Yaqʼax chupam ri rupam

Yaqʼax rikʼin ri rucholajem

1923: pa jun cien junaʼ qa

1923: pa jun cien junaʼ qa

«KʼO KʼÏY ri qayoʼen chë xkebʼanatäj chpan ri junaʼ 1923», ke riʼ xuʼij ri revista The Watch Tower rchë 1 de enero, 1923. «Kan jun spanïk chqawäch röj nqatzjoj Ruchʼaʼäl Dios chkë […] ri winäq ri kowan najin nkitäj poqän chqä nqatzjoj chkë chë kʼo jun ütz kʼaslemal petenäq chqawäch apü». Chpan ri junaʼ riʼ, ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia kʼo xekijäl rkʼë ri rubʼanik nkiyaʼ ruqʼij Jehová chpan ri moloj, ri nimamoloj chqä chutzjoxik le Biblia. Rma ryeʼ xkiʼän riʼ, kan junan xuʼän kiwäch, achiʼel qabʼanon röj komä.

RI MOLOJ XERUTOʼ RCHË KAN JUNAN XUʼÄN KIWÄCH

Jun calendario ri kʼo textos bíblicos chwäch chqä ki-números jojun bʼix

Chpan ri junaʼ riʼ, ri rutinamit Jehová kʼo xerujäl ri xuʼän chë ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia más junan xkiyaʼ ruqʼij Dios. Ri wuj The Watch Tower xchäp xqʼalajsaj ri texto bíblico ri ntzʼet wä chpan ri moloj ri nbʼix Reunión de Oración, Alabanza y Testimonio che rä. Ri moloj riʼ nbʼan wä ronojel semanas. Chqä ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia nkiʼän wä jun ki-programa ri akuchï nkiyaʼ wä ri texto rchë ronojel semanas chqä jun bʼix rchë nkibʼixaj wä jojun qʼij. Ryeʼ ütz nkibʼixaj wä ri bʼix riʼ taq nkitjoj wä kiʼ chrij le Biblia pa kiyonïl o rkʼë ki-familia.

Chkipan ri kimoloj, ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia nkitzjoj wä ri xkiqʼaxaj chutzjoxik le Biblia, yetyoxin wä che rä Jehová, yebʼixan chqä yechʼö wä rkʼë Jehová. Ya Eva Barney, ri xqasäx pa yaʼ pa 1923 taq 15 wä rujunaʼ, xuʼij: «We jun qachʼalal nrajoʼ wä nutzjoj jun experiencia, xa xuʼ wä nkʼatzin npaʼeʼ y nuʼij: ‹Nwajoʼ ntyoxij che rä ri Ajaw rma kan ütz runaʼoj rubʼanon wkʼë...›». Ye kʼo jojun qachʼalal kan nqä wä chkiwäch nkiʼän riʼ. Ri qachʼalal Barney xuʼij: «Ri qachʼalal Godwin, ri ya kʼo wä chik rujunaʼ, kan kowan wä ntyoxin che rä ri Ajaw. Ye kʼa taq rixjayil nutzʼët chë ri qachʼalal ri kʼwayon bʼey chpan ri moloj najin chik nikʼo rukʼuʼx nukʼoxaj, nujïkʼ apü rutzyaq ri qachʼalal Godwin, y ryä ntzʼyeʼ qa».

Jmul pa jun ikʼ, jontir congregaciones nkijäl jbʼaʼ rubʼanik nkiʼän che rä ri moloj Reunión de Oración, Alabanza y Testimonio. Ri wuj The Watch Tower rchë 1 de abril, 1923 xuʼij achkë wä nbʼan chpan ri moloj riʼ: «Pa nkʼaj che rä ri moloj nksäx wä rchë ri qachʼalal nkitzjoj ri nkiqʼaxaj chutzjoxik le Biblia chqä rchë nkʼuqbʼäx kikʼuʼx ri yebʼanö ri samaj riʼ […]. Röj nqaquʼ chë, we jontir nqbʼanö riʼ, más junan xtuʼän qawäch».

Ri moloj riʼ kowan xkitoʼ Charles Martin, jun publicador aj Vancouver (Canadá), ri kʼo wä 19 rujunaʼ. Ryä xuʼij: «Chriʼ xintamaj achkë rubʼanik ntzjoj le Biblia chkë ri winäq. Ri qachʼalal chaq taqïl wä nkitzjoj ri nkiqʼaxaj chutzjoxik le Biblia. Ya riʼ xirutoʼ rïn rchë xintamaj achkë nbʼij taq jun winäq ma nrajoʼ ta yirukʼoxaj».

RI RUTZJOXIK LE BILIA XERUTOʼ RCHË MÁS JUNAN XUʼÄN KIWÄCH

Ri wuj Bulletin rchë 1 de mayo, 1923

Jun chik ri kowan xerutoʼ ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia rchë junan xuʼän kiwäch, ya riʼ taq yeʼel wä chutzjoxik Ruchʼaʼäl Dios. Ri wuj The Watch Tower rchë 1 de abril, 1923 xuʼij: «Rchë junan nqaʼän re samaj reʼ […], ri martes 1 de mayo rchë 1923 jontir xtq-el chutzjoxik Ruchʼaʼäl Dios. Ya riʼ xtqaʼän ri naʼäy martes rchë ronojel ikʼ […]. Jontir ri ye kʼo chpan ri congregación nkʼatzin nkiʼän re samaj reʼ».

Ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ chqä yeʼel wä chutzjoxik le Biblia. Ya Hazel Burford, jun qachʼalal ixöq ri kʼo wä 16 rujunaʼ pa 1923, xuʼij: «Ri wuj Bulletin yaʼon wä pä jojun naʼoj chpan rchë nqatzjoj le Biblia ri nkʼatzin nkʼaseʼ qa pa qajolon. a Ri nmamaʼ chqä rïn nqayaʼ wä qan chrij re samaj reʼ». Ye kʼa ya Hazel kʼo jun kʼayewal xrïl: «Jun qachʼalal ri ya kʼo wä chik rujunaʼ ma nrajoʼ ta wä chë rïn ntzjoj Ruchʼaʼäl Dios. Chpan ri tiempo riʼ, ye kʼïy qachʼalal ma qʼaxnäq ta wä chkiwäch chë jontir ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia, yajün ‹ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ›, nkʼatzin wä nkiyaʼ ruqʼij Jehová» (Sal. 148:12, 13). Ye kʼa ya Hazel ma xyaʼ ta qa rutzjoxik le Biblia. Jojun junaʼ chrij riʼ, ryä xbʼä chpan ri Tijobʼäl ri rubʼiniʼan Galaad y xok misionera chlaʼ Panamá. Taq xqʼax ri tiempo, ri qachʼalal xqʼax chkiwäch chë ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ nkʼatzin chqä nkitzjoj le Biblia.

RI QANIMAMOLOJ XERUTOʼ RCHË MÁS JUNAN XUʼÄN KIWÄCH

Ri qanimamoloj chqä xekitoʼ ri qachʼalal rchë más junan xuʼän kiwäch. Chkipan kʼïy chkë ri qanimamoloj riʼ, ri qachʼalal yeʼel wä chutzjoxik le Biblia. Jun tzʼetbʼäl chrij riʼ ya riʼ ri nimamoloj ri xbʼan Winnipeg (Canadá). Ri 31 de marzo xbʼix chë jontir ri ye kʼo wä chpan ri nimamoloj riʼ ütz yeʼel chutzjoxik le Biblia. Y Kan kʼo utzil xkʼäm pä ri xkiʼän riʼ. Chpan jun chik nimamoloj ri xbʼan Winnipeg ri 5 de agosto rchë ri junaʼ riʼ, xeʼapon jun 7,000 winäq. Majun bʼëy bʼanatajnäq ta riʼ chpan jun nimamoloj chlaʼ Canadá.

Ri 18 kʼa 26 de agosto rchë ri junaʼ 1923, xbʼan jun nimamoloj chpan ri tinamït Los Ángeles (California). Taq nrajoʼ na jun kayoxiʼ semanas rchë nbʼan riʼ, xyaʼöx rutzjol pa prensa y ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia xkijäch más 500,000 invitaciones chkë ri winäq. Chqä xkiyaʼ jojun wuj chrij kichʼichʼ chqä chkij ri buses rchë xkiyaʼ rutzjol ri nimamoloj riʼ.

Ri kinimamoloj ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia ri xbʼan pa 1923 (Los Ángeles)

Ri sábado 25 de agosto, ri qachʼalal Rutherford xyaʼ ri tzijonem ri rubʼiniʼan «Karneʼl chqä kʼsïkʼ». Chpan ri tzijonem riʼ ryä xqʼalajsaj chë ri winäq ri ütz kan chqä ri xtyaʼöx kikʼaslemal chwäch le Ruwachʼlew, ye achiʼel «karneʼl». Chqä chpan jun chik tzijonem, ryä xskʼij ruwäch jun wuj ri rubʼiniʼan pa kaxlän «Amonestación», ri akuchï xuʼij chë ri religiones ma nkikʼüt ta ri kantzij chqä chë ri winäq ri ütz kan keʼel pä chpan «Babilonia la Grande» (Apoc. 18:2, 4). Chrij riʼ xel jun tratado kikʼë ri tzij ri xeruskʼij ri qachʼalal Rutherford, y ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia kan pa millón tratados xkijäch chwäch jontir le Ruwachʼlew.

«We jontir nqbʼanö riʼ más junan xtuʼän qawäch»

Ri rukʼisbʼäl qʼij rchë ri qanimamoloj, más ye 30,000 winäq xkikʼoxaj rutzijonem ri qachʼalal Rutherford ri rubʼiniʼan «Jontir ya nqabʼewlaʼ ri Armagedón, ye kʼa kan pa millón chkë ri ye kʼäs komä majun bʼëy xkekäm ta». Rma ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia kitaman wä chik chë kan ye kʼïy winäq xkeʼapon, xkiqäj jun estadio ri xa kʼa xbʼan qa ri rubʼiniʼan Coliseo de Los Ángeles. Ye kʼa rchë jontir ri winäq xekowin xekikʼoxaj ri tzijonem, ri qachʼalal xkiksaj ri sonido rchë ri estadio riʼ, rma ya riʼ wä ri tecnología más ütz kʼo chpan ri tiempo riʼ. Chqä, kan ye kʼïy winäq xkikʼoxaj ri programa pa radio.

XKʼIYÄR RI SAMAJ CHRIJ RUTZJOXIK LE BIBLIA

Pa 1923 xkʼiyär ri samaj nbʼan chrij rutzjoxik le Biblia chlaʼ África, Europa, la India chqä Sudamérica. Chlaʼ la India, Adavimannathu Joseph, jun qachʼalal ri kʼlan chqä ye kʼo wä 6 ralkʼwal, xtoʼon rchë xebʼan publicaciones pa chʼaʼäl hindi, tamil, telugu y urdu.

William Brown chqä ru-familia

Chpan ri tinamït Sierra Leona, Alfred Joseph y Leonard Blackman xetzʼibʼan äl pa central mundial ri kʼo wä Brooklyn (Nueva York) rchë xkikʼutuj äl kitoʼik. Ri 14 de abril rchë ri junaʼ 1923, ri kaʼiʼ Tijoxelaʼ reʼ chrij le Biblia xkitamaj chë xttaq pä kitoʼik. Alfred xuʼij: «Jun sábado chaqʼaʼ xiskʼïx pä pa teléfono». Ryä xkʼoxaj jun achï ri nüm ruchʼaʼäl ri xkʼutuj che rä: «¿Yït rït ri xatzʼibʼan äl che rä ri Sociedad Watch Tower rchë xakʼutuj más publicadores?». «Jaʼ», xuʼij Alfred che rä. Ri achï xuʼij che rä: «Yïn rïn ri xitaq pä iwkʼë». ¿Achkë achï riʼ? Ri achï riʼ ya riʼ ri qachʼalal William Brown. Ri qʼij riʼ ryä, ya Antonia, ri rixjayil chqä ya Louise y ya Lucy, ri kalkʼwal, xa kʼa riʼ jbʼaʼ ketzolin pä el Caribe. Ri qachʼalal ma xkʼatzin ta na xkiyoʼej kʼïy tiempo rchë xkitamaj kiwäch.

Alfred xuʼij chik: «Chkaʼn qʼij, taq Leonard y rïn najin wä nqanukʼuj ruwäch le Biblia achiʼel wä nqaʼän ronojel nmaqʼaʼ, xqatzʼët jun achï ri paʼäl chuchiʼ qa-puerta; ri achï riʼ ya riʼ William Brown. Ryä kan chkaʼn qʼij xrajoʼ xyaʼ jun tzijonem chkiwäch qachʼalal rma kan kowan wä nqä chwäch nutzjoj le Biblia». Ri qachʼalal Brown ma xuʼän ta jun ikʼ xerujäch jontir ri publicaciones ri yerukʼamon pä. Jbʼaʼ chrij riʼ xyaʼöx pä chik 5,000 libros che rä, y ma jaruʼ ta qʼij xkʼwaj chwäch rchë xerujäch jontir, ye kʼa chkiwäch ri winäq ryä ma achiʼel ta jun kʼayinel. Chkipan ronojel junaʼ ri ruyaʼon pä ruqʼij Jehová, ryä kan kʼïy mul nuksaj wä le Biblia chkipan rutzijonem, rma riʼ xbʼix che rä «Brown ri nskʼin ruwäch le Biblia».

Ri Betel ri xjeʼ Magdeburgo pa taq junaʼ 1920

Ye kʼa ri sucursal ri kʼo Barmen (Alemania) ma xeruqʼiʼ ta chik más qachʼalal chpan. Chqä ri qachʼalal xkikʼoxaj chë ri tinamït riʼ ya xkepë ri soldados aj Francia chrij. Ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia xkïl jojun jay chpan ri tinamït Magdeburgo ri akuchï ütz yebʼan imprimir publicaciones. Ri 19 de junio ri qachʼalal xkiʼän rubʼanik jontir, yajün ri imprenta, rchë xeqʼax chpan ri kʼakʼakʼ Betel ri kʼo Magdeburgo. Taq kʼa riʼ wä jun qʼij qʼaxnäq taq xbʼix äl pa central mundial chë ri qachʼalal xeqʼax yän jukʼan chik, xel pa prensa chë ri soldados aj Francia xeʼok chwäch ri tinamït Barmen. Ri qachʼalal xkinaʼ chë yë Jehová xtoʼö kichë chqä xeruchajij.  

George Young rkʼë ya Sarah Ferguson (ri kʼo pa derecha) chqä ruchʼalal

Ri qachʼalal George Young xtzjoj le Biblia chpan ri tinamït Brasil. Ryä xtoʼon rchë xjeʼ jun sucursal chpan ri tinamït riʼ chqä rchë xel ri revista The Watch Tower chpan ri chʼaʼäl portugués. Xa xuʼ chpan jun kayoxiʼ ikʼ, ryä xjäch más 7,000 publicaciones. Taq ryä xapon Brasil, xkowin chqä xtoʼ ya Sarah Ferguson. Ryä kan pa 1899 ruskʼin pä ruwäch ri revista The Watch Tower, ye kʼa ma rujachon ta wä riʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä ma qasan ta wä pa yaʼ. Ye kʼa xa xuʼ chkipan jun kayoxiʼ ikʼ ri kʼo ri qachʼalal George Young chpan ri tinamït riʼ, ryä chqä ri kajiʼ ral xekowin xkiʼän riʼ.

«KAN KIʼ QAKʼUʼX TQAYAʼ RUQʼIJ DIOS»

Pa rukʼisbʼäl che rä ri junaʼ 1923, ri wuj The Watch Tower rchë 15 de diciembre, 1923 xqʼalajsaj achkë utzil kilon qachʼalal rma xjal rubʼanik nyaʼöx ruqʼij Jehová chkipan ri qamoloj, ri qanimamoloj chqä chutzjoxik le Biblia. Ri revista riʼ xuʼij: «Kan nqʼalajin chë ri ye kʼo chkipan ri congregaciones […] kan junan rubʼanon kiwäch rkʼë Jehová […]. Tqaksaj ri tzyäq rchë chʼaʼoj ri nkʼatzin nuksaj jun cristiano y kan kiʼ qakʼuʼx tqayaʼ ruqʼij Dios chpan ri junaʼ ri petenäq».

Chpan ri junaʼ 1924, ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia kʼo jun xkiqʼaxaj ri kan kowan ruqʼij. Ri qachʼalal ri ye kʼo pa central mundial, ri kʼo wä Brooklyn, kan kʼïy chik ikʼ kikʼwan ye samajnäq pä chpan jun juyuʼ ri kʼo Staten Island, jun tinamït ri kʼo naqaj chkë ryeʼ. Ryeʼ xkikʼïs kiyakʼik ri jay chwäch ri juyuʼ riʼ chkipan ri naʼäy taq ikʼ rchë ri junaʼ riʼ. Ri jay riʼ xetoʼon rchë ri qachʼalal más junan xuʼän kiwäch chqä rchë xtzjöx más le Biblia chkë ri winäq.

Ri qachʼalal ri xetoʼon pa construcción chpan ri tinamït Staten Island

a Komä nbʼix che rä Wuj rchë ri qamoloj Qakʼaslemal chqä Qasamaj röj ri Cristianos.