1. ¿Achkë ri kan kʼo ruqʼij xuʼij qa Jesús ri rukʼisbʼäl aqʼaʼ xjeʼ kikʼë rutzeqelbʼëy?

RI RUKʼISBʼÄL aqʼaʼ xjeʼ kikʼë rutzeqelbʼëy, Jesús xnataj ri ajowabʼäl jun 30 mul, chqä xuʼij chkë chë kʼo chë nkajoʼ kiʼ (Juan 15:12, 17). Ri ajowabʼäl xtkikʼüt chkiwäch ya riʼ xtkʼutü chë ryeʼ kan ye rutzeqelbʼëy wä Jesús (Juan 13:34, 35). Ri ajowabʼäl xutzjoj qa Jesús nkʼatzin nakʼüt kikʼë bʼanobʼäl y ma xa xuʼ ta nanaʼ. Rma riʼ ryä xuʼij: «Majun ta jun ri kʼo más ajowabʼäl rkʼë ke chwäch ri nuyaʼ rukʼaslemal pa kiwiʼ ri rachiʼil. Rïx yïx wachiʼil we niʼän ri yixintäq chubʼanik» (Juan 15:13, 14, TNM).

2. a) ¿Achkë naʼoj nkikʼüt ri rusamajelaʼ Jehová? b) ¿Achkë kʼutunïk xkeqaqʼalajsaj chpan re tzijonem reʼ?

² Röj, ri rusamajelaʼ Jehová, tamatäl qawäch rma ri ajowabʼäl kʼo chqakojöl y majun achkë xtjachö qchë (1 Juan 3:10, 11). Chqä nqatäj qaqʼij rchë ma nkʼis ta ri ajowabʼäl riʼ qkʼë tapeʼ jalajöj qatinamit, qijatzul chqä qachʼaʼäl. Ye kʼa rkʼë jubʼaʼ nqakʼutuj qa reʼ chqawäch: «¿Achkë rma kan nkʼatzin  nqakʼüt ajowabʼäl? ¿Achkë rubʼanik nkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx Jehová chqä Jesús? Chqä, ¿achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij Jesús rchë nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal rkʼë ajowabʼäl?» (1 Corintios 8:1).

3. ¿Achkë nkinaʼ ye kʼïy winäq rma ri tijöj poqonal xa bʼenäq pa nüm?

³ Rma ri tijöj poqonal xa bʼenäq pa nüm, ye kʼïy winäq janina yebʼison chqä ma kitaman ta achkë rubʼanik yeʼel chkiwäch ri kʼayewal (2 Timoteo 3:1-5; Salmo 90:10). Rma riʼ ye kʼïy ma nkajoʼ ta chik yekʼaseʼ. Nbʼix chë ronojel junaʼ más ye 800.000 winäq nkikamsaj kiʼ. Y kan nuyaʼ bʼis pa qan nqakʼoxaj chë ye kʼo jujun qachʼalal pa congregación kinaʼon ri jun nimaläj bʼis riʼ y rma riʼ kikamsan kiʼ.

4. ¿Achkë rusamajelaʼ Jehová xkiʼij chë nkajoʼ yekäm?

⁴ Le Biblia nuʼij chë ye kʼo rusamajelaʼ Dios kan xkajoʼ xekäm rma janina kʼayewal xekïl. Jun chkë riʼ ya riʼ Job. Ryä, rma janina kʼayewal xerïl, xuʼij chë kan xutzelaj rukʼaslemal y rma riʼ kan xrayij xkäm (Job 7:16; 14:13). Jun chik chkë ri winäq riʼ ya riʼ Jonás. Ryä xnaʼ chë achiʼel ta majun xkʼatzin wä ri xuʼän, y rma riʼ xuʼij: «Y komä Jehová, tabʼanaʼ utzil, tawesaj nukʼaslemal, rma más ütz chwä rïn ri yikäm chwäch ri yïn kʼäs» (Jonás 4:3). Y ri profeta Elías, jun qʼij, janina nbʼison y rma riʼ xuʼij che rä Jehová chë tuyaʼ qʼij che rä chë nkäm. Ryä xuʼij: «¡Manä chik Jehová! Komä, tawesaj nukʼaslemal, rma rïn ma más ta nqʼij chkiwäch ri watiʼt nmamaʼ» (1 Reyes 19:4). Tapeʼ ke riʼ, Jehová janina xeruloqʼoqʼej ri achiʼaʼ riʼ chqä ma xrajoʼ ta chë xekäm. Ryä ma xpë ta ryowal chkë, xa rkʼë ajowabʼäl xukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä xerutoʼ rchë xkirayij xekʼaseʼ na chqä xkiyaʼ na ruqʼij.

5. ¿Achkë rma nkʼatzin nqakʼüt chkiwäch qachʼalal chë yeqajoʼ?

⁵ Komä chqä ye kʼïy qachʼalal kilon kʼayewal. Riʼ ruyaʼon bʼis pa kan y rma riʼ nkʼatzin nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä nqakʼüt chkiwäch chë yeqajoʼ. Ye kʼo qachʼalal kilon kʼayewal chqä yeyoqʼ xa rma nkiyaʼ ruqʼij Dios. Jujun chik kʼo chë yekiköchʼ ri kichiʼil pa samaj rma itzel yetzjon chkij. O rkʼë jubʼaʼ, rma kan kʼïy horas yesamäj, janina yekos. Ye kʼo chik jujun kilon nimaʼq taq kʼayewal pa ki-familia, achiʼel taq yeyoqʼ kimä ri kikʼulaj rma nkiyaʼ ruqʼij Dios. Ronojel reʼ nuʼän chë ye kʼïy qachʼalal nkinaʼ chë majun chik kichqʼaʼ ta chqä majun chik kiqʼij ta. ¿Achkë xketoʼö ri qachʼalal riʼ?

6. ¿Achkë rubʼanik nuʼän Jehová rchë nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx rusamajelaʼ?

⁶ ¿Achkë rubʼanik nuʼän Dios rchë nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx rusamajelaʼ? Jun rubʼanik ya riʼ nuʼij chkë chë ronojel mul xkerajoʼ. Ri tinamït Israel janina wä xukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx taq Jehová xuʼij che rä: «Janina yatinloqʼoqʼen pä, nimaläj aqʼij nbʼanon pä chawä chqä janina yatinjowan pä». Chqä xuʼij che rä: «Ma ta xiʼij awiʼ, rma rïn yïn kʼo awkʼë» (Isaías 43:4, 5). Rït chqä ütz njeʼ chwäch awan chë Jehová yarajoʼ chqä nüm aqʼij chwäch * (tatzʼetaʼ ri nota). Le Biblia nuʼij reʼ chrij Jehová:  «Ryä xkaruköl rma janina ruchqʼaʼ. Kan janina kiʼkʼuxlal xtunaʼ awumä rït» (Sofonías 3:16, 17).

7. Achiʼel nuʼij chpan Isaías 66:12 chqä 13, ¿achkë rma ütz nqajnamaj rajowabʼäl jun teʼej rkʼë rajowabʼäl Jehová? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl kʼo pä pa naʼäy che rä re tzijonem reʼ).

⁷ Xa bʼa achkë na kʼa kʼayewal nkiqʼaxaj rusamajelaʼ Jehová, ryä nuʼij chë xtukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä xkerutoʼ. Chpan Isaías 66:12 chqä 13 nqïl jun utziläj tzʼetbʼäl ri nutzjoj rij jun teʼej ri janina nrajoʼ ral, y rma riʼ nuchʼelej chqä netzʼan rkʼë. Achiʼel ri ajowabʼäl nunaʼ ri teʼej chrij ral, ke riʼ chqä ri ajowabʼäl nunaʼ Jehová chkij rusamajelaʼ. Rma riʼ majun bʼey tqaʼij ta chë majun qaqʼij ta chwäch Jehová (Jeremías 31:3).

8, 9. ¿Achkë rubʼanik nuyaʼ qachqʼaʼ ri nqanataj chë Cristo nqrajoʼ?

⁸ Jehová kʼo chik jun rubʼanik ri nukʼüt chqawäch chë janina nqrajoʼ. Juan 3:16 nuʼij chë Jehová janina xerajoʼ ri winäq, y rma riʼ xuyaʼ Rukʼajol pa kamïk rchë chë jontir ri xtkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij ma xtchup ta kiwäch, xa xtkïl kolotajïk. Jesús chqä janina xqrajoʼ y rma riʼ xuyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ. Le Biblia nuʼij chë majun ta jun kʼayewal ri xtqjachö rkʼë «rajowabʼäl Cristo» (Romanos 8:35, 38, 39, TNM). ¿Achkë nanaʼ rït taq yachʼobʼon chrij ri ajowabʼäl riʼ?

⁹ Kʼo mul, ri kʼayewal yeqïl nkiʼän chë nqbʼison, nkikʼïs qachqʼaʼ chqä ma kiʼ ta chik qakʼuʼx nqayaʼ ruqʼij Jehová. Ye kʼa ri nqanataj chë ri Cristo janina nqrajoʼ nuyaʼ qachqʼaʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal (taskʼij ruwäch 2 Corintios 5:14, 15). Reʼ chqä nuʼän chqë chë nqajoʼ nqkʼaseʼ y nqayaʼ ruqʼij Jehová. Y xtqrtoʼ rchë xtqatäj qaqʼij tapeʼ xkeqïl kʼayewal rma jun qʼeqäl jöbʼ, jun mamaʼ slonel, jun yabʼil o rma nqayaʼ ruqʼij Jehová.

10, 11. ¿Xa xuʼ komä pa kiqʼaʼ ri ukʼwäy taq bʼey kʼo wä rchë yekitoʼ ri qachʼalal? Taqʼalajsaj.

¹⁰ Jun chik nuksaj Jehová rchë nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx ya riʼ ri congregación. Nqakʼüt chë nqajoʼ Jehová taq yeqajoʼ ri qachʼalal pa congregación chqä taq yeqatoʼ rchë nkitzʼët chë janina kiqʼij chwäch chqä janina yeʼajowäx rma ryä  (1 Juan 4:19-21). Ri apóstol Pablo xuʼij reʼ chkë ri cristianos: «Tikʼuqbʼalaʼ ikʼuʼx chqä titolaʼ iwiʼ chiwäch achiʼel wä ibʼanon pä» (1 Tesalonicenses 5:11, TNM). Ye kʼa reʼ ma xa xuʼ ta kisamaj ri ukʼwäy taq bʼey. Röj chqä ütz nqtoʼon kikʼë, rma riʼ tqakʼamaʼ qanaʼoj chrij Jehová chqä Jesús ri yekitoʼ chqä nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal (taskʼij ruwäch Romanos 15:1, 2).

¹¹ Ye kʼo jujun qachʼalal, rma nkinaʼ jun nimaläj bʼis pa kan o xbʼïn-ïl, rkʼë jubʼaʼ nkʼatzin yebʼä rkʼë jun doctor o nkitäj jun aqʼon (Lucas 5:31). Tapeʼ ri ukʼwäy taq bʼey pa congregación chqä ri nikʼaj chik qachʼalal ma ye doctores ta, ryeʼ kitaman chë janina ruqʼij re jun pixaʼ reʼ: «Tikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal ri kʼo jun nimaläj bʼis pa kan, keʼitoʼ ri majun chik kichqʼaʼ ta, tikochʼolaʼ iwiʼ» (1 Tesalonicenses 5:14, TNM). Kantzij na wä chë nkʼatzin nqakʼüt chkiwäch ri qachʼalal chë yeqajoʼ, chë nqʼax chqawäch ri nkinaʼ chqä ma nikʼo ta qakʼuʼx chkitoʼik. Chqä janina nkʼatzin chë nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx rkʼë ajowabʼäl. Rma riʼ ütz nqakʼutuj qa chqawäch: «¿Najin komä yentoʼ ri wachʼalal chqä nkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx? ¿Achkë nkʼatzin nbʼän rchë xkikowin xkentoʼ?».

12. Taʼij achkë runaʼon jun qachʼalal rma ri toʼïk ruyaʼon ri congregación che rä.

¹² ¿Achkë komä nkinaʼ ri qachʼalal ri kʼo jun nimaläj bʼis pa kan taq rkʼë ajowabʼäl yetoʼöx wä? Jun qachʼalal ixöq aj Europa nuʼij: «Kʼo mul, kan nwajoʼ nkamsaj wiʼ. Ye kʼa ri congregación janina yirutoʼon rchë ma nbʼanon ta riʼ. Ri qachʼalal kan rkʼë ajowabʼäl nkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx. Tapeʼ xa kayoxiʼ yetamayon chë kʼo jun nimaläj bʼis pa wan, jontir janina yinkitoʼon. Kʼo jun kʼulaj qachʼalal kan achiʼel kimiʼal yinkitzʼeton, y ma nkikʼayewaj ta yinkitoʼ tapeʼ paqʼij o chaqʼaʼ». Kantzij na wä chë ma jontir ta junan toʼïk nqayaʼ chkë ri qachʼalal. Ye kʼa tqabʼanaʼ jontir ri kʼo pa qaqʼaʼ rchë yeqatoʼ ri qachʼalal ri kʼo jun nimaläj bʼis pa kan * (tatzʼetaʼ ri nota).

13. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän rchë nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal?

¹³ Tqayaʼ qaxkïn chkë (Santiago 1:19). Jun rubʼanik chë nqakʼüt chkiwäch qachʼalal chë yeqajoʼ ya riʼ taq nqatäj qaqʼij rchë nqʼax chqawäch ri nkinaʼ. Rchë riʼ ütz keqachʼobʼoʼ na achkë kʼutunïk yeqaʼän chkë rchë ma yeqasök ta. Chqä ri rubʼanik yeqatzuʼ kʼo chë nukʼüt chë kantzij nqajoʼ yeqatoʼ. We jun qachʼalal nrajoʼ ntzjoj chqë ronojel ri najin nuqʼaxaj, ma tqaqʼät ta chqä ma tikʼo qakʼuʼx rchë nqakʼoxaj. We xtqaʼän riʼ, más xtqʼax chqawäch ri nunaʼ ri qachʼalal chqä xtuʼän chë jaʼäl xtunaʼ xttzjon qkʼë chqä xtuyaʼ ruxkïn che rä ri xtqaʼij che rä. Taq kantzij nqajoʼ yeqatoʼ ri qachʼalal, xtqkowin xtqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx.

14. ¿Achkë rma ütz nqachʼöbʼ na achkë tzij yeqaksaj kikʼë ri qachʼalal ri kʼo jun nimaläj bʼis pa kan?

¹⁴ Ma tqaʼij chkë chë ma ütz ta ri nkichʼöbʼ. We jun winäq kʼo jun nimaläj bʼis pa ran nqaʼij che rä chë ma ütz ruchʼobʼonïk, xa más bʼis xtqayaʼ pa ran. Y riʼ xtuʼän chë xa más kʼayewal xtuʼän  chqawäch xtqakʼuqbʼaʼ rukʼuʼx. Le Biblia nuʼij: «Ri winäq ri ma nchʼobʼon ta taq ntzjon, ri rutzij kan nsokon achiʼel nsokon jun espada. Ye kʼa ri rutzij jun ajnaʼoj winäq, kan yaruknaj» (Proverbios 12:18). Tapeʼ ma nqajoʼ ta nqasök jun qachʼalal rkʼë ri qatzij, xa ya riʼ xtqaʼän we ma xtqachʼöbʼ ta ri xtqaʼij. Rchë chë nqkowin nqatoʼ jun qachʼalal tqatjaʼ qaqʼij rchë nqʼax chqawäch ri nunaʼ (Mateo 7:12).

15. ¿Achkë toʼïk ruyaʼon pä Dios chqë rchë nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal rkʼë ajowabʼäl?

¹⁵ Tqaksaj Ruchʼaʼäl Dios (taskʼij ruwäch Romanos 15:4, 5). Le Biblia janina nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx, rma petenäq rkʼë ri Dios ri nyaʼö kochʼonïk chqä ri nkʼuqbʼan qakʼuʼx. Y rchë chë ütz ruksaxik nqaʼän, kʼo qatoʼik yaʼon pä, achiʼel ri YAKBʼÄL WUJ PA INTERNET Watchtower chqä ri wuj Toʼïk richin yeʼakanoj tzijonem. Chkipan re toʼïk reʼ xkeqïl textos chqä publicaciones ri xkojkitoʼ rchë xtqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal.

16. ¿Achkë naʼoj nkʼatzin njeʼ qkʼë rchë nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal?

¹⁶ Ütz qanaʼoj tqabʼanaʼ kikʼë ri qachʼalal. Le Biblia nuʼij chë Jehová ya riʼ jun Dios ri kʼo joyowanïk rkʼë chqä yerajoʼ jontir rusamajelaʼ y nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx (taskʼij ruwäch 2 Corintios 1:3-6; Lucas 1:78; Romanos 15:13). Pablo xukʼän runaʼoj chrij Jehová y rma riʼ xerkʼüt ri naʼoj riʼ. Nqʼalajin riʼ, rma chpan ri carta xtzʼibʼaj äl chkë ri qachʼalal aj Tesalónica xuʼij chë kan janina yerajoʼ, kan achiʼel rubʼanik yerajoʼ ral jun teʼej. Y rma riʼ kan xtäj ruqʼij rchë xerutoʼ (1 Tesalonicenses 2:7, 8). We röj chqä xtqakʼän qanaʼoj chrij Jehová, ryä xtqrksaj rchë nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal ri nkikʼutuj kitoʼik che rä.

17. ¿Achkë kʼo chë ma nqamestaj ta rchë nqkowin nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal?

¹⁷ Ma tqamestaj chë xa jontir yoj ajmakiʼ. We ma nqamestaj ta riʼ, xtqrtoʼ rchë ma xtqchʼojin ta chkij ri qachʼalal we kʼo ta jun kimak nkiʼän (Eclesiastés 7:21, 22). Tnatäj chqë chë Jehová nqʼax chwäch chë röj xa yoj ajmakiʼ. We nqakʼän qanaʼoj chrij, xtuʼän chë ma xtikʼo ta qakʼuʼx chkitoʼik ri qachʼalal (Efesios 4:2, 32). Ma keqajnamaj ta ri qachʼalal kikʼë ri nikʼaj chik chqä keqatoʼ rchë nkinaʼ chë ri nkiʼän kʼo ruqʼij chwäch Jehová. Tqaʼij chkë chë ütz ri najin nkiʼän. Riʼ xtukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä xtuʼän chë rkʼë kiʼkʼuxlal xtkiyaʼ ruqʼij Jehová (Gálatas 6:4).

18. ¿Achkë rma ma nqapoqonaj ta yeqatoʼ ri qachʼalal rkʼë ajowabʼäl?

¹⁸ Jehová yerajoʼ jontir rusamajelaʼ. Ke riʼ chqä nunaʼ Jesús, rma riʼ xuyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ (Gálatas 2:20). Kantzij na wä chë rkʼë ronojel qan yeqajoʼ ri qachʼalal y rma riʼ nqajoʼ yeqatoʼ. Ye kʼa rchë nqkowin nqaʼän riʼ, nkʼatzin chë ütz nqakʼwaj qiʼ kikʼë chqä nqatolaʼ qiʼ kikʼë (Romanos 14:19). Kan nqarayij chë npë yän ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew, rma chriʼ majun bʼey chik xtqanaʼ ta bʼis pa qan. Ri yabʼil, ri chʼaʼoj, ri kamïk, ri kʼayewal yeqïl rma nqayaʼ ruqʼij Dios chqä ri yeqïl pa qa-familia, xkebʼekʼis. Y taq xtbʼekʼis ri 1.000 junaʼ jontir winäq xttel ri mak chkij. Le Biblia chqä nuʼij chë ri ma xkeqʼolotäj ta pa ruqʼaʼ Satanás pa rukʼisbʼäl ri 1.000 junaʼ, xkebʼeʼok ralkʼwal Dios (Romanos 8:21). Rma riʼ, ma tikʼo qakʼuʼx nqakʼüt ajowabʼäl chkiwäch ri qachʼalal chqä tqatolaʼ qiʼ kikʼë, rchë chë ke riʼ junan xtqebʼejeʼ chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew ri rutzujun Dios chqë.