Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Subuditi san hun?

Subuditi san hun?

Amu luéi ariñahani le tídanbei Bíbülia, ka amu katei achoururagüdübalin idamuni hamá meha ísüraelina Ehiptu?

Afuranguagüda tumuti Bíbülia lárigiñebei lan hanügüni madianna Hosé Ehiptun, dan lárigiñe aba láguyun Hakobu hau liduheñu Kanangiñe lun Ehiptun. Rédeitiña aganawa Gosén, aban fulasu le erederubei yarafa lun liyumoun duna Nilu (Agu. 47:1, 6). Ariñagatu Bíbülia hawagu ísüraelina: “Ábati hagibedagun darí lun gabafu hamá saragu”. Ligíati aba lubéi hanufudedagun ehiptuna, ábati hanügüniña keisi hadamun (Agu. 1:7-14).

Uguñe weyu, ha ayanuhabaña wuriba tuagu Bíbülia adügatiña bula lau abahüdaguni tídangiñeti Bíbülia le, ani ariñagatiña aban lan úraga. Gama lumoun, anihein katei le achoururagüdübalin seriwi hamá meha hádangiñe ladügawagun Semü * kei idamuni lidan binadu Ehiptu.

Kei hénpulu, darihaña aturiahatiña luagu binadu umegeguni fulasu binaduhali le ídanbei haganawa gürigia luagu aban dan luagun nórute libiti Ehiptu. Ariñagati sásaamu tuáguti Bíbülia le gíribei John Bimson dariwa lan lóugiñe 20 fulasu le achoururagüdübalin redei hamá meha ladügawagun Semü ñein. Lanwoun lira, ariñagati James Hoffmeier aban aturiahati luáguti binadu umegeguni ehiptuna: “Kéiburi labadinagua irumu 1800 luma 1540 lubaragiñe wadaani, genegeti achawaha lumutiña lan ageiraü Ehiptu ladügawagun Semü ha erederubaña luagun oubaü le ñeinhin lubéi lálüda weyu libiti Asia lun háguyun awinwanda ñeinhin”. Sigiti ariñaga: “Ligiaméme dan ligía luma hadaani binadu hagüchagu ísüraelina aban dan le uágubei layanuhóua tidan líburu to gíriboun Agumesehani”.

Luagun suru Ehiptu dariwati saragu katei le achoururagüdübalin luagu ítara liña lan. Lidan aban papiru le adarirubei labadinagua irumu 2000 luma 1600 lubaragiñe wadaani dariwati hiri idamuni ha meha eseriwidubaña tidan aban muna to lídanboun fulasu ligía. Lóugiñe 40 iri ladügawagun meha Semü. Le meha hadügübei, ábougua, adüga gamisa luma amu wadagimanu dereti. Ariñagati Hoffmeier: “Kei le añahein lubéi 40 ladügawagun Semü lidan fulasu le gíribei Tebaida [suru lun Ehiptu], másiñati añahein lan meha saragu idamuni lidan sun ageiraü Ehiptuna, luágutima lóubawagun delta”.

Abürühati David Rohl aban aturiahati luáguti binadu umegeguni, “genege lan tídangiñe lan Bíbülia lasagarúa” hiri hádangiñe idamuni ha tídanbaña lísüta. Kei hénpulu, dariwati lenege burí iri le lidan papiru kei burí Isakárü, Aserü tuma Sifürá (Afu. 1:3, 4, 15). Ábaya lariñagun Rohl: “Chóurugüda lumuti katei le woun luagu aban lan meha idamuni ísüraelina Ehiptu”.

Ariñagayati surusia Bimson: “Inarüniti abahüdaguni le tídanbei Bíbülia luagu añahein lan meha idamuni Ehiptu luma luagu furí hamá ñéingiñe”.

^ par. 4 Semü ligía meha aban hádangiñe ǘrüwa lisaanigu Noé. Másiñati añahein lan elamüna, asiriana, furumiñetiña kalüdéana, ebüréana, síriana hama saragu türibu arawiana hádangiñetiña ladügawagun Semü.