1. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtqayaʼ ta qa ryaʼik rqʼij Jehová tapeʼ kʼo kʼayewal yeqaqʼaxaj?

 LE Biblia nuʼij chë pa qaqʼij komä «janina kʼayewal xkejeʼ y kan kʼayewal xtuʼän kikʼwaxik» (2 Tim. 3:1). Chpan re tiempo reʼ jontir winäq kʼo kʼayewal nqïl, ye kʼa röj, rsamajelaʼ Dios, yeqïl chqä kʼayewal xa rma nqayaʼ rqʼij ryä. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtqayaʼ ta qa ryaʼik rqʼij ryä tapeʼ kʼo kʼayewal yeqaqʼaxaj? Jun ri xtqtoʼö ya riʼ nnatäj chqë chë Jehová ya riʼ «ri kʼaslïk Dios» (Jer. 10:10; 2 Tim. 1:12).

2. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt Jehová chë yë ryä ri kʼaslïk Dios?

² Jehová kantzij kʼo chqä nukanuj rbʼanik rchë nqrtoʼ pä taq yeqaqʼaxaj kʼayewal (2 Crón. 16:9; Sal. 23:4). Ri nnatäj chqë chë yë ryä ri kʼaslïk Dios xtyaʼ qachqʼaʼ rchë xtqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal. Kan ya riʼ xbʼanatäj rkʼë ri qʼatöy tzij David. Tqatzʼetaʼ.

3. ¿Achkë xrajoʼ xuʼij David taq xuʼij: «¡Jehová kan kʼäs!»?

³ David rtaman wä rwäch Jehová chqä rkʼuqbʼan wä rkʼuʼx chrij. Ryä xkʼutuj rtoʼik che rä taq ri qʼatöy tzij Saúl chqä nkʼaj chik winäq xkajoʼ xkikamsaj (Sal. 18:6). Taq ryä xtzʼët chë Jehová xkʼoxaj ri xuʼij che rä chqä xköl pa kiqʼaʼ ri winäq riʼ, David xuʼij ya reʼ: «¡Jehová kan kʼäs!» (Sal. 18:46). Kikʼë re tzij reʼ, David ma xa xuʼ ta xrajoʼ xuʼij chë Jehová kantzij kʼo. Kʼo jun libro nuʼij chë ryä najin wä nukʼüt chë rkʼuqbʼan rkʼuʼx chë Jehová  ya riʼ «ri kʼaslïk Dios ri ronojel mul nutoʼ rtinamit». David xkowin xtzʼët achkë rbʼanik xtoʼöx pä rma Jehová chpan rkʼaslemal, y ya riʼ xbʼanö che rä chë xyaʼ más chwäch ran chë Jehová kan kʼäs. Rma riʼ xjeʼ rchqʼaʼ rchë ma xyaʼ ta qa ryaʼik rqʼij ryä (Sal. 18:28, 29, 49).

4. ¿Achkë utzil nqïl taq nqaquʼ chë Jehová ya riʼ ri kʼaslïk Dios?

⁴ Ri nqayaʼ chwäch qan chë Jehová ya riʼ ri kʼaslïk Dios xtqrtoʼ rchë kan kiʼ qakʼuʼx xtqayaʼ rqʼij ryä, xtyaʼ qachqʼaʼ rchë xtqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal chqä xtuʼän chqë chë kan rkʼë ronojel qan xtqaʼän rsamaj. Chqä, xtqrtoʼ rchë ronojel mul nqajoʼ jnan nuʼän qawäch rkʼë ryä.

RI KʼASLÏK DIOS XTYAʼ AWCHQʼAʼ

5. ¿Achkë nqtoʼö rchë ma nqaxiʼij ta qiʼ chkiwäch ri kʼayewal? (Filipenses 4:13).

⁵ Röj xtqkowin xtqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal we nnatäj chqë chë Jehová kan kʼäs chqä chë nrajoʼ nqrtoʼ pä. Ma tqamestaj ta chë majun ta jun kʼayewal ri ma ta nkowin nusöl ryä. Yë ryä ri kʼo ronojel uchqʼaʼ pa rqʼaʼ, y nkowin nuyaʼ qachqʼaʼ röj rchë nqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal (taskʼij rwäch Filipenses 4:13). Rkʼë ya reʼ nqatzʼët achkë rma röj ma ütz ta nqaxiʼij qiʼ chkiwäch ri kʼayewal. Taq nqatzʼët chë Jehová nqrtoʼ pä kikʼë koköj taq kʼayewal, röj nqayaʼ más chwäch qan chë ryä xtqrtoʼ pä taq xkeqïl nmaʼq taq kʼayewal.

6. ¿Achkë xbʼanö chë David xkʼuqbʼaʼ más rkʼuʼx chrij Jehová?

⁶ Tqatzʼetaʼ achkë kaʼiʼ xqʼaxaj David ri xtoʼ ryä rchë xkʼuqbʼaʼ más rkʼuʼx chrij Jehová. Taq ryä kʼa kʼajol na chqä yerchajij wä karneʼl, xpë jun köj y xkʼwaj äl jun chkë rkarneʼl rtat. Y jun chik qʼij, ke riʼ chqä xuʼän jun oso. Ri kaʼiʼ mul riʼ, David ma xxiʼij ta riʼ xbʼä chkij ri chköp riʼ rchë xerköl ri karneʼl. Ryä rtaman wä chë yë Jehová xyaʼö rchqʼaʼ rchë xuʼän riʼ, rma riʼ ma yë ta ryä xrajoʼ xyaʼöx rqʼij rma ri xuʼän (1 Sam. 17:34-37). David majun bʼëy xmestaj ta ya riʼ. Ryä xchʼobʼon chrij ri xqʼaxaj, y ya riʼ xtoʼö rchë xkʼuqbʼaʼ más rkʼuʼx chë ri kʼaslïk Dios xttoʼ chwäch apü.

7. ¿Achkë xyaʼ pa rjolon David, y achkë rma ya riʼ xtoʼö rchë chë xuʼän chʼaʼoj rkʼë Goliat?

⁷ Chrij riʼ, taq David rkʼë jbʼaʼ kʼa kʼajol na, xbʼä akuchï ye kʼo wä ri soldados israelitas. Ryä xtzʼët chë ri soldados riʼ kixiʼin wä kiʼ rma Goliat, jun achï ri kan nüm raqän, najin wä nuʼij ya reʼ chkë: «¡Re qʼij reʼ yïn petenäq rchë nbʼän chʼaʼoj kikʼë ri soldados aj Israel!» (1 Sam. 17:10, 11). Ri soldados riʼ kixiʼin wä kiʼ rma najin nkitzʼët chë Goliat kan nüm raqän y rma ri najin wä nuʼij chkë (1 Sam. 17:24, 25). Ye kʼa David ma ya riʼ ta xyaʼ pa rjolon. Chwäch ryä, ri xuʼij Goliat kan achiʼel ta chkë rsoldados ri kʼaslïk Dios xuʼij wä y ma xa xuʼ ta chkë ri soldados aj Israel (1 Sam. 17:26). David kan yë wä Jehová kʼo pa rjolon. Ryä rkʼuqbʼan wä rkʼuʼx chë ri Dios ri xtoʼö rchë xerköl ri karneʼl, xttoʼ chqä komä chwäch re kʼayewal reʼ. Rkʼë rtoʼik Jehová, ryä xuʼän chʼaʼoj rkʼë Goliat, y achiʼel qataman, ¡xchʼakon chrij ri achï riʼ! (1 Sam. 17:45-51).

8. ¿Achkë xtqtoʼö rchë xtqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chë Jehová xtqrtoʼ pä taq xkeqaqʼaxaj kʼayewal? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁸ Achiʼel David, röj chqä xtqkowin xkeqaköchʼ ri kʼayewal we nnatäj chqë chë ri kʼaslïk Dios nrajoʼ nqrtoʼ pä (Sal. 118:6). Xtqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chrij riʼ we nqaquʼ rij ri rbʼanon chik ryä ojer. Rchë naʼän riʼ, ütz naskʼij chpan le Biblia jojun peraj ri nunataj chawä achkë rbʼanik Jehová xerköl rsamajelaʼ ojer (Is. 37:17, 33-37). Chqä, tatzʼetaʼ jojun peraj chpan jw.org ri nukʼüt achkë rbʼanik Jehová yertoʼon qachʼalal pa qaqʼij komä. Y, tnatäj chawä achkë rbʼanik yaturtoʼon pä Jehová chpan akʼaslemal rït. We rbʼanik yaturtoʼon pä ryä ma achiʼel ta rbʼanik xtoʼ David rchë xkamsaj jun köj chqä  jun oso, majun taquʼ ta, ri kʼo más rqʼij ya riʼ chë Jehová kʼo kʼïy rbʼanon pä awmä rït. Ryä yaturbʼanon invitar rchë yatok ramigo (Juan 6:44). Y rkʼë rtoʼik ryä, rït yït kʼo na chpan rtinamit. Rma riʼ, jun ri ütz naʼän ya riʼ naʼij che rä chë katurtoʼ pä rchë nnatäj chawä achkë rbʼanik ryaʼon pä chawä ri akʼutun che rä, achkë rbʼanik ryaʼon pä atoʼik taq más nkʼatzin chawä o ryaʼon awchqʼaʼ rchë yeʼaköchʼ ri kʼayewal. Ri yachʼobʼon chrij ri rbʼanon Jehová awmä rït, xkaturtoʼ rchë xtayaʼ más chwäch awan chë ryä ronojel mul xkaturtoʼ pä.

9. ¿Achkë rbʼanik kʼo chë yeqatzʼët ri kʼayewal? (Proverbios 27:11).

⁹ Ri nqatamaj chë Jehová ya riʼ ri kʼaslïk Dios nqrtoʼ rchë kan pa rbʼeyal yeqatzʼët ri kʼayewal, rma xtqatzʼët chë ri kʼayewal riʼ kikʼwan kiʼ rkʼë ri xuʼij Satanás che rä Jehová. Ri Diablo xuʼij chë röj xa xtqayaʼ qa Jehová we yeqïl kʼayewal (Job 1:10, 11; taskʼij rwäch Proverbios 27:11). Rma riʼ, we röj xtqanmaj rtzij Dios, xtqakʼüt chë nqajoʼ ryä chqä chë Satanás xa jun ajtzʼuküy tzij. ¿Najin nyaʼöx kʼayewal pan awiʼ rït kimä ri qʼatbʼäl taq tzij, kʼo kʼayewal awlon rma ma yaturqʼiʼ ta arajil, ri winäq ma yatkikʼoxaj ta taq natzjoj le Biblia chkë o kʼo chik jun kʼayewal najin naqʼaxaj? We ke riʼ, tnatäj ya reʼ chawä: Jehová kiʼ rkʼuʼx nuʼän taq rït yeʼaköchʼ ri kʼayewal. Chqä ma tamestaj ta chë ryä ma xtyaʼ ta qʼij chë jun kʼayewal xtjeʼ más rchqʼaʼ chwäch ri yakowin naköchʼ rït (1 Cor. 10:13). Ryä xtyaʼ awchqʼaʼ rchë xtaköchʼ ri najin naqʼaxaj.

RI KʼASLÏK DIOS XTYAʼ RAJÄL RKʼEXEL CHAWÄ

10. ¿Achkë xtuʼän ri kʼaslïk Dios pa kiwiʼ ri nkiyaʼ rqʼij ryä?

¹⁰ Jehová xtyaʼ rajäl rkʼexel chkë ri winäq ri nkiyaʼ rqʼij ryä (Heb. 11:6). Pa qaqʼij komä, ryä nqrtoʼ pä rchë ma nchʼpü ta qakʼuʼx (majun ta nqamäy) chqä rchë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän. Y chqawäch apü, xtyaʼ qakʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta. Röj qataman chë ryä xtyaʼ rajäl rkʼexel chqë rma nqaʼän rsamaj chqä chë kʼo rchqʼaʼ rchë xtuʼän riʼ. Ya riʼ nbʼanö chqë chë nqayaʼ qan chrij rsamaj, achiʼel xkiʼän rsamajelaʼ ryä ojer. Tqatzʼetaʼ ri xuʼän Timoteo (Heb. 6:10-12).

11. ¿Achkë xbʼanö che rä Timoteo rchë xyaʼ ran chrij rsamaj pa congregación? (1 Timoteo 4:10).

 ¹¹ (Taskʼij rwäch 1 Timoteo 4:10). Timoteo xkʼuqbʼaʼ rkʼuʼx chrij ri kʼaslïk Dios. Ryä rtaman wä chë Dios xtyaʼ rajäl rkʼexel che rä rma ri samaj najin nuʼän. Rma riʼ xyaʼ ran chrij rsamaj Jehová chqä xtäj rqʼij rchë xertoʼ ri nkʼaj chik. ¿Achkë rbʼanik xuʼän riʼ? Ri apóstol Pablo xuʼij che rä chë ttjaʼ rqʼij rchë más ütz rbʼanik nukʼüt rchʼaʼäl Dios chqä rchë kʼo ütz nukʼüt qa chkiwäch ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ y chkiwäch ri ya kʼo chik kijnaʼ. Timoteo xyaʼöx samaj pa rqʼaʼ ri kan kʼayewal jbʼaʼ naʼän; ryä xkʼatzin xerqʼïl jojun cristianos, ye kʼa xkʼatzin chqä kan ütz rnaʼoj xuʼän kikʼë ta xuʼän riʼ (1 Tim. 4:11-16; 2 Tim. 4:1-5). Ryä ütz wä nuyaʼ chwäch ran chë tapeʼ ri nkʼaj chik ma nkitzʼët ta o ma nkiloqʼoqʼej ta rsamaj, Jehová kan xtyaʼ rajäl rkʼexel che rä rma riʼ (Rom. 2:6, 7).

12. ¿Achkë xketoʼö ri ukʼwäy taq bʼey rchë kan rkʼë ronojel kan xtkiʼän kisamaj? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹² Achiʼel xuʼän Timoteo, ri ukʼwäy taq bʼey ütz nkiyaʼ chwäch kan chë Jehová nutzʼët chqä nuloqʼoqʼej ri samaj nkiʼän. Ryeʼ yekichajij qachʼalal ri ye kʼo pa congregación, nkikʼüt Rchʼaʼäl Dios chkiwäch chqä nkitzjoj le Biblia chkë ri winäq. Ye kʼa ye kʼïy chkë ryeʼ yetoʼon chqä pa construcción o yekitoʼ qachʼalal ri xkïl jun qʼeqäl jöbʼ, jun nüm slonel o xa bʼa achkë chik jun kʼayewal achiʼel riʼ. Jojun chik yebʼä kikʼë ri molaj qachʼalal ri nkibʼetzʼetaʼ jun qachʼalal ri kʼo pan hospital o ye kʼo chpan ri Comités de Enlace con los Hospitales. Ri ukʼwäy taq bʼey kitaman chë ri congregación rchë Jehová y ma rchë ta jun winäq. Rma riʼ kan rkʼë ronojel kan nkiʼän kisamaj chqä kitaman chë Dios xtyaʼ rajäl rkʼexel chkë rma riʼ (Col. 3:23, 24).

13. ¿Achkë nunaʼ Jehová taq nutzʼët chë röj nqatäj qaqʼij rchë nqayaʼ rqʼij?

¹³ Ma jontir ta nqkowin nq·ok ukʼwäy taq bʼey, ye kʼa jontir kʼo jun ri nqkowin nqayaʼ che rä Jehová. Ryä nuloqʼoqʼej chë röj nqatäj qaqʼij rchë nqayaʼ ri más ütz kʼo qkʼë che rä. Jun  tzʼetbʼäl, ryä nuloqʼoqʼej chë rït nayaʼ akchaj rchë natoʼ ri samaj najin nbʼan chwäch jontir Rwachʼlew tapeʼ nanaʼ chë xa jbʼaʼ ok ri najin nayaʼ. Ryä kan kiʼ rkʼuʼx nuʼän taq nutzʼët chë rït najtobʼaʼ aqʼaʼ rchë nayaʼ jun acomentario tapeʼ kowan axiʼin awiʼ. Y kan kiʼ rkʼuʼx nuʼän taq naküy rmak jun qachʼalal ri xatursök. Tapeʼ rït nanaʼ chë ma kan ta achkë yakowin naʼän rchë nayaʼ rqʼij Jehová, ma tamestaj ta chë ryä nuloqʼoqʼej ri yakowin naʼän. Ryä yatrajoʼ y xtyaʼ rajäl rkʼexel chawä rma ri najin naʼän (Luc. 21:1-4).

RONOJEL MUL QJEʼ NAQAJ CHE RÄ RI KʼASLÏK DIOS

14. ¿Achkë rma ri nqjeʼ naqaj che rä Jehová nqrtoʼ rchë nqanmaj rtzij? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁴ We röj nqanmaj chë Jehová kantzij kʼo, ma kʼayewal ta xtuʼän chqawäch xtqanmaj rtzij. Ke riʼ xuʼän José. Ryä ma xuʼän ta jun tzʼil bʼanobʼäl rma rtaman wä chë Dios kantzij kʼo chqä ma nrajoʼ ta wä nuyaʼ bʼis pa ran (Gén. 39:9). Rchë röj chqä nqanmaj chë Jehová kantzij kʼo, nkʼatzin nqajäm qawäch rchë nqchʼö rkʼë chqä rchë nqaskʼij rwäch Rchʼaʼäl. We xtqaʼän riʼ, más jnan xtuʼän qawäch rkʼë ryä. We röj kan kuw rbʼanon qachbʼilanïk rkʼë Jehová achiʼel José, ma xtqaʼän ta xa bʼa achkë jun ri ma nqä ta chwäch ryä (Sant. 4:8).

15. ¿Achkë nqatamaj qa chkij ri israelitas ri xejeʼ chwäch ri tzʼiran ilew? (Hebreos 3:12).

¹⁵ Ri winäq ri nkimestaj chë Jehová ya riʼ ri kʼaslïk Dios, kan chaq bʼaʼ nkiyaʼ qa ryä. Tqaquʼ rij ri xkiʼän ri israelitas taq xejeʼ chwäch ri tzʼiran ilew. Ryeʼ kitaman wä chë Jehová kantzij kʼo, ye kʼa xa kaʼiʼ chik xuʼän kikʼuʼx chë Jehová xtyaʼ ri nkʼatzin chkë. Rma riʼ xkikʼutuj ya reʼ: «¿Kʼo Jehová qkʼë o majun ta?» (Éx. 17:2, 7). Pa rkʼisbʼäl, ryeʼ xa xkiyaʼ qa kij chwäch Jehová. Kantzij na wä chë röj ma nqajoʼ ta nqaʼän riʼ (taskʼij rwäch Hebreos 3:12).

16. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ xtbʼanö chë xa kaʼiʼ chik xtuʼän qakʼuʼx?

¹⁶ Ri kinaʼoj ri winäq pa qaqʼij komä nuʼän chë kʼayewal nuʼän chqawäch ronojel mul nqjeʼ naqaj che rä Jehová. Ye kʼïy winäq ma nkinmaj  ta chë kʼo Dios, y qatzʼeton chë ye kʼo jojun achiʼel ta ütz ye bʼenäq pa kikʼaslemal tapeʼ ma nkiʼän ta ri nrajoʼ ryä. Jontir reʼ nuʼän chë xa kaʼiʼ chik nuʼän qakʼuʼx röj. Kantzij na wä chë ronojel mul xtqanmaj chë Dios kantzij kʼo, ye kʼa rkʼë jbʼaʼ ma kan ta xtqanmaj chik chë ryä xtqrtoʼ pä. Ke riʼ jbʼaʼ xbʼanatäj rkʼë ri xtzʼibʼan ri Salmo 73. Ryä xtzʼët chë ri winäq ri ma nkismajij ta rpixaʼ Dios kiʼ kikʼuʼx pa kikʼaslemal. Ya riʼ xbʼanö che rä chë xquʼ we kʼo nkʼatzin wä nuyaʼ rqʼij Jehová o manä (Sal. 73:11-13).

17. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ronojel mul xtqjeʼ naqaj che rä Jehová?

¹⁷ ¿Achkë xtoʼö rchë ri salmista rchë xjäl ri achkë xquʼ? Ri xtoʼö rchë ryä, ya riʼ xchʼobʼon chrij ri xtbʼanatäj kikʼë ri winäq ri xa nkimestaj Jehová (Sal. 73:18, 19, 27). Chqä xquʼ achkë ütz xtrïl chpan rkʼaslemal we ryä xtyaʼ rqʼij Dios (Sal. 73:24). Röj chqä ütz nqaquʼ rij jontir ri ryaʼon pä Jehová chqë, y nqajnamaj jontir riʼ rkʼë ri kʼaslemal ri rkʼë jbʼaʼ qakʼwan ta xa ta ma najin nqayaʼ rqʼij ryä. Ri nqaʼän riʼ xtqrtoʼ rchë ronojel mul xtqajoʼ xtqanmaj rtzij Jehová chqä rchë xtqaʼij achiʼel xuʼij ri salmista: «Ri yijelun rkʼë Dios kan janina ütz chwä rïn» (Sal. 73:28).

18. ¿Achkë rma ma nqaxiʼij ta qiʼ chwäch ri xtbʼanatäj chqawäch apü?

¹⁸ Röj xtqkowin xtqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal xtqïl chkipan re qʼij reʼ, rma yoj rsamajelaʼ jun kantzij chqä kʼaslïk Dios (1 Tes. 1:9). Ryä kantzij kʼo, nutzʼët ri najin nqaqʼaxaj chqä ronojel mul nrajoʼ nqrtoʼ pä. Ke riʼ xuʼän kikʼë rsamajelaʼ ojer y kan ke riʼ chqä xtuʼän pa qaqʼij komä. Xa jbʼaʼ chik apü, xtqïl jun nüm kʼayewal ri majun bʼëy bʼanatajnäq ta chwäch Rwachʼlew. Ye kʼa ma qayonïl ta xtqjeʼ (Is. 41:10). Rma riʼ kan rkʼë ronojel qan nqkowin nqaʼij ya reʼ: «Jehová ya riʼ ri ntoʼö wchë. Ma xtinxiʼij ta wiʼ» (Heb. 13:5, 6).