Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Taduraruba Lererun Wabungiute lun súnwandan

Taduraruba Lererun Wabungiute lun súnwandan

“Saüti híduru, hilá ligía fuluri, ánheinti Lererun Wabureme rédeiti lun súnwandan” (ISA. 40:8).

UREMU: 43, 48

1, 2. a) Ida liña hamuga san wabagari lun hamuga ua tan Bíbülia? b) Ka wemegeirubei lun wasagarun saragu buiti tídangiñe Bíbülia?

IDA liña hamuga san wabagari lun hamuga ua tan Bíbülia? Úati hamuga ni kata lun ladundehaniwa lidan wabagari. Ibidiñeti hamuga inarüni woun luagu Bungiu, luagu ibagari, luagu le lunbei lasuseredun ámuñegü ni luagu le ladügübei Heowá luagu hafulesein gürigia lidan dan le sügühalibei.

2 Gayarati weteingiruni Heowá luagu mígirun lániwa ítara. Ru lumutu Heowá Bíbülia, to Lererun woun, ani chouru lumuti woun laduraruba lan uganu le tídanbei lun súnwandan. Ítara liña lariñaguni Apostolu Féduru lidan 1 Féduru 1:24, 25 (aliiha huméi). Lidan bérusu le yúsuti Féduru dimurei tídangiñeti liliburun Isaíasi 40:8. Íbini mama lan layanuhaña bérusu le tuagu Bíbülia, gayarati layusurún lun layanuhóun luagu uganu le tídanbei. Gama lumoun, lun wasagarun saragu buiti tídangiñe, buítimati waliihanu lidan aban iñeñein le gunfuranda wamuti buidu. Súnwandan hariñaguni ha hínsiñehabubaña tun Lererun Bungiu katei le. Lidan sun sígulu le sügühalibei, áfaaguaña saragu gürigia ha harumatu hanigi lun hásügüragüdünu lidoun amu burí iñeñein ani lun hachülüragüdünu houn gürigia íbini lidan lénrengunga. Úarati le habusenrubei hadügün luma lugundan Bungiu, “le busenbei lun hasalbarun sun gürigia, lun giñe hayabin lun hasubudiruni inarüni” (1 Tim. 2:3, 4).

3. Kaba wariha lidan arütíkulu le? (Ariha huméi dibuhu le lídanbei lagumeseha arütíkulu).

3 Lidan arütíkulu le warihibei ida liña lan anuheingua lan Lererun Bungiu lau sun adügǘwaali lan 1) asansiruni lidan iñeñein, 2) asansiruni lidan polítika luma 3) lamahadún lun tásügürawagüdün lidoun amu iñeñein. Ladügüba lakutihóun ariñahani le lun wéiritima lan ínsiñeni le wasandirubei tuagu Bíbülia luma luagu le Abürüdagüdübarun, le íchugubarun woun lun wabuidun guánarügü (Mik. 4:2; Rom. 15:4).

ASANSIRUNI LIDAN IÑEÑEIN

4. a) Ka asuseredubei lun iñeñein lau lásügürün dan? b) Ka arufudubalin ua lan himei lan Bungiu aban gürigia luéi amu ani ida liña wasandiragun woungua dan le wasubudiruni katei le?

4 Sánsiti iñeñein lau lásügürün dan. Gayarati subudi wamá dimurei burí lidan wañeñe le sánsihali lila. Ligía meha asuseredubei lun ebüréu luma güriegu, iñeñein burí le ídanbei labürüdǘwa liibe–agei ariñahani le tídanbei Bíbülia. Uguñe weyu, mítaran haali iñeñein burí le kei meha lidan tidaani Bíbülia. Ligíati, súngubei ha busenbaña gunfuranda hamanu Lererun Bungiu mégeitiña lun tásügürawagüdün lidoun iñeñein le iseritimagili, íbini gariñagadi hamá ebüréu luma güriegu le lánina wadaani. Añahein saminatiña gunfurandatima habóun lan Bíbülia buidu ánhaña afurendeira ebüréu luma güriegu le binadu, gama lumoun, háfuga mahuudun lan houn kei hasaminaruni. * Sanditiwa eteingiruni luagu sügügüdawaaru lan Bíbülia dayarügü o somu fánreinti tídangiñe lidoun lóugiñe 3,200 iñeñein. Arufudati le busenti lan Heowá lun gachansin hamá gürigia ha lídangiñetiña “sun néchanigu, rasa, luwuyerigu dimurei” lun haliihanu Lererun (aliiha huméi Arufudúni 14:6). Chóuruti adüga lan warihini línsiñehabu Heowá luma aban lan labu lanügüniña sun gürigia lúntima wayarafadun lun (Adü. 10:34).

5. Ka uagu aba lubéi súdini tan King James Version?

5 Kei aubei warihei, sun iñeñein sánsiti lau lásügürün dan, íbini iñeñein burí le ídounbei sügügüdawaaru lan Bíbülia. Gayarati ménrengun lan meha gunfurandawa tan aban agumeiraguagüdüni dan le tadügǘnbei, gama lumoun, lau lásügürün dan aba úaali lan gunfurandawa tan buidu. Ariha waméi tuáguti aban Bíbülia subudiwatu idan inglesi to gíriboun King James Version. Furitu luagu furumiñeti wéiyaasu lidan irumu 1611. Tuguya meha aban tídangiñe Bíbülia to subudiwatimaboun lidan inglesi ani wéiriti tani efekütu lidan iñeñein le. * Gama lumoun, fiúrügüñein wéiyaasu tayusuruni Bíbülia to iri Heowá. Lidan libe-agei fulasu le ñein lubéi liri Bungiu lidan Abürüdǘni Ebüréu, aba hayusuruni dimurei “LORD” (Aburemei), lidan létüra wéinamuti. Tidan burí to áfuriduboun lárigiñe, yusu tumuti giñe dimurei le lidan inglesi lidan létüra wéinamuti lidan fiú bérusu lidan Abürüdǘni Güriegu. Subudi hamuti meha ha abürüdübarun Bíbülia to luagu lunti lan láfuachun liri Bungiu lidan fánreinti le gíribei Iseri Daradu.

6. Ka uagu geteingiradi wabéi luagu anuhein lan Traducción del Nuevo Mundo wama?

6 Lau lásügürün burí sígulu, aba mayusurúnwaali lan saragu lídangiñe dimurei burí le ayusurúbei tidan King James Version. Ligiaméme asuseredubei tun furumiñetu burí Bíbülia to ásügürawagüdüboun lidoun amu burí iñeñein, kéiburi Bíbülia lidan chumagü Casiodoro de Reina, to áfuriduboun luagu furumiñeti wéiyaasu lidan irumu 1569. Ligía geteingiradi wabéi luagu anuhein lan Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras wama. Iseriti dimurei burí le tídanbei Bíbülia to ani anuheinharu dayarügü o lidan fánreinti lidan lóugiñe 150 iñeñein. Mini lan le gayara lan haliihanu hiibe-agei gürigia ha ubouagubaña. Ani bürüwatu lidan aban igaburi le ídehabei lun lachülürün uganu tidoun wanigi (Sal. 119:97). Ani le súdinitimabei ru tumuti lan liri Bungiu lidan fulasu le ñein lubéi tidan furumiñetu abürüdǘni.

DAN LE LADÜGÜN ASANSIRUNI LIDAN POLÍTIKA LUN LASANSIRUN IÑEÑEIN

7, 8. a) Ka uagu ua lubéi gunfuranda hamanu saragu huríu Abürüdǘni Ebüréu lidan sígulu ǘrüwa lubaragiñe Kristu? b) Katoun san Septuaginta?

7 Anihein dan adügati asansiruni lidan polítika lun lasansirun iñeñein le hayanuhabei hiibe-agei gürigia lidan somu dan. Ka ladügübei Heowá lun gunfurandawa tan Lererun íbini lidan kesi burí le? Ariha wamá aban hénpulu. To furumiñetu 39 líburu tidan Bíbülia habürüdün ísüraelina o huríu. Houn líchigoun “Bungiu lererun” furumiñe (Rom. 3:1, 2). Gama lumoun, lidan sígulu tareisi lubaragiñe Kristu, úaali meha gunfuranda hamani saragu huríu iñeñein ebüréu. Ka uagu? Ladüga aba lan lagañeirun Alejandro Magno amu burí ageiraü ani aba lerederun ageiraü burí ligía lábugiñe lagumadihan Güresia (Dan. 8:5-7, 20, 21). Aba gürieguhali lan hayanuha saragu gürigia ha lábugiñebaña lugumadin, íbini huríu ha meha awinwandubaña lidan fulasu burí ligía. Kei resultóu, aba hénrengu haali lan houn hiibe-agei huríu gunfuranda hamani Abürüdǘni Ebüréu. Ida luba meha san laransehóun turóbuli le?

8 Kéiburi bián-san-dimí irumu lubaragiñe nasirua lan Hesusu, aba tásügürawagüdün furumiñetu seingü líburu to tídanboun Bíbülia lidoun güriegu. Kéiburi san irumu lárigiñe, aba lagumuchun tásügürawagüdün tíbiri líburu to lídanboun Abürüdǘni Ebüréu. Subudiwati meha fánreinti le ásügürawagüdübei lidoun güriegu kei Septuaginta. Tuguya meha furumiñetu Abürüdǘni Ebüréu to ásügürawagüdüboun abürühóuarügü.

9. a) Ida liña meha tíderaguniña Septuaginta tuma amu burí Bíbülia gürigia ha aliihabarun Lererun Bungiu? b) Ka fánreinti hínsiñetimabei hun lídangiñe Abürüdǘni Ebüréu?

9 Ídehatu meha Septuaginta lun gunfuranda hamanu ha ayanuhabaña güriegu Abürüdǘni Ebüréu. Ma funa hagundan lau haganbuni o haliihani Lererun Bungiu lidan hañeñe! Lau lásügürün dan, aba tásügürawagüdün Bíbülia dayarügü o lidan fánreinti lidoun amu burí iñeñein le súdiniti, kéiburi siríaco, gótico luma latín. Kei gayara lubéi meha haliihanu gürigia hagía Bíbülia ani gunfuranda hamóun, adügati katei le lun tínsiñedun houn. Ani chóuruti anihein lan meha bérusu le hínsiñetimati houn, ítara kei wagía uguñe weyu (aliiha huméi Sálumu 119:162-165). Kei aubei warihei, magumuchaguntu Lererun Bungiu dan le lasansirun iñeñein le hayanuhabei hiibe-agei gürigia.

LAMAHADÚN LUN TÁSÜGÜRAWAGÜDÜN BÍBÜLIA LIDOUN AMU IÑEÑEIN

10. Ka uagu fiúrügüñanu lubéi meha gürigia gámatu Bíbülia lidan lidaani John Wyclef?

10 Anihein dan, álugaaña gürigia gabafutiña hadügün lun mibihin hamanu gürigia Bíbülia. Gama lumoun, áfaaguatiña ha hínsiñehabubaña lun Bungiu lun hachülüragüdünu houn sun gürigia. Kéiburi John Wyclef, aban merigen le aturiahabei luagu Bungiu lidan sígulu katorusu. Chouru lumuti meha wügüri ligía lunti lan haliihanu sun gürigia Lererun Bungiu. Gama lumoun, fiúrügüñanu meha gürigia gámatiña Bíbülia Inglaterra. Ka uagu? Furumiñe, ladüga siñá lan hagañeihanu, ladüga lau meha háhabu gürigia hadügoun kopia ani sérutu meha. Ani libiaman, ladüga maliihadi hamá hiibe-agei. Inarüni aganba hamá meha gürigia laliihóun bérusu tídangiñeti Bíbülia ligilisirugu. Gama lumoun, fiúrügüñanu meha gunfurandei le ariñawagúbei, ladüga tídangiñe meha Vulgata haliiha to meha lídanboun latín, aba iñeñein le mayanuhóunwaali. Ida luba meha san hibihini gürigia irisini gebegiti le tídanbei Lererun Bungiu? (Ari. 2:1-5).

Busenti meha John Wyclef hama amu burí gürigia lun habihinu sun gürigia Lererun Bungiu. Ligía giñe san wabusenrubei? (Ariha huméi párafu 11).

11. Ka efekütu tánibei Bíbülia to lásügüragüdüboun John Wyclef?

11 Lidan irumu 1382 aba táfuridun aban Bíbülia to lásügüragüdüboun John Wyclef hama lánigu lidoun inglesi. Fureseti tasubudirúniwa Bíbülia tuguya hadan ha afalarubalin Wyclef, ha únbaña lagúarua lolardos. Hínsiñetu meha Bíbülia houn gürigia hagía. Éibuga hamuti meha sun Inglaterra eibu, lídangiñe aban fulasu lidoun amu. Aliiha hamutu meha Bíbülia houn gürigia ani ígiratiña meha kopia lani somu bérusu houn le habürühabei lau háhabu. Wéiriti meha lisudinin áfaaguni le hadügübei, ladüga aba busén hamá saragu gürigia hafurendeirun tuagu Lererun Bungiu.

12. Ida liña hóunabun lábutigu relihión lun luadigimari Wyclef?

12 Ida liña meha san hóunabun lábutigu relihión? Arufuda hamuti iyereehabuni le hasandirubei luagu Wyclef, tuagu libibülian luma hawagu ha afalarubalin. Éibaaha hamutiña lolardos ani günringua hamutu sun kopia tani libibülian Wyclef to hadariruboun. Lárigiñe lóunwen Wyclef, aba hasiadiruni keisi tágani ligilisi. Ábati hachigini, lárigiñe aba háguduni labu, chagá haméi baligi lidoun duna Swift. Gama lumoun, siñati meha hararamuniña gürigia ha busenbaña haliihanu luma gunfuranda hamanu Bíbülia. Lidan irumu burí le asigirubei, dandu Yuropa kei lidan amu burí fulasu ubouagu, aba tásügürawagüdün ani afanreinhóua tuguya Bíbülia lun habihinu gürigia.

ARUFUDAHATI HEOWÁ WOUN LUN WABUIDUN GUÁNARÜGÜ

13. a) Ka katei gayarabei wachoururuni? b) Ka uagu héregüda lubalin katei le wafiñen?

13 Yusu lumuti Heowá lani sífiri sandu lun labürüdagüdünu Bíbülia, gama lumoun, úati mini lan le luagu yusu lani giñe lani sífiri sandu lidan tásügürawagüdün Septuaginta, libibülian Wyclef, King James Version o amu burí Bíbülia. Gama lumoun, arufuda lumuti ligaburi tásügürawagüdün Bíbülia burí to luagu magumuchagunboun lan Lererun Heowá, ítara kei füramase lani. Adügati katei le lúntima léredun wafiñen luagu lagunfuliruba lan sun líbiri lani Heowá füramasei (Hos. 23:14).

14. Ka lánibei le wafurendeirubei tídangiñe Bíbülia efekütu wawagu?

14 Dan le warihini ida liña lan lóunigirunu Bungiu Lererun, ábatima léredun wafiñen luma ínsiñeni le wasandirubei luagu. * Samina waméi le: Ka uagu líchigoun Heowá Lererun woun ani chóurulei woun luagu magumuchagunboun lan? Ladüga hínsiñe wamá lun ani busenti larufudahan woun lun wabuidun guánarügü (aliiha huméi Isaíasi 48:17, 18). Ligía lunti lubéi línsiñedun woun ani gaganbadi wagíame lun lugumadin (1 Huan 4:19; 5:3).

15. Kaba wariha lidan leweñegua arütíkulu?

15 Anhein hínsiñe tubéi Lererun Bungiu woun, chóuruti busenbadiwa lan wasagaruni sun buiti le wayaraati tídangiñe. Ligíati, ka lunbei wadügüni lun wasagaruni sun buiti le wayaraati lídangiñe taliihóun Bíbülia? Ida luba wíderaguniña gürigia ha lídanbaña fulasu le ñein lubéi wapurichiha lun giñe tínsiñedun houn? Ida luba hachoururuni íbirigu ha arufudahabaña lidan damuriguaü luagu tídangiñeti lan Lererun Bungiu sun le hariñagubei? Warihibei óunabagülei lidan leweñegua arütíkulu.

^ par. 4 Ariha huméi arütíkulu ¿Me convendría aprender hebreo y griego?”, tidan La Atalaya to lánina 1 lidan unsu-hati irumu 2009.

^ par. 5 Saragu lídangiñe dimurei le hayusurubei gürigia guentó lidan inglesi sagawati tídangiñe Bíbülia to.

^ par. 14 Ariha huméi rekuáduru “ Ariha huméi hungua”.