¿Achkë rma Jesús, taq ya nkäm, xkamluj rutzij David ri kʼo chpan Salmo 22:1?

Chpan Mateo 27:46 nuʼij chë Jesús xuʼij reʼ taq ya nkäm: «Nu-Dios, nu-Dios, ¿achkë rma xinamalij qa?». Rkʼë ri xuʼän Jesús, xtzʼaqät ri xuʼij David chpan ri Salmo 22:1 (Mar. 15:34). Jesús ma xeruʼij ta ri tzij riʼ rma xuʼän kaʼiʼ rukʼuʼx o rma xa xkʼis qa ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx. Ryä qʼaxnäq wä pa rujolon achkë rma kʼo chë nkäm, y kan ma xkʼewaj ta xuʼän riʼ (Mat. 16:21; 20:28). Ryä chqä retaman wä chë kʼo wä chë ma nchajïx ta chik rma Jehová taq xtkamsäx (Job 1:10). Ke riʼ Jehová xtyaʼ qʼij che rä Jesús rchë nukʼüt chë ronojel mul xtnmaj rutzij tapeʼ kan itzel kamïk xtrïl (Mar. 14:35, 36).

Rma riʼ, ¿achkë rma Jesús xeruʼij ri tzij riʼ? Tapeʼ ma kan ta qataman, tqatzʼetaʼ jojun achkë rma ri rkʼë jbʼaʼ xeruʼij ri tzij riʼ. *

Kikʼë ri tzij riʼ, Jesús rkʼë jbʼaʼ xrajoʼ xkʼüt chë ma xttoʼöx ta pä rma Jehová rchë ma xtkamsäx ta. Ryä kʼo chë ma xtoʼöx ta pä rma Jehová rchë xtöj qamak. Y rma xok winäq, ryä kʼo chë xqʼaxaj kamïk xa qmä röj (Heb. 2:9).

Rkʼë jbʼaʼ Jesús xeruʼij jojun tzij ri ye kʼo chpan ri Salmo 22 rchë chë ri winäq nnatäj  pä chkë jontir ri nuʼij ri salmo riʼ. Chkipan ri junaʼ riʼ, ye kʼïy judíos kan rukʼulun wä chkë nkiyaʼ kʼïy salmos pa kijolon. Rma riʼ we nnatäx jun versículo chkë, ryeʼ kan chanin wä npë pa kijolon ri nuʼij jontir ri salmo. We ya riʼ wä xrajoʼ Jesús chë xbʼanatäj, reʼ ntel chë tzij chë ryä xrajoʼ xerutoʼ rutzeqelbʼëy ri ye judíos rchë nnatäj pä chkë jontir ri profecías chrij ri rukamik ri ye kʼo chpan re salmo reʼ (Sal. 22:7, 8, 15, 16, 18, 24). Chqä chkipan ri rukʼisbʼäl versículos rchë re salmo reʼ, nyaʼöx ruqʼij Jehová chqä nqʼalajsäx chë ryä xttok qʼatöy tzij pa ruwiʼ jontir le Ruwachʼulew (Sal. 22:27-31).

Taq xkamluj ri xuʼij qa David, Jesús rkʼë jbʼaʼ najin nukʼüt chë ma rma ta xuʼän jun mak rma riʼ nkamsäx. Jesús kan ma pa rubʼeyal ta xqʼat tzij pa ruwiʼ chqä xbʼix chrij chë najin wä nuyöqʼ Dios (Mat. 26:65, 66). Ryä chaqʼaʼ xqʼat tzij pa ruwiʼ chqä kan chanin xbʼan riʼ, y ri rubʼanik xqʼat tzij pa ruwiʼ ma achiʼel ta nuʼij ri qʼatbʼäl tzij ri kʼo chë nbʼan (Mat. 26:59; Mar. 14:56-59). Taq Jesús xuʼij: «Nu-Dios, nu-Dios, ¿achkë rma xinamalij qa?», rkʼë jbʼaʼ xrajoʼ xkʼüt chë majun rma nkamsäx.

Chqä rkʼë jbʼaʼ Jesús najin wä nunataj chkë ri nkʼaj chik chë tapeʼ David —ri xtzʼibʼan rchë re salmo reʼ— najin wä nutäj poqän, ma xel ta chë tzij chë Jehová ma ta kiʼ chik rukʼuʼx rkʼë. David ma xkʼis ta rukʼuqbʼäl kʼuʼx chrij Jehová. Qataman riʼ rma taq xuʼän ri kʼutunïk riʼ, xuʼij chë kan rukʼuqbʼan rukʼuʼx chë Dios kan yeruköl ri rusamajelaʼ. Chqä Jehová kan xyaʼ na utzil pa ruwiʼ (Sal. 22:23, 24, 27). Reʼ chqä nukʼüt chë tapeʼ Jesús, ri «Rukʼajol qa David», najin wä nutäj poqän chwäch ri cheʼ, ma xel ta chë tzij chë Jehová ma ta kiʼ chik rukʼuʼx rkʼë (Mat. 21:9).

Chqä rkʼë jbʼaʼ Jesús najin wä nukʼüt chë kan xtiʼon ran rma ma xchajïx ta chik rma Jehová xa xuʼ rchë nukʼüt chë kan xtnmaj tzij tapeʼ nmaʼq taq kʼayewal xtyaʼöx pa ruwiʼ. Rma Adán y Eva xemakun, xkʼatzin chë Jesús xtäj poqän chqä xkamsäx. Ye kʼa ma ya riʼ ta wä ruraybʼal Jehová pa naʼäy. Jesús majun ta wä jun itzelal xuʼän, ye kʼa kʼo wä chë xtäj poqän chqä xkamsäx rchë nqrköl pa ruqʼaʼ ri mak chqä ri kamïk, chqä rchë xkʼüt chë Satanás xa jun ajtzʼuküy tzij (Mar. 8:31; 1 Ped. 2:21-24). Ye kʼa xa xuʼ xbʼanatäj riʼ rma Jehová ma xchajij ta chik Jesús taq xkamsäx. Riʼ majun bʼëy wä bʼanatajnäq ta.

Jun chik rma ya riʼ chë Jesús rkʼë jbʼaʼ najin wä nukanuj rubʼanik rchë chë ri rutzeqelbʼëy nqʼax chkiwäch achkë rma Jehová xyaʼ qʼij chë ke riʼ rubʼanik nkäm. * Jesús retaman wä chë ri xtkamsäx kan achiʼel nbʼan che rä jun aleqʼon xkerutzäq ye kʼïy winäq (1 Cor. 1:23). We ri rutzeqelbʼëy nqʼax pa kijolon achkë rma Jesús kʼo chë nkäm, riʼ xtuʼän chë ryeʼ ma xtkitzʼët ta Jesús achiʼel ta jun aleqʼon, xa kan xtkitzʼët chë yë wä ryä ri Kikolonel (Gál. 3:13, 14).

Xa bʼa achkë na kʼa rma Jesús xeruʼij ri tzij riʼ, ryä retaman wä chë taq xtkamsäx chwäch ri cheʼ najin wä nuʼän ruraybʼal Jehová. Taq kʼa riʼ jbʼaʼ tuʼij qa ri tzij riʼ, ryä xuʼij: «¡Ya xtzʼaqät jontir!» (Juan 19:30; Luc. 22:37). Jesús kʼo chë ma xchajïx ta chik rma Jehová ri qʼij riʼ rchë xkowin xuʼän jontir ri achkë wä xtaq pä chbʼanik chwäch le Ruwachʼulew. Reʼ chqä xuʼän chë xetzʼaqät jontir ri profecías ri tzʼibʼan qa chrij Jesús «chpan ri Rupixaʼ Moisés, chkipan ri wuj ri xkitzʼibʼaj qa ri profetas chqä chkipan ri Salmos» (Luc. 24:44).