Ir al contenido

Tatzʼetaʼ ri rucholajem

TANAJ 03

¿Nabʼij rat chi qitzij ri nubʼij ri Biblia?

¿Nabʼij rat chi qitzij ri nubʼij ri Biblia?

Ri Biblia nubʼij achike xtbʼanatäj chi qawäch apo chuqaʼ nuyaʼ utziläj taq naʼoj chi qe. Rikʼin bʼaʼ rat chuqaʼ nawajoʼ nawetamaj ri kʼo chupam. Ja kʼa rikʼin bʼaʼ e kʼo chuqaʼ kʼutunïk. ¿La yatikïr rat nawelesaj anaʼoj chuqaʼ nakuqubʼaʼ akʼuʼx chi rij ri nusüj ri Biblia stapeʼ ojer tzʼibʼan kan? ¿La nukʼäm pe utzil chi qe ri nubʼij ri Biblia? ¿Ütz nqanimaj toq nubʼij chi yojtikïr yojkikot wakami chuqaʼ chi qawäch apo? Pa millón chi winäq nkinimaj reʼ. Nqajoʼ chi rat nawetamaj achike ruma y rikʼin riʼ xtatzʼët we xtqa chawäch o manäq.

1. ¿Kan qitzij xbʼanatäj ri kʼo chupam ri Biblia?

Chupam ri Biblia e kʼo «etamabʼäl ri e choj y kan e qitzij wi» (Eclesiastés 12:10). Nchʼon chi kij winaqiʼ ri kan qitzij xekʼojeʼ chuqaʼ ri xbʼanatäj ojer kan (tasikʼij Lucas 1:3 chuqaʼ 3:1, 2). E kʼo etamanelaʼ ri kitzʼeton ri ojer taq wuj chi kan kuqül kikʼuʼx nkibʼij chi ri Biblia nchʼon chi kij winaqiʼ, tzijonem, tinamït chuqaʼ jalajöj taq bʼanobʼäl ri qitzij xebʼanatäj.

2. ¿Achike ruma nqakuqubʼaʼ qakʼuʼx chi rij ri Biblia stapeʼ kan ojer xtzʼibʼan kan?

Kʼïy mul, ri Biblia rubʼin kan ri kʼa majani etaman ta chupam ri qʼij toq xtzʼibʼäx kan. Jun tzʼetbʼäl, nchʼon chi kij chʼaqa chik naʼoj ri kikʼwan kiʼ rikʼin ri ciencia y reʼ xtzʼibʼäx chupam ri Biblia stapeʼ ri winaqiʼ majun kan ta nkinimaj chi kij reʼ. Wakami ri ciencia nuqʼalajrisaj chi kan tzʼaqät ri nubʼij ri Biblia. Ri kʼo chupam «kan qitzij chuqaʼ pa ruchojmilal» wakami chuqaʼ richin jantapeʼ (Salmo 111:8).

3. ¿Achike ruma nqakuqubʼaʼ qakʼuʼx chi rij ri nubʼij ri Biblia chi rij ri xtbʼanatäj chi qawäch apo?

Chupam ri Biblia e kʼo profecías a ri nkibʼij ri «xa majani tbʼanatäj» (Isaías 46:10). Pa rubʼeyal e tzʼibʼatäl ri kʼo chi xbʼanatäj ojer kan, chuqaʼ kan pa rubʼeyal nkiqʼalajrisaj ri najin yebʼanatäj chuwäch ri Ruwachʼulew wakami. Chupam ri tanaj reʼ xtqatzʼët kayoxiʼ profecías ri e kʼo chupam ri Biblia chuqaʼ chi kan pa rubʼeyal yebʼanatäj ronojel ri nkibʼij.

TQANIKʼOJ RIJ

Tqatzʼetaʼ achike rubʼanik nuxïm riʼ ri nubʼij Biblia rikʼin ri rilon ri ciencia chuqaʼ tqachʼobʼoʼ kij jujun chi ke ri profecías ri kan kʼo kejqalem.

4. Ri ciencia nubʼij chi qitzij ri kʼo chupam ri Biblia

Ojer kan, jubʼama konojel ri winaqiʼ nkinimaj chi ri Ruwachʼulew kʼo jun teleyon richin. Titzʼetaʼ ri VIDEO.

Tatzʼetaʼ ri xtzʼibʼäx kan jun laʼaq 3.500 junaʼ kan chupam ri wuj Job. Tisikʼij Job 26:7 chuqaʼ kixchʼon chi rij reʼ:

  • ¿Achike ruma kan jebʼël chi ri Biblia nubʼij chi ri Ruwachʼulew kʼolobʼan kan «pa kaqʼiqʼ»?

Jubʼama 200 junaʼ kan xetamäx achike rubʼanik nsamäj ri yaʼ chi Ruwachʼulew. Ja kʼa tatzʼetaʼ ri xuqʼalajrisaj ri Biblia jun 3,500 junaʼ kan. Tisikʼij Job 36:27, 28 chuqaʼ kixchʼon chi rij reʼ :

  • ¿Achike ri nqa más chawäch chi rij ri rubʼanik ri nsamäj ri yaʼ?

  • ¿Xatkitoʼ ri textos ri kʼa riʼ xasikʼij qa richin nakuqubʼaʼ más akʼuʼx chi rij ri Biblia?

5. Ri Biblia xuqʼalajrisaj ri achike xkebʼanatäj

Tisikʼij Isaías 44:27-45:2 chuqaʼ kixchʼon chi rij reʼ:

  • ¿Achike rubʼanik xubʼij ri Biblia chi xtitzaq ri Babilonia jun 200 junaʼ ri kʼa majani tbʼanatäj ta?

Ri historia nuqʼalajrisaj chi chupam ri junaʼ 539 toq majani tpe ri Jesús, jun qʼatöy tzij aj Persia rubʼiniʼan Ciro chuqaʼ ri ru-soldados xeʼok chupam ri Babilonia chuqaʼ xechʼakon richin. Nabʼey xkijäl rubʼey ri raqän yaʼ ri nusutij rij ri tinamït. Chi rij riʼ ri aj Persia man kʼo ta chi xechʼayon kikʼin ruma jaqäl ruchiʼ ruxan ri tinamït Babilonia. Wakami más bʼa 2.500 junaʼ ri xbʼanatäj riʼ, y ri Babilonia kan kʼa jaʼ tolan kan. Tatzʼetaʼ wakami achike rubʼin kan ri Biblia.

Tisikʼij Isaías 13:19, 20 chuqaʼ kixchʼon chi rij reʼ:

  • ¿Achike rubʼanik xbʼanatäj re profecía reʼ?

Ri Babilonia tolan kan chi laʼ pa Irak

6. Ri Biblia rubʼin kan ri najin nbʼanatäj wakami

Ri Biblia nubʼij chi oj kʼo chupam ri «rukʼisibʼäl taq qʼij» (2 Timoteo 3:1). Tatzʼetaʼ ri rubʼin kan chi rij ri najin nbʼanatäj wakami.

Tisikʼij Mateo 24:6, 7 chuqaʼ kixchʼon chi rij reʼ:

  • ¿Achike rubʼin kan ri Biblia chi rij ri xkebʼanatäj chupam rukʼisibʼäl taq qʼij?

Tisikʼij 2 Timoteo 3:1-5 chuqaʼ kixchʼon chi rij reʼ:

  • Achiʼel rubʼin kan ri Biblia, ¿achike kinaʼoj ri winaqiʼ chupam ri rukʼisibʼäl taq qʼij?

  • Achiʼel nubʼij ri Biblia, ¿achike kinaʼoj ri winaqiʼ natzʼët wakami?

E KʼO JUJUN NKIBʼIJ REʼ: «Chupam ri Biblia ruyon tzʼukun taq naʼoj yeʼawïl».

  • ¿Achike ri nubʼän chawe chi nakuqubʼaʼ más akʼuʼx chi rij ri Biblia?

TQAKAMULUJ

Ri ciencia, ri xbʼanatäj ojer kan chuqaʼ ri profecías nkikʼüt chi yojtikïr nqakuqubʼaʼ qakʼuʼx chi rij ri Biblia.

Ri xawetamaj

  • ¿La qitzij xbʼanatäj ri nubʼij ri Biblia o ruyon tzʼukun taq naʼoj e kʼo chupam?

  • ¿Achike rubʼanik ruximon riʼ ri ciencia rikʼin ri nubʼij ri Biblia?

  • ¿Nabʼij rat chi ri Biblia nubʼij achike xtbʼanatäj chi qawäch apo? ¿Achike ruma ke riʼ nabʼij?

Tasamajij reʼ

RICHIN NAWETAMAJ MÁS

¿La rukʼwan riʼ ri Biblia rikʼin ri nubʼij ri ciencia?

«¿La junan nkibʼij ri Biblia chuqaʼ ri ciencia?» (Reʼ xtawïl pa jw.org)

¿Achike rubʼanik nqetamaj chi oj kʼo chupam ri «rukʼisibʼäl taq qʼij»?

«Waqiʼ profecías ri najin yebʼanatäj» (La Atalaya, 1 de mayo de 2011)

Tawetamaj achike rubʼanik xebʼanatäj ri profecías ri kʼo chupam ri Biblia chi rij ri imperio griego.

«Ri profecías nkikuqubʼaʼ qakʼuʼx» (5:22)

Tatzʼetaʼ achike rubʼanik ri profecías xkijäl runaʼoj jun achin chi rij ri Biblia.

«Man ninnimaj ta wi chi kʼo Dios» (La Atalaya, núm. 5 2017)

a Ri profecías ja riʼ ri nubʼij ri Dios chi rij ri majani yebʼanatäj.