Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

KAPÍTULU 2

Lúmagiñe Bungiu tiabin Bíbülia

Lúmagiñe Bungiu tiabin Bíbülia
  • Ida liña amu tubéi Bíbülia tuéi tíbiri líburu?

  • Ida liña tíderaguniwa Bíbülia lun wagagibudagun luma turóbuli lánina ibagari?

  • Ka uagu gayara lubéi wafiñerun luagu burí profesía le tídanbei Bíbülia?

1, 2. Ka uagu wariñaga aban tan idewesei buitu Bíbülia lúmagiñe Bungiu?

HARITAGUA humá luagu aban idewesei espechaliti le heresibirubei lúmagiñe aban humada. Gúndaagüda lumutün ani hingí lumutu hanigi, ladüga arufudati katei le gebegi lan humadagua luma ani rutün eteingiruni lun.

2 Bíbülia aban idewesei lúmagiñe Bungiu to uáguboun gayara lan weteingiruni. Bíbüliarügüñoun íchiga ariñahani woun, lun hamuga mariñawagun lan tidan masubudirun wabéi yebe. Ayanuhatu luagu ladügǘn sielu, waruguma burí, Ubóu, luma furumiñeti wügüri tuma würi. Íderagua tumutiwa agagibudagua luma burí turóbuli luma ídiheri lánina ibagari. Afuranguagüda tumuti Bíbülia ida luba lan lagunfuliruni Bungiu lisuuni lun buídutima lan ibagari ubouagu. Ma buiti idewesei le!

3. Ka larufudubei Heowá dan le líchugubarun Bíbülia woun, ani ka uagu aban lubéi idewesei to ánhingichubarun wanigi?

3 Arufudahatu Bíbülia luagu sífiri gürigia le íchugubarun woun, Heowá ani hingí lumutu katei le wanigi. Dan le líchugunu líburu to woun, arufudati busén lan wasubudiruni buidu. Le linarün katei, íderagua tumutiwa Bíbülia lun wayarafadun lun Heowá.

4. Ka hínsiñetimaabei hun luagu tafanreinhoun Bíbülia?

4 Anhein anuhein tubéi aban Bíbülia huma mámarügüñadün huguya tau. Adügüwatu Bíbülia, dayarügü o lidan fánreinti lidan kéiburi 2,600 iñeñein, mini lan lira gayarati lan hibihinu hóugiñe 90 hádangiñe kada san gürigia ubouagu. Afanreinhouatu tóugiñe aban míñunu Bíbülia dimaasu au, ani adügüwatu saragu milu míñunu dayarügü o lidan fánreinti. Chóuruti úatu lan ni aban líburu kei tuguya.

Adügǘwatu Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras lidan saragu iñeñein

5. Ka mini lubéi dimurei “Bungiu guánarügü íchugubalin haritagunrugun wügüriña lun habürüdüni”?

5 Ligíati, Bungiu “íchugubalin [le tariñagubei Bíbülia] haritagunrugun wügüriña lun habürüdüni” (aliiha huméi 2 Timotéu 3:16). Ka mini lubéi dimurei le? Bíbülia guánarügü óunabuboun: “Dimurei burí lúmagiñeti Bungiu hadimurehabei lugundun [s]ífiri [s]andu lan adundehabaliña” (2 Féduru 1:21). Ítara liña kei dan le lálugun aban iyubudiri lun tabürühan lani sekretaria aban gárada. Lisaminan luma burí ladundehan iyubudiri tílabei, ligíati gayarati lariñawagun ligaradan lan, mama tani sekretaria. Ítarameme, uganu le tídanbei Bíbülia, luganute Bungiu mama hani wügüriña ha abürühabalin. Inarüni “luganute lan Bungiu” sun le tídanbei Bíbülia (1 Tesalónikana 2:13).

LÍBURU INARÜNITU ANI ÚARAGUATU

6, 7. Ka uagu furangu lubéi lúaragun saminaü le tídanbei Bíbülia?

6 Lidan 1,600 irumu tabürüdǘwa Bíbülia. Wügüriña ha abürühabarun lidan ámuñegueinarügü dan hawinwanda, ámuñegueinarügüti ligaburi habagari luma hafisiute. Añahein meha ábunagutiña, óuchahatiña, óunigirutiña mudún, profetagu, aguseragüdütiña hama urúeigu. Surusia meha Lúkasi, aban hádangiñe ha abürühabalin Ewanhéliu. Lau sun lira úaraguati saminaü le tídanbei Bíbülia lúmagiñe tagumeserun darí tagumuchun. *

7 To furumiñetu líburu tidan Bíbülia abahüdaguatu ida liña lan latatirun haturóbulin gürigia. Ánhounti to tagumuhóun arufudatu luagu ladügǘba lan sun Ubóu paraísume, o fuluri-agei. Anihein saragu milu irumu abahüdaguni tidan Bíbülia, ani súnwandan tayanuhan luagu lagunfulirun lisuuni Bungiu. Úarani le tídanbei Bíbülia wéirigüda lumutu wanigi, kei wagurabuni tídangiñe aban líburu lúmagiñetu Bungiu.

8. Ru humá hénpulu luagu tariñaguni Bíbülia inarüni dan le tayanuhan luagu katei lánina siensiasi.

8 Ariñaga tumuti Bíbülia inarüni lidan katei le lánina siensiasi íbini lubaragiñe dan. Anihein meha lúrudu houn ísüraelina tidan haliburun Fádirigu luagu sandi galugurahati luma arumani, dan le meha ibidiñegili ni kata luagu katei le houn néchanigu ha yarafabaña houn. Ariñagatu Bíbülia dibigüdalani Bungiu “múa [o Ubóu] ligibuagu ni kata” dan le meha anihagua lan saminaü charati luagu Ubóu (Hobu 26:7). Íbini mama tan Bíbülia aban líburu lánina siensiasi ariñaga tumuti inarüni dan le tayanuhan luagu katei lánina siensiasi. Ma ligía wagurabubei túmagiñe aban líburu lúmagiñetu Bungiu?

9. a) Ida liña tarufuduni Bíbülia inarüni dan le tabahüdaguni le meha asuseredubei? b) Ka uagu richagua habéi wügüriña ha abürühabarun Bíbülia?

9 Gayarati lafiñerún tuagu Bíbülia dan le tabahüdaguni le meha asuseredubei. Dan le tabahüdagun ariñaga tumuti hiri gürigia, luma kátaña lan binadu hagübürigu. * Ánheinti wügüriña ha abahüdagubalin katei le susereelibei lidan hageira, mabahüdaguntiña dan le leferidiruni hageira wuribu. Ánheinti wügüriña ha abürühabarun Bíbülia richaguatiña, abürüha hamuti hadurun luma lidurun hanásiñun. Tidan líburu 1 Lúrudu gúfese lumuti Moisesi aban óunwenbu charati le uágubei hanarime lan lébechun (1 Lúrudu 20:2-12). Lóuguati larihín úaraguni le tidan amu líburu to abahüdaguboun luagu dan le sügühalibei, gama lumoun dariwati tidan Bíbülia ladüga lúmagiñetu Bungiu.

ABAN LÍBURU LÁNINA EWERIDIHANI BUITI

10. Ka uagu gayara lubéi wariñagun aban tan líburu huutu Bíbülia?

10 Kei lisaminan lubéi Bungiu tídanbei Bíbülia, “huutu lun tarufudahan, lun tadeinhan, adügatu lun hígiruni gürigia katei le mabuidunbei” (2 Timotéu 3:16). Aban líburu huutu Bíbülia, ladüga le Abürüügüdübanu gunfunranda lumuti buidu le wasandirubei luma ligaburi wasaminan sügǘ wau. Maweiriduntu wanigi luagu le, ladüga lúmagiñe lan Heowá le adügübalin sun katei tiabin, ani subudi lumuti le wemegeirubei lun gunda wamá. Subudi lumuti giñe üma le moun lubéi wárügüdüni.

11, 12. a) Ka uagu layanuha Hesusu lidan yanu le gíribei Serumu luagu Wübü? b) Ka amu gumadi uágubei tayanuha Bíbülia ani ka uagu buidu lubéi eweridihani le súnwandan?

11 Samina humá luagun yanu le líchugubei Hesusu le gíribei Serumu luagu Wübü, le lídanbei Matéu kapítulu 5 darí 7. Lidan lubuidun yanu le, ayanuhati Hesusu luagu ida luba lan ladeirún ugundani, laransehoun sigenei, wafurieidun luma ida luba lan larihín lagamadun umegeguni. Dimurei burí ligía, huugili ani gabafumemegili uguñe weyu kei meha dan le lariñagunbalin.

12 Saragu lídangiñe gumadi le tídanbei Bíbülia, luáguti ibagari lidan familia, wadagimanu luma wanaagun woungua hama híbiri gürigia. Adundehani le tídanbei hounti sun gürigia ha ubouagubaña ani súnwandan buidu lan eweridihani le. Ítara liña lichú aau le tídanbei Bíbülia kei lariñaguni profeta Isaíasi: “Au Aburemeibei le Bubungiute; arufudaha numuti le buídubei bun” (Isaíasi 48:17).

ABAN LÍBURU LÁNINA PROFESÍA

Abürüha lumuti Isaíasi profesía libügürü lábürühan Babilónia

13. Ka ariñahani luáguti Babilónia labürühabei profeta Isaíasi lau ladundehan Heowá?

13 Anihein bandi profesía tidan Bíbülia, ani gúnfulihali saragu lídangiñe. Ariha wamá aban hénpulu, yusu lumuti Heowá profeta Isaíasi le awinwandubei 700 irumu lubaragiñe wadaani lun lariñaguni lagünrinchawaguba lan uburugu Babilónia (Isaíasi 13:19; 14:22, 23). Afuranguagüda lumuti ida luba lan lábürühan Babilónia. Hamabeidagüdübei súdaragu áganiñu lidunari Babilónia ani belu hagíame uburugun mageindagunga. Mámarügüñein lira lariñaga. Ariñaga lumuti giñe liri urúei le lunbei lábürügüdüni Babilónia: Siru líribei (aliiha huméi Isaíasi 44:27–45:2).

14, 15. Ida liña lagungunfulirun lani Isaíasi profesía luagu Babilónia?

14 Kéiburi 200 irumu lárigiñe, lidan áriebu 5, darí larugan weyu 6, lidan Diisi-hati irumu 539 lubaragiñe wadaani, hagurabahaña súdaragu yarafa lun Babilónia. Ka san gumadanbei? Aban urúei pérüsiana gíriti Siru. Aranseñu liña sun katei lun lagunfulirun lueirin profesía le. Hábürügüdübei funa san lisudaranigu Siru uburugu mageindagunga kei lariñaguni profesía?

15 Hefeduhaña babilóniana áriebu ligía ani chóuruti hasandiragun houngua lanagangiñe óunwebu burí lubarieirun uburugu. Danti añahagua lan efeduha, lau sumadi aba legeyedagüdüni Siru duna le éibaagubei lamidanguagiñe uburugu. Aba lararirun duna lun hásügürün súdaragu luéigiñe lémeri duna aba hayarafadun lun lubarieirun uburugu. Ida liña san gayara lan hebelurun? Hunrén liña ligirún lubenari uburugu ladüga mekeeni!

16. a) Ka lariñagubei profeta Isaíasi, lasusereduba lan lun Babilónia? b) Ida liña lagunfulirun lani Isaíasi profesía luagu lerederuba lan Babilónia málouga?

16 Ariñagati meha Heowá: “Lerederuba Babilónia málouga, maganóundigiaañame gürigia ñein, merederagun hañame Arawiana ñein. Nírügü óunigirutiña mudún memeraaguagüdün hamaañame halügüniña mudún ñein” (Isaíasi 13:20). Mámarügüñein lábürühan o lagünrinchawagun Babilónia lariñaga profesía le, arufudati giñe luagu lerederuba lan uburugu málouga lun súnwandan. Arihúati gúnfuli lan dimurei le. Kéiburi 80 kilometuru suru Bagdad, luburugute ageiraü Irak, ñeinñein le erederubei lídangiñe meha binadu Babilónia. Málougati ñein, gúnfuliti le lariñagubei Heowá lidan lani Isaíasi profesía: “Nabuidaali lau abuidagülei le lánina günringuaü” (Isaíasi 14:22, 23).

Le erederubei lídangiñe uburugu Babilónia

17. Ida liña líchugun iderebugu lun wafiñen lagunfulirun profesía tani Bíbülia?

17 Ma ruti iderebugu lun wafiñen dan le waríaahanu Bíbülia ladüga aban tan líburu lánina profesía inarüniti? Lau lagunfuliruni Heowá le füramase lubéi lidan binadu dan chourugüda lumutiwa lagunfulirubei lan füramasei luagu ladügübei lan Ubóu paraísume (aliiha huméi 1 Lúrudu 23:19). Ligíati gayarati wemenigidun luagu wabagariduba lan súnwandan, Bungiu “le meyeehanbei, ani füramase lumuti ibagari magumuchaditi le woun lúmagiñe lubaragiñe ladügüni ubóu” (Titu 1:2). *

“WÍNWANTU LERERUN BUNGIU”

18. Ka lariñagubei Pábulu tuagu “Lererun Bungiu”?

18 Le ariha wamaalibei lidan kapítulu le, ígira lumuti furangu luagu móubatu lan Bíbülia. Wéiriti tebegi mámarügü luagu lúaragun tisaminan luma tariñaguni inarüni lidan siensiasi, tabahüdagun luagu dan le sügühalibei, eweridihani huuti le tíchugubei luma burí profesía le agunfulirubei. Abürühati apostolu Pábulu: “Ladüga wínwantu Lererun Bungiu ani gabafu tuguya. Hamanatu sügǘ tau aban eféin to biánguati tamana, belú tuguya chülǘ tumoun wawani luma wani sífiri. Furangugüda tumuti sun waritagun luma sun le wabusenrubei, arufudatéi ka lan tídanbei wanigi” (Ebüréu 4:12).

19, 20. a) Ida liña tíderaguniwa Bíbülia lun waríaagun woungua? b) Ida luba gayara lan harufudun eteingiruni tuagu Bíbülia, aban idewesei buitu lúmagiñe Bungiu?

19 Taliihóun “Lererun” o uganu lúmagiñeti Bungiu le tídanbei Bíbülia gayarati lasansiruni wabagari. Íderagua tumutiwa lun waríaagun woungua kéiñaha madügün wamagili lan. Gayarati wariñagun hínsiñe lan Bungiu woun, gama lumoun ligaburi wóunabun lun le tarufudahanbei Bíbülia to Lererun Bungiu, arufuda lumuti ka lan tídanbei wanigi luma le wasaminarubei.

20 Inarüni lúmagiñetu lan Bungiu Bíbülia. Mosu waliihanu, waturiahanu, hínsiñe tuguyame woun. Sigí humá aríaahoun, ítara luba harufuduni teinki humani Bungiu luagu idewesei le. Harihibei giñe súdini lan lisuuni Bungiu houn gürigia. Lidan le aban kapítulu warihibei ka lan isuuni ligía ani ida luba lan lagunfulirun.

^ par. 6 Añahein gürigia ariñagatiña múaran lan saminaü le tídanbei Bíbülia, gama lumoun mébunati le hariñagubei. Ariha huméi kapítulu 7 tidan líburu La Biblia... ¿la Palabra de Dios, o palabra del hombre?, hadügün gefentiña luagu Heowá.

^ par. 9 Lun harihin aban hénpulu aliiha huméi Lúkasi 3:23-38 ñein lubéi hiridúa lagüchagu Hesusu.

^ par. 17 Lagünrinchawagun Babilónia aban lídangiñe hénpulu luagu lagunfulirun profesía tani Bíbülia. Amu burí hénpulu, lagünrinchawagun Tiru luma Níniwe (Esekiéli 26:1-5; Sofoníasi 2:13-15). Adimurehati lani Danieli profesía kaba lan burí arúeihani ubouaguna achülaagua lárigiñe Babilónia. Media luma Pérüsia, Güresia fiú hádangiñe (Danieli 8:5-7, 20-22). Hadeiruba ariñahani luagu saragu profesía luáguti Mesíasi le agunfulirubei luagu Hesukrístu lidan lanwoun ariñahani “Hesukrístu, Mesíasi le füramase waalibei”.