1. ¿Achkë riʼ ri jaʼäl ilew, y achkë nkʼatzin nqayaʼ chwäch qan nqaʼän?

 PA QAQʼIJ komä, jontir röj, rusamajelaʼ Jehová, achiʼel ta yoj kʼo chwäch jun jaʼäl ilew ri akuchï kan kʼïy achkë jun yeqaʼän. Chwäch ri ilew riʼ, yoj kʼo kan pa millón winäq ri majun ta chʼaʼoj chqawäch chqä qayaʼon chwäch qan majun bʼëy nq·el ta qa chwäch. Chqä nqajoʼ chë más winäq yepë qkʼë. Ri akuchï yoj kʼo wä, röj nqaʼij jaʼäl ilew che rä. a

2. ¿Achkë rma kan ntel qakʼuʼx chë pa qaqʼij komä kʼo jun jaʼäl ilew akuchï ütz nqjeʼ wä?

² Jehová rubʼanon chë kan jaʼäl nqanaʼ nqjeʼ chpan rutinamit tapeʼ yoj kʼo chkikojöl winäq ri nkitzelaj kiʼ, yekiʼän itzelal chqä nkiʼän chë ri nkʼaj chik nxiʼin rij kikʼaslemal (1 Juan 5:19; Apoc. 12:12). Ryä retaman achkë rubʼanik yojkitzʼlaʼ ruwinaq Satanás. Ye kʼa, rma ryä kowan nqrajoʼ, xqrkʼäm pä chpan rutinamit, ri akuchï majun ta jun nbʼanö chqë chë nqaxiʼij qiʼ chqä nqkowin kan kiʼ qakʼuʼx nqayaʼ ruqʼij ryä. Chpan Ruchʼaʼäl nuʼij chë ri jaʼäl ilew ri akuchï yoj kʼo wä achiʼel jun peraj ilew akuchï ütz nqatoʼ wä qiʼ y achiʼel «jun jardín ri kan jaʼäl yiʼan» (Is. 4:6; 58:11). Rkʼë rutoʼik Jehová, ri ye kʼo chwäch ri jaʼäl ilew riʼ kan kiʼ kikʼuʼx nkinaʼ chqä majun ta jun nbʼanö chkë chë nkixiʼij kiʼ tapeʼ ye kʼo chpan re rukʼisbʼäl taq qʼij reʼ ri kan kʼayewal rubʼanon (Is. 54:14; 2 Tim. 3:1).

3. ¿Ajän xtzʼaqät naʼäy mul ri nuʼij chpan Isaías capítulo 65?

³ Chpan ri capítulo 65 rchë Isaías, Jehová xuʼij achkë rubʼanik xtuʼän kikʼaslemal ri winäq ri xkejeʼ chwäch ri jaʼäl ilew. Ri xuʼij ri  profeta Isaías xtzʼaqät naʼäy mul chpan ri junaʼ 537 taq majanä wä tpë Jesús. Chpan ri junaʼ riʼ, ri judíos ri xkitzolij kiʼ che rä kimak xeʼel pä Babilonia y xetzolin pa kitinamit. Rkʼë rutoʼik Jehová, ryeʼ xkiyäk chik jmul Jerusalén, ri kan chöj wulan qa, y xkiʼän chik jmul jaʼäl che rä. Chqä xkiʼän rubʼanik ri templo; rchë ke riʼ, nyaʼöx chik jmul ruqʼij Jehová chpan (Is. 51:11; Zac. 8:3).

4. ¿Achkë rubʼanik tzʼaqatajnäq pä ri nuʼij chpan Isaías capítulo 65?

⁴ Ri xuʼij ri profeta Isaías xtzʼaqät chik jmul chkipan ri junaʼ ri ye qʼaxnäq pä. Xtzʼaqät pa 1919, taq rusamajelaʼ Jehová xeʼelesäx pä chpan Babilonia la Grande. Kan chpan ri junaʼ riʼ, ri jaʼäl ilew achiʼel ta xnmär chwäch jontir le Ruwachʼlew. Ri winäq ri xkitzjoj Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xekʼiyär chqä xekiʼän kʼïy congregaciones. Ye kʼïy achiʼaʼ chqä ixoqiʼ ri nqä wä chkiwäch nkiʼän chʼaʼoj chqä yekiʼän tzʼil taq bʼanobʼäl xkitamaj ruwäch Jehová y achiʼel ta xkiwäq kiʼ «kikʼë ri kʼakʼakʼ taq naʼoj ri kikʼwan kiʼ rkʼë ri ruraybʼal Dios» (Efes. 4:24). Kantzij na wä chë kʼïy chkë ri utzil ri xtzjoj Isaías kʼa chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼlew xkeqïl wä. Tapeʼ ke riʼ, komä chqä kan kʼïy utzil qlon. Tqatzʼetaʼ achkë utzil nqïl rma yoj kʼo chwäch ri jaʼäl ilew y achkë rma kʼo chë majun bʼëy nq·el ta qa chwäch.

RI UTZIL NQÏL RMA YOJ KʼO CHWÄCH RI JAʼÄL ILEW

5. Rkʼë ri nuʼij Isaías 65:13, ¿achkë utzil nqïl jontir röj ri yoj kʼo chwäch ri jaʼäl ilew?

⁵ Kan kʼïy qaway kʼo. Ri profeta Isaías xkʼüt achkë nkïl ri winäq ri ye kʼo chwäch ri jaʼäl ilew y achkë nkïl ri ma ye kʼo ta chwäch ri ilew riʼ (taskʼij ruwäch Isaías 65:13). Jontir röj, rusamajelaʼ Jehová, kʼo jontir ri nkʼatzin chqë rma yë ryä nyaʼö pä chqë. Ryä nuyaʼ ri loqʼoläj ruchqʼaʼ pa qawiʼ, ruyaʼon pä Ruchʼaʼäl chqë y ruyaʼon pä ri nkʼatzin chqë rchë más kuw nuʼän qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Rkʼë jontir riʼ, röj nqkowin achiʼel ta nqwaʼ chqä kiʼ qakʼuʼx nqaʼän (tajnamaj rkʼë Apocalipsis 22:17). Ye kʼa ri winäq ri ma ye kʼo ta chwäch re jaʼäl ilew reʼ ma ke riʼ ta nbʼanatäj kikʼë. Ryeʼ achiʼel ta «nkitäj nmïk», «nchaqiʼj kichiʼ» chqä «nkitzäq kikʼïx». Ri winäq riʼ majun ta ntoʼö kichë rchë junan nuʼän kiwäch rkʼë Dios (Amós 8:11).

6. Rkʼë ri nuʼij chpan Joel 2:21-24, ¿achkë xuʼij Jehová chë xtyaʼ chkë rusamajelaʼ, achkë nkikʼambʼej tzij, y achkë utzil nqïl rma riʼ?

⁶ Chpan jun profecía, Joel xuʼij chë Jehová xtyaʼ ri nkʼatzin chkë rusamajelaʼ rchë yewaʼ, achiʼel ri trigo, ri vino chqä ri aceite de oliva (Joel 2:21-24). Rkʼë ya reʼ, ryä xrajoʼ xuʼij chë Jehová ma xa xuʼ ta xtyaʼ ri nkʼatzin chkë rusamajelaʼ rchë yewaʼ, xa xtyaʼ chqä ri nkʼatzin chkë rchë más kuw nuʼän qakʼuqbʼäl kʼuʼx. ¿Achkë rubʼanik rubʼanon Jehová ya riʼ pa qaqʼij komä? Ryä ruyaʼon pä le Biblia chqë, ri qapublicaciones, ri qasitio pa internet, nuyaʼ qʼij chqë nqamöl qiʼ pa qaSalón chqä yeqaʼän nmaʼq taq moloj. Rma ryä rubʼanon riʼ, röj nqkowin achiʼel ta nqwaʼ ronojel qʼij chqä njeʼ pä más qachqʼaʼ.

7. ¿Achkë rma röj kan kiʼ qakʼuʼx nqanaʼ? (Isaías 65:14).

⁷ Kan kiʼ qakʼuʼx nqanaʼ. Ri cristianos kan rkʼë ronojel kan yetyoxin che rä Dios. Rma riʼ, kan kiʼ kikʼuʼx (taskʼij ruwäch Isaías 65:14). ¿Achkë rma ryeʼ ke riʼ nkinaʼ? Rma nkitamaj jojun naʼoj chpan Ruchʼaʼäl Dios chqä nkitamaj achkë rutzjun ryä chkë ri kan nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Chqä kiyoʼen apü jun ütz kʼaslemal ri kantzij xtbʼanatäj rma Jesús xyaʼ rukʼaslemal pa kamïk. Ryeʼ kan kiʼ kikʼuʼx nkiʼän taq yetzjon chrij jontir reʼ kikʼë kichʼalal (Sal. 34:8; 133:1-3).

8. ¿Achkë nbʼanö chë kan jaʼäl nqʼalajin ri jaʼäl ilew?

⁸ Kaʼiʼ ri nbʼanö chë ri jaʼäl ilew kan jaʼäl nqʼalajin ya riʼ chë ri ye kʼo chwäch majun ta chʼaʼoj chkiwäch chqä nkajowalaʼ kiʼ. Ri rubʼanik nqajoʼ qiʼ chqawäch, ri ya riʼ nbʼanö chë junan nuʼän  qawäch, nqrtoʼ rchë nqatzʼët achkë rubʼanik xtuʼän qakʼaslemal chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼlew. Chriʼ kan más na chik junan xtuʼän qawäch chqä kan más na chik xtqajowalaʼ qiʼ chwäch komä (Col. 3:14). Jun qachʼalal ixöq nutzjoj achkë xnaʼ taq xtamaj kiwäch ri testigos de Jehová. Ryä nuʼij: «Rïn ma ntaman ta wä achkë nkʼatzin nbʼän rchë kiʼ akʼuʼx nbʼän, nixta rkʼë nfamilia xinnaʼ ya riʼ. Ri naʼäy mul xintzʼët achkë riʼ ri nawajoʼ jun awachʼalal ya riʼ kikʼë ri Testigos». Ri winäq ri nrajoʼ kiʼ rukʼuʼx nuʼän chpan rukʼaslemal kʼo chë ntok chwäch ri jaʼäl ilew. Tapeʼ xa bʼa achkë na xtkiʼij ri winäq chqij, röj kan ütz nqtzʼet rma Jehová chqä rufamilia (Is. 65:15).

9. ¿Achkë xtbʼanatäj rkʼë jontir ri nbʼanö chqë chë nqatäj poqän? (Isaías 65:16, 17).

⁹ Kan jaʼäl nqanaʼ chqä ma nchʼpü ta qakʼuʼx. Isaías 65:14 nuʼij chë ri winäq ri ma nkajoʼ ta yeʼok chwäch ri jaʼäl ilew achiʼel ta xtkiräq kichiʼ rma ntiʼon chqä sokotajnäq kan. Ye kʼa, ¿achkë xtbʼanatäj kikʼë rusamajelaʼ Dios? ¿Achkë xtbʼanatäj rkʼë jontir ri nbʼanö chkë chë nkitäj poqän? Jehová nuʼij: «Ri kʼayewal ri xebʼanatäj ojer kan xkemestäx; rïn kan ma xkentzʼët ta chik» (taskʼij ruwäch Isaías 65:16, 17). Ryä xtresaj jontir ri kʼayewal ye kʼo chqä xtuʼän chë eqal eqal xtqamestaj ri poqonal nqanaʼ kimä ri kʼayewal riʼ.

10. ¿Achkë rma naʼij rït chë kan jun spanïk yajeʼ kikʼë qachʼalal? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁰ Yajün komä, röj kan jaʼäl nqanaʼ chqä ma nchʼpü ta qakʼuʼx taq yoj kʼo kikʼë qachʼalal pa Salón. Nqkowin nqaʼij chë taq yoj kʼo kikʼë ryeʼ achiʼel ta nqamestaj ri nbʼanö chqë chë nchʼpü qakʼuʼx. ¿Achkë rubʼanik nqtoʼon röj rchë ronojel mul ke riʼ nqanaʼ chpan rutinamit Jehová? Röj nqaʼän riʼ taq yeqakʼüt ri naʼoj ri nuʼän ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios chë yejeʼ qkʼë. Jojun chkë ri naʼoj riʼ ya riʼ ri yajowan, kiʼ akʼuʼx naʼän, njeʼ uxlanen awkʼë, ütz anaʼoj naʼän kikʼë ri nkʼaj chik chqä nakʼüt chë ma qʼaqʼ ta ajolon (Gál. 5:22, 23). ¡Kan jun spanïk chqawäch röj ri yoj kʼo chpan rutinamit Dios! We röj ma nq·el ta qa chwäch ri jaʼäl ilew, xtqkowin xtqatzʼët taq Dios xtuʼän «jun kʼakʼakʼ kaj chqä jun kʼakʼakʼ Ruwachʼlew».

11. ¿Achkë kʼo ta chë nqanaʼ rma yoj kʼo chwäch ri jaʼäl ilew, y achkë rma? (Isaías 65:18, 19).

¹¹ Kan kowan lenäq qakʼuʼx rma jontir ri rutzjun Jehová chqë. Isaías nuʼij chik chë jontir röj, rusamajelaʼ Dios, kʼo rma kiʼ qakʼuʼx nqaʼän. Ri jaʼäl ilew, ri akuchï yoj kʼo wä, yë Jehová xbʼanö rchë (taskʼij ruwäch Isaías 65:18, 19). Komä nqʼax chqawäch achkë rma nqrksaj rchë nqaʼij chkë ri winäq chë keʼel pä chkipan ri religiones ri akuchï ma nkʼut ta ri kantzij chrij Dios chkiwäch y keʼok pä chpan ri  congregación, ri akuchï kan jaʼäl nqanaʼ nqjeʼ chpan. Röj kan kiʼ qakʼuʼx rma yoj kʼo chpan rutinamit Jehová, y rma riʼ nqajoʼ nqatzjoj chkë ri winäq ri utzil ruyaʼon ryä pa qawiʼ (Jer. 31:12).

12. ¿Achkë nanaʼ rït taq naskʼij ri rutzjun Dios chqë chpan Isaías 65:20-24?

¹² Jontir röj ri yoj kʼo chwäch ri jaʼäl ilew kan kiʼ qakʼuʼx qanaʼon chqä lenäq qakʼuʼx rma jontir ri rutzjun Jehová chqë. ¡Taquʼ rij jontir ri xkakowin xtaʼän chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼlew! Le Biblia nuʼij: «Chriʼ ma xkejeʼ ta chik taq neʼy ri xa xuʼ jun kayoxiʼ qʼij xkekʼaseʼ nixta riʼj taq winäq ri ma ta xtkikʼïs ri junaʼ rchë kirijxik». Chqä nuʼij chë ri winäq «xkekiyäk jay chqä xkejeʼ chpan; xkekitïk uva y xtkitäj ruwäch». Chqä «ma chaq tzij ta xtkitäj kiqʼij pa samaj» rma xtyaʼöx utzil pa kiwiʼ rma Jehová. Dios nuʼij chë ri winäq kan kiʼ kikʼuʼx xtkiʼän pa kikʼaslemal chqä majun ta jun xtbʼanö chkë chë xtkixiʼij kiʼ. «Yajün taq majanä kechʼö rkʼë Dios», ryä kan retaman chik achkë xtkʼatzin chkë y xtyaʼ «ronojel ri nurayij kan ri ye kʼo chwäch le Ruwachʼlew» (Is. 65:20-24; Sal. 145:16).

13. ¿Achkë nuʼij Isaías 65:25 chë nkʼatzin nqajäl rchë nqkowin nqayaʼ ruqʼij Jehová?

¹³ Majun ta chʼaʼoj chqawäch chqä kan junan rubʼanon qawäch. Rkʼë rutoʼik ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios, ye kʼïy winäq ri kan itzel wä kinaʼoj rubʼanon qa chqä yejnamäx chpan le Biblia kikʼë itzel taq chköp, kijalon kinaʼoj chqä kikʼaslemal (taskʼij ruwäch Isaías 65:25). Ryeʼ kitjon pä kiqʼij rchë yekiyaʼon qa ri ma ütz ta taq naʼoj kʼo kikʼë (Rom. 12:2; Efes. 4:22-24). Ye kʼa, jontir röj, ri rusamajelaʼ Jehová, xa kʼo qa mak chqij, rma riʼ kʼo mul xa xtqsach. Tapeʼ ke riʼ, Jehová rubʼanon jun milagro pa qaqʼij komä. Ryä rubʼanon chë «jontir kiwäch winäq» junan rubʼanon kiwäch chqä nkajowalaʼ kiʼ (Tito 2:11). ¡Xa xuʼ ri Dios ri kʼo ronojel uchqʼaʼ pa ruqʼaʼ nkowin nbʼanö riʼ!

14. ¿Achkë rubʼanik xtzʼaqät Isaías 65:25 chpan rukʼaslemal jun qachʼalal?

¹⁴ Ye kʼa, ¿nkowin komä jun winäq nujäl runaʼoj? Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë jun achï ri 20 rujunaʼ. Ryä kan itzel wä runaʼoj chqä yeruʼän wä tzʼil taq bʼanobʼäl y kan kʼïy mul xyaʼöx pa cárcel rma xeruleqʼaj chʼichʼ chqä xeruʼän nkʼaj chik eläqʼ. Chqä nukanuj wä rubʼanik rchë nuʼän chʼaʼoj kikʼë ri nkʼaj chik. Taq ryä xkʼoxaj naʼäy mul achkë nukʼüt le Biblia y xbʼä kikʼë ri testigos de Jehová pa kiSalón, xqʼalajin chwäch chë kʼo jun xrïl ri kan kowan ruqʼij chqä chë ütz nutäj ruqʼij rchë njeʼ chpan: ri jaʼäl ilew, ntel chë tzij, ri nqanaʼ chpan rutinamit Jehová. Taq qasan chik pa yaʼ, ryä kan kʼïy mul nuquʼ wä achkë rubʼanik xtzʼaqät rkʼë ri nuʼij Isaías 65:25. Rubʼanon qa, ryä achiʼel wä jun köj, ye kʼa komä achiʼel jun ti karneʼl.

15. ¿Achkë rma nqajoʼ yeqatoʼ ri nkʼaj chik rchë yeʼok chwäch ri jaʼäl ilew, y achkë rubʼanik nqaʼän riʼ?

¹⁵ Isaías 65:13 nchapatäj kikʼë re tzij reʼ: «Ya reʼ ri nuʼij Jehová, ri Nimaläj Qʼatöy Tzij». Y ri versículo 25 nkʼis kikʼë re tzij reʼ: «Ke riʼ nuʼij Jehová». Jontir ri nutzüj ryä kan nuʼän (Is. 55:10, 11). Ri jaʼäl ilew kantzij kʼo; jontir ri xuʼij Jehová chrij riʼ kan xbʼetzʼaqät. Ryä xuʼän jun familia ri akuchï majun ta chʼaʼoj chqawäch chqä majun ta jun nbʼanö chqë chë nqaxiʼij qiʼ, tapeʼ pa qaqʼij komä ri winäq itzel kinaʼoj (Sal. 72:7). Rma jontir reʼ, röj nqajoʼ yeqatoʼ ri winäq rchë yeʼok pä chpan rufamilia Jehová. ¿Achkë rubʼanik nqaʼän riʼ? Nqaʼän riʼ taq yeqatjoj chrij le Biblia (Mat. 28:19, 20).

¿ACHKË ÜTZ NQAʼÄN RCHË RI WINÄQ XTKAJOʼ XKEʼOK CHWÄCH RI JAʼÄL ILEW?

16. ¿Achkë nbʼanö chë ri winäq nkajoʼ yeʼok pä chpan rutinamit Jehová?

¹⁶ Jontir nqkowin nqtoʼon rchë kan jaʼäl nqanaʼ nqjeʼ chwäch ri jaʼäl ilew ri akuchï yoj kʼo wä, rchë ke riʼ más winäq xtkajoʼ chqä xkeʼok  chwäch. ¿Achkë rubʼanik nqaʼän riʼ? Nqaʼän riʼ taq nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová. Ryä ma yeruchirirej ta pä ri winäq rchë yeʼok chpan rutinamit. Ri nuʼän ryä ya riʼ kan ütz runaʼoj nuʼän kikʼë, rchë ke riʼ ryeʼ kiyonïl xtkajoʼ xkejelun pä rkʼë (Jer. 31:3; Juan 6:44). Ri winäq ri nkitamaj ruwäch Jehová chqä kan ütz kan nkirayij nkitamaj más ruwäch ryä taq nkitzʼët ri jaʼäl taq naʼoj ye kʼo rkʼë. ¿Achkë qanaʼoj nkʼatzin nqakʼüt röj rchë ri winäq xtkirayij xkeʼok pä chwäch ri jaʼäl ilew ri akuchï yoj kʼo wä?

17. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë ri winäq kan xtkirayij xkeʼok pä chpan rutinamit Jehová?

¹⁷ Jun ri ütz nqaʼän rchë ri winäq kan xtkirayij xkeʼok pä chpan rutinamit Jehová ya riʼ kan ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë qachʼalal chqä nqakʼüt chkiwäch chë yeqajoʼ. Röj nqajoʼ chë ri winäq ri yeʼapon qkʼë nkiʼij chqä ri xkiʼij ri winäq ri rkʼë jbʼaʼ xkimöl kiʼ kikʼë ri naʼäy taq cristianos aj Corinto. Ryeʼ xkiʼij: «Dios kantzij kʼo chikojöl rïx» (1 Cor. 14:24, 25; Zac. 8:23). Rma riʼ, kan kowan ruqʼij nqasmajij re naʼoj reʼ: «Ma tiʼän ta chʼaʼoj kikʼë ri nkʼaj chik» (1 Tes. 5:13).

18. ¿Achkë xtbʼanö chë ri winäq xtkajoʼ xkeʼok chpan rutinamit Jehová?

¹⁸ Chqä nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë yeqatzʼët qachʼalal achiʼel yerutzʼët Jehová. Rma riʼ, yë ri ütz taq naʼoj nqatzʼët chkij y ma yë ta ri ma ütz ta, rma chqawäch apü ma xkejeʼ ta chik ri naʼoj riʼ kikʼë. Ri yeqajoʼ ri nkʼaj chik xtqrtoʼ rchë xtqasöl xa bʼa achkë kʼayewal xtjeʼ chqawäch we xtqasmajij re naʼoj reʼ: «Kan ütz inaʼoj tibʼanaʼ chiwäch, tijyowalaʼ iwäch chqä ma tikʼekʼej ta tikuyulaʼ iwiʼ» (Efes. 4:32). Jontir ri winäq ri nkajoʼ chë ri nkʼaj chik ke riʼ kinaʼoj nkiʼän kikʼë xtkajoʼ xkeʼok chwäch ri jaʼäl ilew. b

 MA Q·EL TA ÄL CHWÄCH RI JAʼÄL ILEW

19. a) ¿Achkë nkiʼij jojun qachʼalal ri xetzolin pä chpan rutinamit Jehová? (Tatzʼetaʼ ri recuadro « Xebʼä äl, ye kʼa xetzolin pä»). b) ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁹ ¡Röj kan jaʼäl nqanaʼ rma yoj kʼo chwäch ri jaʼäl ilew! Pa qaqʼij komä, ri jaʼäl ilew riʼ kan más na chik jaʼäl rubʼanon chqä más ye kʼïy rusamajelaʼ Jehová ye kʼo chwäch. Ronojel mul qtyoxin che rä Dios rma xqrkʼäm pä chpan rutinamit. Jontir ri nkajoʼ kiʼ kikʼuʼx nkiʼän chqä nkinaʼ chë majun ta jun nbʼanö chkë chë nkixiʼij kiʼ, kʼo chë yeʼok chwäch ri jaʼäl ilew chqä majun bʼëy yeʼel ta äl chwäch. Ye kʼa tqachajij qiʼ, rma Satanás najin nutäj ruqʼij rchë nqrqʼöl chqä rchë nq·el qa chpan rutinamit Dios, ri akuchï kan jaʼäl nqanaʼ nqjeʼ (1 Ped. 5:8; Apoc. 12:9). ¡Ma qqä ta pa ruqʼaʼ! Tqatjaʼ qaqʼij rchë nqtoʼon rchë ronojel mul kan jaʼäl nqʼalajin ri jaʼäl ilew, ri akuchï majun ta chʼaʼoj chqawäch chqä kan junan rubʼanon qawäch.