YA Lisa * nuʼij reʼ chrij ri achkë xbʼanö chë xok pä chpan rutinamit Jehová: «Ri más xqä chi nwäch ya riʼ xintzʼët chë jontir qachʼalal kan ütz kinaʼoj». Ke riʼ chqä jbʼaʼ xbʼanatäj rkʼë ya Anne. Ryä nuʼij: «Taq xintamaj kiwäch ri Testigos, más xqä chi nwäch ri ütz kinaʼoj chwäch ri naʼoj yekinmaj». Tapeʼ re kaʼiʼ qachʼalal reʼ jaʼäl chik nkinaʼ nkiskʼij ruwäch le Biblia chqä nkiquʼ rij, ri xbʼanö chkë chë xeʼok pä chpan rutinamit Jehová ya riʼ chë ri qachʼalal kan ütz kinaʼoj xkiʼän kikʼë.

¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chë ütz qanaʼoj rchë xkeqatoʼ ri nkʼaj chik? Tqatzʼetaʼ kaʼiʼ rubʼanik: rkʼë ri yeqaʼij chqä rkʼë ri yeqaʼän. Chrij riʼ xtqatzʼët achoq kikʼë kʼo chë ütz qanaʼoj nqaʼän.

Ri capítulo 31 rchë Proverbios ntzjon chrij jun samajel ixöq y nuʼij chë ri ixöq riʼ «rkʼë ri rutzij nukʼüt chë kan ütz runaʼoj» (Prov. 31:26). Ryä ma xa xuʼ ta nukʼüt chë ütz runaʼoj rkʼë ri yeruʼij, xa kan nukʼüt rkʼë ri rubʼanik ntzjon. Ri teʼej tataʼaj kʼo chqä chë nkismajij re naʼoj reʼ. Kan konojel bʼaʼ chkë ri teʼej tataʼaj kitaman chë we itzel rubʼanik yetzjon kikʼë kalkʼwal xa xkekitzʼlaʼ. We xa xtkiʼän riʼ, rkʼë jbʼaʼ ri kalkʼwal ma xtkiyaʼ ta chik kixkïn chkë. Ye kʼa taq kan ütz kinaʼoj nkiʼän taq yetzjon kikʼë, ri kalkʼwal rkʼë jbʼaʼ más xtkiyaʼ kixkïn chkë chqä más xtkinmaj kitzij.

Yoj teʼej tataʼaj o manä, ¿achkë xtqtoʼö rchë xtqakʼüt chë ütz qanaʼoj rkʼë ri yeqaʼij? Ri naʼäy peraj rchë Proverbios 31:26 nuyaʼ jun qanaʼoj. Chriʼ nuʼij: «Rkʼë ronojel ri nuʼij nukʼüt chë kan kʼo runaʼoj». Rchë nqakʼüt chë kʼo qanaʼoj, ma xa xuʼ ta nkʼatzin nqachaʼ achkë tzij yeqaksaj, xa kan nkʼatzin chqä nqaquʼ rij achkë rubʼanik xkeqaʼij. Taq kʼo jun oyowal, ütz chë röj nqakʼutuj qa reʼ chqawäch: «Ri xtinbʼij apü, ¿xa más xttïk oyowal, o xttoʼon rchë xtkʼis qa ri oyowal?» (Prov. 15:1). Achiʼel nqatzʼët, xtqakʼüt chë kʼo qanaʼoj we ronojel mul nqaquʼ na ri yeqaʼij.

Jun chik proverbio nuʼij: «Ri winäq ri ma nquʼ ta na ri achkë yeruʼij kan nsokon achiʼel nsokon jun espada» (Prov. 12:18). We nqaquʼ rij achkë xtkinaʼ ri nkʼaj chik rkʼë ri xkeqaʼij o rkʼë ri rubʼanik xtqtzjon, ya riʼ xtqrtoʼ rchë xtqachajij qiʼ rkʼë ri xkeqaʼij. Taq nqatäj qaqʼij rchë ütz qanaʼoj nqaʼän taq nqtzjon, ma itzel ta rubʼanik xtqtzjon kikʼë ri nkʼaj chik chqä ma xkeqaksaj ta poqän taq tzij (Efes. 4:31, 32). Pa rukʼexel riʼ, xkeqaksaj utziläj taq tzij ri xkekitoʼ ri nkʼaj chik. Jehová nuyaʼ qa jun utziläj tzʼetbʼäl chqawäch. Taq Elías kowan wä ruxiʼin riʼ, ri ángel ri xtzjon pa rubʼiʼ Jehová «eqal xtzjon» rkʼë rchë xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx (1 Rey. 19:12). Ye kʼa röj ma xa xuʼ ta rkʼë ri yeqaʼij nkʼatzin nqakʼüt chë ütz qanaʼoj, xa kan nkʼatzin chqä nqakʼüt rkʼë ri yeqaʼän. Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik nqaʼän riʼ.

Röj xtqakʼüt chë najin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová we xtqakʼüt chë ütz qanaʼoj rkʼë ri yeqaʼij chqä rkʼë ri yeqaʼän (Efes. 4:32; 5:1, 2). Ya Lisa, ri xqatzjoj chpan ri peraj jun, xtzʼët chë ri Testigos kan ütz  kinaʼoj. Ryä nuʼij: «Taq ri n-familia chqä rïn xkʼatzin xqajäl qachoch, kaʼiʼ kʼlaj Testigos ma xebʼä ta pa kisamaj rchë xojkitoʼ rchë xqamöl äl jontir ri achkë kʼo qkʼë. Ryeʼ xkiʼän riʼ tapeʼ chpan ri qʼij qa riʼ rïn majanä wä tintjoj wiʼ chrij le Biblia». Ri xkiʼän ri qachʼalal xkiʼän chë ya Lisa xrajoʼ xtamaj más chrij rutinamit Jehová.

Ya Anne, ri xqatzjoj chqä chpan ri peraj jun, kan xtoʼ chqä ri kinaʼoj xkiʼän ri qachʼalal rkʼë. Ryä nuʼij: «Rma ye kʼïy winäq ma kan ta ütz kinaʼoj xkiʼän wkʼë, rïn kʼayewal xuʼän chi nwäch xinkʼuqbʼaʼ nkʼuʼx chkij ri nkʼaj chik». Ryä chqä nuʼij: «Taq xintamaj kiwäch ri Testigos, kʼayewal xqʼax chi nwäch achkë rma ryeʼ kan ütz kinaʼoj xkiʼän wkʼë. Chi nwäch rïn, ryeʼ xa kʼo wä nkajoʼ. Ye kʼa, rma ri xitjon chrij le Biblia kan ütz runaʼoj xuʼän wkʼë, rïn xikowin xinkʼuqbʼaʼ nkʼuʼx chrij». ¿Achkë rubʼanik xtoʼ ya Anne ya riʼ? Ryä nuʼij: «Taq xqʼax ri tiempo, xikowin xinyaʼ más wan chrij ri najin ntamaj».

Achiʼel nqatzʼët, ri ütz kinaʼoj xkiʼän ri Testigos kikʼë re kaʼiʼ ixoqiʼ reʼ xerutoʼ rchë xkajoʼ xkitamaj más chrij Jehová. Chqä rma ri congregación kan ütz kinaʼoj xkiʼän kikʼë, ya riʼ xerutoʼ rchë xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová chqä chrij rutinamit.

Ye kʼo jojun ma kʼayewal ta nuʼän chkiwäch tzeʼël yetzuʼun o ütz kinaʼoj nkiʼän taq yetzjon rma ke riʼ rubʼanik xekʼiytisäx pä o rma kan ya riʼ ri costumbre chpan kitinamit. Y ya riʼ kan ütz. Ye kʼa, we xa xuʼ rma ya riʼ ke riʼ qanaʼoj, rkʼë jbʼaʼ ma najin ta nqakʼüt runaʼoj Dios (tajnamaj rkʼë Hechos 28:2).

Ri ütz anaʼoj naʼän kikʼë ri nkʼaj chik ya riʼ jun naʼoj nwachin rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios (Gál. 5:22, 23). Rma riʼ, we nqajoʼ chë nwachin re naʼoj reʼ qkʼë, nkʼatzin nqayaʼ qʼij chë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios nusmajij ri yeqachʼöbʼ chqä ri yeqaʼän. We xtqaʼän riʼ, xtqakʼüt chë najin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová chqä chrij Jesús. Y rma röj yoj rutzeqelbʼëy Cristo, ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri nkʼaj chik rma nqajoʼ Jehová chqä rma yeqajoʼ ri winäq. Ya riʼ nuʼän chë Jehová kan jaʼäl nqrtzʼët.

Kantzij na wä chë ma kʼayewal ta ütz anaʼoj naʼän rkʼë jun ri ataman ruwäch o jun ri ütz runaʼoj rubʼanon awkʼë (2 Sam. 2:6). Jun rubʼanik nqakʼüt chë ütz qanaʼoj kikʼë ya riʼ taq nqtyoxin chkë (Col. 3:15). Ye kʼa, ¿achkë ütz nqaʼän we nqaquʼ chë kʼo jun ma taqäl ta chrij ütz qanaʼoj nqaʼän rkʼë?

Ütz nqaquʼ rij reʼ: Jehová ütz runaʼoj nuʼän kikʼë jontir, yajün kikʼë ri ma taqäl ta chkij. Ryä kan nimaläj rubʼanik nukʼüt re naʼoj reʼ. Le Biblia nukʼüt qa jun utziläj naʼoj chqawäch chrij riʼ. Chpan ri Escrituras Griegas Cristianas, kʼïy mul nqïl ri tzij utzil ri ma taqäl ta chqij nqakʼül. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt Dios re naʼoj reʼ?

Jehová kan ütz runaʼoj rubʼanon kikʼë jontir winäq, rma nuyaʼ pä ri achkë nkʼatzin chkë rchë yekʼaseʼ (Mat. 5:45). Yajün taq röj ma qataman ta na ruwäch, ryä ya ütz chik runaʼoj rubʼanon qkʼë (Efes. 2:4, 5, 8). Jun rubʼanik xuʼän riʼ ya riʼ taq xyaʼ pa kiwiʼ ri winäq jun ri más ruqʼij chwäch ryä: ri rukʼaslemal Rukʼajol. Ri apóstol Pablo xtzʼibʼaj qa chë rukʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk kʼo utzil nuyaʼ qa pa qawiʼ «rma kan pa rukʼiyal utzil ye kʼo rkʼë Dios ri ma taqäl ta chqij yeqakʼül» (Efes. 1:7). Y tapeʼ nqmakun chwäch chqä nqaʼän chë nbʼison, ryä ronojel mul nukʼüt chqawäch achkë bʼey kʼo chë nqakʼwaj. Ri rubʼanik nqrtjoj chqä rubʼanik nuyaʼ pä ri naʼoj chqë kan njunmatäj rkʼë musmül (Deut. 32:2). Majun bʼëy xtqkowin ta xtqatzolij rukʼexel che rä rma janina ütz runaʼoj qkʼë. Y qataman chë xa ta Jehová ma ta ütz runaʼoj qkʼë, ma ta jun ütz nqayoʼej chqawäch apü (tajnamaj rkʼë 1 Pedro 1:13).

Rma Jehová kan ütz runaʼoj, röj nqajoʼ nqjelun rkʼë chqä nuʼän chqë chë nqajoʼ nqakʼüt ri naʼoj riʼ. Rma riʼ, ma xa xuʼ ta kikʼë qʼalaj winäq ütz qanaʼoj tqabʼanaʼ, xa kan tqatjaʼ qaqʼij rchë ronojel qʼij ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë xa bʼa achkë winäq, achiʼel nuʼän Jehová (1 Tes. 5:15). We ronojel mul ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri nkʼaj chik, xtq-ok achiʼel rumeqʼenal ri qʼaqʼ taq kowan tiw. Ri qa-familiares, ri qachʼalal pa congregación, ri qachiʼil pa tijobʼäl chqä pa samaj, y ri qa-vecinos kan jaʼäl xtkinaʼ xkejeʼ qkʼë.

Tqaquʼ rij we kʼo jun qachʼalal pa qa-familia o pa congregación ri nkʼatzin qatoʼik che rä. Rkʼë jbʼaʼ jun qachʼalal pa congregación nkʼatzin nqatoʼ rchë nqachʼajchʼobʼej rachoch, rchë nqajosqʼij rupan rukotzʼiʼj, rchë nqabʼebʼanaʼ ruloqʼoj o xa bʼa achkë chik jun ri nkʼatzin che rä. ¿Y achkë rubʼanik nqakʼüt chë ütz qanaʼoj taq yoj bʼenäq chutzjoxik le Biblia? Rkʼë jbʼaʼ nqakʼüt ya riʼ taq nqayaʼ jun qaqʼaʼ che rä jun winäq ri nkʼatzin rutoʼik.

Rma riʼ, achiʼel nuʼän Jehová, röj chqä ronojel mul tqakʼutuʼ chë ütz qanaʼoj rkʼë ri yeqaʼij chqä ri yeqaʼän.