Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

ATURIAHANI 33

Danieli, aban hénpulu le lunbei wafalaruni

Danieli, aban hénpulu le lunbei wafalaruni

“Wéiriti bínsiñe lun Wabungiute” (DAN. 9:23).

UREMU 73 Ruba erei luma ganigi woun

LE LUNBEI WATURIAHANI a

1. Ka uagu taweiridunbei hanigi babilóniana lau profeta Danieli?

 DAN meha le nibureingili Danieli, aba hanügüni babilóniana hageiroun, dise luéi Herusalén le lageira. Lau sun meha nibureingili lan Danieli, wéiritu meha hanigi amu lau. Ténitiña babilóniana lun le harihibei ligibugiñe hagu: aban nibureinti magadiñeti le úabei mégeiti luagu ani hádangiñeti iduheñu ha íñubei habara lidan lageira (1 Sam. 16:7). Ligíati larufudahóunbei lun, lun hádangiñe lan gürigia ha íñubei habara Babilónia (Dan. 1:3, 4, 6).

2. Ka meha lasaminarubei Heowá luagu Danieli? (Esekiéli 14:14).

2 Hínsiñeti meha Danieli lun Heowá, gama lumoun, mama meha luagu lubuidun laríawagun ni luagu lubara, hínsiñeti meha lun Heowá ladüga aban lan nibureinti le busenti leseriwidun lun. Subudi wamuti ítara liña lan, ladüga dan meha le wein lubéi irumu lau Danieli, írida lumuti Heowá úara hama wügüriña úaraguatiña kei burí Noé luma Hobu, ha meha eseriwidubaña lun luagu saragu dan lau úaraguni (Agu. 5:32; 6:9, 10; Hob. 42:16, 17; aliihabéi Esekiéli 14:14). Súnwandan meha hínsiñe lan Danieli lun Heowá, wügüri le awinwandubei aban ibagari buiti ani migifeti (Dan. 10:11, 19).

3. Kaba wariha lidan aturiahani le?

3 Lidan aturiahani le, wayanuhaba luagu bián lubuidun igaburi le meha luágubei Danieli, le adügübei lun aban lan gürigia gebegiti lun Heowá. Furumiñe, wakutihabei ka lan mini lubéi igaburi le ani warihuba fiu sügǘ le ídanbei larufudei Danieli lubuidun burí igaburi le. Lárigiñe, warihubei ka lan ladügübei Danieli lun gagaburi lani igaburi le. Ani lagumuhóun, wayanuhaba luagu ka lan lunbei wadügüni lun wáyeihani Danieli. Íbini houn lan nibureintiña labürühóua aturiahani le, sun wagía gayaraabei wafurendeirun saragu lídangiñe lani Danieli hénpulu.

GANIGIBÁ KEI MEHA DANIELI

4. Ka dan larufuda Danieli ganigi lan?

4 Lau sun gayara lan hasandirun gürigia ha ganigibaña, anufudei, mígiruntiña lun leredehaniña luéi hadügüni le buídubei. Aban meha nibureinti ganigiti Danieli. Ariha wamá bián sügǘ le ñein lubéi larufudei Danieli igaburi le. Le furumiñeti wéiyaasu larufuduni igaburi le, bián irumu lárigiñe hagünrinchaguni babilóniana Herusalén. Dan le gewenedü lubéi urúei Nabukodonosoru aban óunwenbu guáriua ani gidá lumuti uénedü ligía lidarangilan. Dan lárigiñe, aba líchugun gumadi houn sun chu tau ha Babilóniabaña, Danieli haganagua, lun hariñaguni luénedü luma lanichigu uénedü ligía lun. Anhein meha mariñagun hamá, láfaragubaña meha sun hagía hilagubei (Dan. 2:3-5). Siñati meha ladarasahan Danieli; anihein meha saragu ibagari lidan huraraü. Ligíati, aba layumuragun lun urúei “lun líchugun dan lun, lun lariñaguni luénedü lun” (Dan. 2:16). Mégeiti meha Danieli ganigi luma afiñeni lun ladügüni katei le. Ka uagu? Ladüga mariñaguntu Bíbülia afuranguagüdañahaali lan meha Danieli lanichigu uénedü. Amuriahati Danieli hama ǘrüwa lumadagu, ha gíribaña Sadürákü, Mesakü luma Awedi-negó b “lun hamuriahan luma Wabungiute lun lídehan lidan katei le” (Dan. 2:18). Óunaba lumuti Heowá hafurieidun ani lau lídehan, aba meha lariñaguni Danieli luénedü urúei lun. Séfuti Danieli hama lumadagu luéi óunweni!

5. Lidan ka ámuya dan larufuda Danieli ganigi lan?

5 Dan lárigiñe lariñaguni Danieli lanichigu luénedü Nabukodonosoru lun tuagu aban óunwenbu guáriua, ábanya lagagibudagun Danieli luma aban sügǘ le ñein lubéi lemegeira ganigi. Luagu aban weyu, ábanya gewenedü lan Nabukodonosoru ábanya uénedü le agidarubalin lidarangilan; lidan uénedü ligía, arihati aban óunwenbu tídibu wewe. Ábaya larufudun Danieli ganigi ani aba lariñaguni lanichigu luénedü Nabukodonosoru lun. Ariñagati lun lálülüdüba lan lau ani marúeihanbei lan luagu fiu irumu (Dan. 4:25). Gayaraati hamuga meha lasaminarun Nabukodonosoru garabaguaali lan Danieli luagun ani gayaraati hamuga meha lóunahan áfaragüdei hilagubei. Lau sun lira, aba lárügüdün Danieli ganigi ani maramudunti ni murusun ariñahani luéi urúei.

6. Ka íderagubalin Danieli lun ganigi lan?

6 Ka íderagubalin Danieli lun ganigi lan lidan sun libagari? Chóuruti furendei lan saragu katei buiti lídangiñe lubuidun hénpulu le híchugubei lagübürigu lun dan meha le nibureingili. Gaganbaditiña meha lagübürigu Danieli lun adundehani le líchugubei Heowá houn agübürigu ísüraelina, ani arufudaha hamuti lilurudun Bungiu lun (2 Lur. 6:6-9). Mámarügüñein Diisi Gumadi lasubudira Danieli, subudi lumuti meha giñe ka lan éigini gayaraabei héigini ísüraelina lumoun le siñabei héigini (Fad. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). c Subudi lumuti meha giñe le susereelibei houn lumutuniña Bungiu, subudiléi le asuseredubei dan le maganbadi hamá lun lilurudun Heowá (Dan. 9:10, 11). Chóurugüda lumuti sun le asuseredubei lidan libagari Danieli anihein lan Heowá hama lani ánheligu ha gabafubaña ñein lun híderaguni (Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19).

Íderagua lumuti aturiahani, furíei luma afiñeni luagu Heowá Danieli lun ganigi lan. (Arihabéi párafu 7).

7. Ka amu katei íderagubalin Danieli lun ganigi lan? (Arihabéi giñe dibuhu).

7 Héchuti meha giñe Danieli aturiahei le meha habürühabei lani Bungiu profetagu, kéiburi le labürühabei profeta Heremíasi. Seremei katei le, lau lásügürün dan, aba lasubudiruni Danieli lachülüra lan meha dan lun hagiribudun huríu hageiroun, ha meha anügǘbaña Herusaléngiñe lun Babilónioun (Dan. 9:2). Chóuruti eibu lan meha larihini lagunfulirun profesía le tídanbei Bíbülia, ábatima lan meha léredun lafiñen luagu Heowá. Dan le here lan lafiñen aban gürigia luagu Heowá ganigitimaati (arihabéi giñe Rómana 8:31, 32, 37-39). Létima íderagubalin Danieli, lafurieidun saragu lun Lúguchi le siélubei (Dan. 6:10). Gúfese lumuti meha lifigoun, abahüdaha lumuti meha giñe le lasandirubei lun Heowá ani amuriahati luma lun líderaguni (Dan. 9:4, 5, 19). Ítara kei furumiñeguarügü gürigia, mama lau ganigi lagüriahóua Danieli. Mosu meha lafurendeiruni igaburi burí le ani adüga lumuti lau laturiahan, lau lafurieidun luma lau líchuguni lafiñen luagu Heowá.

8. Kaba íderaguawa lun ganigi wamá?

8 Íbini arufuda hamá wagübürigu ganigi ani ínchaha hamawa lun giñe ganigi wamá, madügünti lira lun galagante wamani igaburi le, mosu wáfaagun lun wibihini. Ítara liña ganigi kei aban iarani; mosu wafurendeiruni. Lun gayara lan wafurendeiruni aban iarani buidu, mosu waríaguni wamaisturun ani lárigiñe, mosu wafalaruni le ladügübei. Ligíati, lun ganigi wamá, mosu wetenirun houn ha ganigibaña buidu buidu ani lárigiñe, mosu wadügüni le hadügübei. Ka wafurendeirubei lúmagiñe Danieli? Furendeitiwa mosu lan waturiahanu Bíbülia buidu buidu, gamadagua wagíame luma Heowá, furíei wagíame lun tídangiñe sun wanigi, ani lunti giñe wafiñerun líderagubadiwa lan súnwandan. Anhein wadüga sun katei le, ganigibadiwa danme le lóuchawagun wafiñen.

9. Ka buiti wibihibei dan le ganigi wamá?

9 Sagatiwa saragu buiti dan le warufudun ganigi. Samina wamá luagu le asuseredubei lun Ben, d aban íbiri yámanina. Afiñetiña meha gürigia ha tídanbaña lileskuelan saliguarügü lan sun katei ani saminatiña giñe iyeeni lan le tariñagubei Bíbülia luagu adügǘwarügü lan sun katei. Luagu aban weyu, rúati chansi lun, lun lafuranguagüdüni houn sun lupaanágu ka lan uagu chouru lubalin Bungiu lan adügübalin sun katei ani aba layanuhan luagu lafiñen lau ganigi. Ida liñati lidin lun? Ariñagati: “Téniti numaisturun lun le nariñagubei ani ruti aban kopia houn nupaanágu lau ariñahani le naranserubei lun nafuranguagüdüni nafiñen”. Anti lupaanágu Ben, ida liña hóunabun? Ariñagati: “Aba taweiridun hanigi saragu hádangiñe ani fiu hádangiñe, ariñagatiña nun inebe nan houn”. Arufudati le lásügürübei Ben gañei hamani gürigia ganigitiña hinebehabu amu ani gayaraati ladügün katei le lun busén hamá hafurendeirun luagu Heowá. Furanguti, buidu lan lidin woun dan le wáfaagun lun ganigi wamá.

UARAGUABÁ ÍTARA KEI MEHA DANIELI

10. Katei san úaragunibei?

10 Tidan Bíbülia, dimurei ebüréu le ásügürawagüdübei kei “úaraguni” o “ínsiñeni le magumuchaditi” mini lan aban lueirin ínsiñeni le wasandirubei. Yúsuati dimurei le saragu wéiyaasu lun layanuhóun luagu ínsiñeni le lasandirubei Bungiu hawagu lubúeingu. Yúsuati giñe ligiaméme dimurei dan le layanuhóun luagu ínsiñeni le hasandirubei lubúeingu Bungiu hámagua (2 Sam. 9:6, 7). Agurabati giñe Heowá lun úaragua wamá lun. Ani lau lásügürün dan, ábatima léredun úaraguni le. Arihúati katei le furangu lidan likesin profeta Danieli.

Ladüga úaraguni le larufudubei Danieli, ruti Heowá lafayeiruaha lau lóunahan aban ánheli lun ladouruni hayuma liñún (Arihabéi párafu 11).

11. Ka meha óuchawaguni lánina úaraguni ǘmabei lagagibudagua Danieli dan meha le lóugiñe lubéi 90 irumu lau? (Arihabéi giñe dibuhu le luágubei tidáü garüdia).

11 Arufudati Danieli úaraguni lun Heowá saragu wéiyaasu lidan libagari. Gama lumoun, dan le gádürü-wein-diisi lubéi meha irumu lau, sügüti lídangiñe aban óunwenbu óuchawaguni le hénrenguti. Lidan meha dan ligía, lábugiñeñein meha hagumadihan médiana hama pérüsiana Babilónia ani Daríu meha urúeibei ñein. Iyereeguti meha Danieli houn fiu hádangiñe gumadimatiña ha ñéinbaña ha minebenbei Heowá houn. Ligíati, aba hadügün aransehani lun háfaruni Danieli hilagubei. Ibihatiña lun laseinirun Daríu aban dugumedu to adügüboun lun mosu lan lanúadiruni Danieli kaba lan un úaragua lan: lun urúei o lun Lubungiute. Lun meha larufudun Danieli úaragua lan lun urúei luma lun machawa lani arihini luouguoun, mosu meha lígiruni lafurieidun lun Heowá luagu 30 weyu. Arufudati Danieli úaraguni lun Heowá, ligíati aba lubéi lachüürǘn lidoun fusu le ñein habéi liñún. Gama lumoun, sefu lumuti Heowá ani ruti lafayeiruaha ladüga úaraguni le larufudubei (Dan. 6:12-15, 20-22). Kaba íderaguawa lun úaragua wamá kei meha Danieli?

12. Ka ladügübei Danieli lúntima léredun úaraguni le lasandirubei luagu Heowá?

12 Mosu hínsiñe lan Heowá woun tídangiñe sun wanigi lun gayara lan úaragua wamá lun. Úaraguati meha Danieli lun Lúguchi le siélubei ladüga lueirin ínsiñeni le lasandirubei luagu. Másiñati lararamagun lan Danieli asaminara luagu lubuidun burí ligaburi Heowá luma ida liña lan larufuduni adügübei lun weiri lan meha ínsiñeni le lasandirubei luagu (Dan. 9:4). Ani lanwoun lira, saminati meha giñe hulili tau aban anigi geteingiraditu luagu sun buiti le meha ladügübei Heowá luagu luma hawagu lumutuniña (Dan. 2:20-23; 9:15, 16).

Gayaraati giñe úaragua ban lun Heowá súnwandan ítara kei meha Danieli, anhein hínsiñe Heowá bun tau sun banigi. (Arihabéi párafu 13).

13. a) Ka óuchawaguni lánina úaraguni úmabei hagagibudagua nibureintiña kristiánugu? Ru humá aban hénpulu. (Arihabóun giñe iyawaü). b) Kaba hamuga wariñaga dan le hálügüdüniwa anhein anha habéi gefentiña luagu Heowá houn ha hínsiñebaña wügüriña háledigu houn o würiña ha hínsiñebaña würiña háledigu houn? (Arihabéi giñe bidéu le gíribei Lanügüba irichaü, darangilaü lidan jw.org).

13 Ítara kei meha Danieli, geyegu haña nibureintiña hau gürigia ha minebenti Heowá houn ni lilurudun. Másiñati sandí hamá iyereehabúni hawagu gürigia ha ariñagubaña hínsiñe lan Bungiu houn ani gayaraati hadügüdarun hawagu nibureintiña lun múaran hamá lun Heowá. Ligía asuseredubei lun Gabriel, le awinwandubei Australia. Dan meha le nibureingili, aba lagagibudagun luma aban óuchawaguni hénrenguti leskuelarugu. Aba tálügüdüniña máistara aturiahatiña kaba lan hamuga hadüga anhein ariñaga aban hamada houn hínsiñe lan wügüri líledi lun. Ábati tariñagun houn lun lan hararamun luéigiñe aban oubaü ha ánhabaña lun igaburi le ani ha máhabaña lun igaburi le lun hararamun luéigiñe le aban oubaü. Ariñagati Gabriel: “Nuguyarügüñein luma aban íbiri Gefenti ararama luéigiñe hóubadina ha máhabaña lun igaburi le, ha híbiri luéigiñeñanu le aban oubaü”. Le asuseredubei lárigiñe, aban meha óuchawaguni hénrenguti lánina úaraguni lun Heowá le úmabei lagagibudagua Gabriel. Ariñagati: “Mégeigili meha saragu oura lun lagumuchun külase weyu ligía, ani lidan sun dan ligía sügütiña wapanaagu tuma wamaistaran anabaguawa luma adaagua bula wau. Adüga numuti sun niyaraati lun nóuserun lau darangilaü luma lun nafuranguagüdüni nafiñen houn buidu biudu, lau sun lira, mabuseeruntiña haganbunina”. Ida liña lasandiragun Gabriel lungua? Ariñagati: “Lau sun mínsiñe lan nun nanabúniwa, wéiriti ugundani le nasandirubei ladüga úaragua nan lun Heowá ani ageindaguatina luagu lufulesein nafiñen”.

14. Ka lunbei wadügüni lun úaragua wamá súnwandan lun Heowá?

14 Gayaraati úaragua wamá súnwandan lun Heowá ítara kei Danieli, ánhawa áfaagua lun línsiñedun Heowá woun tau sun wanigi. Lun aganwoundeina lan ínsiñeni le wasandirubei luagu Heowá, mosu wasubudiruni ligaburi buidu buidu ani gayaraati wadügüni lau waturiahani katei le adüga láalibei (Rom. 1:20). Nibureinti, ka ídemuei búmabei lun aganwoundeinatima lan ínsiñeni luma inebesei le basandirubei luagu Heowá? Lidan fánreinti “Adügǘwarügüti san?” badariruba bidéu luma burí ariñahani chátiti le gayaraabei barihini. Gayaraati giñe baliihanu garüdia ¿Es la vida obra de un Creador? tuma El origen de la vida. Tenibá lun le tariñagubei Esther, aban íbiri nibureintu to awinwanduboun Dinamarüka tuagu burí agumeiraguagüdüni to: “Hínsiñeti ligaburi tafuranguagüdüni garüdia burí to katei nun. Mariñagun tumuti bun kaba lan uagu bafiñera, lubaragiñe lira afuranguagüda tumuti katei lun buguyaba lan bungua anúadirei kaba lan uagu bafiñera”. Ariñagati Ben, le iridúbei lidan párafu 9: “Derebugüda tumuti garüdia burí to nafiñen saragu. Arufuda tumuti nun Bungiu lan adügübalin ibagari”. Lárigiñe baturiahani ariñahani le, másiñati úarabei lan bisaminan luma le lariñagubei Arufudúni 4:11: “Wabureme, Wabungiute, garichatibu lun beresibiruni uéiriguni, inebesei, luma ubafu, ladüga buguya adügübalin sun katei”. e

15. Ka amu katei gayaraabei wadügüni lúntima wederebudagüdüni wamadagua luma Heowá?

15 Ábaya katei le gayaraabei líderaguniwa lúntima línsiñedun Heowá woun, waturiahani libagari Hesusu, le Liráü Heowá. Ligía tadügübei aban íbiri gíritu Samira, to awinwanduboun Yámani. Ariñagatu: “Ábatima nasubudiruni Heowá buidu lau naturiahani libagari Hesusu”. Dan meha ñǘgiru Samira, hénrenguti meha tun gunfuranda tani sandí lani Heowá le wasandirubei, gama lumoun, mítaranti tasaminarun luagu Hesusu. Ariñagatu: “Hínsiñeti meha Hesusu nun ladüga hínsiñe hamá meha irahüñü lun ani ménrenguti meha gamadagua ban luma”. Éibutima tasubudiruni Hesusu, éibutima léredun tumadagua luma Heowá. Ka uagu? Ariñagatu: “Aba gunfuranda nani murusun murusun weiri lan lenegegua ligaburi Hesusu luma ligaburi Lúguchi, ladüga áyeiha lani buidu buidu. Ani aba níchugun fe aban lan lídangiñe resun le uágubei lóunahei Heowá Liráü Ubouagun, lúntima hasubudiruni gürigia Heowá buidu buidu” (Huan 14:9). Nibureinti, anhein busén bubéi béredagüdüni bumadagua luma Heowá, ka uagu máfaagun bubéi lun basubudiruni Hesusu buidu? Anhein badüga ítara, léredatimaba ínsiñeni luma úaraguni le basandirubei luagu Heowá.

16. Ka uagu buidu lubéi lun úaragua wamá? (Sálumu 18:25; Mikeasi 6:8).

16 Liibe-agei dan, derebuguti hamadagua gürigia ha úaraguabaña ani hénrenguti lafanreinragun (Rudu 1:14-17). Lanwoun lira, ánhawa úaragua lun Heowá, darangilubadiwa. Ka uagu? Ladüga ruti darangilaü woun wasubudiruni füramase lan úaraguabei lan hama lumadagu ha úaraguabaña (aliihabéi Sálumu 18:25; Mikeasi 6:8). Ma buiti wasubudiruni busén lan Wáguchi Bungiu Suntigabafu le adügübalin sun katei lun gamadagua lan wamá lun súnwandan lau sun ni kata wamá! Siñabei ladüraaguni óuchawaguni ni ágani ni óunweni wamadagua luma Heowá (Dan. 12:13; Luk. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39). Chóuruti, gebegi lan wasigiruni lani Danieli hénpulu luma lun úaragua wamá lun Heowá.

SIGIBA AFURENDEIRA LÚMAGIÑE DANIELI

17, 18. Ka amu katei gayaraabei wafurendeiruni luagu Danieli?

17 Lidan aturiahani le, luágurügüñein biama ligaburi Danieli wayanuha. Gama lumoun, gayaraati wafurendeirun saragu amu katei lídangiñe libagari Danieli. Kei hénpulu, adügati Heowá lun gewenedü lan Danieli luma lun larihin arufudúni, ruti giñe iarani lun lun lasubudiragüdüni lanichigu profesía. Gúnfulihali saragu lídangiñe profesía burí ligía, ani le líbiri ruti ariñahani woun luagu katei le lunbei lasuseredun ámuñegü le lunbei gadan lániña sun gürigia ha awinwandubaña Ubouagu.

18 Layanuhaba le aban aturiahani luagu biama profesía tídangiñeti liliburun Danieli. Lau gunfuranda wamani profesía burí le buidu líderagubadiwa sun wagía dandu ha nibureingiña kei ha derebuguhaña, lun buidu lan le lunbei wanúadiruni guentó. Líderagubadiwa giñe profesía burí le lúntima ganigi wamá luma lun úaragua wamá, ani ítara, aranseñu waba lun wagagibudagun luma óuchawaguni le lunbei liabin yarafa madise.

UREMU 119 Mégeitiwa aban afiñeni héreti

a Gagibuguatiña saragu nibureintiña ha eseriwidubaña lun Heowá luma sügǘ le ídanbei mosu lan harufudun ganigi luma úaraguni. Anihein dan hadügün hapanaagu leskuelarugu bula hau lau hariñagun houn hárügüñanu lan ibidiouguabaña aau afiñera luagu adügǘwarügü lan sun katei, hagíarügüñanu lan áhuduragua lun Bungiu ani hagíarügüñanu lan giñe afalarei lilurudun. Gama lumoun, kei le lunbei warihini lidan aturiahani le, ha áyeihabalin profeta Danieli ani seriwi hagía lun Heowá lau ganigi luma úaraguni, hagía chúbaña aau.

b Ligía meha iri híchugubei babilóniana hawagu.

c Anihein kei burí ǘrüwa resun le adügübei lun maha lan Danieli lun éigini le habusenrubei babilóniana híchugun lun. Furumiñeti, gayaraati hágürügü lan animaalu ha uágubaña lariñaga lúrudu moun lan lun heigín (2 Lur. 14:7, 8). Libiaman, gayaraati máwiyurun lan hata animaalugu hagía buidu (Fad. 17:10-12). Lǘrüwan, háfuga lídangiñeti lan éigini le adagarawagüdübei lidan áhuduraguni houn búngiugu mama inarünitiña éigini ligía (arihabéi giñe Fádirigu 7:15 luma 1 Korintuna 10:18, 21, 22).

d Sánsiwaali fiu iri.

e Gayaraati giñe baturiahanu líburu to gíriboun Acerquémonos a Jehová, to akutihabalin ligaburi Bungiu buidu buidu. Tíderagubadibu giñe líburu to lúntima línsiñedun Heowá bun.