1. ¿Achkë xetoʼon rchë xjeʼ jun congregación Filipos?

TAQ ri apóstol Pablo, Silas, Lucas chqä Timoteo xeʼapon Filipos, xekïl ye kʼïy winäq ri kan xkiyaʼ kixkïn che rä ri utziläj taq rutzjol chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios. Ri kajiʼ cristianos riʼ xetoʼon rchë xjeʼ jun congregación pa tinamït riʼ. Jontir ri kʼa xeʼok cristianos xebʼä pa taq moloj ri xebʼan, rkʼë jbʼaʼ, chrachoch Lidia, jun cristiana ri janina ütz runaʼoj (Hech. 16:40).

2. ¿Achkë kʼayewal xeyaʼöx pa ruwiʼ ri congregación ri kʼo Filipos?

² Ri congregación riʼ chaninäq xeyaʼöx kʼayewal pa ruwiʼ. Satanás xuʼän chë ri winäq ri itzel wä nkitzʼët ri kantzij xekatäj pä chkij Pablo chqä ri rachiʼil rma nkitzjoj ri Ruchʼaʼäl Dios. Rma riʼ, ri qʼatöy taq tzij xekiyüt äl Pablo chqä Silas, xekichʼäy kikʼë cheʼ chqä xekiyaʼ pacheʼ. Jun qʼij chrij riʼ xyaʼöx qʼij chkë rchë xeʼel äl. ¿Achkë xkiʼän ryeʼ taq xbʼanatäj riʼ? Xekibʼetzʼetaʼ chqä xekikʼuqbʼaʼ qa kikʼuʼx ri kʼa xeʼok cristianos. Chrij riʼ, ryeʼ chqä Timoteo xebʼä jukʼan chik tinamït, ye kʼa Lucas rkʼë jbʼaʼ xkanaj qa chriʼ. ¿Achkë xkiʼän ri kʼa xeʼok cristianos? Rkʼë rutoʼik ri loqʼoläj espíritu, ryeʼ kan xkiyaʼ wä ruqʼij Jehová (Filip. 2:12). Pablo kan kʼo na wä rma chë kiʼ rukʼuʼx kikʼë ri cristianos riʼ.

3. Achiʼel nuʼij Filipenses 1:9 kʼa 11, ¿achkë wä nukʼutuj Pablo chpan ri ruchʼonïk?

³ Jun lajuj junaʼ chrij riʼ, Pablo xtzʼibʼaj äl jun carta chkë. Taq nqaskʼij ruwäch, kan chaninäq nqatzʼët chë Pablo janina xerajoʼ ri qachʼalal riʼ. Ryä xuʼij chkë chë janina wä yerubʼisoj chqä chë kan nunaʼ wä chkij ryeʼ jun ajowabʼäl ri achiʼel rchë Cristo (Filip. 1:8). Chqä xuʼij chkë chë nchʼö wä rkʼë Dios pa kiwiʼ ryeʼ.  Ryä nukʼutuj wä che rä Jehová chë ttoʼ chë xtnmär más ri rajowabʼäl, chë tretamaj achkë ri kʼo más kejqalen chqä chë majun mak tilitäj chrij. Ryä chqä nukʼutuj wä che rä Jehová chë ttoʼ chë ma kerutzäq ta ri nkʼaj chik chqä chë kan ütz xtuʼän chwäch xtkʼwaj jun chöj kʼaslemal. Komä, röj chqä kan kʼïy nqatamaj qa chkij ri utziläj taq tzij ri xerutzʼibʼaj qa Pablo (taskʼij ruwäch Filipenses 1:9-11 *). Chpan re tjonïk reʼ xtqankʼuj kij ri naʼoj xeruyaʼ qa chqä achkë rubʼanik yeqasmajij pa qakʼaslemal.

4. a) Achiʼel nuʼij chpan 1 Juan 4:9 chqä 10, ¿achkë rubʼanik rukʼutun Jehová chë janina nqrajoʼ? b) ¿Achkë rubʼanik kʼo chë nqajoʼ Dios?

⁴ Jehová xkʼüt chë janina nqrajoʼ taq xtäq pä Rukʼajol chwäch le Ruwachʼulew rchë xbʼerutojoʼ qamak (taskʼij ruwäch 1 Juan 4:9, 10 *). Ri ajowabʼäl riʼ nuʼän chë röj chqä nqajoʼ ryä (Rom. 5:8). ¿Achkë rubʼanik kʼo chë nqajoʼ Dios? Jesús xqʼalajsaj ri kʼutunïk riʼ taq xuʼij reʼ che rä jun fariseo: «Kʼo chë tawajoʼ Jehová ri a-Dios rkʼë ronojel awan chqä rkʼë ronojel akʼaslemal chqä rkʼë ronojel ri achʼobʼonïk» (Mat. 22:36, 37). Rma riʼ, röj nqajoʼ Dios rkʼë ronojel qan. Chqä nqajoʼ chë ri qajowabʼäl chrij ryä más ta nkowïr ronojel qʼij. Pablo xuʼij chkë ri filipenses chë más ta kʼa tnmär ri kajowabʼäl. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë chë ri qajowabʼäl chrij Dios más nkowïr?

5. ¿Achkë kʼo chë nqaʼän rchë chë ri qajowabʼäl chrij Dios más nkowïr?

⁵ Rchë nqajoʼ Dios, naʼäy nkʼatzin nqatamaj ruwäch. Le Biblia nuʼij: «Ri ma najowan ta ma retaman ta ruwäch Dios, rma Dios kan ajowabʼäl» (1 Juan 4:8). Ri apóstol Pablo xuʼij chë ri qajowabʼäl nkowïr taq njeʼ jun tzʼaqät qatamabʼal chrij Dios chqä taq nqatamaj nqatzʼët ronojel achiʼel nutzʼët Jehová (Filip. 1:9). Taq xqachäp qatjonïk chrij le Biblia, xqanaʼ ajowabʼäl chrij Dios tapeʼ ma kan ta xqatamaj jontir chrij. Ye kʼa ri qajowabʼäl chrij ryä más xnmär taq xqatamaj más ruwäch. Riʼ nuʼän chë kan janina ruqʼij chqawäch röj chë chaq taqïl nqatjoj qiʼ chrij le Biblia chqä nqchʼobʼon chrij ri nqaskʼij (Filip. 2:16).

6. Achiʼel nukʼüt 1 Juan 4:11 chqä 20 y 21, ¿achkë ütz nqaʼän rchë más nnmär ri qajowabʼäl?

⁶ Ri nimaläj ajowabʼäl nunaʼ Dios chqij nuʼän chë röj yeqajoʼ ri qachʼalal (taskʼij ruwäch 1 Juan 4:11, 20, 21). Rkʼë jbʼaʼ nqachʼöbʼ chë ma kʼayewal ta nqaʼän riʼ rma nqayaʼ ruqʼij Jehová chqä nqatäj qaqʼij rchë nqakʼän qanaʼoj chrij. Röj chqä nqakʼän qanaʼoj chrij Jesús, ri janina xqrajoʼ chqä xyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ. Tapeʼ ke riʼ kʼo mul kan kʼayewal nuʼän chqawäch nqanmaj ri pixaʼ ri nuʼij chë tqajowalaʼ qiʼ chqawäch. Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj pa congregación rchë Filipos.

7. ¿Achkë naʼoj nqatamaj qa chrij ri pixaʼ xyaʼ Pablo chkë ya Evodia chqä ya Síntique?

⁷ Ya Evodia y ya Síntique ye kaʼiʼ qachʼalal ri xkitoʼ ri apóstol Pablo chutzjoxik ri Ruchʼaʼäl Dios. Ye kʼa rkʼë jbʼaʼ, ryeʼ kʼo xjalajoʼ chkiwäch y rma riʼ ma xkachbʼilaj ta chik kiʼ. Pablo xnataj kibʼiʼ chpan ru-carta chqä xerupixabʼaj äl. Xuʼij chkë chë kʼo wä chë junan tbʼanaʼ kichʼobʼonïk (Filip. 4:2, 3). Ri apóstol xtzʼët chqä chë xkʼatzin xuʼij reʼ chkë jontir ri ye kʼo pa congregación: «Tibʼanaʼ kʼa ronojel reʼ, ye kʼa ma kixchʼojin ta chqä ma titzür ta iwiʼ  chiwäch» (Filip. 2:14). Kantzij na wä chë ri pixaʼ ri xeruyaʼ Pablo kan xtoʼ ya Evodia, ya Síntique chqä ri nkʼaj chik qachʼalal ri ye kʼo pa congregación rchë xkowïr más ri kajowabʼäl.

8. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nbʼanö chë kʼayewal nuʼän chqawäch yeqajoʼ ri qachʼalal, chqä achkë xtqtoʼö chwäch riʼ?

⁸ Kʼo mul kan kʼayewal nuʼän chqawäch yeqajoʼ ri qachʼalal rma, achiʼel wä ya Evodia chqä ya Síntique, rkʼë jbʼaʼ xa chrij ri ma ütz ta yekiʼän nqayaʼ wä qan. Ye kʼa ma tqamestaj chë jontir kʼïy nqsach wä ronojel qʼij. We xa chrij ri ma ütz ta yekiʼän ri qachʼalal nqayaʼ wä qan, xa xtkʼis qa ri qajowabʼäl chkij. Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Jun qachʼalal xmestäj che rä chë kʼo chë nqrtoʼ rchë nqachʼajchʼobʼej ri Salón del Reino, y rma riʼ npë qayowal che rä. Ye kʼa, we nqanataj ronojel ri ma ütz ta rubʼanon, xa más itzel xtqanaʼ chqä ma kan ta xtqajoʼ chik. We röj najin nqaqʼaxaj jun kʼayewal achiʼel riʼ, ütz ma tqamestaj ta chë Jehová nutzʼët ronojel ri ma ütz ta yeqaʼän röj chqä ri qachʼalal, y tapeʼ ke riʼ kan nqrajoʼ na jontir. Rma riʼ, tqakʼamaʼ qanaʼoj chrij chqä xa xuʼ ri ütz tqatzʼetaʼ chkij ri qachʼalal. Taq nqatäj qaqʼij rchë yeqajoʼ, más junan xtuʼän qawäch kikʼë (Filip. 2:1, 2).

9. ¿Achkë jojun ri kan kʼo más kejqalen ri xtzjoj qa Pablo chpan ru-carta chkë ri filipenses?

⁹ Rkʼë ruchqʼaʼ ri loqʼoläj espíritu, Pablo xuʼij chkë ri filipenses, chqä chkë ronojel cristianos, chë tkibʼanaʼ «ri achkë kʼo más kejqalen» (Filip. 1:10). Chkipan ri achkë kʼo más kejqalen kʼo ri nyaʼöx ruqʼij ri rubʼiʼ Dios, ri nbʼetzʼaqät ri ruraybʼal, ri uxlanen pa congregación chqä ri junan nuʼän qawäch chpan (Mat. 6:9, 10; Juan 13:35). Taq ronojel riʼ kʼo más kejqalen pa qakʼaslemal, xtqakʼüt chë nqajoʼ Jehová.

10. ¿Achkë kʼo chë nqaʼän rchë chë Jehová majun mak nrïl ta chqij?

¹⁰ Pablo chqä xuʼij chë kʼo chë majun mak tilitäj chqij. Reʼ ma ntel ta chë tzij chë kʼo chë kan tzʼaqät nqaʼän che rä ronojel. Röj ma yoj ta achiʼel Jehová, ri majun rumak ta. Ye kʼa ryä achiʼel ta majun mak xtrïl ta chqij we xtqatäj qaqʼij chë ri qajowabʼäl xtnmär chqä we xkeqaʼän ri achkë kʼo más kejqalen. Jun rubʼanik rchë nqakʼüt ri qajowabʼäl ya riʼ taq nqatäj qaqʼij rchë ma yeqatzäq ta ri nkʼaj chik.

11. ¿Achkë rma kʼo chë ma yeqatzäq ta ri nkʼaj chik?

¹¹ Ri naʼoj ri nuʼij chë ma keqatzäq ta ri nkʼaj chik janina rejqalen. Ri kʼastanen yeqaʼän, ri tzyäq yeqaksaj, yajün ri samaj yeqaʼän rkʼë jbʼaʼ yerutzäq ri nkʼaj chik. Rkʼë jbʼaʼ ma najin ta nqaʼän jun nimaläj mak, ye kʼa kan itzel we xa rma ri yeqaʼän nuʼän chë jun chik nuʼän itzel ru-conciencia y rma riʼ xttzelatäj rachbʼilanïk rkʼë Jehová. Jesús xuʼij chë más ta ütz we nkixüm jun mamaʼ abʼäj chqaqül chqä nqkʼaq pa mar chwäch ri nqaʼän chë jun rutzeqelbʼëy ntzaq (Mat. 18:6).

12. ¿Achkë nqatamaj qa chrij ri tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa jun kʼlaj precursores?

¹² Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik jun kʼlaj precursores xkismajij ri naʼoj chrij ri ma yeʼatzäq ta ri nkʼaj chik. Chpan ri ki-congregación, kʼo wä jun kʼlaj qachʼalal ri kʼa riʼ bʼaʼ keqasäx pa yaʼ chqä xekʼïy wä pä chkipan familias ri kan ronojel bʼaʼ mak chkiwäch. Ryeʼ nkiʼij wä chë ma ütz ta chë ri cristianos yebʼä pa cine, tapeʼ ri película ma itzel ta. Ri kʼlaj qachʼalal riʼ kan xpë kiyowal taq xkikʼoxaj chë ri kʼlaj precursores xbʼekitzʼetaʼ jun película. Rma riʼ, ri precursores xkiʼij chë ma xkebʼä ta chik pa cine kʼa taq ri qachʼalal ri kʼa riʼ bʼaʼ keqasäx pa yaʼ xtkitjoj na ki-conciencia chqä más xtqʼax chkiwäch achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta (Heb. 5:14). Ke riʼ xkikʼüt chë ma xa xuʼ ta  xkiʼij chë kʼo ajowabʼäl kikʼë, ryeʼ kan xkikʼüt ri ajowabʼäl riʼ (Rom. 14:19-21; 1 Juan 3:18).

13. ¿Achkë rubʼanik rkʼë jbʼaʼ nqaʼän chë jun chik nmakun?

¹³ Chqä rkʼë jbʼaʼ xtqatzäq jun qachʼalal we xa qmä röj nqä pa jun mak. Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik rkʼë jbʼaʼ nbʼanatäj riʼ. Tqabʼanaʼ che rä chë jun tijoxel rchë le Biblia janina xtäj ruqʼij rchë ma nqʼabʼär ta chik. Rma riʼ ma nrajoʼ ta chik nutäj yaʼ tapeʼ xa jbʼaʼ. Rma xkowin xjäl runaʼoj, ryä xqasäx pa yaʼ. Jun qʼij, jun qachʼalal nuskʼij ryä chqä nkʼaj chik qachʼalal rchë yebʼä chrachoch. Tapeʼ ri rajaw ri jay ma nrajoʼ ta nuʼän jun itzelal che rä ri jun chik qachʼalal, ryä nutzüj yaʼ che rä chqä nuʼij che rä: «Rït xaqasäx yän pa yaʼ chqä kʼo ru-espíritu Jehová awkʼë. Ma tamestaj chë ri naqʼïl awiʼ jun naʼoj ri nwachin rkʼë ri loqʼoläj espíritu. We xtasmajij ri naʼoj riʼ, xkakowin xtaqʼät awiʼ rchë ma yaqʼabʼär ta». Kan itzel we ri qachʼalal ri kʼa riʼ bʼaʼ tyaʼ qa rutjik yaʼ nunmaj rutzij ri qachʼalal chqä xa rma ri itzel naʼoj riʼ nqä chik jmul chpan ri qʼabʼarïk.

14. ¿Achkë rubʼanik yojkitoʼ ri qamoloj rchë yeqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan Filipenses 1:10?

¹⁴ Ri qamoloj yojkitoʼ rchë yeqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan Filipenses 1:10. Naʼäy, chriʼ nkinataj chqë achkë riʼ ri más rejqalen chwäch Jehová. Rukaʼn, nkikʼüt chqawäch achkë rubʼanik yeqasmajij ri naʼoj yeqatamaj rchë ke riʼ majun mak nilitäj chqij. Y rox, yojkitoʼ rchë nqakʼüt ajowabʼäl chqä rchë yeqaʼän utziläj taq bʼanobʼäl (Heb. 10:24, 25). Taq más nkʼuqbʼäx qakʼuʼx kimä ri qachʼalal, ri qajowabʼäl chkij ryeʼ chqä chrij ri qa-Dios más  xtnmär. We rkʼë ronojel qan nqajoʼ Jehová chqä yeqajoʼ ri qachʼalal, xtqaʼän ronojel ri kʼo pa qaqʼaʼ rchë ma xtqatzäq ta jun qachʼalal.

15. ¿Achkë ntel chë tzij nqakʼwaj jun chöj kʼaslemal?

¹⁵ Pablo xkʼutuj che rä Jehová chë kerutoʼ ri filipenses rchë ma tkiyaʼ ta qa rukʼwaxik ri chöj kʼaslemal (Filip. 1:11). Chpan ri chöj kʼaslemal kʼo wä ri kajowabʼäl chrij Jehová chqä chrij ri rutinamit. Chqä xkikʼüt ri chöj kʼaslemal taq xkitzjoj chkë ri winäq ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx chrij Jesús chqä chrij ri kiyoʼen apü. Pablo chqä xuʼij chkë ri cristianos riʼ chë kʼo wä chë yeʼok achiʼel ta jun saqïl chkikojöl ri winäq (Filip. 2:15). Ri tzij riʼ nkinataj chqë chë Jesús xuʼij chë ri rutzeqelbʼëy ye achiʼel ta ri saqïl rchë le Ruwachʼulew (Mat. 5:14-16). Ryä xuʼij chkë chë kekitoʼ ri winäq rchë yeʼok ri rutzeqelbʼëy chqä xuʼij chkë chë tkitzjoj chwäch ronojel le Ruwachʼulew ri xkʼüt qa ryä chkiwäch (Mat. 28:18-20; Hech. 1:8). Rma riʼ, nqakʼüt chë qakʼwan jun chöj kʼaslemal taq nqayaʼ qan chrij ri nimaläj samaj rubʼin qa Jesús.

16. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt Filipenses 1:12 kʼa 14 chë nqkowin nq-ok achiʼel ta ri saqïl chkikojöl ri winäq tapeʼ ye kʼo kʼayewal najin yeqaqʼaxaj? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

¹⁶ Xa bʼa achkë na kʼa ri najin nqaqʼaxaj pa qakʼaslemal, röj nqkowin nq-ok achiʼel ta ri saqïl chkikojöl ri winäq. Kʼo mul, ri nqanaʼ röj chë nqqʼatö rchë nqatzjoj le Biblia, rkʼë jbʼaʼ xa ya riʼ más xtqtoʼö rchë nqaʼän riʼ. Ya riʼ xbʼanatäj rkʼë ri apóstol Pablo. Taq xtzʼibʼaj ri carta chkë ri filipenses, Pablo kʼo wä pacheʼ chlaʼ Roma. Tapeʼ ke riʼ ryä rkʼë kiʼkʼuxlal xtzjoj wä ri Ruchʼaʼäl Dios chkë ri chajinelaʼ chqä chkë ri xeʼapon wä rkʼë rchë xbʼekitzʼetaʼ. Ri xuʼän Pablo xukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri filipenses chqä xerutoʼ rchë ma xkixiʼij ta kiʼ xkitzjoj ri Ruchʼaʼäl  Dios (taskʼij ruwäch Filipenses 1:12-14; 4:22).

17. ¿Achkë kibʼanon nkʼaj qachʼalal rchë nkitzjoj le Biblia tapeʼ ma nyaʼöx ta qʼij chkë rchë nkiʼän riʼ?

¹⁷ Achiʼel Pablo, komä chqä ye kʼïy qachʼalal nkikʼüt chë ma nkixiʼij ta kiʼ. Ri qachʼalal riʼ ye kʼo pa tinamït ri akuchï ma nyaʼöx ta qʼij chkë rchë nkitzjoj le Biblia pa taq bʼey o chiʼ taq jay, rma riʼ nkikanuj rubʼanik rchë nkiʼän riʼ (Mat. 10:16-20). Chpan jun chkë ri tinamït riʼ, jun ukʼwäy bʼey rchë circuito xuʼij chkë ri publicadores chë tkitzjoj le Biblia chkë ri kichʼalal, ki-vecinos, kichiʼil pa tijobʼäl o pa samaj, chqä chkë ri winäq ri kitaman kiwäch. Chpan kaʼiʼ junaʼ, xekʼyär ri congregaciones ri ye kʼo chpan ri circuito riʼ. Rkʼë jbʼaʼ akuchï yoj kʼo wä röj nyaʼöx qʼij chqë rchë nqatzjoj le Biblia. Tapeʼ ke riʼ, nqatamaj qa jun utziläj naʼoj chkij ri qachʼalal riʼ. Ri naʼoj riʼ ya riʼ: ronojel mul tqakanuj rubʼanik rchë nqaʼän ronojel ri kʼo pa qaqʼaʼ rchë nqatzjoj le Biblia, chqä tqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë Jehová xtyaʼ qachqʼaʼ rchë xtqqʼax chwäch xa bʼa achkë kʼayewal (Filip. 2:13).

18. ¿Achkë kʼo chë nqayaʼ chwäch qan nqaʼän?

¹⁸ Komä más na nkʼatzin nqayaʼ chwäch qan yeqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan ri carta ri xtzʼibʼaj qa Pablo chkë ri filipenses. Rma riʼ tqatjaʼ qaqʼij rchë yeqasmajij ri achkë kʼo más kejqalen, rchë majun mak tilitäj chqij, rchë ma keqatzäq ta ri nkʼaj chik chqä rchë tqakʼwaj jun chöj kʼaslemal. Xa xuʼ ke riʼ, ri qajowabʼäl más xtnmär chqä xtqayaʼ ruqʼij ri Qatataʼ ri janina nqrajoʼ, Jehová.