Yaqʼax chupam ri rupam

Yaqʼax rikʼin ri rucholajem

¿Ataman rït achkë hora komä?

¿Ataman rït achkë hora komä?

¿ACHKË nqaʼän röj taq nqajoʼ nqatamaj achkë hora? Rkʼë jubʼaʼ nqatzʼët qa-reloj. O taq jun winäq nkʼutun chqë achkë hora, ¿achkë xtqaʼij? Kʼo kʼïy rubʼanik rchë xtqaʼij apü.

Jujun tzʼetbʼäl, tqabʼanaʼ che rä chë ya xqʼax yän jun hora rkʼë cuarenta y cinco minutos che rä ri nikʼaj qʼij. Rkʼë jubʼaʼ xtqaʼij la una y cuarenta y cinco che rä o nrajoʼ jun cuarto che rä las dos. Chqä rkʼë jubʼaʼ xtqaʼij nrajoʼ quince minutos che rä las dos o las dos menos cuarto. Ye kʼo chqä tinamït ri nkiʼij las 13:45 che rä.

Taq qaskʼin ruwäch le Biblia, rkʼë jubʼaʼ qakʼutun qa chqawäch: «¿Achkë rubʼanik xkitzʼët ri hora ojer qa?». Achiʼel nbʼanatäj komä, ojer qa kʼïy chqä rubʼanik nkitzʼët ri hora. Chpan ri Escrituras Hebreas nutzjoj rij ri peraj ri ye kʼo chpan jun qʼij, achiʼel ri: «nmaqʼaʼ», «nikʼaj qʼij», «tqaqʼij» chqä «chaqʼaʼ» (Génesis 8:11; 19:27; 43:16; Jueces 19:9). Ye kʼa chpan le Biblia kʼo mul nuyaʼ kibʼiʼ ri peraj ri kʼo chpan jun qʼij.

Pa kiqʼij qa ri israelitas, yeyaʼöx wä chajinelaʼ o winäq ri nkichajij ri tinamït, ye kʼa más taq ntok qa aqʼaʼ. Ri israelitas nkijäch wä ri aqʼaʼ pa oxiʼ peraj. Jun tzʼetbʼäl, chpan Jueces 7:19 nutzjoj rij ri «rukaʼn peraj che rä ri aqʼaʼ». Ye kʼa pa ruqʼij qa Jesús, ri judíos nkijäch wä ri aqʼaʼ pa kajiʼ peraj, achiʼel wä ri griegos chqä ri romanos.

Chpan ri Evangelios kʼïy mul yetzjöx ri peraj ri jachon wä jun aqʼaʼ. Jujun tzʼetbʼäl. Chpan ri evangelio rchë Mateo nuʼij chë chpan ri rukaj peraj che rä jun aqʼaʼ, Jesús xbʼiyïn pa ruwiʼ yaʼ rchë xapon kʼa akuchï ye kʼo rutzeqelbʼëy chpan ri barco (Mateo 14:25). Jun chik mul, nutzjoj chë Jesús xuksaj jun tzʼetbʼäl rchë xuʼij chë xa ta rajaw jun jay retaman achkë peraj che rä ri aqʼaʼ ntok ri aleqʼon pa rachoch, ma ta xwär chqä ma ta xuyaʼ qʼij chë xok pa rachoch (Mateo 24:43).

Jesús xutzjoj kij ri kajiʼ peraj che rä ri aqʼaʼ taq xuʼij chkë rutzeqelbʼëy: «Kixkʼaseʼ, rma ma itaman ta achkë hora npë rajaw ri jay, we ya ntok qa aqʼaʼ o nikʼaj aqʼaʼ o taq yeskʼin ri akʼ o taq nsaqirsan qʼanäj» (Marcos 13:35, TNM; tatzʼetaʼ ri nota). Ri naʼäy peraj che rä ri aqʼaʼ («ya ntok qa aqʼaʼ»), ya riʼ ntkïr taq ntok qa aqʼaʼ y nkʼis taq nuʼän pä las nueve chaqʼaʼ. Ri rukaʼn peraj che rä ri aqʼaʼ («nikʼaj aqʼaʼ»), ya riʼ ntkïr pa taq las nueve chaqʼaʼ y nkʼis pa nikʼaj aqʼaʼ. Ri rox peraj che rä ri aqʼaʼ («taq yeskʼin ri akʼ»), ntkïr pa nikʼaj aqʼaʼ y nkʼis achiʼel pa taq las tres nmaqʼaʼ. Rkʼë jubʼaʼ chpan re jun peraj aqʼaʼ reʼ, taq kichapon chik Jesús rchë nkikamsaj, ya riʼ taq xskʼin qʼanäj jun akʼ (Marcos 14:72). Y ri rukaj peraj che rä ri aqʼaʼ («taq nsaqirsan qʼanäj»), ntkïr pa taq las tres nmaqʼaʼ kʼa taq ntel pä ri Qʼij.

Achiʼel nqatzʼët, tapeʼ ri winäq ojer qa majun wä ki-reloj achiʼel ye kʼo qkʼë röj komä, ryeʼ kitaman wä nkitzʼët achkë hora ye kʼo.