1. ¿Achkë rma nqaʼij chë komä kʼo jun najin nbʼanatäj ri majun bʼey bʼanatajnäq ta?

KOMÄ kʼo jun najin nbʼanatäj ri majun bʼanatajnäq ta. Achiʼel rubʼin pä le Biblia, Jehová najin yerumöl winäq ri jalajöj kitinamit, kijatzul chqa kichʼaʼäl. Jontir ryeʼ kibʼanon jun nimaläj tinamït, más ye waqxaqiʼ millón. Ryeʼ janina kiʼ kikʼuʼx chqa ‹chë paqʼij chë chaqʼaʼ› nkiyaʼ ruqʼij Dios (Apocalipsis 7:9, 15; Isaías 60:22). Majun bʼey wä tzʼeton ta, achiʼel komä, chë ye kʼïy winäq nkikʼüt ajowabʼäl chrij Dios chqa chkij winäq.

2. ¿Achkë ajowabʼäl nkikʼüt ri winäq ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios? (Tatzʼetaʼ ri achibʼäl kʼo pä pa naʼäy che rä re tzijonem reʼ).

² Le Biblia rubʼin pä chqa chë chpan rukʼisbʼäl taq qʼij, ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios ma pa rubʼeyal ta xtkikʼüt ajowabʼäl. Ri apóstol Pablo xuʼij chë ri winäq xa xuʼ ‹ryeʼ xtkajoʼ qa kiʼ›, ‹xtbʼä kan chrij ri pwäq›, chqa ‹más xtkajoʼ ri kikoten rchë [...] re ruwachʼulew, ke chuwäch chë xtkajoʼ ta ri Dios› (2 Timoteo 3:1-4). Ri ajowabʼäl ri ma pa rubʼeyal ta nbʼan che rä, ma junan ta rkʼë ri ajowabʼäl nyaʼöx che rä Dios. Ri winäq ri xa xuʼ ryä nrajoʼ qa riʼ ma xtrïl ta kikoten ri nrajoʼ wä nrïl. Ri ajowabʼäl  riʼ xa nuʼän chë ri nikʼaj chik winäq ma yeʼajowan ta chqa kʼayew nuʼän che rä kikʼaslemal jontir winäq.

3. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tzijonem reʼ chqa achkë rma?

³ Pablo retaman wä chë yekʼïy winäq ma pa rubʼeyal ta xtkikʼüt ri ajowabʼäl chqa chë rkʼë jubʼaʼ xtqakʼän apo qanaʼoj chkij. Rma riʼ xuʼij chë ma tqayüj apo qiʼ kikʼë (2 Timoteo 3:5). Kantzij na wä, komä ma yojkowin ta chë jurayil xtqajäch qiʼ kikʼë jontir winäq. Rma riʼ, ¿achkë nkʼatzin nqaʼän rchë ma nqakʼän ta apo kinaʼoj? Chqa ¿achkë nqaʼän rchë nqasamajij ri nqa chuwäch Jehová, ri Dios najowan? Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik ri ajowabʼäl ri nqa chuwäch Dios chqa ri ajowabʼäl nutzijoj ri 2 Timoteo 3:2 kʼa 4. Reʼ xkojrutoʼ rchë xtqatzʼët achkë qabʼanon röj chqa achkë nqaʼän rchë nkʼojeʼ qkʼë ri ajowabʼäl ri kantzij nuyaʼ kikoten.

4. ¿Achkë rma ma itzel ta nqajoʼ qa qiʼ?

⁴ Achiʼel xqatzʼët yan pä, Pablo xuʼij chë ye kʼïy winäq xa xuʼ ryeʼ xtkajoʼ qa kiʼ. ¿Nrajoʼ nuʼij reʼ chë ma ütz ta nqajoʼ qa qiʼ röj? Manä. Röj winäq kan qchë wä chë nqajoʼ qa qiʼ chqa nkʼatzin nqaʼän riʼ. Ke riʼ qabʼanik xuʼän Jehová. Jesús xuʼij: ‹Kan achiʼel ri nawajoʼ qa awiʼ rït, kan ke riʼ kʼa chqa keʼawajoʼ ri [...] awachʼalal› (Marcos 12:31). We röj ma nqajoʼ ta qiʼ ma xkojkowin ta xkeqajoʼ nikʼaj chik winäq. Chqa le Biblia nuʼij: ‹Kan achiʼel kʼa ri ajowabʼäl ri nukʼüt ri Cristo, ke riʼ chqa nkʼatzin chë niʼän rïx achiʼaʼ kikʼë ri iwixjaylal. Kan keʼiwajoʼ kʼa, achiʼel niwajoʼ qa ri ichʼakul. [...] Rma majun winäq ri nretzelaj ta qa riʼ. Qonojel xa jaʼäl nqatzüq y nqilij ri qachʼakul› (Efesios 5:28, 29). Rma riʼ ma itzel ta chë röj nqajoʼ qa qiʼ.

5. ¿Achkë kinaʼoj ri winäq kan nqʼax ruwiʼ ajowabʼäl nkinaʼ qa chkij?

⁵ Ye kʼa ri xa xuʼ rït nawajoʼ qa awiʼ, achiʼel xuʼij Pablo chpan 2 Timoteo 3:2, majun utzil nukʼän pä. Ri winäq nbʼano riʼ xa ma ütz ta rukusaxik nuʼän che rä ri ajowabʼäl rma xa xuʼ ryä nrajoʼ qa riʼ. Ri kan nqʼax ruwiʼ ajowabʼäl nkinaʼ qa chkij, xa xuʼ ri nkʼatzin chkë ryeʼ nkichʼöbʼ rij (taskʼij ruwäch Romanos 12:3). Ryeʼ ma nkitzʼët ta ri nkʼatzin chkë nikʼaj chik winäq. Chqa taq kʼo jun ma ütz ta ntel chi kiwäch, nkiqʼabʼaj chrij jun chik. Ri ke riʼ kinaʼoj ma tzij ta chë kiʼ kikʼuʼx.

6. ¿Achkë utzil nukʼän pä ri nqakʼüt ajowabʼäl chrij Dios?

⁶ Ye kʼo jujun etamanelaʼ nkiʼij chë Pablo naʼäy xtzijon chrij ri xa xuʼ rït nawajoʼ qa awiʼ, rma rkʼë ri naʼoj riʼ yepe ri itzel taq naʼoj. Ye kʼa ri winäq nkiyaʼ ruqʼij Dios nkikʼüt utziläj taq naʼoj. Le Biblia nuʼij chë ri ajowabʼäl nqanaʼ chrij Dios, rukʼwan riʼ rkʼë kikoten, uxlanibʼäl kʼuʼx, kochʼonïk, kʼuqbʼäl kʼuʼx, utziläj taq naʼoj, naʼän utzil, naqʼïl awiʼ chqa ma chanin ta npe ayowal (Gálatas 5:22, 23). Ri xtzʼibʼan jun chkë ri salmo xuʼij: «Kiʼ rukʼuʼx ri tinamït ri ya ri Jehová ru-Dios» (Salmo 144:15). Jehová jun Dios kiʼ rukʼuʼx chqa rusamajelaʼ nkikʼüt ri naʼoj riʼ. Ryeʼ nkinaʼ riʼ rma ma nkikʼayewaj ta yekitoʼ nikʼaj chik winäq. Ma ye junan ta kikʼë ri xa xuʼ nkitzʼët achkë utzil nkïl (Hechos 20:35).

7. We nqajoʼ nqatamaj achkë rubʼanon qajowabʼäl chrij Dios, ¿achkë kʼutunïk ütz yeqaʼän qa?

⁷ ¿Achkë rubʼanik nqanaʼej chë ri ajowabʼäl nqanaʼ chqij röj más nüm chuwäch ri nqanaʼ chrij Dios? Kojchʼobʼon chrij ri naʼoj nuyaʼ Filipenses 2:3 chqa 4. Chriʼ nuʼij chë jontir ri nkiʼän ri nimanelaʼ ma tkiʼän rchë xa xuʼ rchë nukʼän pe utzil pa kiwiʼ ryeʼ, xa tkiqasaj kiʼ chqa tkibʼanaʼ chë ri nikʼaj chik más kiqʼij chi kiwäch ryeʼ. Chqa nuʼij chë ma xa xuʼ ta tkitzʼetaʼ ri nkʼatzin chi ke ryeʼ, xa kan tkitzʼetaʼ chqa ri nkʼatzin chkë ri más winäq. Ütz nqakʼutuj qa chi qawäch:  «¿Najin ninsamajij re naʼoj reʼ pa nukʼaslemal? ¿Najin nintäj nuqʼij rchë ninbʼän ri nqa chuwäch Dios? ¿Najin ninkanuj rubʼanik rchë yentoʼ ri qachʼalal pa congregación chqa taq yibʼä chutzijoxik le Biblia?». Reʼ kʼo mul kʼayew nuʼän chi qawäch. Rkʼë jubʼaʼ nkʼatzin nqatäj más qaqʼij chqa nqayaʼ qa rubʼanik jujun bʼanobʼäl ri nqa chi qawäch. Ye kʼa majun chik jun ri nbʼano chë más kiʼ qakʼuʼx chuwäch nqaʼän ri nqa chuwäch Jehová.

8. ¿Achkë kibʼanon jujun nimanelaʼ rma kajowabʼäl chrij Dios?

⁸ Rma kajowabʼäl chrij Dios chqa rma nkajoʼ nkiyaʼ más ruqʼij, ye kʼo nimanelaʼ kiyaʼon qa ki-carrera ri rkʼë jubʼaʼ kichʼakon ta kʼïy pwäq chrij. Ya Ericka, jun qachʼalal aqʼomanel, ma xukanuj ta rubʼanik rchë xyaʼöx ruqʼij rma ri ru-carrera. Pa rukʼexel riʼ, ryä xok precursora regular, rma riʼ junan rkʼë rachijil xebʼä pa jalajöj taq tinamït. Ryä nuʼij: «Kʼïy experiencias qilon rma yeqatoʼon winäq ri jun chik kichʼaʼäl chqa qilon ye kʼïy qachiʼil. Jontir reʼ rubʼanon chë janina kiʼ qakʼuʼx. Kʼa najin na yenkunaj winäq, ye kʼa ri nbʼano chë kantzij ninnaʼ chë kiʼ nukʼuʼx, ya ri nuyaʼon más nuramaj chqa wuchuqʼaʼ rchë yentoʼ winäq chrij le Biblia chqa yitoʼon pa congregación».

9. ¿Achkë rma ma kiʼ ta kikʼuʼx ri bʼenäq kan chrij pwäq?

⁹ Pablo xtzijon chqa chkij winäq ri ‹xtbʼä kan chrij ri pwäq›. Pa jun kayoxiʼ junaʼ qa, jun precursor ri kʼo pa Irlanda xtzijon rkʼë jun achï chrij Dios. Ri achï riʼ xrelesaj pä rurajil chqa rkʼë nimirsanem xuʼij: «¡Ya reʼ nu-dios rïn!». Komä, rkʼë jubʼaʼ ma kan ta nkiʼij, ye kʼa ye kʼïy winäq yechʼobʼon achiʼel ri achï riʼ. Kan bʼenäq kan chrij ri pwäq chqa ri nulöqʼ. Ye kʼa le Biblia nuʼij chë ri bʼenäq kan chrij ri bʼeyomäl ronojel mul xtkajoʼ más (Eclesiastés 5:10). Ri nkiyaʼ kan chrij ri pwäq ronojel mul xtkajoʼ más chqa jontir kikʼaslemal xkesamäj chukanoxik. Ye kʼa xa xuʼ kʼayewal nukʼän pä pa kiwiʼ (1 Timoteo 6:9, 10).

10. ¿Achkë nuʼij le Biblia chrij bʼeyomäl chqa chrij mebʼaʼïl?

¹⁰ Kantzij na wä chë jontir nkʼatzin pwäq chqe, rma kʼo mul yojrutoʼ chuwäch jun kʼayewal (Eclesiastés 7:12). Ye kʼa ¿nkowin komä jun winäq nunaʼ kikoten we majun rubʼeyomal ta? Jaʼ, nkowin (taskʼij ruwäch Eclesiastés 5:12 chpan ri nota). * Agur, ri rukʼajol Jaqué, xuʼij che rä Dios chë ma tuyaʼ ta ni mebʼaʼïl ni bʼeyomäl che rä. Xa xuʼ tuyaʼ ri nkʼatzin che rä. Ma kʼayew ta nqʼax chi qawäch achkë rma ma xrajoʼ ta xkʼojeʼ pa mebʼaʼïl. Ryä xuʼij chë ma nrajoʼ ta nqa chpan elëqʼ, rma xa nukʼän pä ruyoqʼbʼal Dios. Ye kʼa ¿achkë rma xuʼij chë ma nrajoʼ ta nyaʼöx rubʼeyomal? Ryä xuʼij chë rkʼë jubʼaʼ rma kʼo jontir rkʼë, xtunaʼ chë ma xtkʼatzin ta chik Dios che rä (Proverbios 30:8, 9). Rkʼë jubʼaʼ röj qataman kiwäch winäq ri más nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij bʼeyomäl chuwäch Dios.

11. ¿Achkë xuʼij Jesús chrij pwäq?

¹¹ Ri bʼenäq kan chrij pwäq ma yekowin ta nkiyaʼ ruqʼij Dios. Jesús xuʼij: ‹Majun kʼa mozo ri nkowin ta nsamäj kikʼë ye kaʼiʼ patrón. Rma we nrajoʼ jun chkë ri ru-patrón, nritzelaj qa ri jun chik. Y we kan sibʼiläj nunimaj rutzij ri jun, kan nritzelaj ri jun chik. Y ke kʼa riʼ chqa, ri winäq ri xa bʼenäq ran chrij ri bʼeyomäl, ma nkowin ta nuʼän ri nrajoʼ ri Dios›. Taq Jesús xuʼij reʼ rubʼin qa chik reʼ: ‹Ma kʼa timöl ta ibʼeyomal chuwäch re Ruwachʼulew, ri xa nchikopïr y chqa xa  npusïr, y ri akuchï [...] xa ye kʼo eleqʼomaʼ ri yeʼeleqʼan y yeʼelesan äl. Timoloʼ ibʼeyomal rchë [...] chi laʼ chi kaj ri akuchï [...] ma nchikopïr ta y ni ma npusïr ta, ri akuchï [...] chqa majun eleqʼon ri neleqʼan y nelesan äl› (Mateo 6:19, 20, 24).

12. ¿Achkë rma más ütz nuʼän chi qawäch nqayaʼ ruqʼij Dios taq ma nqakʼwaj ta jun bʼeyomaläj kʼaslemal? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

¹² Ye kʼïy kitzʼeton chë taq ma nkikʼwaj ta jun bʼeyomaläj kʼaslemal, más kiʼ kikʼuʼx chqa más jamäl kiwäch rchë nkiyaʼ ruqʼij Dios. Pa Estados Unidos jun qachʼalal rubʼiʼ Jack, kʼo wä jun nüm rachoch chqa jun rukʼayij, ye kʼa xerukʼayij qa rchë xok precursor achiʼel rubʼanon pä rixjayil. Ryä nuʼij: «Kʼayew xuʼän chi qawäch xqakʼayij qa ri qachoch chqa ri qulew kʼo pa juyuʼ. Ye kʼa pa junaʼ, ma kiʼ ta nukʼuʼx yinapon chë wachoch rma nusamaj. Ri wixjayil rma precursora, ronojel qʼij kiʼ rukʼuʼx. Ryä nuʼij: ‹Yisamäj rkʼë ri winäq más ütz runaʼoj›. Komä, rma rïn chqa yin precursor, chi yoj kaʼiʼ yojsamäj rkʼë Jehová».

13. ¿Achkë yojtoʼo rchë nqatamaj achkë qas rubʼanik nqatzʼët ri pwäq?

¹³ ¿Achkë yojtoʼo rchë nqatamaj achkë qas rubʼanik nqatzʼët ri pwäq? Keqabʼanaʼ qa re kʼutunïk reʼ chi qawäch: «¿Ninkʼüt rkʼë nubʼanobʼal chë ninnimaj ri nuʼij le Biblia chrij ri pwäq? ¿Ya ri chʼaköj pwäq ri más ruqʼij chi nuwäch? ¿Ninyaʼ más ruqʼij ri bʼeyomäl chuwäch ri wachibʼilanïk rkʼë Jehová chqa kikʼë ri winäq? ¿Kantzij nkʼuqbʼan nukʼuʼx chë Jehová xtuyaʼ pä ri nkʼatzin chwä?». Ütz nqayaʼ rkʼë qan chë Jehová majun bʼey xkeruyaʼ qa ri kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij (Mateo 6:33).

14. ¿Achkë rubʼanik kʼo chë nqatzʼët ri kʼastanen?

¹⁴ Achiʼel bʼin pä, komä ye kʼïy winäq bʼenäq kan chrij ri ‹kikoten rchë re Ruwachʼulew› nel chë tzij ri kʼastanen. Achiʼel xqatzʼët yan pä, ri nawajoʼ awiʼ chqa natzʼët ri pwäq achiʼel nutzʼët Jehová, majun achkë rubʼanon. Ke riʼ chqa ri yakʼastan jubʼaʼ majun achkë rubʼanon. Ye kʼo jujun winäq nkiʼij chë jontir kʼastanen ma ye ütz ta. Ye kʼa Jehová ma ya riʼ ta nuʼij. Le Biblia nuʼij: «Kiʼ akʼuʼx kawaʼ chqa kiʼ akʼuʼx taqumuʼ a-vino» (Eclesiastés 9:7).

15. ¿Achkë ntel chë tzij ri «más xtkajoʼ ri kikoten» chuwäch Dios?

 ¹⁵ Ri 2 Timoteo 3:4 nchʼo chrij ri nayaʼ qa Dios rma nbʼä awan chrij ri kʼastanen. We nqatzʼët, ri versículo nuʼij chë ri winäq «más xtkajoʼ ri kikoten» chuwäch Dios. Taq nuʼij chë «más xtkajoʼ ri kikoten» ma nrajoʼ ta nuʼij chë ri winäq kʼa nkajoʼ jubʼaʼ Dios. Chrij reʼ jun etamanel nuʼij: «Re texto reʼ ma ntel ta chë tzij chë ri winäq nkajoʼ jubʼaʼ Dios, reʼ xa ntel chë tzij chë ri winäq kan ma nkajoʼ ta Dios». Reʼ jun rutzijol chkë ri nkiyaʼ qʼij chë nbʼä kan chrij ri kʼastanen. Ri tzij «más xtkajoʼ ri kikoten» ya riʼ nkiʼän ri xa xuʼ chrij ri kʼastanen yechʼobʼon wä (Lucas 8:14).

16, 17. ¿Achkë rubʼanik xerutzʼët Jesús ri kʼastanen?

¹⁶ Jesús pa rubʼeyal xutzʼët ri kʼastanen. Ryä xbʼä pa jun kʼulanen chqa pa jun nüm waʼin (Juan 2:1-10; Lucas 5:29). Chpan ri kʼulanen xkʼis vino, ye kʼa Jesús xuʼän jun milagro, xuʼän vino chë rä yaʼ. Jun chik qʼij, taq ri winäq xkiyöqʼ rma nwaʼ chqa ntäj vino, ryä xuʼij chkë chë ma pa rubʼeyal ta nkitzʼët ri naʼän jun nüm waʼin (Lucas 7:33-36).

¹⁷ Tapeʼ ke riʼ, Jesús ma xbʼä ta ran chkij ri kʼastanen. Ya ri Jehová xuyaʼ pa naʼäy chqa xukanuj rubʼanik rchë xerutoʼ ri winäq. Chqa ma xukʼayewaj ta xutäj poqön rchë xuyaʼ riʼ pa kamïk rchë xeruköl ri winäq. Ryä xuʼij reʼ chkë rutzeqelibʼey: ‹Jaʼäl ruwaʼiqʼij taq wuma rïn yixyoqʼ y taq ri winäq itzel nkinaʼ chiwä, y nkiʼij ronojel itzel chiwij, y taq wuma rïn ntzʼukulüx tzij chiwij. Rma riʼ rïx kixtzeʼen y kixkikot kʼa, rma nüm rajäl rukʼexel ri xtikʼül chi laʼ chi kaj. Rma ri tijoj poqonal ri niqʼaxaj rïx komä, kan ke riʼ chqa xkiqʼaxaj ri profetas ri xeqʼalajsan ri ruchʼaʼäl ri Dios ojer qa, achiʼaʼ ri xekʼojeʼ el naʼäy ke chiwäch rïx› (Mateo 5:11, 12).

18. ¿Achkë ütz nqakʼutuj qa chi qawäch rchë nqatamaj we xa ya ri kʼastanen qayaʼon más ruqʼij?

¹⁸ ¿Achkë rubʼanik nqatamaj jaruʼ ruqʼij qayaʼon ri kʼastanen? Tqakʼutuj qa chi qawäch: «¿Ya ri kʼastanen nuyaʼon más ruqʼij chuwäch ri molojriʼïl chqa rutzijoxik ruchʼaʼäl Dios? ¿Ma ninpoqonaj ta ninyaʼ qa jujun bʼanobʼäl ri nqa chi nuwäch rma ninwajoʼ ninyaʼ ruqʼij Dios? Taq ninchaʼ jun kʼastanen, ¿ninkʼutuj qa chi nuwäch we nqa chuwäch Jehová?». We kantzij nqajoʼ nqayaʼ ruqʼij Dios, ma xtqaʼän ta ri qataman chë ma nqa ta chuwäch ryä. Chqa ma xtqaʼän ta ri nunaʼ qan chë rkʼë jubʼaʼ ma xtqa ta chuwäch ryä (tasikʼij ruwäch Mateo 22:37, 38).

19. ¿Achkë winäq ri majun bʼey xtkinaʼ ta ri kantzij kikoten?

¹⁹ Satanás rubʼanon chë más yan waqiʼ mil junaʼ kitijon pä poqön ri winäq. Komä, rma yoj kʼo chpan rukʼisbʼäl taq qʼij, ye kʼïy winäq xa xuʼ ryeʼ nkajoʼ qa kiʼ, bʼenäq kan chrij ri pwäq chqa chkij ri kʼastanen. Xa xuʼ chrij ri nkirayij ryeʼ kiyaʼon kan chqa chrij ri nqa chi kiwäch. Ri winäq riʼ majun bʼey xtkinaʼ ta kantzij kikoten. Ye kʼa le Biblia nuʼij chë kiʼ rukʼuʼx ri winäq rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij Jehová (Salmo 146:5).

20. ¿Achkë rubʼanik ruyaʼon kikoten chawä rït rma nawajoʼ Dios?

²⁰ Jujun qʼij nqʼax, ri rusamajelaʼ Dios más nqajoʼ Jehová. Chqa, jujun junaʼ nqʼax, más ye kʼïy winäq nkitamaj ruwäch Jehová chqa nkiyaʼ ruqʼij. Reʼ jun retal chë Rajawaren Dios najin chik nqʼato tzij chqa chë xa jubʼaʼ chik xtukʼän pä kʼïy utzil pa qawiʼ. Ri nqaʼän ri nqa chuwäch Jehová chqa ri qataman chë kiʼ rukʼuʼx qkʼë, nuʼän chë nqanaʼ ri kantzij kikoten komä chqa chi qawäch apo. Chpan ri jun chik tzijonem xtqatzʼët achkë nukʼän pä ri ma pa rubʼeyal ta nqakʼüt ajowabʼäl chqa achkë utziläj taq naʼoj kʼo kikʼë rusamajelaʼ Dios.