Ir al contenido

Tatzʼetaʼ ri rucholajem

APÉNDICE

¿Achike ri Seol y ri Hades?

¿Achike ri Seol y ri Hades?

TOQ xtzʼibʼäx ri Ruchʼabʼäl ri Dios más 70 mul xukusäx ri tzij scheʼóhl pa hebreo chuqaʼ ri tzij háides pa griego. Re kaʼiʼ tzij reʼ junan nkibʼij, yechʼon chi rij ri kamïk. Chupam La Biblia en kaqchikel central (2003) «jül» o «jül richin muqubʼäl» bʼanon qa chi ke re tzij reʼ. Kan konojel bʼaʼ ri chʼabʼäl majun jun ta kitzij richin nkibʼij ri qas nkajoʼ nkibʼij ri tzij scheʼóhl chuqaʼ háides. Ruma riʼ chupam ri notas chi re ri Traducción del Nuevo Mundo choj «Seol» chuqaʼ «Hades» rubʼanon qa chi ke re tzij reʼ, nel chi tzij xa xe ri kitzʼibʼaxik rujalon qa. Tqatzʼetaʼ achike rubʼeyal yeʼukusäx chupam ri Biblia re tzij reʼ.

Ri Eclesiastés 9:10 nubʼij: «Chupam ri jül [Seol] ri akuchi xkabʼemuq wi kan, xa manäq chik samaj, manäq chik chʼobʼonïk, manäq chik retamaxik más etamabʼäl, ni retamaxik naʼoj». ¿Nel chi tzij reʼ chi ri jül akuchi (apeʼ) nbʼemuqüx kan jun winäq ja riʼ ri Seol? Manäq. Toq ri Biblia nchʼon chi rij ri jül akuchi nbʼemuqüx kan jun winäq, man nukusaj ta chik ri tzij scheʼóhl chuqaʼ ri háides, xa jun chik tzij nukusaj. Ri tzij «Seol» man nchʼon ta chuqaʼ chi rij jun jül akuchi yemuqüx qa e kʼïy winäq, o jun panteón ri kʼïy jül rukʼwan riʼ (Génesis 49:30, 31).

Ruma riʼ ¿achoj chi rij qas nchʼon ri Biblia toq nusikʼij ri «Seol» o «Hades»? Nchʼon chi rij jun jül ri man choj ta achiʼel rupam jun mamaʼ jül ri akuchi yemuqüx e kʼïy winäq. Ri Proverbios 30:15, 16 nubʼij chi ri Seol jun jül ri majun nnoj ta rupam «chaq nrajoʼ y nrajoʼ y majun bʼey ri nubʼij ta, ni chik». Ruma riʼ ri Seol man e ajlatäl ta chik ri kaminaqiʼ e rubʼeqʼon, man rikʼin ta riʼ nnoj rupam, pa qʼij chi chaqʼaʼ nwayijan (Isaías 5:14). Ri Seol man choj ta achiʼel jun ulew richin yemuqüx kaminaqiʼ, ri xa e ajlatäl yeʼok chupam; ri Seol jun jül ri ‹jantapeʼ kʼo yerukʼül› (Proverbios 27:20). Jaʼ, ri Seol o Hades majubʼey nnoj ta rupam chuqaʼ majun nkʼis ta raqän. Ruma riʼ, reʼ man qitzij ta jun jül o ulew ri nawïl chi Ruwachʼulew. Reʼ xa nchʼon chi rij jun jül ri nkʼambʼen tzij chi rij ri akuchi (apeʼ) yeʼuxlan ri kaminaqiʼ.

Toq nqetamaj achike nukʼüt ri Biblia chi rij ri kʼasojinïk, más nqʼax chi qawäch achike ri Seol o Hades. Ri Ruchʼabʼäl ri Dios nubʼij chi ri kaminaqiʼ ri e kʼo pa Seol o Hades xkekʼastäj chik (Job 14:13; Hechos 2:31; Apocalipsis 20:13). * Chuqaʼ nubʼij chi ri winäq ri xkiyaʼ ruqʼij ri Jehová chuqaʼ ri man xkiyaʼ ta ruqʼij, chi riʼ e kʼo wi (Salmo 55:15). Ruma riʼ ri Biblia nubʼij chi «xkekʼastäj [...] ri e choj y ri man e choj ta» (Hechos 24:15).

^ parr. 1 Ri Biblia nubʼij chi ri kaminaqiʼ ri man xkekʼasöx ta chik, pa Gehena e kʼo wi; man pa Seol o Hades ta. Ri Gehena xa nkʼambʼen chuqaʼ tzij. Re tzij reʼ qʼaqʼ bʼanon qa chi re chupam ri Mateo 5:30; 10:28 chuqaʼ 23:33 chupam ri Biblia pa kaqchikel chʼabʼäl.