1, 2. Taq nkʼuqeʼ pä qakʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios, ¿achkë nqatamaj nqaʼän? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

TAQ jun akʼal kʼo nspäx che rä, ri ruteʼ rutataʼ nkiʼij che rä: «¿Achkë nkʼatzin naʼij?», ri akʼal riʼ, tapeʼ ma kan ta pa ran ntel wä, nuʼij: «Matyox». Ye kʼa taq nkʼïy, eqal eqal nqʼax chwäch achkë rma ruteʼ rutataʼ kan kʼo ruqʼij chkiwäch nmatyoxin. Rma riʼ, ma nkʼatzin ta chik kʼo nbʼin che rä chë tmatyoxin rma kan pa ran naläx wä nuʼän riʼ. ¿Achkë xbʼanö chë xujäl runaʼoj? Ri akʼal riʼ xtamaj xchʼobʼon achiʼel ri ruteʼ rutataʼ, ke riʼ xtamaj xmatyoxin.

² Ke riʼ chqä nbʼanatäj taq nqatamaj ri kantzij chrij le Biblia. Naʼäy nqʼax chqawäch chë janina ruqʼij yeqasmajij ri pixaʼ yeruyaʼon pä Jehová. Ye kʼa taq nkʼuqeʼ pä qakʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios, más nqatamaj achkë rubʼanik nchʼobʼon ryä. Nqatamaj achkë nqä chwäch chqä achkë ma nqä ta chwäch, y achkë rubʼanik nutzʼët jojun bʼanobʼäl. Rma riʼ, xtqakʼüt chë ruchʼobʼonïk Jehová kʼo qkʼë we xtqayaʼ qʼij chë ri runaʼoj xtukʼwan qakʼaslemal.

3. ¿Achkë rma kʼïy mul kʼayewal nuʼän chqawäch nqakʼüt runaʼoj Jehová?

³ Tapeʼ jontir röj nqajoʼ nqakʼüt runaʼoj Jehová, kʼïy mul kan kʼayewal nuʼän chqawäch nqaʼän riʼ rma xa yoj ajmakiʼ. Jun tzʼetbʼäl. Rkʼë jubʼaʼ kan kʼayewal nqʼax chqawäch achkë rubʼeyal nutzʼët Dios ri rubʼanik kʼaslemal qakʼwan, ri bʼeyomäl, ri samaj chrij rutzjoxik le Biblia o ri rubʼanik kʼo chë nuksäx ri kïkʼ. Rma riʼ, ¿achkë xtqtoʼö rchë ronojel mul xtqakʼüt ruchʼobʼonïk Dios? Chqä, ¿achkë  rubʼanik xtqrtoʼ riʼ rkʼë ri xkeqachaʼ pa qakʼaslemal komä chqä chqawäch apü?

4. ¿Achkë ntel chë tzij nqachäp rujalik ri qachʼobʼonïk?

⁴ (Taskʼij ruwäch Romanos 12:2 * chpan ri nota). Ri apóstol Pablo xqʼalajsaj chpan re texto reʼ ri achkë kʼo chë nqaʼän rchë nqchʼobʼon achiʼel Jehová. Chpan ri jun qa tzijonem xqatzʼët chë janina ruqʼij ri ma nqakʼän ta apü kinaʼoj ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová. Ye kʼa Pablo xuʼij chqä chë nkʼatzin nqachäp rujalik ri qachʼobʼonïk. Rchë nqkowin nqaʼän riʼ, kʼo chë nqatjoj qiʼ chrij le Biblia rchë nqatzʼët achkë rubʼanik nchʼobʼon Dios. Chqä nkʼatzin nqchʼobʼon chkij ri naʼoj yeqïl y yeqasmajij ri naʼoj riʼ pa qakʼaslemal.

5. ¿Junan komä ri natjoj awiʼ chrij le Biblia rkʼë ri xa xuʼ naskʼij ruwäch? Taqʼalajsaj.

⁵ Taq nqatjoj qiʼ chrij le Biblia nkʼatzin chë ma xa xuʼ ta nqaskʼij ruwäch o nqayaʼ retal ri akuchï kʼo ruqʼalajsaxik jun kʼutunïk. Rchë kʼo nqatamaj qa chpan ri qatjonïk nkʼatzin nqchʼobʼon chrij ri xqaskʼij qa chqä nqatzʼët achkë nukʼüt qa chawäch chrij Jehová, chrij ri rubʼanik nchʼobʼon chqä chrij ri rubʼanik yeruchajij rutinamit. Nqajoʼ chqä nqʼax chqawäch achkë rma Jehová nuyaʼ qʼij chë yeqaʼän jojun bʼanobʼäl y jojun manä. Chqä kʼo chë nqchʼobʼon chrij ri achkë naʼoj yekʼatzin yeqajäl chpan ri qachʼobʼonïk chqä chpan ri qakʼaslemal. Kantzij na wä chë kʼïy mul ma xtqkowin ta xtqchʼobʼon chkij jontir ri naʼoj ri xeqatzʼët qa. Ye kʼa janina ruqʼij chë nqchʼobʼon chkij ri naʼoj ri xeqatamaj qa. Rkʼë jubʼaʼ, ütz chë pa nikʼaj che rä ri tiempo ri nqayaʼ che rä qatjonïk nqaksaj rchë nqchʼobʼon chrij ri xeqaskʼij qa (Salmo 119:97; 1 Timoteo 4:15).

6. ¿Achkë nbʼanatäj taq nqchʼobʼon chkij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia?

⁶ We rukʼulun chqë nqchʼobʼon chkij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, kʼo jun ri kan janina ruqʼij nbʼanatäj qkʼë. Nqʼax chqawäch chë ruchʼobʼonïk Jehová kan tzʼaqät. Chqä nqʼax chqawäch achkë rubʼanik nutzʼët ronojel y röj chqä xtqajoʼ xtqakʼän apü runaʼoj. Taq nqajäl qanaʼoj, ri qachʼobʼonïk achiʼel ta kʼakʼakʼ nuʼän. Y eqal eqal, ri qachʼobʼonïk xtuʼän achiʼel rchë Jehová.

7, 8. a) ¿Achkë rubʼanik nutzʼët Jehová ri bʼeyomäl? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ye kʼo pä pa naʼäy che rä re tzijonem reʼ). b) We nqchʼobʼon achiʼel ryä, ¿achkë xtqayaʼ más ruqʼij?

⁷ Kʼïy chkë ri bʼanobʼäl ri yeqaʼän, yeqaʼän rma ri yeqachʼöbʼ (Marcos 7:21-23; Santiago 2:17). Rchë nqʼax chqawäch riʼ, keqatzʼetaʼ oxiʼ tzʼetbʼäl. Naʼäy tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik nutzʼët Jehová ri bʼeyomäl. Ri Evangelios nkiʼij chë Jehová xeruchaʼ jun kʼulaj winäq ri ma kan ta achkë kʼo kikʼë rchë xeʼok ruteʼ rutataʼ Jesús (Levítico 12:8; Lucas 2:24). Le Biblia nuʼij chë taq Jesús xaläx, María xa pa ruwiʼ kiway ri chköp xuyaʼ wä rma majun chik akuchï xekanaj wä (Lucas 2:7). Xa ta Jehová xrajoʼ, xkanuj ta jun jay más ütz akuchï xaläx ta Rukʼajol. Ye kʼa ri más rejqalen chwäch ryä ya riʼ chë Jesús njeʼ kikʼë jun familia ri nkiyaʼ pa naʼäy Ruchʼaʼäl Dios.

⁸ Taq nqaskʼij ruwäch re jun peraj reʼ, nqʼax chqawäch achkë rubʼanik nutzʼët Jehová ri bʼeyomäl. Ye kʼo jojun teʼej tataʼaj nkitäj kiqʼij rchë nkiyaʼ jontir chkë kalkʼwal tapeʼ ma yekitoʼ ta chik pa ruchʼaʼäl Dios. Ye kʼa Jehová nuyaʼ más ruqʼij ri qachbʼilanïk rkʼë. ¿Y röj? ¿Nqchʼobʼon achiʼel Jehová? ¿Achkë nkikʼüt ri qabʼanobʼal? (Taskʼij ruwäch Hebreos 13:5).

9, 10. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt kikʼë ri qabʼanobʼal chë nqchʼobʼon achiʼel Jehová?

⁹ Komä tqatzʼetaʼ achkë nutzʼët Jehová taq  rubʼanobʼal jun winäq nkiʼän chë jun chik nmakun o ma nuyaʼ ta chik ruqʼij Dios. Jesús xuʼij: «Ye kʼa xa bʼa achkë ri nbʼanö chë jun chkë re qachʼalal reʼ ri kikʼuqbʼan kikʼuʼx chwij rïn ntzaq, xa más ütz chë nkixïm chrij ruqül jun nimaläj abʼäj ri nkiksaj ri winäq rchë yejokʼon, achiʼel wä ri nstïx rma jun bʼür, y chrij riʼ nbʼekʼaq qa pa mar» (Marcos 9:42, TNM). Nqʼalajin kʼa chë chwäch Jesús kan jun nimaläj mak naʼän riʼ. Y rma ryä kan tzʼaqät rubʼanik xukʼüt runaʼoj rutataʼ, nqʼax chqawäch chë Jehová chqä kan itzel nutzʼët taq rubʼanobʼal jun winäq nkiʼän che rä jun chik chë ma xtrajoʼ ta chik xttok rutzeqelbʼëy Jesús (Juan 14:9).

¹⁰ ¿Y röj? ¿Nqchʼobʼon achiʼel Jehová chqä Jesús? ¿Achkë nkikʼüt ri qabʼanobʼal? Tqabʼanaʼ che rä chë ri rubʼanik nqawäq o nqachojmij qiʼ rkʼë jubʼaʼ nuʼän chë nikʼaj chik qachʼalal jun wä nkinaʼ yejeʼ qkʼë, o rkʼë jubʼaʼ xa nuyaʼ tzʼil taq naʼoj pa kijolon. ¿Achkë komä xtqaʼän? ¿Xtqayaʼ más ruqʼij ri nqajoʼ röj o xtqayaʼ qʼij chë ri ajowabʼäl nqanaʼ chkij ri qachʼalal xtuʼän chë xtqajäl qanaʼoj? (1 Timoteo 2:9, 10).

11, 12. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri nqatzʼët ri itzelal achiʼel nutzʼët Jehová?

¹¹ Tqatzʼetaʼ ri rox tzʼetbʼäl: Jehová itzel nutzʼët ri itzelal (Isaías 61:8). Tapeʼ retaman wä chë kʼïy mul xa yë ri itzelal nqachaʼ nqaʼän rma xa yoj ajmakiʼ, ryä nuʼij chqë chë tqatzelaj ri itzelal achiʼel wä nuʼän ryä (taskʼij ruwäch Salmo 97:10 * chpan ri nota). Taq nqchʼobʼon chrij achkë rma ryä itzel nutzʼët ri itzelal xtqrtoʼ röj chqä rchë xtqchʼobʼon achiʼel ryä, ke riʼ xtqkowin xtqatzelaj ri ma nqä ta chwäch.

¹² Ri nqchʼobʼon achiʼel Jehová chrij ri itzelal nqrtoʼ chqä rchë nqʼax chqawäch chë ye kʼo bʼanobʼäl ma ütz ta yerutzʼët ryä tapeʼ ma kan ta nuʼij chpan le Biblia. Jun tzʼetbʼäl. Ri winäq ma kan ta itzel chik nkitzʼët jun rubʼanik xajoj akuchï ri winäq jubʼaʼ ma yechʼanäl. Ye kʼo jojun winäq nkiʼij chë ri xajoj riʼ ma tzʼil bʼanobʼäl ta y rma riʼ majun rubʼanon ta we naʼän * (tatzʼetaʼ ri nota). Ye kʼa, ¿ke riʼ komä nutzʼët Jehová? Ma tqamestaj chë Jehová itzel nutzʼët jontir ruwäch itzelal. Rma riʼ, tqaqʼataʼ qiʼ chubʼanik ri mak chqä tqatzelaj ri nutzelaj Jehová (Romanos 12:9).

13. ¿Achkë rma nkʼatzin nqchʼobʼon apü chrij ri rubʼanik nchʼobʼon Jehová?

¹³ Chpan ri qatjonïk chrij le Biblia, ütz chqä nqchʼobʼon chrij achkë rubʼanik ri ruchʼobʼonïk Dios xtqrtoʼ rkʼë ri xkeqachaʼ chqawäch apü. Ke riʼ, we kʼo jun kʼayewal xtqïl ri akuchï xtkʼatzin chaninäq xtqachaʼ achkë xtqaʼän, ma kan ta xtsach qakʼuʼx (Proverbios 22:3). Keqatzʼetaʼ jojun tzʼetbʼäl ri ye kʼo chpan le Biblia.

14. ¿Achkë nqatamaj chrij ri xuʼän José taq ri rixjayil Potifar xutzüj riʼ chwäch?

¹⁴ Qchʼobʼon chrij ri xbʼanatäj rkʼë José. Ri rixjayil Potifar xrajoʼ chë José xwär ta rkʼë, ye kʼa ryä ma xrajoʼ ta. Ke riʼ xukʼüt chë ya ruchʼobʼon pä chik chrij ri rubʼanik nutzʼët Jehová ri ajowabʼäl kʼo chë nkikʼüt pa kikʼulajil ye kaʼiʼ winäq (taskʼij ruwäch Génesis 39:8, 9 * chpan ri nota). José xuʼij reʼ che rä  ri ixöq riʼ: «¿Achkë ta kʼa rma nbʼän jun mamaʼ itzelal riʼ chqä yimakun chwäch Dios?». Riʼ xukʼüt chë ruchʼobʼonïk José kan achiʼel wä chik rchë Dios. Komä qchʼobʼon chqij röj. Tqabʼanaʼ che rä chë jun qachiʼil pa samaj nutzüj pä riʼ chqawäch o nqrnäq pä, o rkʼë jubʼaʼ nutäq pä chpan qa-celular mensajes o fotos ri xa ruyon tzʼil taq bʼanobʼäl yekikʼüt * (tatzʼetaʼ ri nota). Ma kʼayewal ta xtuʼän chqawäch xtqanmaj rutzij Jehová we ya qachʼobʼon pä chik chrij ri rubʼanik nutzʼët ryä ri bʼanobʼäl riʼ, chqä we ya qachʼobʼon pä chik achkë xtqaʼän we xtqakʼulwachij riʼ.

15. Achiʼel wä xkiʼän ri oxiʼ hebreos, ¿achkë xtqtoʼö röj rchë ma xtqayaʼ ta qa Jehová?

¹⁵ Komä tqatzʼetaʼ ri tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa ri oxiʼ hebreos ri kibʼiniʼan Sadrac, Mesac y Abednego. Nabucodonosor, ri qʼatöy tzij rchë Babilonia, xuʼän jun mamaʼ tyox ri bʼanon rkʼë oro chqä xuʼij chë jontir winäq kʼo chë nkiyaʼ ruqʼij ri tyox riʼ. Ye kʼa ri oxiʼ hebreos ma xkiʼän ta riʼ. Ri tzij ri xekiʼij che rä ri qʼatöy tzij, nukʼüt chë ryeʼ ya kichʼobʼon pä chik chrij ri achkë ntel chë tzij ri xa xuʼ Jehová nayaʼ ruqʼij (Éxodo 20:4, 5; Daniel 3:4-6, 12, 16-18). Komä qchʼobʼon chqij röj. Tqabʼanaʼ che rä chë pa qasamaj xtkiʼän jun nimaqʼij ri xa npë rkʼë ri religión falsa, y ri qa-patrón nrajoʼ chë nqayaʼ pwäq rma ri nimaqʼij riʼ. ¿Achkë komä xtqaʼän? Pa rukʼexel nqayoʼej na chë xtbʼanatäj riʼ, ¿achkë rma ma nqchʼobʼon ta komä chrij ri achkë nuchʼöbʼ Jehová chrij riʼ? We xtqaʼän riʼ, ma kʼayewal ta xtqachaʼ achkë xtqaʼän chqä pa rubʼeyal xtqaʼij achkë rma ma nqaʼän ta riʼ, achiʼel wä xkiʼän ri oxiʼ hebreos.

16. We ütz ütz nqʼax chqawäch achkë nuchʼöbʼ Jehová, ¿achkë rubʼanik xtqrtoʼ riʼ taq xtkʼatzin xtqbʼä pa hospital rma xtqïl jun kʼayewal?

¹⁶ Ri nqchʼobʼon pä chrij ri achkë ntel chë tzij ma nayaʼ ta qa Jehová xtqrtoʼ chqä taq xtkʼatzin xtqbʼä pa hospital rma xtqïl jun kʼayewal. Kantzij na wä chë qayaʼon chwäch qan chë ma xtqakʼän ta kïkʼ o jun chkë ri kajiʼ peraj ri ntel pä rkʼë ri kïkʼ (Hechos 15:28, 29). Ye kʼa ye kʼo chik nikʼaj aqʼon o nikʼaj chik rubʼanik nsmajïx ri qakikʼel ri nkʼatzin chë röj nqchaʼö achkë xtqakʼän y achkë manä. Rchë riʼ, nkʼatzin nqankʼuj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ri yojkitoʼ rchë nqatamaj achkë nuchʼöbʼ Dios chrij riʼ. Ye kʼa, ¿ajän komä ütz  nqaʼän ronojel riʼ? ¿Kʼa taq yoj kʼo chik pa hospital rkʼë rkïy ri yabʼil chqä taq ri doctores nkajoʼ chë chaninäq nqachaʼ ri xtqaʼän? Manä. Nkʼatzin chë komä nqatzʼët ronojel riʼ, nqayaʼ chwäch jun wuj ri achkë nqajoʼ nbʼan qkʼë taq nqïl jun kʼayewal chqä nqatzjoj jontir riʼ che rä ri doctor achoq rkʼë nqbʼä wä ronojel mul * (tatzʼetaʼ ri nota).

17-19. ¿Achkë rma janina ruqʼij chë komä nqatamaj nqchʼobʼon achiʼel Jehová? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

¹⁷ Tqatzʼetaʼ jun rukʼisbʼäl tzʼetbʼäl. Qchʼobʼon chrij ri xuʼij Jesús taq Pedro xuʼij che rä chë tjyowaj qa ruwäch. Kantzij na wä chë Jesús kan xchʼobʼon wä chrij ri nrajoʼ Dios chë nuʼän chqä chkij ri profecías ri nkitzjoj rukʼaslemal chqä rukamik. Riʼ xutoʼ rchë ma xuyaʼ ta qa Jehová chqä chë xuyaʼ rukʼaslemal pa kamïk pa kiwiʼ jontir ri winäq (taskʼij ruwäch Mateo 16:21-23).

¹⁸ Jehová chqä nrajoʼ chë röj nq-ok rachiʼil chqä nqatäj qaqʼij chpan rusamaj (Mateo 6:33; 28:19, 20; Santiago 4:8). Ye kʼa rkʼë jubʼaʼ, achiʼel wä xbʼanatäj rkʼë Jesús, jun winäq nuʼij chqë chë ma kan ta tqayaʼ chik qan chrij rusamaj Jehová. Qchʼobʼon chrij reʼ. Rkʼë jubʼaʼ ri qa-patrón nutzüj jun samaj más ütz chqë y ke riʼ xtqachʼäk más qarajil. Ye kʼa ri samaj riʼ ma nuyaʼ ta chik qʼij chqë rchë nq-el chutzjoxik le Biblia o nqbʼä pa moloj-ïl. O rkʼë jubʼaʼ ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ nbʼix chkë chë xtyaʼöx más kitjonïk pa jun chik tijobʼäl, ye kʼa xtkʼatzin xtkiyaʼ qa kachoch chqä ri kiteʼ kitataʼ. ¿Ajän komä ütz nqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová, chkë ri qateʼ qatataʼ chqä chkë ri ukʼwäy taq bʼey pa congregación? ¿Ajän ütz nqakanuj qanaʼoj chkipan ri publicaciones? ¿Kʼa taq yoj kʼo chik chkiwäch ri kʼayewal? ¿Ma más ta komä ütz chë komä nqatamaj achkë nuchʼöbʼ Jehová chrij ronojel riʼ chqä nqatäj qaqʼij chë njeʼ ruchʼobʼonïk ryä qkʼë? We xtqaʼän riʼ, ma kʼayewal ta xtqachaʼ achkë xtqaʼän we nkitzüj ronojel riʼ chqë. Rma ütz ütz qataman achkë xtqajoʼ xtqaʼän chpan rutinamit Jehová, kan xtqatäj qaqʼij rchë xtqabʼeqʼiʼ ronojel ri qachʼobʼon pä. Ke riʼ xtqaʼän ri nqä chwäch Jehová.

¹⁹ Rkʼë jubʼaʼ yepë pa qajolon nikʼaj chik kʼayewal ri kan chaq kʼateʼ yebʼanatäj. Kantzij na wä chë rma kan ye kʼïy kʼayewal ye kʼo, ma kan ta nqkowin nqatamaj achkë xtqaʼän chkiwäch ronojel riʼ. Ye kʼa, we ütz ütz nqatjoj qiʼ chrij le Biblia rchë nqatamaj achkë rubʼanik nchʼobʼon Jehová, ma kan ta kʼayewal chik xtuʼän chqawäch xkenatäj pä chqë ri naʼoj ri ye qataman pä chqä xtqrtoʼ rchë xkeqasmajij pa qakʼaslemal. Rma riʼ, tqatjaʼ qaqʼij rchë nqatamaj achkë runaʼoj Jehová, tqakʼamaʼ qanaʼoj chrij ryä chqä qchʼobʼon chrij ri achkë rubʼanik yojkitoʼ komä chqä chqawäch apü.

20, 21. a) Chpan ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew, ¿achkë xtkiʼän ri winäq? b) ¿Achkë kʼo chë nqaʼän rchë xtqanaʼ kiʼkʼuxlal komä?

²⁰ Kantzij na wä chë kan nqarayij npë yän ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew. Kan ronojel bʼaʼ chqë röj qayoʼen nqjeʼ chwäch le Ruwachʼulew xtbʼä qʼij xtbʼä säq. Ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xkeresaj äl jontir kʼayewal ri najin yeqïl komä. Chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew, Jehová kʼa xtuyaʼ na qʼij chqë rchë xtqachaʼ ri xtqaʼän chqä rchë xtqachaʼ ri más nqä chqawäch.

²¹ Ye kʼa, riʼ ma ntel ta chë tzij chë majun achkë xtqʼatö tzij pa qawiʼ. Ri winäq ri xkejeʼ chpan ri utziläj Ruwachʼulew riʼ, xtkiyaʼ qʼij chë rupixaʼ chqä runaʼoj Jehová xtukʼwan kibʼey chrij ri achkë ri ütz chqä ma ütz ta xtkiʼän. Ronojel reʼ xtuyaʼ kiʼkʼuxlal chqä uxlanibʼäl kʼuʼx chkë ri winäq (Salmo 37:11). Tapeʼ komä kʼa ye kʼo na kʼayewal, xtqkowin xtqanaʼ kiʼkʼuxlal we xtqakʼän apü ruchʼobʼonïk Jehová.