Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Praslin (Seychelles), ñein lubéi ladarirei hábuti súdara Gordon lani fuluri-agei Edén lidan irumu 1881.

Aban paraísu ubouagu. Inarüni o úraga?

Aban paraísu ubouagu. Inarüni o úraga?

Paraísu! Anihein burí awisahani buíduburiti le ínchahabaliwa lun busén wamá woudin lidoun somu fulasu díseti lun wemeraagun ani lun wabulieidagun luéi wadiheri. Gama lumoun, sun wagía subudi wamuti danme lan wagiribudun wábiñoun, aniheingua lanme turóbuli ñein agurabahawa, ladüga susereñahaali woun.

Gama lumoun, hínsiñeti hamuga woun lun ñein lan aban paraísu. Ani siñati málügüdagun wamá woungua: “Aban funa san úraga saminaü le? Anhein ítara liña lubéi, ka uagu weiri lubéi línsiñe woun? Lachülürüba funa san dan lun lasuseredun?”.

ABAN SAMINAÜ LE LÍDANBEI SARAGU NÉCHANI

Hínsiñeti saminaü luáguti ñeinbei lan aban paraísu houn gürigia lidan sun sígulu le sügühalibei. Súdiniti houn besafu gürigia ayanuha tan Bíbülia luagu “aban fuluri-agei luéigiñe oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha weyu libiti Edén”. Ka meha san katei espechaliti lídanbei fuluri-agei ligía? Ariñagati abahüdaguni: “Aba giñe labouchagüdün [Heowá] sun tuwuyeri tídibu wewe to buíduburitu lun teigín”. Wéiriti meha lubuidun fulasu ligía, ani le buídutimabei anuhein lan meha “wewe to lánina ibagari” ñein lamidangua fuluri-agei (Agumesehani 2:8, 9).

Abahüdawagúati giñe tidan líburu Agumesehani luagu gádürü duna le éibaagubei lídangiñe fuluri-agei. Masansirungili liri bián lídangiñe duna ligía chülǘ lumoun guentó: Tígürisi (o Hiddekel) luma Éufüratesi (Agumesehani 2:10-14). Sügüti duna burí le Irakügiñe, aban ageiraü le meha lídanbei binadu Pérüsia, ani aba lidin adunragua luma barana le lamidanguabei Arabia Saudita luma Irán.

Ligía maweiridun tubéi wanigi luagu aban lan fánreinti súdiniti paraísu lidan hechun pérüsiana. Kéiburi tigibuagu aban alfombra pérüsiana to lánina sígulu disisi to lídanboun aban fulasu le ñein lubéi lareidahóua binadu burí umegeguni Filadélüfia (Pensilvania, Meriga), anihein dibuhu lani aban fuluri-agei baríeiruati buin lau tídibu wewe luma fuluri. Arufuda lumuti dibuhu le tuágubei alfombra tuguya le tariñagubei Bíbülia luagu lubuidun fuluri-agei Edén. Le linarün katei, dimurei paraísu lídangiñeti aban binadu dimurei pérüsiana ani mini lan “fuluri-agei baríeiruati”.

Le linarün katei, lidan sun iñeñein luma néchani anihein abahüdaguni luáguti paraísu. Eibu habuinchagun gürigia lidan sun Ubóu, barütiña saminaü hámagua luáguti lagumeserun ibagari ubouagu, ani lau lásügürün dan aba lamigisiragun luma burí afiñeni luma úraga le abahüdawagúbei lidan kada fulasu. Íbini uguñe weyu, hibe-agei gürigia yusu hamuti dimurei paraísu lun hayanuhan luagu aban fulasu le buiti.

LALUAHÓUN PARAÍSU

Añahein meha fiú akutihatiña ha achoururubalin darí hamaali lan paraísu le féridihalibei. Kéiburi dan le lídinbei aban hábuti súdara gíriti Charles Gordon ebeluha lidan ubouhu burí le gíribei Seychelles lidan irumu 1881, aba taweiridun lanigi luagu lubuidun liluman fulasu le gíribei valle de Mai, darí lun lagúarun lun fuluri-agei Edén. Lidan sígulu keinsi, saminati meha aban áfayahati italiana gíriti Cristóbal Colón darímeme laali lan fuluri-agei Edén dan le lachülürünbei lidoun ubouhu La Española, le lani Repubülika Dominikana luma Aití guentó.

Tidan líburu lánina abahüdaguni iseriti to gíriboun Mapping Paradise anihein ariñahani tuagu tóugiñe 190 binadu mapa, ani tidan saragu tídangiñe fuati Adán tuma Ewa lidan fuluri-agei Edén. Taganagua anuhein aban mapa lánina sígulu tareisi, menege tumutu to tíbiri ani sagawatu lídangiñe Beato de Liébana. Íñugiñe tun anihein aban kuáduru migifeguarügüti lau paraísu lamidangua le ñéingiñe lubéi láfurida gádürü duna éibaaguati: Tígürisi, Éufüratesi, Pisón luma Gión. Saminawati aban lan sínbolu lani laburuchagun relihión kristiánu lidoun gádürügubei larigeirugu ubóu. Arufudati katei burí le, íbini lan ibidiñewa lan halíañein lan meha fuluri-agei Edén, meferidirun lumuti paraísu lubuidun.

Anihein aban gürigia inglesi abürühati poema gíriti John Milton, subudiwati luagu lani poema le gíribei El Paraíso perdido, sagawati lídangiñe abahüdaguni le lídanbei Agumesehani luáguti lifigoun Adán luma labugún lídangiñe Edén. Lidan lani poema, ayanuhati Milton luagu füramasei luagu gayarabei lan hawinwandun gürigia lun súnwandan ligibuagu Ubóu. Abürühati: “Ábanhalime Paraísu sun ubóu”. Dan lárigiñe, aba labürüdüni libiaman fánreinti, le gíribei El Paraíso recobrado.

ABAN ISERI SAMINAÜ

Chóuruti kamani lan saminaü luáguti aban paraísu lidan habagari gürigia. Anhein ítara liña lubéi, ka uagu genege lubéi luagu bulíeiwaali lan? ladüga kei tafuranguagüdüni Mapping Paradise, “ha aturiahabalin katei luáguti Bungiu [...] mabusenruntiña hayanuhan luagu halíañein lan meha paraísu”.

Arufudahati libe-agei relihión luagu siélunbadiwa lan, mama lidoun aban paraísu ubouagu. Gama lumoun, ariñagatu Bíbülia lidan Sálumu 37:29: “Galangantehabei gürigia buítiña múa, haganóuba giñe lidan súnwandan”. Kei le hénrengu lubéi lun aban lan paraísu ubóu le ídanbei wawinwanda, anihein funa san emenigini luagu lagunfuliruba lan füramasei le? *

ÁBANBEI PARAÍSU UBÓU

Füramaseti Heowá, Bungiu le adügübalin Paraísu, ladügayabei lan le féridihalibei. Ida luba san ladügüni? Haritagua huméi arufudaha lan Hesusu woun lun wafurieidun: “Ñǘbuinla barúeihan; adügüwalá bugundan ya ubouagu kei ladügǘniwa sielu” (Matéu 6:10). Arúeihani ligía, aban agumadihani lidan sun ubóu lúhaburugu Hesukrístu ani lagumuchuba lau sun agumadihani le ubouagubei (Danieli 2:44). Ani libihuba giñe lun ladügǘn lugundan Bungiu lun Paraísu lan Ubóu.

Abürühati meha profeta Isaíasi lau lídehan Bungiu luagu ida luba lan ibagari lidan Paraísu le füramase lubéi Bungiu. Lagumuchaguba sun katei le adügübei lun wasufurirun (Isaíasi 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23). Aliiha huméi bérusu burí le tidan hibibulian; fiúrügübei minutu hemegeirun lun hadügüni. Lanügüba darangilaü hun hasubudiruni le füramase lubéi Bungiu ladügün hawagu ha gaganbadibaña lun lilurudun. Ha lúnbaña hawinwandun hagundaaruba lidan aban paraísu luma lau línsiñehabu Bungiu, bián katei le leferidirubei Adán (Arufudúni 21:3).

Ka uagu gayara lubéi wafiñerun lagunfuliruba lan füramasei luagu paraísubei lan Ubóu? Ladüga ariñagatu Bíbülia: “Lani Aburemei sielu, ánheinti houn gürigia ru lumuti múa”. Ani Bungiu “le meyeehanbei” adügübalin füramasei le (Sálumu 115:16; Titu 1:2). Chóuruti buidu lan katei le füramase lubéi Bungiu tidan Bíbülia: ibagari magumuchaditi lidan Paraísu.

^ par. 15 Súdiniti ariñaga lan Corán, lidan bérusu 105 lidan sura 21, “Los Profetas” (Al-Anbiyā’): “Nubúeingu ha úaraguabaña hagíaba ibihei múa kei alagan”.