‹RI SAMAJ rchë chë ntzjöx ri Ruchʼaʼäl ri Dios, sibʼläj nüm; ye kʼa ri yetzjon ri chʼaʼäl riʼ xa ma ye kʼïy ta ok. Rma riʼ kan tikʼutuj kʼa che rä ri Rajaw ri samaj, chë kerutaqaʼ pä kʼïy samajelaʼ› (Lucas 10:2). Jesús xuʼij ri tzij riʼ pa jun kaʼiʼ mil junaʼ qa. Y nqʼalajin chë reʼ najin nbʼanatäj pa tinamït Myanmar. ¿Achkë rma? Rma Myanmar xa xuʼ 4.200 publicadores ye kʼo, ye kʼa kʼo chë nkitzjoj le Biblia chkë ye 55 millones winäq.

Jehová, ‹ri rajaw ri samaj›, rubʼanon chë ye kʼïy qachʼalal ri yepetenäq jalajöj tinamït yeʼaponäq Myanmar rchë yetoʼon rkʼë rutzjoxik le Biblia. ¿Achkë xbʼanö chkë chë xebʼä jukʼan chik tinamït? ¿Achkë kʼo chë xkiʼän rchë xekowin xebʼä jukʼan chik? ¿Achkë utzil kilon rma ri xkiʼän? Tqatzʼetaʼ achkë nkiʼij ri qachʼalal riʼ.

Pa jun kayoxiʼ junaʼ qa, Kazuhiro, jun qachʼalal aj Japón, xuyaʼ jun ataque che rä rma jun yabʼil kʼo pa rujolon. Riʼ xuʼän chë xsach chwäch y kʼo chë xukʼwäx pa hospital. Rma riʼ, ri doctor xuʼij che rä chë ma ütz ta nukʼwaj chʼichʼ jun kaʼiʼ junaʼ. Kazuhiro ma nunmaj ta wä ri najin nbʼanatäj rkʼë. Ryä xuʼij: «¿Achkë xtinbʼän? Kan nqa chi nwäch ri precursorado y ma nwajoʼ ta nyaʼ qa». Ryä rkʼë ronojel ran xukʼutuj che rä Jehová chë tutoʼ rchë nrïl jun rubʼanik rchë ma nuyaʼ ta qa ri precursorado.

Kazuhiro nuʼij: «Jun ikʼ chrij riʼ, jun wachiʼil ri najin wä ntoʼon Myanmar xtamaj ri xbʼanatäj wkʼë. Xiruskʼij chqä xuʼij chwä: ‹Aweʼ Myanmar, ri winäq xa xuʼ pa camionetas yebʼä wä. We yapë, ma nkʼatzin ta nkʼojeʼ achʼichʼ rchë yakowin yatok precursor›. Xinkʼutuj che rä ri doctor we ütz yibʼä Myanmar tapeʼ yïn yawaʼ. Ryä xuʼij chwä: ‹Jun doctor aj Myanmar, ri nutzʼët ri yabʼil achiʼel awilon rït, kʼo aweʼ Japón. Xkojtzjon rkʼë, ke riʼ we xtuyaʼ chik jun ataque chawä, ryä xkarutzʼët›. Taq xuʼij riʼ chwä xinnaʼ chë Jehová xirakʼaxaj».

Chrij riʼ, Kazuhiro xtzʼibʼan äl pa sucursal rchë Myanmar, y xuʼij äl chë ryä chqä ri rixjayil nkajoʼ yebʼetoʼon chrij rutzjoxik le Biblia chpan ri tinamït riʼ. Woʼoʼ qʼij chrij riʼ, ri sucursal xuʼij pä chkë: «Kixampä, aweʼ yekʼatzin ye kʼïy precursores». Rma riʼ Kazuhiro chqä ya Mari, ri rixjayil, xkikʼayij qa kichʼichʼ chqä xkiʼän rubʼanik kiwuj rchë xebʼä Myanmar. Komä, janina kiʼ kikʼuʼx najin yetoʼon chpan jun grupo rchë  lenguaje de señas pa tinamït Mandalay. Kazuhiro nuʼij: «Ri qaqʼaxan pä, rukowirsan qakʼuqbʼäl kʼuʼx chrij ri nuʼij Jehová chpan Salmo 37:5, chriʼ nuʼij: ‹Tayaʼ qʼij chë yë Jehová nukʼwan abʼey chqä takʼuqbʼaʼ akʼuʼx chrij. Ke riʼ ryä xkarutoʼ›».

Pa 2014, xbʼan jun nimamoloj chlaʼ Myanmar ri akuchï xeʼapon ye kʼïy qachʼalal ri jalajöj kitinamit. Jun chkë riʼ ya riʼ ya Monique, jun qachʼalal ixöq aj Estados Unidos ri 34 rujunaʼ. Ryä nuʼij: «Taq xitzolin chwachoch, xichʼö rkʼë Jehová rchë xinkʼutuj che rä chë kirutoʼ rkʼë ri xtinchaʼ xtinbʼän pa nukʼaslemal. Chqä xitzjon kikʼë nteʼ ntataʼ chrij ri achkë nwajoʼ nbʼän apü pa rutinamit Jehová. Chi yoj oxiʼ xqatzʼët chë ütz yibʼetoʼon Myanmar. Ye kʼa, naʼäy xinkʼutuj ntoʼik che rä Jehová chqä xinyoʼej na jubʼaʼ». ¿Achkë rma kʼo chë xyoʼej na?

Ryä nuʼij: «Jesús xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë taq nkajoʼ nkiʼän jun kachoch, naʼäy kʼo chë tkitzʼetaʼ jaruʼ pwäq nkʼatzin chkë. Rma riʼ xinkʼutuj qa chi nwäch: ‹¿Xkiruqʼiʼ komä nrajil rchë yibʼä jukʼan chik? ¿Xkitkïr xtintzüq wiʼ tapeʼ ma kan ta ronojel qʼij xkisamäj?›. Chriʼ xintzʼët wä chë ma jaruʼ ta nrajil rchë yibʼä chik jukʼan tinamït». ¿Achkë kʼo chë xuʼän rchë xkowin xbʼä Myanmar? (Lucas 14:28).

Monique nuʼij: «Jun qʼij, ri ixöq achoq rkʼë xisamäj wä, xiruskʼij rchë xtzjon wkʼë. Xinxiʼij wiʼ rma xinchʼöbʼ chë rkʼë jubʼaʼ xtresaj nusamaj. Ye kʼa xa xmatyoxij chwä rma ütz najin yisamäj, y rma riʼ xuspaj jubʼaʼ nrajil. Ri pwäq xuyaʼ chwä, xqʼiʼ rchë xintöj jontir nkʼas».

Kan pa diciembre 2014, ya Monique kʼo Myanmar. ¿Achkë nunaʼ rma najin ntoʼon akuchï yeʼajowatäj más publicadores? Ryä nuʼij: «Janina kiʼ nukʼuʼx rma yïn kʼo aweʼ. Ye oxiʼ winäq najin nyaʼ kitjonïk chrij le Biblia. Jun chkë riʼ ya riʼ jun ixöq 67 rujunaʼ. Taq yinapon rkʼë, ronojel mul tzeʼël ntzuʼun chqä yiruqʼetej. Taq xtamaj chë rubʼiʼ Dios ya riʼ Jehová, ri ixöq riʼ xepë yaʼ pa ruwäch. Ryä xuʼij chwä: ‹Kʼa ya reʼ naʼäy mul xinkʼaxaj rubʼiʼ Dios. Tapeʼ rït kʼa yït qʼopoj na, ri xakʼüt chi nwäch kan janina ruqʼij›. Rïn chqä xinoqʼ rkʼë ri ixöq riʼ. Experiencias achiʼel reʼ nkiʼän chë kiʼ nukʼuʼx yïn kʼo akuchï yekʼatzin wä más publicadores». Ma ja näj ta, ya Monique xbʼä pa Escuela para Evangelizadores del Reino.

Ri xbʼix chpan ri Anuario de los testigos de Jehová 2013 chrij Myanmar xerutoʼ jujun qachʼalal rchë xebʼä pa tinamït riʼ. Jun chkë riʼ ya riʼ ri qachʼalal Li. Ryä más bʼaʼ 30 rujunaʼ, nsamäj wä ronojel qʼij chqä kʼo wä rachoch pa sureste che rä Asia. Ri xuskʼij chpan ri Anuario xuʼän chë xuchʼöbʼ rchë xbʼä Myanmar. Ryä nuʼij: «Pa 2014, taq xibʼä pa nimamoloj ri xbʼan Yangón, xintamaj kiwäch jun kʼulaj qachʼalal ri najin wä yetoʼon pa jun congregación pa chʼaʼäl chino chriʼ Myanmar. Rma yikowin yitzjon chino, xibʼetoʼon chpan ri grupo riʼ. Ya Monique y rïn xojkanaj pa tinamït Mandalay. Jehová xojrutoʼ rchë xqïl jun qasamaj xa rchë nikʼaj taq qʼij pa jun tijobʼäl chqä xqïl jun qachoch naqaj che rä riʼ. Tapeʼ kowan kʼatän nuʼän chqä yenwilon jujun kʼayewal, janina kiʼ nukʼuʼx yïn kʼo aweʼ. Ri winäq majun kan ta achkë kʼo kikʼë, ye kʼa jaʼäl kinaʼoj chqä nqa chkiwäch natzjoj le Biblia chkë. Kan ntel nukʼuʼx ntzʼët rubʼanik yojrutoʼ Jehová chrij rutzjoxik Ruchʼaʼäl. Nbʼij chë ryä kan nqa chwäch chë rïn najin yitoʼon aweʼ pa tinamït Mandalay».

Ye kʼïy qachʼalal ri ye kʼo pa territorios akuchï yekʼatzin más publicadores, kitzʼeton chë Jehová kantzij yerakʼaxaj. Jun tzʼetbʼäl. Jumpei chqä ya Nao, ri rixjayil, ri más bʼaʼ 30 kijunaʼ, ye kʼo wä pa jun congregación  rchë lenguaje de señas chlaʼ Japón. ¿Achkë rma xebʼä Myanmar? Jumpei nuʼij: «Ri wixjayil chqä rïn nqajoʼ wä yojbʼä jukʼan chik tinamït rchë yojbʼetoʼon. Jun qachʼalal ri kʼo wä pa qa-congregación xbʼä Myanmar. Pa mayo 2010, röj chqä xojbʼä chlaʼ tapeʼ ma kan ta kʼïy qarajil qakʼolon. Ri qachʼalal aj Myanmar kan kiʼ kikʼuʼx xojkikʼül apü». ¿Achkë nuʼij Jumpei chrij ri rutzjoxik le Biblia chriʼ Myanmar? Ryä nuʼij: «Ri winäq kan nqa chkiwäch natzjoj le Biblia chkë. Ri ye tokön, janina ntel kikʼuʼx taq yekitzʼët ri videos pa lenguaje de señas. Kan kiʼ qakʼuʼx rma xojpë aweʼ».

¿Achkë kibʼanon Jumpei chqä ya Nao rchë kitzqun kiʼ? Jumpei nuʼij: «Ya xkʼis wä qarajil ri qakʼolon rma oxiʼ junaʼ chik yoj kʼo aweʼ. Chqä majun wä chik qarajil rchë nqatöj qachoch rchë jun chik junaʼ, rma riʼ xqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová. Kan xel qakʼuʼx taq ri sucursal xuʼij chqë rchë xkoj ok precursores especiales. Xqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová y ryä ma xojruyaʼ ta qa. Ronojel mul yojruchajin pä». Ma ja näj ta, Jumpei chqä ya Nao xebʼä pa Escuela para Evangelizadores del Reino.

Simone ri 43 rujunaʼ, chqä ya Anna ri 37 rujunaʼ, xebʼä Myanmar rchë xebʼetoʼon chlaʼ. Simone aj Italia, ye kʼa rixjayil aj Nueva Zelanda. ¿Achkë rma xebʼä chlaʼ? Ya Anna nuʼij: «Ri Anuario rchë 2013 ri xtzjon chrij Myanmar, ya riʼ xojtoʼö». Simone chqä nuʼij: «Kan jun spanïk nqanaʼ ri yoj kʼo aweʼ Myanmar. Tapeʼ ma kan ta achkë kʼo qkʼë, ya riʼ nbʼanö rchë yikowin yisamäj más pa rutinamit Jehová. Kan ntel qakʼuʼx nqatzʼët ri rubʼanik yojruchajij Jehová taq yojbetoʼon pa jun territorio akuchï yeʼajowatäj más publicadores» (Salmo 121:5). Ya Anna chqä nuʼij: «Majun bʼey nnaʼon ta re kiʼkʼuxlal reʼ. Ri nyaʼon wan chrij rutzjoxik le Biblia rubʼanon chë más ütz qakʼwan qiʼ rkʼë wachjil, kan más junan rubʼanon qawäch. Chqä ye kʼïy utziläj qachiʼil ye qilon. Ri winäq ma itzel ta yekitzʼët ri Testigos, rma riʼ kan jaʼäl nkinaʼ natzjoj Ruchʼaʼäl Dios chkë». ¿Achkë xrajoʼ xuʼij rkʼë riʼ?

Ya Anna nuʼij: «Jun qʼij, taq yïn kʼo wä pa kʼaybʼäl, xintzjoj le Biblia che rä jun ixöq ri najin wä nuʼän estudiar pa Universidad chqä xinbʼij che rä chë xkojtzjon chik jun qʼij. Taq xqïl chik qiʼ, ri ixöq riʼ xukʼän pä jun rachiʼil. Chrij riʼ xerukʼän pä más rachiʼil. Komä ye woʼoʼ chkë ri ixoqiʼ riʼ najin nyaʼ kitjonïk chrij le Biblia». Simone nuʼij: «Ri winäq achoq chkë nqatzjoj le Biblia kan jaʼäl kinaʼoj chqä kʼïy kikʼutunïk. Janina nqa chkiwäch nkikʼaxaj ri utziläj taq rutzjol. Kan ma yojkowin ta chik yeqatzʼët jontir».

¿Achkë kʼo chë xekiʼän jujun chkë ri qachʼalal rchë xebʼä Myanmar? Mizuho, ri aj Japón, nuʼij: «Sachio, ri wachjil, chqä rïn, kan nqajoʼ wä yojbʼetoʼon akuchï yekʼatzin más publicadores, ye kʼa ma  qataman ta akuchï yojbʼä wä. Ri experiencias ri xeʼel chpan ri Anuario 2013 janina xojkitoʼ. Rma riʼ xqachʼöbʼ xojbʼä Myanmar». Sachio chqä nuʼij: «Naʼäy xqabʼetzʼetaʼ ri tinamït, rma riʼ xojbʼä jun semana Yangón, jun tinamït rchë Myanmar. Riʼ xuʼän chë xojbʼetoʼon chriʼ».

Rodney chqä ya Jane, ri rixjayil, ye aj Australia y kʼo jun 50 kijunaʼ. Ryeʼ chqä ri kalkʼwal, Jordan y ya Danica, kan pa 2010 najin yetoʼon chriʼ Myanmar. Rodney nuʼij: «Kan xqajyowaj kiwäch ri winäq rma kʼïy kitoʼik nkajoʼ chrij le Biblia. Rma riʼ nbʼij chkë ri familias chë we ütz nuʼän chkiwäch, kebʼetoʼon pa jun tinamït akuchï yekʼatzin más publicadores». ¿Achkë rma xuʼij riʼ? Ryä nuʼij: «Ri utzil qilon rma yojkʼo aweʼ ma yeʼajlatäl ta. Ye kʼïy qʼopojiʼ kʼojolaʼ xa xuʼ yechʼobʼon chkij ri celulares, ri chʼichʼ, ri kisamaj o achkë chik na jun. Ye kʼa ri qalkʼwal röj najin nkitamaj más ri kichʼaʼäl ri winäq rchë nkitzjoj le Biblia. Nkajoʼ yekitoʼ ri winäq ri ma kitaman ta chrij Jehová chqä nkitjoj kiʼ rchë nkiyaʼ ki-comentarios pa taq moloj. Kan bʼenäq kan chrij ri samaj pa rutinamit Jehová».

Oliver, jun qachʼalal ri 37 rujunaʼ ri aj Estados Unidos, nuʼij achkë rma kan ütz yabʼä pa jun territorio ri akuchï yekʼatzin más publicadores. Ryä nuʼij: «Janina yirutoʼon ri yïn kʼo jukʼan chik tinamït, rma rubʼanon chwä chë más nkʼuqbʼan nukʼuʼx chë Jehová xkirutoʼ chwäch xa bʼa achkë kʼayewal. Tapeʼ ma ntaman ta wä kiwäch ri qachʼalal taq kʼa riʼ xikʼlun pä, ye kʼa ri junan nqayaʼ ruqʼij Jehová kikʼë, rukʼutun chi nwäch chë ri más ruqʼij ya riʼ Ruqʼatbʼäl tzij Jehová». Komä, Oliver chqä ya Anna, ri rixjayil, kan kiʼ kikʼuʼx najin na yekitoʼ ri winäq ri yechʼö chino.

Trazel, jun qachʼalal ixöq aj Australia ri 52 rujunaʼ, kan pa 2004 kʼo Myanmar. Ryä nuʼij: «Jontir achkë ütz nuʼän chkiwäch, ütz yebʼä pa jun territorio ri akuchï yekʼatzin más publicadores. Rïn ntzʼeton chë Jehová nuyaʼ utzil pa kiwiʼ ri winäq ri nkiyaʼ kikʼaslemal che rä. Majun bʼey xinchʼöbʼ ta chë yikowin nbʼän ri najin nbʼän komä. Kantzij na wä, janina kiʼkʼuxlal ruyaʼon chwä».

Nqayoʼej kʼa chë ri xkiʼij ri qachʼalal chpan re tzijonem reʼ, xkatkitoʼ rchë nachʼöbʼ we rït chqä ütz nuʼän chawäch yabʼä pa jun territorio ri akuchï ma kitzjon ta Ruchʼaʼäl Dios. Ri qachʼalal ri najin yetoʼon chkipan ri territorios riʼ, achiʼel ta najin nkiʼij chawä: «¡Katampä y kojatoʼ aweʼ Myanmar!».