1. ¿Achkë nqajoʼ chë nkiʼän ri qachʼalal pa qachoch?

JUN qachʼalal ixöq ri rubʼiniʼan Pauline * nuʼij: «Kan xa xuʼ xintamaj pä ri kantzij, xinrayij chë jontir ta ri nu-familia xkejeʼ wkʼë chwäch ri kotzʼijaläj ulew. Nwajoʼ wä rïn chë ri wal chqä ri wachjil, Wayne, junan ta nqayaʼ ruqʼij Jehová». We ye kʼo jojun chkë ri qachʼalal pa qachoch ri majanä kitaman ta ruwäch Dios, rkʼë jbʼaʼ röj chqä nqanaʼ achiʼel nunaʼ ri qachʼalal riʼ.

2. ¿Achkë kʼutunïk xkeqaqʼalajsaj chpan re tjonïk reʼ?

² Ma ütz ta yeqachaqtiʼij ri qachʼalal rchë yeʼok rusamajelaʼ Dios, ye kʼa ütz yeqatoʼ rchë más xtkajoʼ xtkikʼoxaj ri nukʼüt le Biblia (2 Tim. 3:14, 15). ¿Achkë rma kʼo chë nqatzjoj le Biblia chkë ri qachʼalal? ¿Achkë rma kʼo chë nqʼax chqawäch ri nkinaʼ? ¿Achkë ütz nqaʼän rchë xtkajoʼ Jehová achiʼel röj? ¿Y achkë rubʼanik yojkitoʼ ri qachʼalal pa congregación?

3. Achiʼel nuʼij 2 Pedro 3:9, ¿achkë rma kʼo chë nqatzjoj le Biblia chkë ri qachʼalal pa qachoch?

³ Xa jbʼaʼ chik apü, Jehová xtchüp ruwäch ronojel ri itzelal. Xa xuʼ xkekʼaseʼ qa ri kantzij nkajoʼ nkïl ri kʼaslemal ri ma nkʼis ta (Hech. 13:48). We nqatäj qaqʼij chkitoʼik ri winäq pa qatinamit rchë nkitamaj ruwäch Jehová, kantzij na wä chë más nqajoʼ  chë ri qachʼalal pa qachoch nkitamaj ruwäch. Ri utziläj Qatataʼ chkaj «nrajoʼ chë jontir ta ntzolin pä kikʼuʼx rkʼë y ma nrajoʼ ta chë kʼo ta jun nchup ruwäch» (taskʼij ruwäch 2 Pedro 3:9 *).

4. Taq nqatzjoj le Biblia chkë ri qachʼalal pa qachoch, ¿achkë rkʼë jbʼaʼ nqaʼän, ye kʼa xa ma ütz ta?

⁴ Ma tqamestaj chë ri rubʼanik nqatzjoj ri utziläj taq rutzjol kan janina rejqalen. Rkʼë jbʼaʼ, kan nqakanuj rubʼanik nqatzjoj le Biblia che rä jun winäq ri ma qataman ta ruwäch, ye kʼa che rä jun qachʼalal pa qachoch kan ma nqachʼöbʼ ta na achkë rubʼanik nqaʼij apü che rä.

5. ¿Achkë kʼo chë ma nqamestaj ta taq nqatzjoj le Biblia chkë ri qachʼalal pa qachoch?

⁵ Rkʼë jbʼaʼ ri naʼäy mul ri xqatzjoj le Biblia chkë ri qachʼalal pa qachoch ma kan ta ütz rubʼanik xqaʼän che rä, y rma riʼ kan itzel nqanaʼ taq nnatäj chqë. Rkʼë jbʼaʼ nqachʼöbʼ chë kʼo wä chik jun rubʼanik más ütz ri xqaʼän ta che rä. Ri apóstol Pablo xyaʼ re jun naʼoj reʼ chkë ri cristianos: «Ronojel mul jaʼäl rubʼanik kixtzjon, achiʼel ta iyaʼon rukiʼil rkʼë atzʼan, rchë ke riʼ nitamaj achkë rubʼanik niyaʼ jun ütz ruqʼalajsaxik chkë ri winäq» (Col. 4:5, 6). Kan ütz chë ma yeqamestaj ta re tzij reʼ taq nqchʼö kikʼë ri qachʼalal pa qachoch. We ma xtqaʼän ta riʼ, pa rukʼexel xkojkikʼoxaj, xa xtqatïk kiyowal.

6, 7. Tayaʼ jun tzʼetbʼäl ri nukʼüt achkë rma kan kʼo rejqalen chë jun qachʼalal nqʼax chwäch ri nunaʼ rukʼlaj ri ma Testigo ta.

⁶ Tqakʼtuʼ chë nqʼax chqawäch ri nkinaʼ. Ya Pauline, ri xqatzjoj yän qa, nuʼij: «Pa naʼäy,  ronojel mul nwajoʼ wä ntzjoj ri Ruchʼaʼäl Dios che rä ri wachjil. Majun achoq chrij ta chik jun nqtzjon wä». Ye kʼa Wayne xa jbʼaʼ ok retaman chrij le Biblia y ma nqʼax ta wä chwäch ri najin nuʼij ri rixjayil che rä. Chqä xnaʼ chë ya Pauline xa xuʼ wä chrij ru-religión nchʼobʼon wä. Ryä xuxiʼij riʼ rma xchʼöbʼ chë ya Pauline rkʼë jbʼaʼ xa najin nqʼol rma jun itzel secta.

⁷ Ya Pauline nuʼij chë pa taq tqaqʼij chqä ri sábados y domingos kan kʼïy wä tiempo xqʼaxaj kikʼë ri qachʼalal pa congregación, achiʼel pa moloj, chutzjoxik le Biblia o pa kʼastanen. Ryä nuʼij: «Kʼo mul, taq Wayne napon wä chqachoch, kan nbʼison wä rma majun kʼo ta chojay». Wayne nrajoʼ wä chë ri rixjayil chqä ri rukʼajol yejeʼ rkʼë. Ryä ma retaman ta wä kiwäch ri winäq achoq kikʼë kʼo wä ri rixjayil chqä rukʼajol, y kan xchʼöbʼ chë chwäch ya Pauline más wä kiqʼij ri rachiʼil chwäch ryä. Rma riʼ, kʼo jmul kan xchʼöbʼ xchüp ruwäch rukʼlanen. Rkʼë ri xqatzʼët qa, ¿achkë ta rubʼanik xkʼüt ya Pauline chë nqʼax chwäch ri najin wä nunaʼ ri rachjil?

8. Achiʼel nuʼij 1 Pedro 3:1 chqä 2, ¿achkë rkʼë jbʼaʼ más xtkitzʼët ri qachʼalal pa qachoch?

⁸ Tqayaʼ qʼij chë ri qanaʼoj ntzjon pa qawiʼ. Kʼïy mul, ri qachʼalal pa qachoch más nkitzʼët ri yeqaʼän chwäch ri yeqaʼij (taskʼij ruwäch 1 Pedro 3:1, 2). Ya Pauline kʼo chë xtamaj na ri naʼoj riʼ. Ryä nuʼij: «Ntaman wä chë Wayne nqrajoʼ chqä chë ma nrajoʼ ta wä yojruyaʼ qa. Ye kʼa, kʼa taq xuʼij chwä chë xtchüp ruwäch qakʼlanen, kʼa riʼ xqʼax chi nwäch chë kʼo wä chë nbʼan ronojel achiʼel wä nuʼij Jehová. Pa rukʼexel xa xuʼ nbʼij che rä achkë ri ütz, kʼo wä chë xinyaʼ jun utziläj tzʼetbʼäl chwäch». Rma riʼ, ya Pauline ma xchaqtiʼij ta chik ri rachjil rchë yetzjon chrij le Biblia, xa xetzjon chrij ri nkiqʼaxaj  wä jun qʼij. Wayne xtzʼët chë ri rixjayil más jaʼäl runaʼoj xuʼän chqä chë ri rukʼajol más nnman tzij (Prov. 31:18, 27, 28). Ronojel riʼ, xuʼän chë ryä más xrajoʼ xkʼoxaj ri nukʼüt le Biblia (1 Cor. 7:12-14, 16).

9. ¿Achkë rma kʼo chë ma nqkos ta chkitoʼik ri qachʼalal?

⁹ Ma qkos ta chkitoʼik. Kan yë Jehová nyaʼö ri tzʼetbʼäl chqawäch. Ryä ruyaʼon na qʼij chkë ri winäq rchë nkitamaj ruwäch rchë ke riʼ xtkïl kikʼaslemal (Jer. 44:4). Chqä ri apóstol Pablo xuʼij che rä Timoteo chë ma tkos ta chkitoʼik ri winäq, ke riʼ xtuköl qa riʼ ryä chqä xkeruköl ri xkekʼoxan rchë (1 Tim. 4:16). Rma yeqajoʼ ri qachʼalal pa qachoch, kan nqarayij chë tkitamaj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Ri xeruʼij chqä ri xeruʼän ya Pauline, xukʼän pä utzil pa ruwiʼ ru-familia. Komä kan kiʼ rukʼuʼx rma ri rachjil chqä ryä najin nkiyaʼ ruqʼij Jehová, che kaʼiʼ ye precursores y Wayne jun ukʼwäy bʼey pa congregación.

10. ¿Achkë rma kʼo chë ma nikʼo ta qakʼuʼx kikʼë ri qachʼalal?

¹⁰ Ma tikʼo ta qakʼuʼx kikʼë. Taq nqachäp kisamajxik ri rupixaʼ Jehová, rkʼë jbʼaʼ ri qachʼalal kʼayewal nkʼuluj chkë ri rubʼanik kʼaslemal qakʼwan chqä ri naʼoj yeqanmaj. Kʼïy mul, ri naʼäy nkitzʼët chqij ya riʼ chë ma nqjeʼ ta chik kikʼë taq nkiʼän jun nmaqʼij chqä chë ma nqaxöl ta qiʼ rkʼë ri política. Rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ kʼo jojun xtpë kiyowal chqë (Mat. 10:35, 36). Ye kʼa ma tqachʼöbʼ ta chë majun bʼëy xtkijäl ta kinaʼoj. We ma xkeqatoʼ ta chik rchë yeʼok rusamajelaʼ Dios, achiʼel ta xa xqaʼij yän chë ryeʼ ma rukʼamon ta nyaʼöx kikʼaslemal ri ma nkʼis ta. Ye kʼa Jehová pa ruqʼaʼ Jesús ruyaʼon qa ri jun samaj riʼ, ma pa qaqʼaʼ ta röj (Juan 5:22). We ma xtikʼo ta qakʼuʼx kikʼë, rkʼë jbʼaʼ taq xtqʼax ri tiempo ri qachʼalal xtkajoʼ xtkikʼoxaj ri utziläj taq rutzjol (tatzʼetaʼ ri recuadro « Tqaksaj ri qa-sitio pa Internet»).

11-13. ¿Achkë nqatamaj qa chrij ri xuʼän ya Alice kikʼë ruteʼ rutataʼ?

¹¹ Jaʼäl qanaʼoj tqabʼanaʼ, ye kʼa kuw qpaʼeʼ (Prov. 15:2). Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya Alice. Taq ryä xtamaj ri kantzij, ri ruteʼ rutataʼ, ri ma nkinmaj ta wä chë kʼo Dios chqä kan kinmon wä kiʼ pa política, ye kʼo wä jukʼan chik tinamït. Ya Alice xqʼax chwäch chë kʼo wä chë nutzjoj chkë ruteʼ rutataʼ ri utziläj taq naʼoj ri najin wä yerutamaj. Ryä nuʼij: «We ma naʼij ta yän chkë ri a-familia chrij ri kʼakʼakʼ taq naʼoj ri yeʼanmaj chqä ri najin yeʼasmajij, ryeʼ xa más xtkatäj kiyowal chawij». Rma riʼ, xtzʼibʼaj äl cartas che rä ruteʼ rutataʼ ri akuchï nkʼutuj wä äl achkë wä nkichʼöbʼ ryeʼ chkij jojun naʼoj ri ye kʼo chpan le Biblia, naʼoj ri nqä wä chkiwäch ryeʼ achiʼel ri ajowabʼäl (1 Cor. 13:1-13). Ryä nutyoxij wä äl chkë rma xkikʼiytisaj chqä xkichajij pä, chqä nutäq wä äl spanïk chkë. Taq yebʼerutzʼetaʼ, nutoʼ wä ruteʼ rkʼë rusamaj pa rachoch. Tapeʼ ke riʼ, pa naʼäy, ri ruteʼ chqä rutataʼ xa xpë kiyowal che rä taq xuʼij chkë chë xok jun rusamajel Dios.

¹² Taq njeʼ wä chrachoch ruteʼ rutataʼ, nuskʼij wä le Biblia ronojel qʼij. Ya Alice nuʼij chë ya riʼ xbʼanö chë ruteʼ xtzʼët chë kan kʼo wä ruqʼij Ruchʼaʼäl Dios chwäch ryä. Chqä nuʼij chë rutataʼ xrajoʼ xtamaj bʼaʼ chrij le Biblia rchë nutzʼët achkë wä yerunmaj ri rumiʼal chqä rchë nutzʼët we le Biblia nsach rkʼë ri yerkʼüt. Ya Alice nuʼij: «Xinspaj jun Biblia che rä y xintzʼibʼaj äl jojun taq tzij chpan». ¿Achkë xbʼanatäj? Ri rutataʼ kan xqä chwäch ri xuskʼij chqä xtzʼët chë le Biblia ma nsach ta rkʼë ri yerkʼüt.

¹³ Ronojel mul jaʼäl qanaʼoj tqabʼanaʼ, ye kʼa kuw tqapabʼaʼ qiʼ taq xkeyaʼöx kʼayewal pa qawiʼ (1 Cor. 4:12b). Jun tzʼetbʼäl. Ya Alice kʼo chë xköchʼ ri kʼayewal xyaʼöx pa ruwiʼ rma ruteʼ. Ryä nuʼij: «Taq xiqasäx pa yaʼ, ri nteʼ xuʼij chwä chë xinok jun itzel ral». ¿Achkë xuʼän ya  Alice? Ryä nuʼij: «Pa rukʼexel ma xinwajoʼ ta xintzjoj che rä chrij ri kʼakʼakʼ nu-religión, xa rkʼë ajowabʼäl xinbʼij che rä chë xinchaʼ xinok testigo de Jehová chqä chë ma xtinjäl ta ri xinchaʼ. Xinbʼij che rä chë janina nwajoʼ. Chöj kaʼiʼ xq-oqʼ, chqä xinbʼän jun jaʼäl rukïl ruway. Kan chpan qa ri qʼij riʼ, ri nteʼ xqʼax chwäch chë le Biblia xirutoʼ rchë más jaʼäl xuʼän nnaʼoj».

14. ¿Achkë rma ma ütz ta nqayaʼ qʼij chkë ri qachʼalal nkijäl ri xqaʼij yän chë nqaʼän?

¹⁴ Rkʼë jbʼaʼ ri qachʼalal kʼayewal xtqʼax chkiwäch chë röj janina rejqalen chqawäch ri nqayaʼ ruqʼij Jehová. Jun tzʼetbʼäl. Taq ya Alice xchaʼ xok precursora pa rukʼexel xbʼä pa universidad achiʼel wä nkajoʼ ri ruteʼ rutataʼ, ruteʼ xchäp chik jmul oqʼej. Tapeʼ ke riʼ, ya Alice kuw xpabʼaʼ riʼ. Ryä nuʼij: «We nayaʼ qʼij chë ri awachʼalal nkijäl ri xaʼij yän chë naʼän, ke riʼ xtkiʼän ronojel mul. Ye kʼa, we rkʼë ajowabʼäl naʼij achkë rma xachaʼ riʼ, rkʼë jbʼaʼ ye kʼo jojun xkekʼoxan awchë». Ya riʼ xbʼanatäj rkʼë ryä. Komä, ri ruteʼ chqä rutataʼ ye precursores, chqä ri rutataʼ jun ukʼwäy bʼey pa jun congregación.

15. Achiʼel nuʼij Mateo 5:14 kʼa 16 chqä 1 Pedro 2:12, ¿achkë rubʼanik ri utziläj taq bʼanobʼäl yekiʼän ri qachʼalal pa congregación yekitoʼ ri qachʼalal pa qachoch?

¹⁵ Rchë chë ri winäq yeʼok pä pa rutinamit, Jehová yeruksaj ri utziläj taq bʼanobʼäl yekiʼän ri rusamajelaʼ (taskʼij ruwäch Mateo 5:14-16; 1 Pedro 2:12). We ri akʼlaj ma Testigo ta, ¿retaman kiwäch ri qachʼalal pa congregación? Ya Pauline, ri xqatzjoj qa pa naʼäy, yerukʼwaj wä ri qachʼalal chrachoch rchë chë ri rachjil nutamaj kiwäch. Wayne nuʼij achkë rubʼanik xtoʼöx rma jun qachʼalal rchë nutzʼët chë  ri Testigos yë ütz taq winäq. Ryä nuʼij: «Kʼo jmul, jun qachʼalal xkʼutuj jun qʼij pa rusamaj rchë xtzʼët jun atzʼanen pa televisión wkʼë. Chriʼ xintzʼët wä chë ryä ma xa xuʼ ta chrij ru-religión nchʼobʼon wä».

16. ¿Achkë rma ütz nqaʼij chkë ri qachʼalal pa qachoch chë kebʼä qkʼë pa qamoloj?

¹⁶ Jun rubʼanik yeqatoʼ ri qachʼalal pa qachoch ya riʼ taq nqaʼij chkë chë kebʼä qkʼë pa qamoloj (1 Cor. 14:24, 25). Ri naʼäy moloj ri xbʼä wä Wayne ya riʼ chpan Runataxik Rukamik Jesús, rma ri moloj riʼ ma kan ta nyalöj chqä nbʼan tqaqʼij taq xel yän pä pa rusamaj. Ryä nuʼij: «Ma xqʼax ta chi nwäch jontir ri xtzjöx, ye kʼa ma nmestaj ta ri rubʼanik xinkikʼül apü. Xejelun pä wkʼë rchë xkiyaʼ kiqʼaʼ chwä. Xintzʼët chë ye ütz taq winäq». Jun kʼlaj qachʼalal pa congregación janina xkitoʼ ya Pauline rkʼë ri ral pa taq moloj chqä taq nbʼä wä chutzjoxik le Biblia. Rma riʼ, taq Wayne xrajoʼ xtamaj más chrij le Biblia, xkʼutuj che rä ri qachʼalal achï chë ttjoj chrij le Biblia.

17. ¿Achkë riʼ ri ma qamak ta röj, ye kʼa achkë rma ronojel mul kʼo chë yeqatoʼ ri qachʼalal pa qachoch?

¹⁷ Jontir nqajoʼ chë kʼo ta jun qʼij ronojel ri qachʼalal pa qachoch nkiyaʼ ruqʼij Jehová. Ye kʼa, tapeʼ nqaʼän jontir ri kʼo pa qaqʼaʼ rchë yeqatoʼ, rkʼë jbʼaʼ majun bʼey xkeʼok ta rusamajelaʼ Dios. We nbʼanatäj riʼ, ma tqanaʼ ta chë qamak röj. ¿Achkë rma? Rma ma ütz ta nqachaqtiʼij jun winäq chë tnmaj ri yeqanmaj röj. Ye kʼa, we nkitzʼët chë rma nqayaʼ ruqʼij Jehová kan kiʼ qakʼuʼx, riʼ rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chkë chë xtkijäl kinaʼoj. Qchʼö rkʼë Dios pa kiwiʼ, tqatzjoj ri ruchʼaʼäl Dios chkë rkʼë ajowabʼäl chqä ronojel mul keqatoʼ (Hech. 20:20). Tqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë Jehová xtyaʼ utzil pa ruwiʼ ronojel ri xtqaʼän rchë xkeqatoʼ. We ri qachʼalal xkojkikʼoxaj, kantzij na wä chë xkekolotäj.