«TAQ ri wachiʼil nkiʼij chë janina kiʼ kikʼuʼx rma yetoʼon akuchï yekʼatzin más precursores, rïn chqa janina ninrayij ninnaʼ riʼ», ke riʼ xuʼij ya Sylviana, jun precursora regular ri kʼo jun 25 rujunaʼ. Chqa xuʼij: «Xa ye kʼa ninnaʼ chë ma yikowin ta yibʼä pa jun chik tinamït akuchï nkʼatzin ntzijöx más Ruchʼaʼäl Dios».

¿Kʼo jun mul anaʼon rït achiʼel xunaʼ ya Sylviana? ¿Narayij yabʼä pa jun chik tinamït akuchï más nkʼatzin ntzijöx Ruchʼaʼäl Dios, xa ye kʼa nakʼutuj qa chawäch we yakowin yabʼä? We ke riʼ, ma taʼij chë ma yakowin ta. Jehová ye rutoʼon pa mil chkë qachʼalal rchë ye qʼaxnäq chi kiwäch ri kʼayewal kilon. ¿Achkë rubʼanik ye rutoʼon? Rchë nqatamaj tqatzʼetaʼ ri bʼanatajnäq pä pa tinamït Madagascar, rukaj isla más nüm chuwäch Ruwachʼulew.

Chpan rukʼisbʼäl lajuj junaʼ ye qʼaxnäq pä, más ye 70 precursores chqa publicadores ye bʼenäq pa Madagascar, jun tinamït pa África. Konojel ryeʼ ye petenäq pa 11 tinamït * (tatzʼetaʼ ri nota). Ye kʼïy winäq chpan ri isla riʼ janina nkiyaʼ ruqʼij le Biblia. Chqa ye kʼïy publicadores aj Madagascar rkʼë ronojel kan tajin yetoʼon chutzijoxik le Biblia chpan ri nimaläj isla riʼ. ¿Nawajoʼ nawetamaj chkij jujun chkë qachʼalal riʼ?

Ma Louis chqa ya Perrine, jun kʼulaj aj Francia ri más bʼaʼ 30 kijunaʼ, xebʼä pa Madagascar. Ryeʼ kʼïy junaʼ xkichʼöbʼ rij we ütz yebʼä pa jun chik tinamït rchë nkitzijoj le Biblia, xa ye kʼa ya Perrine ma kan ta nrajoʼ wä nbʼä. Ryä nuʼij: «Ninxibʼij wä wiʼ yibʼe jukʼan chik. Ma ninwajoʼ ta yenyaʼ qa wachʼalal, nu-congregación, wachoch chqa ronojel ri rukʼulun wä chwä ninbʼän. Kantzij na wä, ri kʼayewal más nüm ri kʼo wä chi nuwäch, ya ri ninxibʼij wiʼ». Ye kʼa chpan ri junaʼ 2012, ya Perrine xuʼij chë xtbʼä, rma riʼ ma Louis chqa ryä xebʼä pa jun chik tinamït. ¿Achkë nunaʼ komä? Ryä nuʼij: «Taq yichʼobʼon chrij ronojel ri qabʼanon pä, ninbʼij chë komä más kuw rubʼanon nukʼuqbʼäl kʼuʼx rma qatzʼeton rubʼanik yoj rutoʼon pä Jehová pa qakʼaslemal». Chqa ma Louis nuʼij:  «Lajuj chkë ri winäq yeqatijoj chrij le Biblia xebʼä qkʼë taq xojbʼä naʼäy mul chpan ri moloj rchë Runataxik Rukamik Jesús pa Madagascar. ¡Janina ütz!».

¿Achkë xtoʼo kichë rchë ma xetzolin ta pa kitinamit taq xkïl kʼayewal? Xkikʼutuj kuchuqʼaʼ che rä Jehová rchë xekochʼon (Filipenses 4:13). Ma Louis nuʼij: «Xqʼalajin chi qawäch chë Jehová nuyaʼ pä ri nqakʼutuj che rä chqa nuyaʼ uxlanen pa qan. Reʼ xuʼän chë xqayaʼ qan chrij ronojel ri ütz qilon chrij rutzijoxik le Biblia. Chqa ri qachiʼil aj Francia xekitäq pä correos electrónicos chqa cartas chqe. Reʼ xojkitoʼ rchë xojkochʼon» (Filipenses 4:6, 7; 2 Corintios 4:7).

Jehová xuyaʼ jun sipanïk che rä ma Louis chqa che rä ya Perrine rma xekochʼon. Ma Louis nuʼij: «Pa octubre 2014 xojbʼä pa Francia rma xojbʼan invitar pa Escuela Bíblica para Matrimonios Cristianos * (tatzʼetaʼ ri nota). Ri xojbʼä pa tijobʼäl riʼ jun rusipanïk Jehová ri majun bʼey xtqamestaj ta». Ri qachʼalal riʼ kowan kiʼ kikʼuʼx rma taq xkʼis ri tijobʼäl xetaq chik pa Madagascar.

Ma Didier chqa ya Nadine, jun kʼulaj winäq aj Francia, más wä 50 kijunaʼ taq xebʼä pa Madagascar pa 2010. Ma Didier nuʼij: «Taq majanä wä kʼïy ta qajunaʼ xojok precursores, chrij riʼ xekʼojeʼ oxiʼ qalkʼwal. Taq xekʼïy äl xqaʼij we ütz nuʼän yojqʼax pa jun chik tinamït rchë yojsamäj más pa rutinamit Dios». Ya Nadine nuʼij: «Ma ninwajoʼ ta wä yenyaʼ qa wal, xa ye kʼa ryeʼ xkiʼij chqe: ‹We yixbʼä pa jun chik tinamït rchë nibʼetzijoj Ruchʼaʼäl Dios, ¡más kiʼ qakʼuʼx xtqanaʼ!›. Ri xkiʼij xuʼän chë xqajoʼ xojbʼä. Komä näj yojkʼo wä, tapeʼ ke riʼ kowan kiʼ qakʼuʼx rma bʼanaqïl yojchʼo äl kikʼë».

Ma Didier chqa ya Nadine kʼayew xuʼän chi kiwäch xketamaj ri chʼaʼäl malgache. Ma Didier ntzeʼen nuʼij: «Komä ma 20 ta chik qajunaʼ». ¿Achkë xkiʼän rchë xketamaj ri chʼaʼäl riʼ? Naʼäy xebʼä pa jun congregación pa chʼaʼäl francés. Chrij riʼ, taq xkinaʼ chë yekowin chik bʼaʼ chrij ri chʼaʼäl malgache, xeqʼax pa jun congregación pa chʼaʼäl riʼ. Ya Nadine nuʼij: «Taq nqatzijoj Ruchʼaʼäl Dios yeqïl yekʼïy winäq ri kowan nqa chi kiwäch nkitijoj kiʼ chrij le Biblia chqa nkimatyoxij rma yojapon chë kachoch. Pa naʼäy ninnaʼ wä chë xa achiʼel ta najin yinachïkʼ. Kowan kiʼ nukʼuʼx rma ninbʼän ri precursorado chpan re tinamït reʼ. Taq yikatäj pä nimaqʼaʼ, ninbʼij: ‹¡Janina ütz, komä xkibʼä chutzijoxik le Biblia!›».

Ma Didier janina nutïk rutzeʼn taq nnatäj che rä ri qʼij taq xuchäp rutijonik chrij ri chʼaʼäl malgache. Ryä nuʼij: «Kʼo jun mul taq najin wä ninbʼän ri molojriʼïl, ma nqʼax ta wä chi nuwäch ki-comentarios ri qachʼalal. Rma riʼ xa xuʼ wä ninmatyoxij apo chkë. Taq jun qachʼalal ixöq xuyaʼ yan ru-comentario chqa xinmatyoxij yan che rä, ri ye tzʼuyül qa chrij xkiʼän pä retal chi nuwäch rchë xkiʼij pä chwä chë ma ütz ta ri xuʼij pä. Ke riʼ xinyaʼ qʼij che rä jun chik  qachʼalal rchë xuyaʼ pä ru-comentario, ryä ütz xuʼij pä. Ya riʼ ninbʼij rïn».

Chpan jun nimamolojriʼïl ri xbʼan pa 2005, ma Thierry chqa ya Nadia, ri rixjayil, xkitzʼët ri drama Vayamos tras metas que honran a Dios. Reʼ xtzijon chrij rukʼaslemal ri Timoteo. Ri drama riʼ kan xapon pa kan chqa xuʼän chë más xkajoʼ xkebʼe pa jun tinamït ri akuchï nkʼatzin toʼïk chrij rutzijoxik le Biblia. Ma Thierry nuʼij: «Taq xkʼis ri drama chqa taq najin wä nqapaqʼij qaqʼaʼ, xinbʼij che rä wixjayil: ‹¿Akuchï xkojbʼä wä röj?›. Ryä xuʼij pä chë ya riʼ chqa najin nuchʼöbʼ». Jubʼaʼ chrij riʼ, xkiʼän ri najowatäj rchë xekowin xebʼä. Ya Nadia nuʼij: «Eqal eqal xqakʼïs äl kikʼayixik ri ye kʼo wä qkʼë. Ke riʼ, ¡xa xuʼ chik kajiʼ ejqaʼn xuʼän qa jontir!».

Pa 2006 xeʼapon pa Madagascar. Kan xa xuʼ xeʼapon janina kiʼ kikʼuʼx xkitzijoj le Biblia. Ya Nadia nuʼij: «Ri winäq nqa chi kiwäch nkakʼaxaj le Biblia, reʼ nuʼän chë kiʼ qakʼuʼx».

Taq xqʼax yan waqiʼ junaʼ, re jun kʼulaj qachʼalal reʼ xkïl jun nüm kʼayewal. Ya Marie-Madeleine, ruteʼ ya Nadia, xtzaq, xukajij rujolon chqa xuqʼäj ruqʼaʼ. Ryä kʼo wä pa Francia. Taq ma Thierry chqa ya Nadia xetzijon yan rkʼë ru-doctor ya Marie-Madeleine, xkikʼutuj che rä we nrajoʼ nbʼä kikʼë pa Madagascar. Tapeʼ kʼo chik 80 rujunaʼ xrajoʼ xbʼä kikʼë. ¿Achkë nuʼij chrij ri kʼaslemal pa jun chik tinamït? Ryä nuʼij: «Kʼo jujun achkë kʼayew nuʼän chi nuwäch, tapeʼ ke riʼ ninnaʼ chë yikʼatzin pa congregación. Ri nbʼano chë más kiʼ nukʼuʼx, ya ri nintzʼët chë wal chqa rachijil nkitzijoj le Biblia akuchï ye kʼo winäq ri nqa chi kiwäch nkitamaj chrij Dios».

Riana, jun kʼajol ri más bʼaʼ veintidos rujunaʼ xkʼïy pa Alaotra Mangoro, jun tinamït ri kʼo pa este che rä Madagascar. Chriʼ jaʼäl tikoʼn ntel. Rma ryä kan ütz wä bʼenäq pa tijobʼäl nrajoʼ wä nukʼwaj jun ru-carrera. Xa ye kʼa taq xutijoj riʼ chrij le Biblia ma xrajoʼ ta chik xuʼän riʼ. Ryä nuʼij: «Xinyaʼ chi nuwäch chë ninkʼïs yan ri diversificado chqa xinbʼij che rä Jehová: ‹We xtinchʼäk ri rukʼisbʼäl examen, xkinok precursor›». Taq xuʼän graduar riʼ, Riana xuʼän ri xuʼij. Ryä xbʼekʼojeʼ rkʼë jun precursor, xukanuj jun rusamaj rchë nikʼaj taq qʼij chqa xuchäp ru-precursorado. Ryä nuʼij: «Ya riʼ ri más ütz xinbʼän pa nukʼaslemal».

Ye kʼa rachʼalal ma nqʼax ta chi kiwäch achkë rma ryä ma xrajoʼ ta chik xuʼän estudiar. Ryä nuʼij: «Nutataʼ, nuchʼutataʼ chqa ruchaqʼ watiʼt nkajoʼ wä chë rïn yibʼä pa universidad. Ye kʼa rïn ma ninwajoʼ ta ninyaʼ qa ri precursorado». Xa jubʼaʼ chrij riʼ, Riana xbʼä pa jun chik tinamït ri akuchï yekʼatzin más publicadores. ¿Achkë rma xrajoʼ xbʼä? Ryä nuʼij: «Xeʼok eleqʼomaʼ pa wachoch chqa kʼïy achkë xkileqʼaj äl chwä. Reʼ xunataj pä chwä ri naʼoj xuyaʼ Jesús taq xuʼij: ‹Timoloʼ ibʼeyomal rchë [...] chi laʼ chi kaj›. Rma riʼ xintäj nuqʼij rchë xinkanuj ri bʼeyomäl nuyaʼ Dios» (Mateo 6:19, 20). Riana xbʼä pa jun tinamït pa sur che rä Madagascar, jun chaqiʼj ulew ri akuchï ye kʼo ri ijatzul antandroy. Ri tinamït riʼ kʼo pa jun 1.300 kilómetros che rä rachoch ryä. ¿Achkë rma janina näj xbʼä wä?

Jun ikʼ taq majanä wä keʼok ta eleqʼomaʼ pa rachoch, Riana xuchäp kitijoxik kaʼiʼ achiʼaʼ antandroy chrij le Biblia. Ryä xretamaj jujun tzij pa kichʼaʼäl ri achiʼaʼ riʼ chqa xuchʼöbʼ kij jontir kiwinaq ri majanä kitaman ta ruwäch Jehová. Ryä nuʼij: «Xinbʼij che rä Jehová chë kirutoʼ rchë yibʼä akuchï ye kʼo winäq yechʼo tandroy».

Taq kʼa riʼ bʼaʼ tapon chriʼ xrïl jun kʼayewal: ma nrïl ta rusamaj. Jun achï xuʼij che rä: «¿Achkë rma xape aweʼ? Ri winäq aweʼ xa yebʼä pa atinamit rït rchë nkikanuj kisamaj». Kaʼiʼ semana chrij riʼ, Riana xbʼä pa nimamolojriʼïl rchë oxiʼ qʼij. Rma ma kan ta kʼïy chik rurajil, nukʼutuj qa chuwäch achkë xtuʼän. Ri rukʼisbʼäl qʼij che rä ri nimamolojriʼïl jun qachʼalal xuyaʼ qa pwäq chpan ru-bolsa ru-saco. Rkʼë ri pwäq riʼ xkowin xtzolin akuchï ye kʼo ri winäq antandroy chqa xukusaj rchë xuʼän jun rukʼayij chrij yogur. Ryä nuʼij: «Xinnaʼ chë Jehová xirutoʼ taq más xkʼatzin chwä. Komä yikowin yentoʼ ri winäq ri ma  kitaman ta ruwäch Jehová». Chqa kʼïy wä samaj kʼo pa congregación. Ryä nuʼij: «Pa kakaʼ semana ninyaʼ wä jun tzijonem. Jehová najin wä yirutijoj». Komä, Riana najin na yerutijoj ri winäq ri yechʼo tandroy rchë nkitamaj ruwäch Dios.

Jehová nuʼij chë yerutoʼ ri nkitäj kiqʼij rchë nkiyaʼ ruqʼij ryä (Isaías 65:16). Kan tzij na wä, taq nqapabʼaʼ qiʼ chi kiwäch ri kʼayewal chqa yojsamäj más pa rutinamit Dios, nqïl rutoʼik Jehová. Jun tzʼetbʼäl, ya Sylviana, ri qachʼalal xqatzijoj qa pa naʼäy, nunaʼ wä chë ma nkowin ta nbʼä pa jun chik tinamït rchë nbʼerutzijoj Ruchʼaʼäl Dios. ¿Achkë rma ke riʼ wä nunaʼ? Ryä nuʼij: «Rma jun chkë waqän bʼelejeʼ centímetros más koʼöl chuwäch le jun chik, xa yikoj ïn chqa chanin yikos».

Tapeʼ ke riʼ, pa 2014 ya Sylviana xbʼä pa jun koʼöl tinamït ri kʼo pa 85 kilómetros näj che rä rachoch. Ryä xbʼä äl rkʼë ya Sylvie Ann, jun precursora kʼa qʼopoj ri kʼo pa ru-congregación. Tapeʼ kʼo rukʼayewal, ya Sylviana xkowin xuʼän ri janina wä nrayij. Jehová xuyaʼ jun utziläj sipanïk che rä. Ryä nuʼij: «Taq xa kʼa riʼ jun junaʼ kiqʼax chpan ri tinamït, ya Doratine, jun teʼej ri nintijoj wä chrij le Biblia, xqasäx pa yaʼ chpan ri nimamolojriʼïl rchë circuito».

Ri nkitzijoj ri qachʼalal riʼ nukʼüt chi qawäch chë we nqatäj qaqʼij rchë yojsamäj más pa rutinamit Jehová, ryä kantzij xtuyaʼ quchuqʼaʼ chqa xkojrutoʼ (Isaías 41:10). Reʼ nuʼän chë más ütz nqakʼwaj qiʼ rkʼë Jehová. Chqa ri nqatzüj qiʼ rchë yojtoʼon pa qatinamit o pa jun chik, yojrutoʼ rchë xtqatamaj xtqaʼän ri samaj chrij Ruchʼaʼäl Dios chuwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew. Ma Didier ri xqatzijoj qa nuʼij: «Yabʼä pa jun chik tinamït ri akuchï janina nkʼatzin ntzijöx le Biblia, ya riʼ jun rubʼanik natijoj apo awiʼ chrij ri kʼaslemal chi qawäch apo». Nqarayij chë más qachʼalal rkʼë ronojel kan xtkajoʼ xketoʼon pa jun chik tinamït.