1, 2. ¿Achkë rma Jesús xkʼatzin xyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ?

TAQ Adán —ri majun ta wä mak chrij— xmakun, xuʼän chë ryä chqä rujatzul xa kamïk xkïl. Adán majun ta wä rma xmakun chwäch Jehová, rma majun ta achkë xchaqtiʼin rchë chë xuʼän riʼ. Rma riʼ, nqaʼij chë ryä kan xkanuj qa ri kamïk chrij. Ye kʼa rujatzul ma ye ajmak ta chë xbʼanatäj riʼ (Rom. 5:12, 14). Rma riʼ, ¿kʼo komä jun rubʼanik rchë chë rujatzul Adán yekol chwäch ri kamïk? Jaʼ kʼo. Taq jbʼaʼ qʼaxnäq chë Adán xmakun, Jehová xuʼij achkë rubʼanik xkeruköl pa millón chkë rujatzul Adán chwäch ri mak chqä ri kamïk (Gén. 3:15). Jehová xa xuʼ xyoʼej ri qʼij rchë xtäq pä Rukʼajol chlaʼ chkaj rchë «xbʼeruyaʼ rukʼaslemal pa kamïk pa kikʼexel ye kʼïy winäq» (Mar. 10:45; Juan 6:51).

² Jesús xyaʼ rukʼaslemal rchë xköl ri xtzʼlaʼ Adán (1 Cor. 15:22). ¿Achkë rma Jesús xkʼatzin xuʼän riʼ? Rma, achiʼel wä nuʼij chpan Rupixaʼ Moisés, Jehová nrajoʼ wä chë nyaʼöx jun kʼaslemal chwäch jun chik kʼaslemal (Éx. 21:23, 24). Rma riʼ, rma Adán xtzʼlaʼ rukʼaslemal ri majun ta mak rukʼwan, Jesús xkʼatzin xyaʼ rukʼaslemal ri majun ta mak rukʼwan rchë ke riʼ xbʼanatäj ri xkʼutuj Dios (Rom. 5:17). Taq Jesús xuʼän riʼ, xok ri «Tataʼaj rchë nbʼä qʼij nbʼä säq» pa kiwiʼ ri winäq ri nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij ri rukʼaslemal xyaʼ pa kamïk (Is. 9:6; Rom. 3:23, 24).

3. Achiʼel nuʼij chpan Juan 14:31 chqä 15:13, ¿achkë rma Jesús ma xkʼewaj ta xyaʼ rukʼaslemal pa kamïk?

³ Jesús ma xkʼewaj ta xyaʼ rukʼaslemal pa kamïk rma kowan nrajoʼ Rutataʼ chqä kowan nqrajoʼ röj (taskʼij ruwäch Juan 14:31; 15:13). Ri ajowabʼäl riʼ xuʼän chë ryä majun bʼëy xyaʼ ta qa  Rutataʼ tapeʼ xrïl kamïk, chqä chë ronojel mul xuʼän ruraybʼal Rutataʼ. Rma ri xuʼän, Jehová xtuʼän ri ruchʼobʼon wä pa naʼäy pa kiwiʼ ri winäq chqä pa ruwiʼ le Ruwachʼulew. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rma Jehová xyaʼ qʼij chë Jesús kowan xtäj poqän taq xkamsäx. Chqä xtqanukʼuj bʼaʼ rij ri tzʼetbʼäl xyaʼ qa ri apóstol Juan ri kan xtyoxin rma ri xuʼän Jesús pa qawiʼ. Y pa rukʼisbʼäl, xtqatzʼët achkë rubʼanik nqakʼüt röj chë nqatyoxij chqä nqaloqʼoqʼej ri xkiʼän Jehová chqä Jesús pa qawiʼ.

4. Taʼij achkë rubʼanik xkäm Jesús.

⁴ Tqaquʼ rij achkë xqʼaxaj Jesús ri qʼij taq xkamsäx. Ryä xyaʼ qʼij chë ri soldados aj Roma xkiyüt äl chqä kowan xkichʼäy, tapeʼ xkowin ta xeruskʼij kan pa mil chkë ri ángeles rchë xkitoʼ ta (Mat. 26:52-54; Juan 18:3; 19:1). Xkichʼäy rkʼë jun tzʼüm ri xuʼän chë kan kowan xsokotäj ruchʼakul. Chrij riʼ, xkiʼän chë xrejqaj äl jun mamaʼ cheʼ chqä xkiʼij che rä chë tkʼwaj äl kʼa akuchï xtkamsäx wä. Ya riʼ taq ri soldados aj Roma xkichaqtiʼij jun achï rchë yë chik ryä tekʼwan äl ri cheʼ riʼ (Mat. 27:32). Taq Jesús xapon akuchï nkamsäx wä, ri soldados xkibʼajij ruqʼaʼ chqä raqän chwäch ri cheʼ riʼ. Y taq xpabʼäx qʼanäj ri cheʼ, ri ralal ruchʼakul xuʼän chë xsokotäj más ri akuchï kibʼajin wä. Tapeʼ rachiʼil chqä ruteʼ kowan wä yebʼison chqä najin wä yeʼoqʼ chrij, ri ukʼwäy taq bʼey judíos xa xetzeʼen chrij (Luc. 23:32-38; Juan 19:25). Ri kʼayewal riʼ kan pa horas xkʼwaj. Ri ran chqä ru-pulmones kan kowan wä najin yesamäj, rma riʼ eqal eqal más kʼayewal xuʼän chwäch xjqʼaj ruxlaʼ yaʼ. Ryä retaman wä chë ma xqʼäj ta rutzij Rutataʼ. Rma riʼ, taq jbʼaʼ wä nrajoʼ rchë nkäm, ryä xchʼö rkʼë Jehová pa rukʼisbʼäl mul. Ya riʼ taq xqasaj qa rujolon chqä xkäm (Mar. 15:37; Luc. 23:46; Juan 10:17, 18; 19:30). ¡Kantzij na wä chë Jesús kan itzel jun rukamik xrïl!

5. ¿Yë komä ri rubʼanik xkamsäx ya riʼ ri más xtiʼon rkʼë ran Jesús? Taqʼalajsaj.

⁵ Ri más xtiʼon rkʼë ran Jesús ma yë ta ri rubʼanik xkamsäx, xa kan yë ri tzʼukün taq tzij ri xebʼan chrij. Ri winäq ri itzel xkinaʼ che rä xkiqʼabʼaj chrij chë xyöqʼ Dios (Mat. 26:64-66). Xa kan xuʼ xquʼ chë ri winäq xtkiqʼabʼaj chrij chë xyöqʼ Dios, xuʼän chë Jesús kan xtiʼon ran. Rma riʼ xuʼij che rä Rutataʼ chë, we ütz nuʼän, ma tqʼaxaj ta ri kʼixbʼäl riʼ (Mat. 26:38, 39, 42). ¿Achkë rma Jehová xyaʼ qʼij chë Rukʼajol xtäj poqän chqä xkamsäx? Tqatzʼetaʼ oxiʼ rma.

6. ¿Achkë rma Jesús kʼo chë xkäm chwäch jun cheʼ?

⁶ Naʼäy, Jesús kʼo chë xtzeqebʼäx chwäch jun cheʼ rchë xeruköl ri judíos chwäch jun mamaʼ kʼayewal (Gál. 3:10, 13). Ri kʼayewal riʼ xqä chkij rma xkiʼij chë xtkismajij Rupixaʼ Jehová ye kʼa xa ma xkiʼän ta. Ryeʼ chqä kʼo qa ri kʼayewal pa kiwiʼ ri xyaʼ qa Adán rma xmakun (Rom. 5:12). Ri Pixaʼ ri xyaʼ Dios chkë ri israelitas, nuʼij wä chë we jun achï nuʼän jun mamaʼ mak y rma riʼ kʼo chë nkäm, ri achï riʼ kʼo chë nkamsäx. Taq ya xkamsäx ri winäq riʼ, kʼo jojun mul, ri ruchʼakul ntzeqebʼäx wä chwäch jun cheʼ. Ya riʼ nkʼutü chë ri winäq riʼ kan itzel wä chwäch Dios (Deut. 21:22, 23; 27:26). * Rma riʼ taq xtzeqebʼäx chwäch jun cheʼ, Jesús —ri kan xsmajij jontir ri Pixaʼ— xyaʼ qa chrij ryä ri kʼayewal ri kʼo wä pa kiwiʼ jontir ri ye kʼo chuxeʼ Rupixaʼ Moisés. Reʼ xuʼän chë ri tinamït ri itzel xnaʼ che rä Jesús xrïl utzil rma rukʼaslemal xyaʼ ryä pa kamïk.

7. ¿Achkë ri rukaʼn rma chë Jehová xyaʼ qʼij chë Rukʼajol xtäj poqän?

⁷ Rukaʼn, Dios xyaʼ qʼij chë Rukʼajol xtäj poqän rchë xtjoj apü rchë ntok Sumo Sacerdote.  Rma kan kʼïy kʼayewal xqʼaxaj, Jesús xqʼax chwäch chë jun winäq kan kʼayewal nuʼän chwäch nunmaj rutzij Dios taq kʼo nmaʼq taq kʼayewal chrij. Ryä xqʼaxaj riʼ, rma riʼ «kan rkʼë oqʼej chqä ronojel ruchqʼaʼ xkʼutuj rutoʼik» che rä Dios. Rma ryä xqʼax chkipan nmaʼq taq kʼayewal, nqʼax chwäch achkë nqaqʼaxaj röj chqä «nkowin yerutoʼ ri nyaʼöx kʼayewal pa kiwiʼ». Rma riʼ, kan kowan nqtyoxin rma Jehová xuʼän chë Jesús xok Sumo Sacerdote rma kan «nqʼax chwäch ri kʼayewal yeqaqʼaxaj» (Heb. 2:17, 18; 4:14-16; 5:7-10).

8. ¿Achkë ri rox rma chë Jehová xyaʼ qʼij chë xyaʼöx nmaʼq taq kʼayewal pa ruwiʼ rukʼajol?

⁸ Rox, Jehová xyaʼ qʼij chë Rukʼajol kowan xtäj poqän rchë nqʼalajsäx re kʼutunïk reʼ ri kan kʼo rejqalen: ¿yekowin komä ri winäq ma nkiqʼäj ta rutzij Jehová tapeʼ nyaʼöx nmaʼq taq kʼayewal pa kiwiʼ? Satanás nuʼij chë ma nqkowin ta, rma ryä nuʼij chë röj nqayaʼ ruqʼij Jehová xa rma kʼo nuyaʼ chqë. Chqä ryä nuquʼ chë jontir röj ma nqajoʼ ta Jehová, kan achiʼel xuʼän Adán (Job 1:9-11; 2:4, 5). Rma Jehová ruyaʼon wä chwäch ran chë Rukʼajol majun bʼëy xtqʼäj ta rutzij, ryä xyaʼ qʼij chë xyaʼöx nmaʼq taq kʼayewal pa ruwiʼ. Kantzij na wä chë rkʼë jontir ri xuʼän, Jesús xkʼüt chë Satanás xa jun ajtzʼuküy tzij.

9. ¿Achkë tzʼetbʼäl xyaʼ qa ri apóstol Juan chqawäch?

⁹ Ri xuʼän Jesús pa qawiʼ rubʼanon chë ye kʼïy cristianos kan kuw rubʼanon ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx. Rma riʼ tapeʼ yaʼon kʼayewal pa kiwiʼ, ryeʼ ma kiyaʼon ta qa rutzjoxik le Biblia. Y kan kikochʼon jalajöj kiwäch kʼayewal ri kiqʼaxan pä chpan kikʼaslemal. Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj rkʼë ri apóstol Juan. Ryä kan xtäj ruqʼij chutzjoxik ri kantzij chrij Cristo chqä chrij ri xuʼän pa qawiʼ. Rkʼë jbʼaʼ más 60 junaʼ xuʼän riʼ. Taq jbʼaʼ ma 100 rujunaʼ, ri qʼatbʼäl tzij ri kʼo Roma xtäq äl ri apóstol pa isla ri rubʼiniʼan Patmos, rma xuʼij chë ri winäq kan nxiʼin kij xa rma ryä. ¿Achkë rma xbʼan ya riʼ rkʼë Juan? Rma xtzjoj ri kantzij chrij Dios chqä chrij Jesús (Apoc. 1:9). ¡Kan jun utziläj tzʼetbʼäl xyaʼ qa chqawäch chrij ri yakochʼon chqä nakʼuqbʼaʼ akʼuʼx chrij Dios!

10. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Juan chkipan ri wuj ri xerutzʼibʼaj qa chë kan kowan xtyoxin rma Jesús xyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ?

¹⁰ Chkipan ri wuj ri kʼo chpan le Biblia ri xerutzʼibʼaj qa Juan, nqʼalajin chë ryä kan kowan xrajoʼ Jesús chqä chë kan xtyoxin rma jontir ri xuʼän pa qawiʼ. Chkipan ri wuj riʼ, más jbʼaʼ 100 mul nqïl chë Juan xtzjon chrij ri xuʼän Jesús pa qawiʼ chqä chrij ri utzil xtkʼäm pä rma ri xuʼän. Jun tzʼetbʼäl, ryä xtzʼibʼaj reʼ: «We kʼo jun chiwä rïx nqä pa mak, kʼo jun ri ntoʼö qchë ri kʼo chuxkïn ri Tataʼaj: Jesucristo, jun ri kan pa rubʼeyal nuʼän che rä ronojel» (1 Juan 2:1, 2). Ryä chqä xuʼij chë kan kʼo rejqalen ri ntzjöx ri kantzij chrij Jesús chkë ri winäq (Apoc. 19:10). Nqʼalajin kʼa chë Juan kan janina xloqʼoqʼej chë Jesús xyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt röj chë ke riʼ chqä nqanaʼ?

11. ¿Achkë xttoʼö qchë rchë ma nqqä ta chpan jun mak?

¹¹ Ma tqayaʼ ta qʼij chë ri mak nchʼakon chqij. We kantzij nqatyoxij jontir ri xuʼän Jesús pa qawiʼ, ma xtqaquʼ ta reʼ: «Ma nkʼatzin ta nqʼät wiʼ chwäch ri mak. Rïn ütz yimakun, chrij riʼ nkʼutuj kuyubʼäl mak». Pa rukʼexel nqaquʼ riʼ, xa tqaʼij reʼ taq xtkʼüt pa riʼ jun itzelal chqawäch: «Ma xtinbʼän ta reʼ. Jehová chqä Jesús kan kʼïy kibʼanon wumä rïn. Rma riʼ majun bʼëy xtinbʼän ta jun itzelal achiʼel reʼ». Chqä ütz nqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová chqä nqaʼij che rä: «Ma tayaʼ ta qʼij chë nqqä chpan ri mak» (Mat. 6:13).

12. ¿Achkë rubʼanik nqasmajij ri naʼoj kʼo chpan 1 Juan 3:16 kʼa 18?

 ¹² Keqajoʼ ri qachʼalal. Taq nqaʼän riʼ, nqakʼüt chqä chë nqtyoxin chë Jesús xyaʼ rukʼaslemal pa kamïk. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma Jesús ma xa xuʼ ta pa qawiʼ röj xyaʼ wä rukʼaslemal, xa kan xyaʼ chqä rukʼaslemal pa kiwiʼ ri qachʼalal. We ryä ma xkʼewaj ta xuʼän riʼ, ntel chë tzij chë kan kowan yerajoʼ (taskʼij ruwäch 1 Juan 3:16-18). Ri qanaʼoj nqaʼän kikʼë ya riʼ nkʼutü ri ajowabʼäl nqanaʼ chkij (Efes. 4:29, 31-5:2). Rma riʼ yeqatoʼ taq kʼo jun yabʼil najin nkiqʼaxaj o taq najin nkiqʼaxaj nmaʼq taq kʼayewal, achiʼel jun qʼeqäl jöbʼ, jun slonel o xa bʼa achkë na chik jun kʼayewal. Ye kʼa, ¿achkë kʼo chë nqaʼän we jun qachʼalal kʼo jun nuʼij o kʼo jun nuʼän ri nsök qan?

13. ¿Achkë rma nkʼatzin yeqaküy ri nkʼaj chik?

¹³ ¿Achkë ütz nqaʼän we kʼo mul kʼayewal nuʼän chqawäch nqamestaj jun itzelal ri xuʼän jun qachʼalal chqë? (Lev. 19:18). Röj ütz nqasmajij re naʼoj reʼ: «Ronojel mul tikochʼolaʼ iwiʼ chqä ma tikʼewaj ta tikuyulaʼ imak chiwäch. Tibʼanaʼ riʼ tapeʼ kʼo rma yixchʼojin chrij jun chik. Jehová ma xkʼewaj ta xixurküy rïx, rma riʼ ke riʼ chqä tibʼanaʼ rïx» (Col. 3:13). Ronojel mul ri nqaküy jun qachʼalal najin nqakʼüt chwäch ri Qatataʼ kʼo chkaj chë nqatyoxij jontir ri xuʼän Jesús pa qawiʼ. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë más nqaloqʼoqʼej re jun nimaläj spanïk reʼ?

14. ¿Achkë xtqtoʼö rchë más xtqaloqʼoqʼej ri xuʼän Jesús pa qawiʼ?

¹⁴ Qtyoxin che rä Jehová rma ri xuʼän Jesús pa qawiʼ. Ya Joanna, jun qachʼalal ixöq ri 83 rujunaʼ ri kʼo la India, nuʼij: «Rïn nnaʼ chë kan kowan rejqalen chë ronojel qʼij nnataj ri xuʼän Jesús pa nwiʼ taq yichʼö rkʼë Dios chqä ntyoxij che rä rma ri spanïk riʼ». Taq röj nqchʼö rkʼë Dios, tqaquʼ akuchï xqsach wä chpan jun qʼij, y tqaʼij che rä Jehová chë tkyuʼ qamak. Ye kʼa we kan jun mamaʼ mak xqaʼän, kʼo chqä chë nqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey. Ryeʼ xtkiyaʼ kixkïn chqë y xtkiksaj le Biblia rchë kan rkʼë ajowabʼäl xkojkipixabʼaj wä. Ryeʼ chqä xkechʼö rkʼë Dios qkʼë röj y xtkikʼutuj che rä Jehová chë tkyuʼ qamak rchë ke riʼ jmul chik junan xtuʼän qawäch rkʼë (Sant. 5:14-16).

15. ¿Achkë rma kʼo chë nqajäm qawäch rchë nqaskʼij ruwäch ri xuʼän Jesús pa qawiʼ chqä nqchʼobʼon chrij riʼ?

¹⁵ Tqaquʼ rij ri xuʼän Jesús pa qawiʼ. Jun qachʼalal ixöq ri 73 rujunaʼ ri rubʼiniʼan Rajamani, nuʼij: «Taq nskʼij ruwäch jontir ri tijöj poqonal xqʼaxaj Jesús, kan npë woqʼej». Rkʼë jbʼaʼ röj  chqä kan nbʼison qan taq nqaquʼ rij jontir ri tijöj poqonal xqʼaxaj Jesús. Ye kʼa, we más xtqaquʼ rij jontir ri xuʼän Jesús pa qawiʼ, más xtqajoʼ ryä chqä Jehová, ri Rutataʼ. Ye kʼa rchë nqaʼän riʼ, ¿achkë rma ma nqanukʼuj ta ruwäch jontir ri xuʼän Jesús pa qawiʼ taq nqatjoj qiʼ chrij le Biblia pa qayonïl?

16. ¿Achkë utzil nuyaʼ qa pa qawiʼ ri nqakʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik ri xuʼän Jesús pa qawiʼ? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

¹⁶ Tqakʼutuʼ chkiwäch ri nkʼaj chik ri xuʼän Jesús pa qawiʼ. Taq röj nqaʼän riʼ kikʼë ri nkʼaj chik, más nqaloqʼoqʼej chë Jesús xyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ. Röj kʼo utziläj taq samajbʼäl qkʼë ri yojkitoʼ rchë nqaqʼalajsaj achkë rma Jesús kʼo chë xkäm pa qawiʼ. Jojun ri ütz yeqaksaj ya riʼ ri lección 4 ri kʼo chpan ri wuj Buenas noticias de parte de Dios, ri rubʼiniʼan «¿Quién es Jesucristo?». Chqä ütz nqaksaj ri capítulo 5 rchë ri wuj ¿Qué nos enseña la Biblia?, ri rubʼiniʼan «El rescate, el mayor regalo de Dios». Ronojel junaʼ kan más nqaloqʼoqʼej ri xuʼän Jesús pa qawiʼ taq nqbʼä chpan ri moloj chrij Runataxik Rukamik Jesús, chqä taq kan rkʼë kiʼkʼuxlal nqaʼij chkë ri nkʼaj chik chë kejeʼ qkʼë chpan ri moloj riʼ. Kantzij na wä chë chqawäch röj kan jun nimaläj spanïk chë Jehová nqrksaj rchë nqakʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik chrij Rukʼajol.

17. ¿Achkë rma nqaʼij che ri xuʼän Jesús pa qawiʼ ya riʼ ri spanïk más nüm ruyaʼon Jehová chkë ri winäq?

¹⁷ Röj kan qayaʼon chwäch qan chë kan kʼo rma ri nqaloqʼoqʼej ri xuʼän Jesús pa qawiʼ chqä chë ronojel mul nqtyoxin rma riʼ. Ri rukʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk nuʼän chë röj nqkowin junan nuʼän qawäch rkʼë Jehová tapeʼ xa yoj ajmakiʼ. Rma ri xuʼän Jesús, kan xtyujtäj ri rusamaj ri itzel winäq (1 Juan 3:8). Chqä Jehová xtuʼän ri ruchʼobʼon wä pa naʼäy, chë le Ruwachʼulew xttok jun kotzʼijaläj ulew chqä chë jontir winäq xtkiyaʼ ruqʼij chqä xtkajoʼ. Rma riʼ, ronojel qʼij tqatjaʼ qaqʼij rchë nqakʼüt chë nqtyoxin chë Jesús xyaʼ rukʼaslemal pa kamïk xa qmä röj, rma ya riʼ ri spanïk más nüm ruyaʼon pä Jehová chkë ri winäq.