Ir al contenido

Tatzʼetaʼ ri rucholajem

APÉNDICE

¿Achike ri «Nimaläj Babilonia»?

¿Achike ri «Nimaläj Babilonia»?

RI WUJ Apocalipsis kʼïy mul yerukusaj tzij ri xa yekʼambʼen tzij, ruma riʼ man kan ta achiʼel ri nubʼij nabʼän qa chi re. Achiʼel toq nchʼon chi rij ri jun tzʼiläj ixöq ri tzʼibʼatäl nikʼaj ruwäch: «Nimaläj Babilonia». Chuqaʼ nubʼij chi rijaʼ tzʼuyül pa kiwiʼ kʼïy tinamït y winäq (Apocalipsis 17:1, 5, 15, CR). Ruma ri nubʼij chi rij re ixöq reʼ, nqʼalajin chi man chi rij ta jun qitzij ixöq nchʼon wi. Ruma riʼ ri «Nimaläj Babilonia» xa kʼo nukʼambʼej. ¿Achike nukʼambʼej?

Ri Apocalipsis 17:18 nubʼij chi nukʼambʼej jun «nimaläj tinamït ri kʼo pa kiwiʼ» ri qʼatbʼäl taq tzij chi Ruwachʼulew. Ri tzij «tinamït» nukʼäm pe pa qajolom jun molaj winäq. Chuqaʼ nubʼij chi ri qʼatbʼäl taq tzij e kʼo pa ruqʼaʼ re «nimaläj tinamït» reʼ. Ruma riʼ ri Nimaläj Babilonia jun na wi nimaläj moloj ri kʼo ruchuqʼaʼ pa ruwiʼ ronojel Ruwachʼulew. ¿Achike moloj riʼ? Reʼ jun moloj ri nubʼij chi nuyaʼ ruqʼij ri Dios. Tqatzʼetaʼ achike rubʼanik jujun texto chupam ri Apocalipsis nkiqʼalajrisaj reʼ chi qawäch.

Qetaman chi e kʼo moloj ri e político, kʼayij chuqaʼ religión. Ri Nimaläj Babilonia, man nchʼon ta chi rij ri política, ruma ri Ruchʼabʼäl ri Dios nubʼij chi rijaʼ nkotzʼeyaj kikʼin ri «nimaʼq qʼatöy taq tzij» chi Ruwachʼulew. Ri nkotzʼeyaj kikʼin, nel chi tzij, chi rukʼwan riʼ ri kitzij. Ruma riʼ kan nukʼäm nbʼïx «ixöq ri man ütz ta rukʼaslem» chi re (Apocalipsis 17:1, 2, CO; Santiago 4:4).

Ri Biblia nubʼij chi ri «kʼayinelaʼ» ronojel Ruwachʼulew, kan janila xkeʼoqʼ toq xtchupüx ruwäch re ixöq reʼ, nel chi tzij ri moloj pa kiwiʼ ri kʼayij. Rikʼin reʼ nqʼalajin chi ri Nimaläj Babilonia man jun moloj ta pa kiwiʼ ri kʼayij. Chuqaʼ ri texto nkibʼij chi ri qʼatöy taq tzij chuqaʼ ri kʼayinelaʼ xtkitzʼët (xtkitzuʼ) pe «kʼa näj» (Apocalipsis 18:3, 9, 10, 15-17). Rikʼin reʼ nqʼalajin chi ri Nimaläj Babilonia chi rij ri religiones nchʼon wi.

Jun chik ruma toq kan chi kij wi ri religiones nchʼon wi, ja ri e ruqʼolon ri winäq rikʼin ri rubʼanobʼal chi kij ri «itz» o itzinïk (Apocalipsis 18:23). Ronojel kiwäch ri itzinïk yekibʼän ri winäq e petenäq kikʼin ri religiones chuqaʼ kikʼin ri itzel taq espíritus ruma ja rijeʼ ri yeyaʼon pe. Ruma riʼ ri Biblia nubʼij chi ri Nimaläj Babilonia «okinäq [...] kachoch ri demonios» (Apocalipsis 18:2, CO; Deuteronomio 18:10-12). Chuqaʼ re moloj reʼ man ütz ta nutzʼët achike nubʼän ri qitzij religión, yeritzelaj ri «qʼalajrisäy ruchʼabʼäl ri Dios» chuqaʼ ri «loqʼoläj [taq] ralkʼwal» (Apocalipsis 18:24). Kan itzel nutzʼët ri qitzij religión ruma riʼ nuyaʼ kʼayewal pa kiwiʼ ri runimanelaʼ ri Jesús chuqaʼ yerukamisaj (Apocalipsis 17:6). Ruma riʼ, ri Nimaläj Babilonia nchʼon chi kij konojel religiones ri man e qitzij ta, religiones ri man nkibʼän ta ri nubʼij ri Jehová.