Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

“Mama lánina ubóu le narúeihan”

“Mama lánina ubóu le narúeihan”

“Lun le niabin lidoun ubóu le: Lun nariñaguni le inarünibei” (HUAN 18:37).

UREMU: sn 5, sn 28

1, 2. a) Ka uagu éibutima lubéi dan hafanreinraguña gürigia? b) Kaba álügüdahani wóunaba lidan arütíkulu le?

ARIÑAGATU aban íbiri to erederuboun luagu suru lani Yuropa: “Lúmagiñe niñüraü, marichaürügüñein meha nariha. Ligía meha maha nubéi lun polítika le lídanbei nageira ani aba nídehan hama gürigia ha ageindagubaña lun ñein lan asansiruni hanarimeti lidan polítika. Ani luagu saragu irumu gadaradutina meha luma aban eyeri le rúguati lungua lun furundei”. Ariñagati aban íbiri suru áfürikana lubaragiñe lan meha gefenti lan luagu Heowá samina lan meha gébuna lan hóuserun gürigia lau furundei. Ani ariñagati: “Según meha au nani lan türibu buídutimabei luéi sun líbiri türibu, ábati nádaragun nungua lidoun polítika. Ñein, aba harufudahan woun lun wáfaraguniña wáganiñu lau arufun, íbini ha lílana wani türibu ha lídanbaña amu polítika”. Ariñagatu giñe aban íbiri to awinwanduboun lamidan Yuropa: “Wuribati meha ligaburi narihiniña amu ani iyereegutiña meha lílana amu ageiraü nun hama lílana amu relihión”.

2 Arufudati dimurei burí le aganwoundeina liña lan igaburi burí le ubouagu: aganwoundeinatima liña sétanu hani gürigia ha ageindagubaña luagu asansiruni hanarimeti lidan polítika ani óuseratiña lau furundei, éibutima dan lafanreinguagüdüniña polítika gürigia ani lidan amu ageiraü, wéiritimahali hasandiragun terenchana houngua mabusenrunwa hamá. Kei tariñaguni Bíbülia, lidan lan lagumuhóun dan le mabusenrunbaña gürigia lun hebelurun lidoun úarani luma ni aban (2 Tim. 3:1, 3). Kei hafanreinraguña lan gürigia ubouagu, ida luba hóunigiruni kristiánugu úarani le hádanbei? Gayaraati wafurendeirun saragu lídangiñe le ladügübei Hesusu dan le ya lubéi Ubouagu ladüga lidan meha fulasu le ñein lubéi lawinwanda anihein meha saragu chagaguaü ladüga polítika. Lidan aturiahani le, wóunabuba ǘrüwa álügüdahani: Ka uagu mabusenrun lubéi Hesusu ládaragun lungua lidoun burí óundaruni le adügübei lun hafanreinragun gürigia? Ida liña larufuduni moun lumuti lan hádaragun lubúeingu Bungiu lidoun polítika? Ani ida liña larufudahan woun moun lumuti lan wóuserun lau furundei?

IGABURI LE LARUFUDUBEI HESUSU LUÁGUTI SÉTANU HANI GÜRIGIA HA AGEINDAGUBAÑA LUAGU ASANSIRUNI HANARIMETI LIDAN POLÍTIKA

3, 4. a) Ka meha hagurabubei huríu lúmagiñe Hesusu? b) Ida liña hasandiragun lani Hesusu disipulugu houngua luagu le meha hagurabubei lúmagiñe?

3 Saragu meha hádangiñe huríu ha únbaña lapurichiha Hesusu busentiña meha hafanreinragun luéi hagumadihan rómana. Anihein meha aban sétanu hau huríu ha hanarimeti hapantan luagu hageira, ani ínchaha hamutiña gürigia lun hasandiruni ligiaméme luagu hageira. Saragu hádangiñe lílana sétanu ligía falá hamuti lisaminan Húdasi le galiléana, aban wügüri le lánina furumiñeti sígulu le ariñagubei luouguoun mesíasi lan, gama lumoun, aban meha yeeti ani yeeda lumutiña saragu gürigia. Ariñagati aban abahüdaguti huríu gíriti Josefo, ínchaha lániña Húdasi le galiléana lílana fulasu lun hebedaagun houn rómana ladüga ladeinhan houn luagu hafayeihani liseinsuna gumadi. Aba háfaruni rómana Húdasi hilagubei (Adü. 5:37). Añahein meha hádangiñe lílana sétanu ligía, ha hanarimeti hapantan, óuseratiña lau furunde lun hibihini le habusenrunbei.

4 Le linarün katei, busén haña meha huríu lun liabin Mesíasi. Agurabahatiña meha aban lan wügüri le lánina polítika lun lesefuruniña lábugiñegiñe lagumadihan Roma luma lunya líchuguni hageira huríu lidoun uéiriguni (Luk. 2:38; 3:15). Saragu hádangiñe saminatiña yebe ladügüba lan lunya ñein lan arúeihani Ísüraeli. Lun hamuga susere lan katei le, gayaraabei hamuga hagiribudun saragu míñunu huríu ha chagagubaña lidan amu fulasu hageiroun. Ani luagu aban dan, óunahati Huan le abadiseihabei álügüdei Hesusu: “Buguya san Krístubei le lunbei liabin odi lunti wagurabahan amu?” (Mat. 11:2, 3). Másiñati busén lan meha Huan lasubudirun anhein ámuba lubéi gürigia adügei le hagurabubei huríu. Lárigiñebei láguyugun Hesusu, aba hadariruni bián disipulugu luagu üma éibugeina lun Emaúsu, aba hariñagun lun luagu madügün lani Mesíasi le hagurabubei lúmagiñe (aliiha huméi Lúkasi 24:21). Murusun dan lárigiñe, aba hálügüdüni apostolugu Hesusu: “Wabureme, anihán san dan le lunbei bíchuguniya Ísüraeli lun larúeihan?” (Adü. 1:6).

5. a) Ka meha uagu busén habéi galiléana lun Hesusu lan harúeite? b) Ka lariñagubei Hesusu houn libügürü katei le?

5 Inarüni, hemenigi hamá meha gürigia lagunfulirubei lan meha Mesíasi katei le ligía meha busén habéi galiléana lun Hesusu lan harúeite. Chóuruti ariha hamani luagu ábanbei lan urúei le úati charati luagu: gíchigaditi yanu ani gabafuti lun lareidaguagüdün sanditiña luma lun léigagüdün saragu lamatiña. Lárigiñebei léigagüdün Hesusu kei burí seingü milu wügüriña, aba líchugun fe “luagu busén hamá hanügüni lau erei lun hadügüni urúeime”, ligía aba lubéi “lidin lábugua luagun wübü” (Huan 6:10-15). Másiñati larugan lan weyu, dan le hachülürünbei gürigia loubafurugu duna Galiléa darangilu haaña murusunraü. Ábati lafuranguagüdüni Hesusu houn liábinbei lan Ubouagu lun líderaguniña lun gamadagua hamá luma Bungiu mama lun líderaguniña ibiha umegeguni. Aba lariñagun houn: “Madiherida humá luagu éigini le gagumuchaditi; áluaha huméi éigini le lánina ibagari magumuchaditi” (Huan 6:25-27).

6. Ida liña lígiruni Hesusu furangu miabin lan ubouagu lun ládaragun lungua lidoun polítika? (Ariha huméi dibuhu le lídanbei lagumeseha arütíkulu).

6 Murusun dan lubaragiñe lounwen Hesusu, aba líchugun fe agurabaha hamá fiu hádangiñe ha afalarubalin lagumeseruba lan arúeiha ya ubouagu Herusaléngiñe. Lun líderaguniña lun gunfuranda hamani madügün lubéi lan katei le, aba labahüdaguni abahüdaguni luáguti mina o seinsu. Lidan abahüdaguni le, ariñagati luouguoun ítara liña lan kei aban “wügüri íñugutiña liduheñu”, le lunbei lidin awéiyaasuhan luagu saragu dan (Luk. 19:11-13, 15). Luagu amu dan, afuranguagüda lumuti giñe Hesusu lisaminan houn gumadimatiña rómana: midin lan luéigiñe lóubadina ni aban arúeihani. Aba lálügüdüni Pilatu Hesusu: “Buguya san Harúeitebei Huríu?” (Huan 18:33). Sun meha dan le laubei Pilatu agumadiha nidiheriti meha hebedaaguba lan gürigia lun hagumadihan rómana, ani másiñati hanufude lan luéi ladügün Hesusu lun hebedaagun gürigia. Aba lóunabuni Hesusu Pilatu: “Mama lánina ubóu le narueihan” (Huan 18:36). Mádaragunbei meha Hesusu lungua lidoun polítika ladüga siélugiñeba meha larúeihan. Ani, afuranguagüda lumuti lun liábiña lan Ubouagu lun lapurichihani inarüni (aliiha huméi Huan 18:37).

Weteniruña san lun turobuli le ubouagubei o lun Larúeihan Bungiu? (Ariha huméi párafu 7).

7. Ka uagu gayara lubéi hénrengu lan lun masaminarun wamá ni tidan wanigi wíderaguniña ha ageindagubaña luagu asansiruni hanarimeti lidan polítika?

7 Furanguti meha lun Hesusu kaba lan meha ladüga. Ani anhein furangu lubéi woun kaba lan dasi wadüga, míderagun wabaña ha ageindagubaña luagu asansiruni hanarimeti lidan polítika, nírügü tidan wanigi. Gayaraati hénrengu lan katei le. Ariñagati aban óunigiruti sirkuitu: “Lidan fulasu le ñein lubéi nawinwanda, éibutima dan hageindagun gürigia lun ñein lan asansiruni hanarimeti lidan polítika. Anihein aban igaburi létima arihúbei hawagu gürigia, weiri lan hapantan luagu hageira ani saminatiña saragu lanügüba lan hasansiruni léibugun katei lidan polítika aban ibagari buiti houn. Lau sun lira, góunigi hamuti íbirigu úarani le hádanbei lau hetenirun lun hapurichihani uganu buiti luáguti Larúeihan Bungiu. Afiñetiña laransehabei lan Bungiu marichaü luma burí amu turobuli le úmabei wagagibudagua”.

KA IGABURI LARUFUDUBEI HESUSU LUAGU KATEI LÁNINA POLÍTIKA LE ADÜGÜBEI LUN HAFANREINRAGUN GÜRIGIA?

8. Ka meha marichaü hawandubei huríu lidan furumiñeti sígulu?

8 Adügati marichaü lun hagañidun gürigia luma polítika. Lidan meha lidaani Hesusu, aba meha turobuli wéiriti lafayeirún liseinsuna gumadi. Ani le adügübei lun lebedaagun Húdasi le galiléana híchugun rómana gumadi lun habahüdǘn gürigia lun hachoururuni fáyeiwa lan liseinsuna gumadi. Mosu meha hafayeihan gürigia ha lábugiñebaña hagumadihan rómana íbini ha aganbubalin Hesusu, saragu seinsu lun lúrudu, kéiburi luagu hamúan luma tuagu haban. Keiti le híweru habéi meha aguburahatiña liseinsuna gumadi ligía hasandirubei gürigia hürü lan hanügün. Anihein meha dan, afayeihatiña aguburahatiña liseinsuna gumadi lun gayara lan hibihin aban ubaraü íñuti, lárigiñe aba hayusuruni habafu lun harisidun. Aba larisidun Sakéu, hábuti aguburahatiña liseinsuna gumadi Herikó, lau lafosuruniña gürigia lun hafayeiruni lóugiñe le amuriahóubei hama (Luk. 19:2, 8). Másiñati mámarügüñein lan ligía adügei katei le.

9, 10. a) Ida liña halügün láganiñu Hesusu hádaruni lidoun polítika? b) Ka wafurendeirubei lídangiñe ligaburi lóunabuniña Hesusu láganiñu? (Ariha huméi dibuhu le lídanbei lagumeseha arütíkulu).

9 Álugatiña meha láganigu Hesusu lun hádaruni lidoun katei luáguti lafayeirún liseinsuna gumadi. Lun yebe hábürügüdüni tidoun sádara, aba hálügüdüni luagu “lafayeirúniwa seinsu lun urúei Rómana”, aban denariu le meha lunbei hafayeihani sun gürigia ha lábugiñebaña harúeihan rómana (aliiha huméi Matéu 22:16-18). Anihán meha aban lídangiñe katei le gáritimabei houn huríu ladüga mini lan lábugiñeñanu lan lagumadihan Roma. Anuhán sádara to meha haransehaboun “lánigu Erodesi”: anhein meha ayanuha Hesusu wuriba luagu lafayeirún liseinsuna gumadi gayaraabei meha híchugun lidurun luagu lebedaaguña lan lun agumadihani rómana, ani anhein meha ariñaga mosu lan lafayeirún liseinsuna gumadi másiñati hígirubei lan meha lani disipulugu.

10 Lun meha midin lan Hesusu luéigiñe lóubadina ni aban, mosu meha duari lan lidan ligaburi lóunabuniña. Ariñagati: “Ru [huméi] lani urúei lun urúei, ru humeime lani Bungiu lun Bungiu” (Mat. 22:21). Subudi lumuti meha híweru hamá saragu hádangiñe aguburahatiña liseinsuna gumadi. Gama lumoun, mabusenrunti meha lun ladireiruni lisaminan luéi katei le súdinitimabei: laransehabei lan Larúeihan Bungiu haturóbulin gürigia. Ítara liña lígirun aban hénpulu le lunbei wafalaruni súngubei. Íbini buidu lan larihín aban katei, maweiyasun wamá ádaragua woungua lidoun polítika. Lubaragiñe wariñaguni ka lan wasaminanbei luagu marichaü o wayanuhan wuriba luagu, keisi kristiánugu, áluaha wamuti Larúeihan Bungiu luma liricha (Mat. 6:33).

11. Ka igaburi buídutimabei lun lageindawagun luagu irichaü?

11 Saragu gefentiña luagu Heowá ígira hamaali saminaü luáguti polítika le meha tídanbei hanigi. Abahüdaguatu aban íbiri to lídangiñetu Gürán Büretáña: “Lárigiñe naturiahan Sosiolohía tidan luban furendei íñuti, aba nagumeserun asaminara kei gürigia ha ageindagubaña luagu asansiruni hanarimeti lidan polítika. Busentina meha nageindagun luagu haricha wuritiña ladüga súfurihadiwa meha saragu marichaü. Súnwandan meha nagañeiruni asigenehani, íbini ítara, magundantina meha. Míchuguntina meha fe luagu tídanñein lan hanigi gürigia iyereehabúni houn lílana amu rasa ani tídangiñeba lan hanigi hagidarei iyereehabúni ligía. Dan le nagumeserunbei aturiahoun Bíbülia, aba gunfuranda nani mosu lan nagumeserun agidarei katei ligía tídangiñe nanigi. Ani aba meha íbiri harutu ani gaguraasuntu íderagubalina. Guenlé, neseriwiduña kei prekursora lidan aban damuriguaü seini. Nafurendeiruña apurichiha houn sun hawuyeri gürigia”.

“AREIDABÓUN BEFEINTE”

12. Ka meha lébini uágubei leweridiraña Hesusu lani disipulugu?

12 Lidan lidaaniwagu Hesusu, buintiña meha relihión lau katei lánina polítika. Afuranguagüdatu líburu La vida cotidiana en Palestina en tiempo de Jesús: “Óundaruni lani relihión to meha ídanboun hafanreinragua huríu genege lumuti le wasubudirubei uguñe weyu kei sétanu lánina polítika”. Ligía lariñagubei Hesusu houn lani disipulugu: “Góunigi humatia luéi halebinin fariséugu luma lilebinin Erodesi” (Mar. 8:15). Dan le layanuhabei luagu Erodesi másiñati layanuhaña lan meha hawagu lánigu wügüri ligía. Busentiña meha giñe fariséugu lun hafanreinragun huríu luéi hagumadihan rómana. Ani según labürühan Matéu lidan lani Ewanhéliu, írida lumutiña giñe Hesusu saduséugu lidan ayanuhani le hama lani disipulugu. Busentiña meha saduséugu herederun lábugiñe hagumadihan rómana ladüga saragu hádangiñe gúndaatiña meha lau ubafu le hibihubei lidan polítika. Wéridi lumutiña Hesusu lani disipulugu luéi “halebinin”, o harufudahan, ǘrüwa sétanu ha (Mat. 16:6, 12). Ani sun ayanuhani le susereti murusun dan lárigiñe hálugun galiléana lun hadügüni Hesusu harúeiteme.

13, 14. a) Ka asuseredubei dan le hádaragun lílana relihión houngua lidoun polítika? b) Ka uagu siñá lubéi wayusuruni marichaü lébuname furunde wamá? (Ariha huméi dibuhu le lídanbei lagumeseha arütíkulu).

13 Dan le hádaragun lílana relihión houngua lidoun polítika, ménrengunti lun ñein lan furundei. Arufudahati Hesusu houn lani disipulugu moun lumuti lan houdin luéigiñe lóubadina ni aban dan burí lasuseredun katei le. Ligía meha hálugunbei hábutigu fádirigu hama fariséugu háfaruni Hesusu hilagubei. Barǘ hamuti kei aban lágani polítika luma giñe lágani relihión, le gayaraabei lagidaruni habara hawéi. Ariñagatiña meha: “Ánheinti wígira ítara, hafiñeruba sun gürigia luagu; ábameti hayabin gumadimatiña Rómana, ábame hagumuchaguagüdünu watenpulun lau sun warasan” (Huan 11:48). Ligía laransehabei Gáifasi, le meha hábuti fádirigu, lun háfaruni gürigia Hesusu hilagubei (Huan 11:49-53; 18: 14).

14 Óunahati Gáifasi súdaragu guñoun lun hárügüdüni Hesusu. Subuditi meha luáguti aransehani le lun Hesusu. Ligíati, lagumuhóun guñoun le laubei hama lani apostolugu ariñagati houn lun háluahan eféin. Biánrügüboun meha hemegeira lun líchugun aban lubuidun arufudahani houn (Luk. 22:36-38). Guñounméme ligía, aba lagañidun Féduru luagu marichaü le adügǘbei lun Hesusu, ábati layusurunu lefeinte lun láburuhan luagu aban hádangiñe ha ñǘdünbaña lun hárügüdüni Hesusu (Huan 18:10). Gama lumoun, ariñagati Hesusu lun Féduru: “Areidabóun befeinte; ladüga sun ha áfarahatiña tau eféin, tauba giñe eféin hafarúa” (Mat. 26:52, 53). Úarati meha arufudahani ligía luma le lariñagubei Hesusu lidan lafurieidun murusun dan lubaragiñe lárügüdüniwa: moun lumuti lan hádaragun lani disipulugu houngua lidoun katei le lánina ubóu (aliiha huméi Huan 17:16). Lunti meha hígirun lun Búngiuba lan ageindagua luagu irichaü.

15, 16. a) Ida liña tíderaguniña Lererun Bungiu kristiánugu lun mádaragun hamá houngua lidoun turobuli? b) Ida liña larihini Heowá wagaburi lumoun igaburi le ubouagubei?

15 Furendei hamuti íbirigu ha uágubaña wayanuha lidan furumiñeti párafu katei le ani sansi hamuti hagaburi ladüga busén hamá hafalaruni lani Kristu hénpulu. Ariñagatu íbiri to erederuboun suru lani Yuropa: “Ariha naali manügün lan hóuserun gürigia lau furundei lun ñein lan irichaü. Liibe-agei dan, ha furundebaña, aba burí hóunwegun o aba habuinchun lau igarihabu. Aba nagundaarun saragu dan le nafurendeirubei tídangiñe Bíbülia Búngiurügüñein lan gayara lanügün irichaü inarüniti ubouagun. Barühadina wein-seingü irumu apurichihei uganu le”. Sansi laali íbiri suru áfürikana arufun tuagu “eféin to líchuguboun [s]ífiri”, o Lererun Bungiu (Efe. 6:17). Lapurichihañein giñe uganu lánina darangilaü houn sun gürigia, meberesenga ka lan türibu hagía. Ani íbiri to erederuboun lamidan Yuropa, lárigiñebei tadügagun tungua gefentu luagu Heowá, aba tamarieidun luma aban íbiri le lídangiñeti aban lídangiñe rasa le meha iyereegubei tun.

16 Ma lueirin lisudinin asansiruni burí le! Ariñagatu Bíbülia ítara haña lan gürigia ha lídanbaña ubóu le kei barana dan le hérouga lan ani le magalumaruti (Isa. 17:12; 57:20, 21; Aruf. 13:1). Ígiratiña gürigia lun ladügün polítika lun hafanreinragun, lun hageindagun luma lun furunde hamá mébunouga. Ánheinti wagía, meferidirun wamuti wadarangilan luma úarani le wádanbei. Chóuruti gunda lan Heowá lau larihini lídanñanu lan aban lumutuniña íbini fánreinguañu liña lan ubóu le (aliiha huméi Sofoníasi 3:17).

17. a) Ka ǘrüwa katei gayaraabei wadügüni lun lidan wamá aban? b) Kaba wariha lidan leweñegua arütíkulu?

17 Lidan arütíkulu le, arihaadiwa ǘrüwa igaburi lun wídehan lun ñein lan úarani wadan wagía kristiánugu. Furumiñe, lau wafiñerun luagu laransehabei lan Larúeihan Bungiu marichaü. Libiaman, lau mádaragun wamá woungua lidoun polítika. Ani le lǘrüwan, lau móuserun wamá lau furundei. Íbini ítara, anihein dan gayaraati ladügün luriban wasaminarun hawagu amu lun gayara lan weferidiruni úarani le wádanbei. Lidan leweñegua arütíkulu, warihuba ida luba lan wagañeiruni óuchawaguni le, ítara kei hadügüni kristiánugu ha lánina furumiñeti sígulu.