Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

HÉNPULU BURÍ LÁNINA AFIÑENI | DÉBORA

“Aba násaarun kei aban úguchuru Ísüraeli”

“Aba násaarun kei aban úguchuru Ísüraeli”

TARÍAGUÑANU DÉBORA súdaragu ha óundaragubaña ligibuagu wübü Taworu. Wagatu lau tarihiniña ñein. Lidan lagumeserun Weyu adurangua, wéiritu tanigi lau tarihini ganigi le harufudubei wügüriña ha luma lueirin lafiñen Barakü, le hábuti. Lau sun diisi-míluñanu lan, hagagibudagua luma aban óunwenbu turobuli le lunbei larufuduni átiritimañein lan lueirin afiñeni luma ganigi le hawagubei. Lóuguatu hárumate ani héibuga ageindagua hama áganiñu magudemehábutiña ha gíbetimatiña hawéi. Íbini ítara, añahán ñein aranseñu lubá wuribu, seremei ganigi le tarufudubei aban würi.

Samina humá harihiñoun lan Débora ligibuagu wübü Taworu, lau garabali áhurahoun tadaüragun sun anuha lan luma Barakü aríaguei fulasu le geyegubei hau. Wéiriti ani fadati lígirugu wübü le, lóugiñeñein 400 méturu (1,300 ugudi) liñun, lúmagiñe ñéingiñe, gayaraati larihíniwa fulasu mawübüriti Esüdraelón, o Hesüreeli, le aweiridagubei lúmagiñe ñéingiñe lun luagun sewesta. Adügaali lidunari Kisón lémeri labadinaguagiñe sagadágei le lídanbei fulasu mawübüriti lidan léibaagun labadinaguagiñe wübü Karümélu lidoun liyumoun lidan barana Mediteraniu. Másiñati mábeiñu liña lan duna Kisón binaafin ligía; gama lumoun, anihein amu katei ámiriha ligibuagu fulasu mawübüriti! Katei san? Ayarafadeina liña Sísara hau lisudaranigu. Ani lárumate to auboun weiri lan lapantahan ámirihaboun: 900 karü to gawagutu timigifen burí gusiñu lautu gürabu to hamanatu, íchigeina anufudei. Bunagua laali Sísara laritagun lagumucha lan hau ísüraelina lougua tárumate ha, kamá hamuga líbaahaña sagadi.

Subudi tumuti Débora lagurabahaña lan Barakü hama luwügüriñanigu somu dimurei o seini túmagiñe. Ida liña funa san tasandiragun tungua lau tuguyarügüñoun lan würi ñein ani mosu tagunfulirun lau óunwenbu buligasion le? Álügüdaguatu funa san tungua ka lan tadaaguña ñein? Chóuruti mítaran lan! Heowá guánarügü, le tubungiute, ariñagubei tun lun tagumeseruni wuribu, ariñagaléi tun layusuruba lan amu würi lun tagumuchuni (Alidihatiña 4:9). Ka wafurendeirubei luagu afiñeni lídangiñe abahüdaguni tuáguti Débora hama wuriburuguna ganigitiña ha?

“BEIBA LUAGU WÜBÜ LE TAWORU”

Dan le tagumeserun Bíbülia adimureha tuagu Débora, ariñagatu aban tan “würi profeta”. Tidan Bíbülia, lúnrügüñein ladimurehóun hawagu fiu würiña layusurúa dimurei le. * Gúnfulitu giñe Débora lau amu buligasion. Ñǘdüntiña meha ísüraelina tumoun aransehei luáguti hawuribun hámagua, subudigüdatéi houn ka lan lóunabagülebei Heowá libügürü haturóbulin (Alidihatiña 4:4, 5).

Lidan meha luwübüri Éfürain taganawa Débora, labadinagua Ramá luma Beteli. Héchutu meha añuura tábugiñe aban tídibu yaraüwa lun teresibiruniña gürigia lun tíderaguniña lábugiñe ladundehan Heowá. Chóuruti gürewei lan meha wadagimanu le, íbini ítara, manufudeduntu. Mégeiwati meha wadagimanu le lugundun kei tariñaguni lidan uremu le tabürüdübei luma Barakü: “Aba háluahan Ísüraelina iseri [burí] bungiu, ábati ñein lan wuribu fulasurugu” (Alidihatiña 5:8). Kei meha ígira hamaali lan ísüraelina Heowá lun heseriwidun houn amu búngiugu, ígirati lun hásurun áganiñu adüga hau. Lábugiñehaaña meha lagumadihan Habín, aban urúei kananna le íchugubaliña lábugiñoun laríaahan aban gumadan furundeti gíriti Sísara.

Adadagaratiña meha ísüraelina láurügü haganbuni liri Sísara. Wéiriti meha luriban hechun kananna luma hani relihión, buin liña meha lau hadagaragüdüniwa irahüñü houn búngiugu luma ahoruhani tidan burí hatenpulun. Ka meha lanügübei lagumadihan aban gumadan kananna hama lisudaranigu lidan hageira ísüraelina? Arufudati turemun Débora, siñaali lan meha ni háfayahan gürigia yarafa, rédeiti giñe lirahüñü aüdü málouga (Alidihatiña 5:6, 7). Gayaraati wasaminarun hawagun ísüraelina muñugu dabíararugu luma wǘbuagu, manigiga hábunaguni múa, hawinwandun lidan burí aüdü le mabarieirúnti o héibugun ǘmada, le hanufude luéi lábürühouniwa hawagun, habayurúniwa hasaanigu hawéi o hágurawagun würiña ha hámabaña. *

Weinñein irumu hau ísüraelina awinwanda ítara, darí larihini Heowá ígira hamaali lan lumutuniña mabuchahaü le meha gádanbaliña. O kei lariñaguni uremu le tadügübei Débora luma Barakü: “Darí násaarun, nuguya, Débora, aba násaarun kei aban úguchuru Ísüraeli”. Maríeitu meha Débora luma aban wügüri gíriti Lapidótu. Ibidiñewati anhein le lubéi meha lúgubu gasaanigu tan, íbini ítara, “aban [meha] úguchuru [tuguya] Ísüraeli”, lugundun ru laaña meha Heowá ísüraelina lábugiñoun taríaahan lun tóunigiruniña keisi aban úguchuru. Heowá adügübei lun tóunaagüdün Débora luagu Barakü, aban alidihati here tafiñen ani ganigiti, lun liabin ageindagua luma Sísara (Alidihatiña 4:3, 6, 7; 5:7).

Ínchaha tumuti Débora Barakü lun lageindagun haweigiñe lumutuniña Bungiu

Adügati Heowá lun tariñagun Débora lun Barakü: “Beiba luagu wübü le Taworu”. Mosu meha lóundaragun Barakü 10,000 wügüriña lídangiñe bián türibu Ísüraeli. Subudigüda tumuti Débora lani Bungiu füramasei lun Barakü libügürü lagañeiragüdübei lan luagu Sísara, hawagu lisudaranigu tuma 900 hakarün. Háfuga wéirigüda lumutu füramasei le lanigi Barakü lugundun míbetiña meha súdaragu Ísüraeli ani lóuguatu hárumate. Íbini ítara, aranseñu liña lun lawuribuhan, gama lumoun, mídinbei anhoun mamudeirun Débora luma luagun wübü Taworu (Alidihatiña 4:6-8; 5:6-8).

Añahein gürigia saminatiña ladügarügüliña lan lilouguan lafiñen Barakü labusenrunbei lun tidin Débora luma. Mítaranti, lugundun mamuriahanti Barakü luma Bungiu lun líchugun tanwoun hárumate; amuriaharügüti lun tamudeirun lubúein Heowá to luma lun tíchugun dǘgüdaguaü lun luma houn luwügüriñanigu (Ebüréu 11:32, 33). Gúndaati Heowá lau, lugundun ígirati lun tidin Débora hama. Ani yusu lumutu lun tasubudiragüdüni lun Barakü, lidan aban profesía, mámaba lan ligía ibihei uéiriguni luagu agañeiruni (Alidihatiña 4:9). Desidírühali meha Bungiu ábanba lan würi áfarei Sísara hilagubei.

Lidan ubóu le uguñebei weyu, ouserúatiña würiña lau óunwenbu marichaü, furundei, ani dügüguawati haricha. Díseguati houserúniwa lau inebesei kei labusenruni Bungiu. Ánheinti lun, gebegitiña sun gürigia meberesenga anhein wügüriña habéi o würiña hamá ani gayaraati hagundaaragüdüni (Rómana 2:11; Galasiana 3:28). Haritaguagüda lumutiwa hénpulu le tíchugubei Débora, biní lániña Bungiu würiña lau líchugun wadagimanu súdiniti houn, arufudei ítara, gunda lan hau afiñe ligía hawagu. Ligía moun lumuti lubéi wáyeihani igaburi le kamanibei ubouagu.

“ADADAGARATI MÚA, HINGIGUATI SIELU, ÁHUYA LIGÍA HUYA”

Adüga lumuti Barakü le ariñawagúbei lun, óundaraguagüdati 10,000 wügüriña ganigitiña lun hageindagun luma Sísara hau lisudaranigu ha hanufunabaña. Chóuruti ru lan meha darangilaü lun Barakü luma houn luwügüriñanigu harihin aban gürigia to rutu dǘgüdaguaü amudeira hama luagun wübü Taworu. Ariñagatu Bíbülia: “Ñǘdüntu Débora luma” (Alidihatiña 4:10). Gayaraati wasaminarun luagu óunwenbu dǘgüdaguaü le hasandirubei súdaragu ha lau harihinu würi ganigitu to amudeira hama luagun wübü Taworu, íchigei tibagari lidoun denchaü ladüga línsiñe Heowá tun.

Dan le líchugunbei Sísara fe óundaraguagüdaaña lan ísüraelina súdaragu lun hageindagun, aba giñe laranserun lau lóufudagun lun lidin ageindagua. Óunahatiña giñe amu urúeigu kananna súdaragu hanwoun lisudaranigu Habín, lau sun genege lan gabafutima hamá meha lisudaranigu hawéi hasudaranigu. Adügati hawanserun lisudaranigu Sísara tuma 900 karü lánina wuribu to hámaboun lun laganbún aban óunwenbu ireini luma lun ladadagarun múa lábugiñe hagudi. Chóuruguati meha hasandiragun kananna houngua furesebei lan hagumuchun hau lisudaranigu Ísüraeli ha lóuguabaña (Alidihatiña 4:12, 13; 5:19).

Kábati ladüga Barakü tuma Débora guentó lau añatén lan áganiñu? Ménrengunbei hamuga hanügün chansi hawagu ánhaña eredera ligibuagu wübü Taworu, lugundun méibaaguntu karü buidu wǘbuagu. Gama lumoun, lábürühaba buga Barakü hawagun áganiñu ítara kei lariñaguni Heowá lun, ligía lagurabunbalin kaba lan tariñaga Débora lun. Lachülürünbei oura, aba tariñagun lun: “Saraba, lederegeraali [Heowá] Sísara búhaburugun! Aningiraali [...] habá habá bisudaranigu!”. Ani ligía ladügübei: “Aba lararirun Barakü luéigiñe wübü hau diisi-milu lisudaran” (Alidihatiña 4:14). *

Aba haragachun súdaragu ísüraelina luéigiñe wübü Taworu darí hachülürün lidoun fulasu mawübüriti, aba houdin sügülügü hawagun áganiñu hanufunatiña hagía. Lídiba funa sun buga Heowá habá habá lun líderaguniña kei füramase lani tun Débora? Magurabahantiña lubá hasubudiruni óunabagülei. Ariñagatu Bíbülia: “Adadagarati múa, hingiguati sielu, áhuya ligía huya”. Aba libidiñedun houn lisudaranigu Sísara ha pántabaña kaba lan hadüga dan le lábürühanbei óunwenbu liñawan dan hawagun. Genegeti hanarime lan huya weyu ligía darí lun labuinchun fulasu. Lídanrügü murusun oura, aba meseriwínharu lan tihürü hakarün áganiñu. Aba láhürüdagun tubalaba lidan baribarabu ani siñaali meha tasagarún lídangiñe (Alidihatiña 4:14, 15; 5:4).

Meberesegunti meha Barakü hama luwügüriñanigu lau huya. Subudi hamuti meha Heowá lan adügübei lun láhuyun. Ligía aba lubéi hagumeserun ábürüha hawagun súdaragu kananna. Kei meha hageindaguña lubéi ísüraelina lidan liri Bungiu, mígiruntiña ni aban hádangiñe lisudaranigu Sísara wínwanñu. Afuluduhati lidunari Kisón, aba labuinchun fulasu wayati, ábati laduruuhani hágubu hilaaña lidoun liyumoun lidan barana Mediteraniu (Alidihatiña 4:16; 5:21).

Kei tariñaguni Débora lidan profesía, ageindaguati Heowá hawagu lumutuniña, aba lagumuchun hau lisudaranigu Sísara

Uguñe weyu, móunahan laaña Heowá lubúeingu ageindagua lidan wuribu hama gürigia háledi. Gama lumoun, wawuribuhaña luma Satanási (Matéu 26:52; 2 Korintuna 10:4). Ánhawa gaganbadi lun Bungiu, warufudubei luéigiñeñadiwa lan lóubadina lidan wuribu le. Mosu ganigi wamá, lugundun gayaraati wagagibudagun hama láganiñu Bungiu ha furundetiña. Gama lumoun, masansirungili Heowá. Anihagua ageindagua hawagu sun ha íchuguti hafiñen luma hemenigin Luagu kei meha tadügüni Débora, Barakü hama súdaragu ganigitiña hagüra lidan binadu Ísüraeli.

“BINIWATÁ HADAN WÜRIÑA”

Anurahati aban hádangiñe áganiñu kananna: le wuribatimabei hádangiñe! Sísara, létima asufuriragüdübaliña lumutuniña Bungiu, aba lanurahan eibu. Aba lígiruniña luwügüriñanigu lun hóunwegun lidan baribarabu, aba leferidiragun hawéi súdaragu ísüraelina darí lachülürün lidoun múa derebuguti, aba léibaagun saragu kilometuru darí lachülürün lidoun fulasu le uágubei lasaminara gánigu lan ñein. Lememe lanufude Sísara luéi hadariruni lisudaranigu Ísüraeli, aba lidin chülǘ tumoun likianpun Éberü, aban kenitana, le meha adisedubei hawéi ligürigian lun laganóun yagürounmémeraü luagun suru ani adügaali meha somu daradu le lánina darangilaü luma urúei Habín (Alidihatiña 4:11, 17).

Buchá meha luagu Sísara dan le lachülürünbei tidoun likianpun Éberü le úabei lúbiñe; Haeli, to lani Éberü weiriou, eresibirubalin. Genegeti samina lan yebe Sísara inebebei lan daradu le ladügübei tani weiriei luma urúei Habín tun Haeli. Háfuga masaminarungubeiti gayara lan amu lan tisaminan aban würi luéi tani weiriei. Ñeinti lachararei! Furanguti ibidiñe tan meha Haeli lun! Chóuruti ariha taali lan meha Haeli hariban kananna luma ida liña lan hasufuriragüdüniña gürigia. Mosu meha tanúadiruni kaba lan úmagiñe tidin: lúmagiñe wügüri salufuriti le o lúmagiñe Heowá lau tagumuchun lau hágani lumutuniña. Ida lubati tagumuchun aban würi lau aban wügüri le héchuhali awuribuha?

Siñati meha teferidirun Haeli dan. Aba tamisurahani Sísara ebelura tidoun tikianpun. Ábati líchugun gumadi tun lun mariñagun tani ni ka un ñein lan laramudagua anhoun hálügüda luagu. Ábati larounrun emeraagua, aba tadouragun Haeli lau tau aban gamisa. Danti lamuriahanbei duna tuma aba tíchugun míligi lun. Murusun oura lárigiñe, aba lábürühan Sísara lidoun aban idabagu huliliti. Ábati tárügüdün Haeli aban pegi luma aban marüdiyu, bián katei le tahandilihabei buidu keisi aban würi to aganóutu tidan kianpu, aba tayarafadun lun Sísara, maniñu, lun tadügün aban katei le unbei mégeiwa lan ganigi: tagumuchun lau lágani Heowá. Lun hamuga ásuharaü tan íbinirügü murusun, wuribabei hamuga lidin tun. Ladüga funa san tasaminarun Haeli hawagu lumutuniña Bungiu ha wéiribei lasufuriragüdün wügüri le tadügei lira? O luagu lubuidun chansi le tadarirubei lun tarufuduni lúmagiñeñoun lan Heowá? Mariñagun tumuti Bíbülia. Lérügüñein tadügübei wasubudira: áfara tani Sísara hilagubei! (Alidihatiña 4:18-21; 5:24-27.)

Murusun dan lárigiñe, aba lachülürün Barakü áluahei lágani. Dan le tarufudunbalin Haeli lúgubu Sísara lun Barakü lau pegi charuñu lábulugu, aba líchugun fe gúnfuli lan profesía le tasubudiragüdübei Débora lun. Áfarata meha aban würi Sísara le hanarimebei! Uguñe weyu, gíbetiña gürigia adimurehatiña wuriba tuagu Haeli, ánheinti Barakü tuma Débora, ayanuhatiña buidu tuagu. Lidan uremu le labürüdagüdübei Bungiu houn, ariñagatiña tuagu: “biniwatá hadan würiña”, ladüga weiri lan ganigi le tarufudubei (Alidihatiña 4:22; 5:24). Úati meha ni murusun gimugaü tidan tanigi Débora tun Haeli ladüga buidu lan ladimurehóun tuagu, lagunfulirun meha Lererun Heowá súdinitimabei tun Débora.

Féridi lumuti urúei Habín lubafu lárigiñebei lounwen Sísara. Gumuha meha hasufuriragüdüniña kananna ísüraelina. Aba ñein lan darangilaü fulasurugu luagu bián-wein irumu (Alidihatiña 4:24; 5:31). Arihúati biní lani Heowá tafiñen Débora, Barakü tuma Haeli! Anhein wáyeiha tafiñen Débora, arufuda wagíame ganigi lau luéigiñe wamá lóubadina Heowá, wínchahabaña amu adügei ligiaméme, ábameti labiniruniwa Heowá lau saragu agañeiruni... luma darangilaü le magumuchaditi.

^ par. 7 Tidan Bíbülia, wáwati meha tun María, o Míriam, lau dimurei profetisa, ítara kei tun Uludá luma tun lani Isaíasi weiriou (Áfuriduni 15:20TNM; 2 Urúeigu 22:14; Isaíasi 8:3).

^ par. 9 Arufudati turemun Débora, gagiribudadi lan meha Sísara lídangiñe wuribu barüina würiña nibureingiña lúmagua laganagua saragu katei le lagidarubei hawéi áganiñu lun lafanreinhaniña houn lisudaranigu ani anihein meha dan tichugún tóugiñe aban lun kada aban (Alidihatiña 5:30). Lidan uremu le, yúsuati dimurei ebüréu tagei würi, le giñe gayaraabei lásügürawagüdüniwa kei “würi irahü” o “nibureintu”. Arufudati dimurei le luágutima lan meha habafu würiña lun hadageinadun habusenrúa. Másiñati kamani lan meha águrawaguni.

^ par. 17 Biámañein wéiyaasu wadariruni abahüdaguni luáguti wuribu le tidan Bíbülia, tidan líburu Alidihatiña. Le furumiñeti, darí wamuti lidan kapítulu 4, le libiaman, lidan kapítulu 5, lidan uremu le tadügübei Débora luma Barakü. Hóustaragüda lumuti aban abahüdaguni le aban, lugundun dariwati ariñahani le úati lidan aban lidan le aban.