?

20 Ka wafurendeirubei lídangiñe hénpulu hani gádürü lurúeitegu Hudá ha eseriwidubaña lun Heowá tau sun hanigi? Súngubei lan hagía desidírütiña hadügüni lugundan Heowá luma lun háhuduragun lun lidan sun habagari. Afiñetiña luagu dan le hagagibudagunbei hama áganiñu gabafutiña. Ani le súdinitimabei, seriwitiña lun ladüga hínsiñe lan houn.

21 Íbini meha gafigoun hamá gádürü urúeigu ha ani charatiña, adüga hamuti lugundan Heowá. Ariha lumuti meha le tídanbei hanigi ani subudi lumuti meha hínsiñe lan houn lau sun hanarün. Wagía gafigountiwa giñe ani charatiwa. Gama lumoun, gúndaati Heowá dan le larihini seriwi wamá lun tau sun wanigi. Lidan leweñegua arütíkulu, warihibei ka lan gayarabei wafurendeiruni lídangiñe hachara gádürü urúeigu ha.