Yaqʼax chupam ri rupam

Yaqʼax rikʼin ri rucholajem

Ri kiʼkʼuxlal: jun naʼoj npe rkʼë Dios

Ri kiʼkʼuxlal: jun naʼoj npe rkʼë Dios

JONTIR röj winäq nqajoʼ nqanaʼ chë kiʼ qakʼuʼx. Ye kʼa ri qʼij yoj kʼo komä, janina kʼayew rubʼanon (2 Timoteo 3:1). Kʼïy achkë yebʼano chë ri winäq ma kiʼ ta kikʼuʼx, achiʼel ri itzelal, yabʼil, kamïk chqa ri ma nawïl ta asamaj. Chqa tapeʼ nqayaʼ ruqʼij Dios kʼo mul yojbʼison, ke riʼ eqal eqal nqanaʼ chë ma kiʼ ta chik qakʼuʼx. We ya riʼ qanaʼon, ¿achkë ütz nqaʼän?

Rchë yojtzijon chrij riʼ, naʼäy tqatzʼetaʼ achkë qas ntel chë tzij ri kiʼkʼuxlal. Chqa xtqatzʼët achkë kibʼanon jujun winäq, ri tapeʼ kilon kʼayewal, kiʼ kikʼuʼx. Chrij riʼ xtqatzʼët achkë nqaʼän rchë ronojel mul kiʼ qakʼuʼx.

¿ACHKË RIʼ RI KIʼKʼUXLAL?

Ri kiʼ akʼuʼx ma ntel ta chë tzij chë xa xuʼ tzeʼen naʼän. Jun tzʼetbʼäl, jun qʼabʼarel rkʼë jubʼaʼ janina ntzeʼen. Ye kʼa taq nkʼaskʼoʼ ruwäch, ma ntzeʼen ta chik, xa yenatäj pä ri kʼayewal che rä. Ri tzeʼen xuʼän ma rma ta chë kantzij kiʼ rukʼuʼx (Proverbios 14:13).

Ri kiʼkʼuxlal ya riʼ taq nanaʼ kantzij kikoten pa awan, rma ri kʼo awkʼë o rma ri ayoʼen apo. Reʼ ntel chë tzij chë kiʼ akʼuʼx taq nawïl kʼayewal o taq ütz rubʼanon ronojel (1 Tesalonicenses 1:6). Jun winäq rkʼë jubʼaʼ nutäj poqön ye kʼa nunaʼ chë kiʼ rukʼuʼx. Jun tzʼetbʼäl, taq ri apóstoles xechʼay rma xkitzijoj ri Cristo, le Biblia nuʼij chë taq xeʼel pä pa Sanedrín ‹nkikot kʼa ri kanima xebʼä, rma yatajnäq chkë chë nkiqʼaxaj tijoj poqonal rma ri rubʼiʼ ri Jesús› (Hechos 5:41). Kantzij na wä, ryeʼ ma xkinaʼ ta chë kiʼ kikʼuʼx rma ri chʼikïl xyaʼöx chkë, ryeʼ xkinaʼ chë kiʼ kikʼuʼx rma ma xkiqʼäj ta rutzij Dios.

Majun ta jun winäq naläx rkʼë kiʼkʼuxlal chqa ma chaq kʼateʼ ta nkʼojeʼ pä awkʼë. ¿Achkë rma? Rma ri kantzij kiʼkʼuxlal jun chkë ri naʼoj kʼo chpan ru-espíritu Dios. Ri espíritu riʼ yojrutoʼ rchë nqakʼwaj jun kʼakʼakʼ kʼaslemal (Efesios 4:24; Gálatas 5:22). Taq kʼo kiʼkʼuxlal qkʼë ma kʼayew ta nuʼän chi qawäch nqapabʼaʼ qiʼ chi kiwäch kʼayewal.

WINÄQ RI NQAJOʼ NQAKʼÄN QANAʼOJ CHKIJ

Taq Jehová xuʼän Ruwachʼulew xrajoʼ chë jontir ta ütz xel, ma ta yebʼanatäj ri itzelal ye kʼo komä. Tapeʼ ri winäq xa xuʼ itzelal nkiʼän, ma rma ta riʼ chë ryä ma ta kiʼ rukʼuʼx. Ri Ruchʼaʼäl Dios nuʼij: «Uchuqʼaʼ chqa kiʼkʼuxlal ye kʼo pa rukʼojlibʼäl» (1 Crónicas 16:27). Chqa kiʼ rukʼuʼx taq nutzʼët chë rusamajelaʼ ütz nkiʼän chuwäch (Proverbios 27:11).

¿Achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová? Taq ma nqachʼujrisaj ta qiʼ taq kʼo jun ma ütz ta ntel chi qawäch. Pa rukʼexel npe bʼis pa qan, kojchʼobʼon chrij ri ütz qilon komä chqa rkʼë kochʼonïk tqayoʼej chë jontir ütz xtuʼän apo * (tatzʼetaʼ ri nota).

Le Biblia ntzijon chkij yekʼïy rusamajelaʼ Dios ri ma xkiyaʼ ta qʼij chë xkʼis kiʼkʼuxlal kikʼë taq xekïl kʼayewal. Jun chkë ri winäq riʼ ya ri Abrahán. Ryä kʼo chë xpabʼaʼ riʼ chi kiwäch kʼayewal xkiyaʼ ri winäq pa ruwiʼ chqa ri más chik kʼayewal (Génesis 12:10-20; 14:8-16; 16:4, 5; 20:1-18; 21:8, 9). Ye kʼa majun bʼey xbʼison ta. ¿Achkë rma? Rma xuyaʼ ran chrij ri kʼaslemal chuwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew taq ya ri Mesías xtqʼato tzij (Génesis 22:15-18; Hebreos 11:10). Jesús xuʼij: ‹Ri Abrahán ri tataʼaj iwchë [...] rïx sibʼläj kʼa xkikot ranima ri ojer qa, taq xqʼax chuwäch chë kʼo chë nutzʼët na ri nuqʼij› (Juan 8:56). Ütz nqakʼän qanaʼoj chrij Abrahán we yojchʼobʼon chrij ri kiʼkʼuxlal ri xtqïl chi qawäch apo (Romanos 8:21).

Achiʼel xuʼän Abrahán, ri apóstol Pedro chqa Silas xkiyaʼ kan chrij ri rutzujun Dios. Rma kuw ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx chqa rkʼë kiʼkʼuxlal xkipabʼaʼ kiʼ chuwäch ri kʼayewal. Kʼo jun qʼij xechʼay chqa xeyaʼöx pacheʼ. Le Biblia nuʼij chë ‹achiʼel xa pa nikʼaj aqʼaʼ taq ri Pablo y ri Silas nkiyaʼ kʼa ruqʼij ri Dios yebʼixan, y nkiʼän kʼa chqa orar› (Hechos 16:23-25). Ryeʼ xkiköchʼ rma ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx chqa xkinaʼ chë kiʼ kikʼuʼx rma xkitäj poqön rma Cristo. We nqajoʼ nqakʼän qanaʼoj chkij, kʼo chë yojchʼobʼon chrij ri utzil nukʼän pä ri nqayaʼ ruqʼij Dios rkʼë kʼuqbʼäl kʼuʼx (Filipenses 1:12-14).

Komä chqa ye kʼo kʼïy qachʼalal rkʼë kiʼkʼuxlal kipabʼan kiʼ chi kiwäch ri kʼayewal. Jun tzʼetbʼäl. Pa noviembre, 2013, jun qʼeqäl jöbʼ rubʼiʼ Haiyan xtzʼilaʼ ri tinamït Filipinas. Xerutzäq más jun mil jay kichë Testigos. George, jun qachʼalal ri kʼo wä rachoch pa tinamït Tacloban, xuʼij: «Tapeʼ kʼo kʼayewal, jontir qachʼalal kiʼ kikʼuʼx. Ma nwïl ta tzij rchë nbʼij ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ». We yojchʼobʼon chrij ronojel achkë rubʼanon Jehová pa qawiʼ chqa yojmatyoxin, xtqanaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ xkeqïl kʼayewal. ¿Achkë más ruyaʼon Jehová chqe rchë nqanaʼ kiʼkʼuxlal?

¿ACHKË NBʼANO CHË NQANAʼ KIʼKʼUXLAL?

Ri nbʼano chë más kiʼkʼuxlal nqanaʼ ya ri ütz qakʼwan qiʼ rkʼë Jehová. Tqachʼobʼoʼ reʼ: Röj qataman ruwäch Rajaw ri kaj chqa ri Ruwachʼulew. Ryä qatataʼ, qa-Dios chqa qachiʼil (Salmo 71:17, 18).

Jun chik rma ri nqanaʼ kiʼkʼuxlal ya ri yoj kʼäs chqa kiʼ qakʼuʼx yojwaʼ chqa yojkʼuyaʼ (Eclesiastés 3:12, 13). Rma Jehová yojruyaʼon pa rutinamit, qataman achkë ruraybʼal chqa achkë nrajoʼ nqaʼän (Colosenses 1:9, 10). Rma qataman riʼ, nqanaʼ chë kʼo rma yoj kʼäs chqa achkë kʼo chë nqaʼän. Ye kʼa ri winäq ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios ma kitaman ta achkë rma ye kʼo chuwäch le Ruwachʼulew. Rma riʼ Pablo xuʼij: ‹Majun kʼa tzʼeteyon ta y chqa majun akʼaxayon ta ni majun chʼobʼoyon ta, ri ruchojmirsan ri Dios rchë [...] chë nuyaʼ chkë ri winäq ri yeʼajowan rchë [...]. Ye kʼa ri Dios xuqʼalajsaj yän kʼa chi qawäch röj rma ri loqʼoläj espíritu ri rutaqon pä› (1 Corintios 2:9, 10). Ri nqʼax chi qawäch achkë ruraybʼal Dios, ya riʼ chik jun rma nqanaʼ kiʼkʼuxlal.

Tqatzʼetaʼ achkë más rubʼanon Jehová pa ruwiʼ rutinamit. Ryä xuyaʼ ri najowatäj rchë nkuytäj qamak (1 Juan 2:12). Chqa rma yojrajoʼ, xa jubʼaʼ chik apo, xtuyaʼ qakʼaslemal chuwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew (Romanos 12:12). Chqa yeruyaʼon ye kʼïy qachʼalal chuwäch le Ruwachʼulew ri junan nqayaʼ ruqʼij Dios kikʼë (Salmo 133:1). Le Biblia chqa nuʼij chë Jehová ruchajin rutinamit chuwäch Satanás chqa chi kiwäch ri demonios (Salmo 91:11). We yojchʼobʼon chrij ri jontir rubʼanon Dios pa qawiʼ, ronojel qʼij xtqanaʼ chë kiʼ qakʼuʼx (Filipenses 4:4).

¿ACHKË NQAʼÄN RCHË NQANAʼ MÁS KIʼKʼUXLAL?

¿Yojkowin nqanaʼ más kiʼkʼuxlal? Jesús xuʼij: ‹Ronojel kʼa ri nbʼin chik chiwä, kan rchë [...] kʼa chë tkikot ri iwanima, kan achiʼel ri kikoten ri kʼo wkʼë rïn. Y kan tzʼaqät ta kʼa chqa ri kikoten xtkʼojeʼ pa taq iwanima› (Juan 15:11). Reʼ nukʼüt chë yojkowin nqanaʼ más kiʼkʼuxlal. Ri kiʼkʼuxlal achiʼel jun qʼaqʼ, we nqajoʼ chë más nkʼat pä kʼo chë nqayaʼ más siʼ chpan. Ke riʼ chqa chrij ri kiʼkʼuxlal, we nqajoʼ chë más kiʼ qakʼuʼx nqanaʼ, kʼo chë nqayaʼ qʼij chë ru-espíritu Dios nkʼojeʼ qkʼë. Rma riʼ tqakʼutuj ruchuqʼaʼ Jehová chqa kojchʼobʼon chrij le Biblia, ri bʼanon rkʼë ru-espíritu Dios (Salmo 1:1, 2; Lucas 11:13).

Jun chik rubʼanik nqanaʼ más kiʼkʼuxlal ya ri nqayaʼ qan chrij ri nqa chuwäch Jehová (Salmo 35:27; 112:1). ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma ryä xojruʼän rchë nqaʼän ri nqa chuwäch. Le Biblia nuʼij chë tqanmaj rutzij Dios rma ya riʼ ruraybʼal taq xojruʼän (Eclesiastés 12:13). Rma riʼ, taq nqayaʼ ruqʼij Dios nuyaʼ kiʼkʼuxlal pa qan * (tatzʼetaʼ ri nota).

RI UTZIL NUKʼÄN PÄ RI KIʼ AKʼUʼX

Taq kʼo kiʼkʼuxlal qkʼë ma xa xuʼ ta ütz xtqanaʼ pa qan chqa kʼo más utzil xtukʼän pä pa qawiʼ. Jun tzʼetbʼäl. Taq kiʼ qakʼuʼx nqayaʼ ruqʼij Qatataʼ chkaj, tapeʼ kʼo kʼayewal qilon, ryä kiʼ rukʼuʼx xtuʼän qkʼë (Deuteronomio 16:15; 1 Tesalonicenses 5:16-18). Ri kantzij kiʼkʼuxlal yojrutoʼ rchë ma nqayaʼ ta qan chrij ri bʼeyomäl, xa yojrutoʼ rchë yojsamäj más chrij ri Ajawaren (Mateo 13:44). We xtqaʼän riʼ xkojrutoʼ rchë xtqanaʼ más kiʼkʼuxlal, xtqanaʼ chë ütz yojtajin che rä chqa xkeqatoʼ nikʼaj chik winäq rchë xtkinaʼ kiʼkʼuxlal (Hechos 20:35; Filipenses 1:3-5).

Chqa we kiʼ qakʼuʼx, rkʼë jubʼaʼ xkojrutoʼ rchë ma kan ta xkojyawäj. Le Biblia nuʼij chë ri kiʼkʼuxlal achiʼel jun aqʼon che rä jun winäq (Proverbios 17:22). Jun aqʼomanel ri nsamäj pa Universidad pa tinamït Nebraska (Estados Unidos) xuʼij kayoxiʼ tzij ri achiʼel bʼaʼ nuʼij le Biblia. Ryä xuʼij: «We rït kiʼ akʼuʼx komä chqa nanaʼ chë ütz ri najin naʼän, rkʼë jubʼaʼ chawäch apo ma kan ta xkayawäj».

Achiʼel xqatzʼët pä, tapeʼ yoj kʼo chpan rukʼisbʼäl taq qʼij, yojkowin nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal. Rchë riʼ kʼo chë yojchʼo rkʼë Dios rchë nqakʼutuj ru-espíritu, nqatjoj qiʼ chrij le Biblia chqa yojchʼobʼon chrij ri nqaskʼij ruwäch. Chqa we nqajoʼ chë más kiʼ qakʼuʼx nqanaʼ, kojchʼobʼon chrij ri qatoʼik ruyaʼon Dios, tqakʼamaʼ qanaʼoj chkij nikʼaj chik rusamajelaʼ Dios chqa tqatjaʼ qaqʼij rchë nqaʼän ri nqa chuwäch Jehová. Ke riʼ xtqanaʼ ri nuʼij Salmo 64:10: «Ri winäq choj rukʼaslemal xtunaʼ kiʼkʼuxlal rkʼë Jehová chqa xtutoʼ riʼ rkʼë».

^ parr. 10 Ri kochʼonïk xtqatzʼët chpan jun chik tzijonem ri xttel pä chi qawäch apo.