¿KʼO KOMÄ jun samaj pa congregación ri nqajoʼ nqaʼän, ye kʼa ma nqkowin ta rma ri qakʼulwachin pa qakʼaslemal? Rkʼë jbʼaʼ nqarayij nqaʼän jun samaj ri najin nuʼän jun qachʼalal o jun samaj ri xqaʼän ojer. Ye kʼa rma ri qajunaʼ, rma jun yabʼil, rma majun ta qarajil o rma kʼo chë yeqachajij ri qa-familia ma ütz ta nuʼän chqawäch nqaʼän ri nqajoʼ. O rkʼë jbʼaʼ, rma kʼo xejalatäj pa rutinamit Dios, kʼo chë xqayaʼ qa jun samaj ri rkʼë jbʼaʼ kan pa junaʼ qabʼanon pä. Xa bʼa achkë na kʼa rma, rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ chë ri najin nqaʼän pa rusamaj Jehová ma kan ta kʼïy chqä chë majun ta ruqʼij. Taq nbʼanatäj riʼ, ¿achkë ütz nqaʼän rchë ri bʼis o ri kaʼiʼ qakʼuʼx ma yechʼakon ta chqij? ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtkʼis ta ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ?

Ütz nqakʼän qanaʼoj chrij ri xuʼän Juan el Bautista. Jehová xeruyaʼ nmaʼq taq samaj pa ruqʼaʼ, ye kʼa rkʼë jbʼaʼ majun bʼëy xchʼöbʼ ta achkë xtbʼanatäj rkʼë rukʼaslemal. Ryä más kʼïy tiempo xjeʼ pacheʼ chwäch ri xtzjoj chrij ri Mesías. Tapeʼ ke riʼ, ronojel mul xnaʼ kiʼkʼuxlal. ¿Achkë xtoʼö rchë? ¿Chqä achkë xtqtoʼö röj rchë ronojel mul nqanaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ kʼo ma yeʼel ta chqawäch achiʼel wä nqajoʼ röj?

Chnaqaj ri abril rchë ri junaʼ 29, Juan xchäp ri samaj xyaʼöx che rä rma Jehová. Ryä kʼo chë xerutoʼ ri winäq rchë nkikʼül apü ri Mesías. Ryä xuʼij: «Titzolij iwiʼ, rma ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xa naqaj chik kʼo pä» (Mat. 3:2; Luc. 1:12-17). Kan ye kʼïy winäq xkijäl kinaʼoj. Kʼïy chkë ri winäq riʼ kʼa näj xepë wä rchë xkikʼoxaj Juan, y kan kʼïy xkitzolij kiʼ chqä xeqasäx pa yaʼ. Juan chqä xuʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼëy judíos ri xa kaʼiʼ kipaläj ri kʼayewal xtkïl we ma xtkijäl ta kinaʼoj (Mat. 3:5-12). Ye kʼa ri más rejqalen ri xuʼän Juan ya riʼ xqasaj Jesús pa yaʼ, riʼ xbʼanatäj pa junaʼ 29 chnaqaj ri ikʼ octubre. Kan xa xuʼ xuʼän riʼ, xuʼij chkë ri winäq chë tkitzeqelbʼej Jesús, ri Mesías ri taqon pä rma Dios (Juan 1:32-37).

Rma Juan xuʼän jun utziläj samaj, Jesús xuʼij chrij: «Kantzij nbʼij chiwä, chkikojöl ri winäq ri ye alaxnäq rkʼë jun ixöq, majun ta jun taqon pä ri más ruqʼij chwäch Juan el Bautista» (Mat.  11:11). Kantzij na wä chë Juan kan xloqʼoqʼej jontir ri xyaʼöx che rä rma Dios. Achiʼel ryä, ye kʼïy qachʼalal komä yaʼon pä nmaʼq ta samaj pa kiqʼaʼ. Ya riʼ bʼanatajnäq pä kikʼë jun kʼlaj qachʼalal ri kibʼiniʼan Terry chqä Sandra, ri más 50 junaʼ kiksan pä kikʼaslemal pa rusamaj Jehová. Terry nuʼij: «Kan kʼïy utziläj taq samaj yaʼon chwä. Yinoknäq pä precursor regular, betelita, precursor especial chqä ukʼwäy bʼey rchë circuito y rchë distrito, y komä jmul chik yïn precursor especial». Kantzij na wä chë kan nqanaʼ kiʼkʼuxlal taq nyaʼöx jun nüm samaj pa qaqʼaʼ pa rutinamit Jehová. Ye kʼa, achiʼel xqatamaj qa chrij ri tzʼetbʼäl xyaʼ qa Juan, kʼo mul kʼo chë nqatäj qaqʼij rchë ma nkʼis ta ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ taq kʼo yejalatäj pa qakʼaslemal.

Jun rma chë Juan el Bautista ronojel mul xnaʼ kiʼkʼuxlal, ya riʼ chë ronojel mul xtyoxij ri samaj xyaʼöx che rä. Jun tzʼetbʼäl. Taq xqasaj yän Jesús pa yaʼ, Juan xa xekʼis qa ri rutzeqelbʼëy, ye kʼa Jesús xa más xekʼiyär ri rutzeqelbʼëy. Ronojel riʼ xuʼän chë ri rutzeqelbʼëy Juan xsach kikʼuʼx, rma riʼ xbʼekiʼij che rä chë Jesús najin chqä yeruqasaj ri winäq pa yaʼ y jontir xa yë chik ryä najin nkitzeqelbʼej (Juan 3:26). Ye kʼa Juan xuʼij chkë: «Pa jun kʼlanen, ri qʼopoj xa xuʼ xtrachbʼilaj ri kʼajol achoq rkʼë xtkʼleʼ wä. Ye kʼa ri rachiʼil ri kʼajol, taq npaʼeʼ chqä nukʼoxaj ri ruchʼaʼäl, kan janina ntel rukʼuʼx. Rma riʼ, rïn kan janina kiʼkʼuxlal nnaʼ komä» (Juan 3:29). Juan ma xchʼöbʼ ta chë Jesús xa najin numäj rusamaj, o chë rusamaj ryä majun ta ruqʼij chwäch rusamaj Jesús. Pa rukʼexel riʼ, ronojel mul kiʼ rukʼuʼx xuʼän rma janina xloqʼoqʼej xok «rachiʼil ri kʼajol» ri nkʼleʼ.

Ri naʼoj xkʼüt Juan xtoʼ rchë ronojel mul xnaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ kan kʼayewal ri rusamaj. Jun tzʼetbʼäl. Ryä kan xa xuʼ xaläx xok nazareo y rma riʼ ma ütz ta wä nuqüm vino (Luc. 1:15). Jesús xuʼij reʼ chrij ri kʼaslemal ri rukʼwan wä Juan: «Taq Juan xpë, ma xwaʼ ta nixta xqüm vino». Ye kʼa Jesús chqä ri rutzeqelbʼëy ma ye nazareos ta y ri kʼaslemal kikʼwan achiʼel wä ri kikʼwan xa bʼa achkë winäq (Mat. 11:18, 19). Chqä, tapeʼ Juan majun bʼëy xeruʼän ta milagros, retaman wä chë ri rutzeqelbʼëy Jesús yekowin wä nkiʼän riʼ, yajün ri xeʼok wä ri rutzeqelbʼëy ryä rubʼanon qa (Mat. 10:1; Juan 10:41). Ye kʼa Juan, pa rukʼexel xyaʼ ran chrij riʼ, xa chrij ri rusamaj xyaʼ wä ran.

We röj chqä nqaloqʼoqʼej ri samaj najin nqaʼän pa rutinamit Jehová, ronojel mul xtqanaʼ kiʼkʼuxlal. Terry, ri xqatzjoj yän qa, nuʼij: «Xinyaʼ wan chrij jojun samaj ri xyaʼöx chwä». Taq nchʼobʼon chrij ronojel ri samaj ye rubʼanon pä pa rutinamit Jehová, ryä nuʼij: «Ma ntzolin ta wiʼ rkʼë jontir ri nbʼanon pä, chqä kan yenkʼolon pa wan».

Xtqanaʼ más kiʼkʼuxlal we xtqchʼobʼon chrij ri achkë nbʼanö chë jun samaj pa rutinamit Jehová kan kʼo rejqalen: ronojel röj kan «nqtoʼon rkʼë Dios» (1 Cor. 3:9). Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. We kʼo jun xyaʼöx qa chqë kimä ri qatiʼt qamamaʼ ri kan janina ruqʼij, ma xtchaʼ ta chiʼ we ronojel mul xtqachajij. Ke riʼ chqä ri qasamaj rkʼë Jehová, we ronojel mul xtqchʼobʼon chrij ri rejqalen kʼo, ri itzel taq naʼoj ma xkekowin ta xtkiyaʼ bʼis pa qan. Majun bʼëy tqajnamaj ta qiʼ kikʼë ri nkʼaj chik, chqä ma tqachʼöbʼ ta chë ri qasamaj röj chöj majun ruqʼij ta chwäch ri kisamaj ri nkʼaj chik (Gál. 6:4).

Rkʼë jbʼaʼ Juan retaman wä chë ri rusamaj ma kan ta xtyalöj, ye kʼa rkʼë jbʼaʼ majun bʼëy xchʼöbʼ ta chë chaq kʼateʼ xttanabʼaʼ ri rusamaj (Juan 3:30). Pa junaʼ 30, taq kʼa riʼ wä waqiʼ ikʼ ruqasan qa Jesús pa yaʼ, xyaʼöx pacheʼ rma Herodes, ri qʼatöy tzij rchë Judea. Tapeʼ ke riʼ, ronojel mul xtzjoj na ri achkë nqä chwäch Dios (Mar. 6:17-20). ¿Achkë xtoʼö rchë chë ronojel mul xnaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ kʼo xjalatäj pa rukʼaslemal? Ri xyaʼ ran chrij ri ye kʼo rejqalen chwäch Jehová.

Taq kʼo wä pacheʼ, Juan xbʼix che rä achkë wä najin yeruʼän Jesús (Mat. 11:2; Luc. 7:18). Ryä kan ruyaʼon wä chwäch ran chë Jesús ya riʼ ri Mesías, ye kʼa rkʼë jbʼaʼ xkʼutuj qa chwäch we Jesús xtuʼän ronojel ri nuʼij ri Ruchʼaʼäl Dios chrij ri Mesías. Rkʼë jbʼaʼ xchʼöbʼ reʼ: «We ri Mesías xtbʼeʼok jun qʼatöy tzij, ¿xtqʼatö yän tzij? ¿Xkiresaj  äl pacheʼ?». Juan nrajoʼ wä ütz ütz nqʼax chwäch achkë wä xtuʼän Jesús, rma riʼ xerutäq kaʼiʼ chkë ri rutzeqelbʼëy rchë xbʼekikʼutuj che rä: «¿Yït riʼ ri kʼo wä chë npë, o kʼo chë nqayoʼej na chik jun?» (Luc. 7:19). Taq xetzolin rkʼë Juan, ryä kan xyaʼ na wä ruxkïn chkë taq xkiʼij che rä ronojel ri milagros ri yeruʼän wä Jesús. Chqä Jesús xuʼij chkë chë tkiʼij reʼ che rä Juan: «Ri moyiʼ yetzuʼun, ri ma yekowin ta yebʼiyïn, yebʼiyïn, ri leprosos yekʼachöj, ri tokän yekʼoxan, ri kamnaqiʼ yekʼasöx y ntzjöx ri utziläj taq rutzjol chkë ri ye kʼo pa mebʼaʼïl» (Luc. 7:20-22).

Ronojel riʼ kantzij na wä chë xkikʼuqbʼaʼ rukʼuʼx Juan. Chqä xkikʼüt chwäch chë najin wä ye tzʼaqät chrij Jesús ronojel ri nuʼij wä Ruchʼaʼäl Dios chrij ri Mesías. Tapeʼ Jesús ma xtresaj ta wä pacheʼ, Juan retaman wä chë ronojel ri xuʼän kan janina wä ruqʼij chwäch Dios. Tapeʼ kan kʼïy kʼayewal najin yeruqʼaxaj, ryä kʼo na wä rma xnaʼ kiʼkʼuxlal.

Achiʼel wä xuʼän Juan, we röj chqä xtqayaʼ qan chrij ruyaʼik ruqʼij Jehová, rkʼë kiʼkʼuxlal xkeqaköchʼ ri kʼayewal (Col. 1:9-11). Chqä xtqrtoʼ ri xtqaskʼij ruwäch le Biblia chqä xtqchʼobʼon chrij, rma ronojel mul xtjeʼ pa qajolon chë ri samaj nqaʼän janina ruqʼij chwäch Jehová (1 Cor. 15:58). Ya Sandra, ri xqatzjoj yän qa, nuʼij: «Ri nskʼij ronojel qʼij jun capítulo che rä le Biblia yirutoʼon rchë más naqaj yïn kʼo rkʼë Jehová chqä rchë yichʼobʼon más chrij ryä y ma chwij ta rïn». Chqä ütz nqatzʼët ronojel ri najin nbʼan chrij rutzjoxik le Biblia chwäch le Ruwachʼulew. Ke riʼ, ma xtqchʼobʼon ta más chrij ri najin yeqaqʼaxaj, y xtqayaʼ más qan chrij ri najin nuʼän Jehová. Ya Sandra nuʼij: «Ri programas yeyaʼöx pä chpan ri JW Broadcasting^®, yojkitoʼon rchë nqanaʼ chë yoj kʼo pa rutinamit Jehová chqä rchë nqanaʼ kiʼkʼuxlal chpan ri qasamaj yaʼon».

Juan el Bautista xuʼän ri samaj xyaʼöx che rä rkʼë «ru-espíritu chqä ruchqʼaʼ Elías». Y, achiʼel wä Elías, Juan chqä «xnaʼ achiʼel wä nqanaʼ röj» (Luc. 1:17; Sant. 5:17). We nqtyoxin chqä nqayaʼ qan chrij ri nqayaʼ ruqʼij Jehová achiʼel xuʼän Juan, xa bʼa achkë na kʼa xtbʼanatäj, ronojel mul xtqanaʼ kiʼkʼuxlal chpan ri qasamaj ruyaʼon Jehová.