CHKË RI TEʼEJ TATAʼAJ
7. Keʼitoʼ iwalkʼwal rchë yejeʼ ütz taq naʼoj kikʼë
¿ACHKË NTEL CHË TZIJ?
Chpan kikʼaslemal ri winäq yekikʼüt ütz taq naʼoj. ¿Natäj aqʼij rït rchë ma natzʼük ta tzij chqä ma yaleqʼan ta? We ke riʼ, kantzij na wä chë xtatäj aqʼij rchë ri awalkʼwal chqä ma nkiʼän ta riʼ.
Jun winäq ri ütz runaʼoj nqä chwäch nsamäj, ma yeruchaʼ ta ri winäq chqä ütz runaʼoj nuʼän kikʼë. Re ütz taq naʼoj reʼ más chaq jbʼaʼ yejeʼ rkʼë jun winäq taq kʼa qʼopoj o kʼajol na.
RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Takʼutuʼ chwäch ri akʼal achkë bʼey kʼo chë nukʼwaj, rchë ke riʼ majun bʼëy xtyaʼ ta qa tapeʼ xtirjïx» (Proverbios 22:6).
¿ACHKË RMA KAN KOWAN NKʼATZIN RE NAʼOJ REʼ?
Chpan re tiempo reʼ ri kowan tecnología kʼo, jun winäq nkʼatzin yejeʼ ütz taq naʼoj rkʼë. Jun teʼej, ri Karyn rubʼiʼ, nuʼij: «Ri qalkʼwal rkʼë jbʼaʼ xa ruyon ma ütz ta nkitamaj qa chpan ri dispositivos electrónicos». Rkʼë jbʼaʼ ma nqanaʼej ta kʼo jun ma ütz ta najin nkitzʼët tapeʼ kan chqaxkïn ye kʼo wä.
RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Ri winäq ri kʼuqül chik kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios [...], kitjon ri rubʼanik yechʼobʼon rchë nqʼalajin chkiwäch achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta» (Hebreos 5:14).
Kan nkʼatzin chqä nakʼüt chë ütz anaʼoj. Jun tzʼetbʼäl, kan kowan ruqʼij naʼij «tabʼanaʼ utzil» y «matyox» chqä nakʼüt chë nawajoʼ yeʼatoʼ ri nkʼaj chik, y ya riʼ ma kan ta natzʼët chik komä, rma ri winäq más nbʼä kan chrij ki-celular o ki-tablet chwäch ri nkiquʼ kij ri nkʼaj chik.
RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Tibʼanaʼ kikʼë ri nkʼaj chik ri niwajoʼ chë nbʼan iwkʼë rïx» (Lucas 6:31).
¿ACHKË ÜTZ NAʼÄN?
Kan chöj taʼij achkë nawajoʼ naʼän y achkë ma naʼän ta. Ye kʼo jojun winäq nkiʼij chë ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ ma xtkiʼän ta tzʼil taq bʼanobʼäl we chojay nkʼut chkiwäch chë ma ütz ta nkiʼän riʼ.
RI ÜTZ NAʼÄN: Tatzjoj jun noticia ri kʼa riʼ xel qa y takʼutuʼ achkë rubʼanik natzʼët rït ri ütz chqä ri ma ütz. Jun tzʼetbʼäl. We nakʼoxaj chrij jun winäq ri xkamsäx, ütz naʼij: «¡Kan itzel ri xbʼanatäj! ¿Achkë rma naʼij rït chë ye kʼo winäq ke riʼ kinaʼoj?».
«Rchë ri akʼalaʼ ma kʼayewal nuʼän chkiwäch nkichaʼ nkiʼän ri ütz, kʼo chë nkitamaj achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta» (Brandon).
Keʼatjoj awalkʼwal rchë ütz kinaʼoj nkiʼän. Yajün ri akʼalaʼ nkitamaj nkiquʼ kij ri nkʼaj chik y nkiʼij «tabʼanaʼ utzil» y «matyox». Ri libro Parenting Without Borders (Padres sin fronteras) nu’ij: «Taq ri akʼalaʼ nqʼax chkiwäch chë ma xa xuʼ ta ryeʼ nkʼatzin nyaʼöx más kiqʼij, ntel chë tzij, pa jun escuela, pa ki-familia o chpan jun tinamït, más xtkajoʼ xkekitoʼ ri nkʼaj chik».
RI ÜTZ NAʼÄN: Tayaʼ kisamaj awalkʼwal rchë nkitamaj yekitoʼ ri nkʼaj chik.
«We ri awalkʼwal nkitamaj nkiʼän jojun samaj chojay, ma xtkixiʼij ta kiʼ taq ma xkejeʼ ta chik rkʼë kiteʼ kitataʼ, rma ya rukʼulun chik chkë yekiʼän jojun samaj» (Tara).
