«¿NNAʼ rïn chë yïn jun winäq ri ntyoxin rma ronojel?». Re kʼutunïk reʼ kʼo chë nqaʼän qa chqawäch qonojel. Le Biblia nuʼij chë chpan ri rukʼisbʼäl taq qʼij ye kʼïy winäq «ma xketyoxin ta» (2 Tim. 3:2). Rkʼë jbʼaʼ qataman kiwäch winäq ri nkinaʼ chë taqäl chkij ri kʼo kikʼë o ri nyaʼöx chkë, y achiʼel ta nqʼalajin chë chkiwäch ryeʼ ma nkʼatzin ta yetyoxin. ¿Jaʼäl komä nqanaʼ nqjeʼ kikʼë winäq ke riʼ?

Jehová nuʼij chkë ri rusamajelaʼ chë tkikʼutuʼ chë yetyoxin (Col. 3:15; 1 Tes. 5:18). Ri ronojel mul nqtyoxin kantzij na wä chë kʼo utzil nuyaʼ qa pa qawiʼ. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Keqatzʼetaʼ jojun rma.

Jun rma ri kan kʼo ruqʼij nqtyoxin ya riʼ nqrtoʼ rchë nqanaʼ kiʼkʼuxlal. Jun winäq ri ntyoxin jaʼäl nunaʼ, y ke riʼ chqä nunaʼ ri winäq ri kʼo ntyoxïx che rä. ¿Achkë rma nbʼanatäj riʼ? Qchʼobʼon chrij reʼ. We jun winäq nujäm ruwäch rchë nuʼän jun xa bʼa achkë qmä röj, ntel chë tzij chë nqrajoʼ chqä chë chwäch ryä taqäl chqij nuʼän riʼ pa qawiʼ. Riʼ nuʼän chë nqanaʼ kiʼkʼuxlal. Kantzij na wä chë ya riʼ xbʼanatäj rkʼë Rut. Taq Boaz ütz runaʼoj xuʼän rkʼë, Rut kantzij na wä chë xnaʼ kiʼkʼuxlal taq xtzʼët chë kʼo najin nchajin rchë (Rut 2:10-13).

Y kan janina rejqalen nqtyoxin che rä Dios. Rkʼë jbʼaʼ kʼo mul petenäq pa qajolon ronojel ri spanïk ruyaʼon pä Jehová chqë chqä ri utzil ri ruyaʼon pä pa qawiʼ y kʼa najin na nuyaʼ pä (Deut. 8:17, 18; Hech. 14:17). Ye kʼa ma tqayaʼ ta qʼij chë ri chʼobʼonïk riʼ chanin yeʼel äl pa qajolon. Rma riʼ nkʼatzin nqajäm qawäch rchë nqchʼobʼon chrij ronojel ri ruspan pä Jehová chqë röj chqä chkë ri qachʼalal. Ke riʼ, más xtqtyoxin che rä chqä xtjeʼ chwäch qan chë ryä janina nqrajoʼ chqä kan kʼo qejqalen chwäch (1 Juan 4:9).

Röj kʼo ta chë nqchʼobʼon chrij ronojel ri ruyaʼon pä Jehová chqë chqä kʼo ta chë nqatyoxij che rä rma janina ütz runaʼoj qkʼë (Sal. 100:4, 5). Ri etamanelaʼ nkiʼij chë ri matyoxinïk nuʼän chë ri winäq nkinaʼ kiʼkʼuxlal.

Jun chik rma ri ütz nqtyoxin ya riʼ chë ri matyoxinïk nukowirsaj ri achbʼilanïk kʼo chkikojöl ye kaʼiʼ winäq. Jontir röj nkʼatzin nqanaʼ chë kʼo qejqalen chkiwäch ri qachiʼil. Taq kan pa qan naläx wä nqtyoxin che rä jun winäq rma kʼo jun utzil xuʼän chqë, ri qachbʼilanïk rkʼë ri winäq riʼ más nkowïr (Rom. 16:3, 4). Chqä ri winäq ri yetyoxin rkʼë jbʼaʼ más nuʼij riʼ kan yekitoʼ ri nkʼaj chik. Rma nkitzʼët achkë utzil nbʼan chkë, riʼ nuʼän chë ütz kinaʼoj nkiʼän kikʼë ri nkʼaj chik. Chqä nqanaʼ kiʼkʼuxlal taq yeqatoʼ ri winäq, rma, achiʼel xuʼij Jesús, «nuyaʼ más kiʼkʼuxlal ri yaspan chwäch ri nakʼül jun spanïk» (Hech. 20:35).

Robert Emmons, jun tijonel rchë ri Universidad de California, xuʼij chë rchë nqatamaj nqtyoxin, nkʼatzin nqʼax chqawäch chë yekʼatzin ri nkʼaj chik winäq pa qakʼaslemal. Kʼo mul röj nqbʼanö jun utzil chkë ri winäq y kʼo chik nkʼaj mul chqë röj nbʼan wä ri utzil. Kantzij na wä chë nkʼatzin kitoʼik ri nkʼaj chik chqë rchë nqkʼaseʼ chqä rchë nqanaʼ kiʼkʼuxlal. Jun tzʼetbʼäl. Rkʼë jbʼaʼ ri nkʼaj chik winäq nkiyaʼ qaway o yojkilij taq nqyawäj (1 Cor. 12:21). Ri winäq ri yetyoxin nkitzʼët ronojel ri nbʼan pa kiwiʼ kimä ri nkʼaj chik. Rma riʼ, ¿nqatäj komä qaqʼij röj rchë nqtyoxin ronojel mul?

Jun chik rma ri nkʼatzin nqtyoxin ya riʼ nqrtoʼ rchë ma nqayaʼ ta más ruqʼij ri kʼayewal yeqïl. Ri qajolon nsamäj achiʼel ta jun tzyäq ri nulatzʼuj yaʼ, rma nuyaʼ qʼij chë ye kʼo chʼobʼonïk yekanaj qa pa qajolon, ye kʼa ye kʼo chik nkʼaj yeresaj äl. Ri winäq ri rukʼulun chkë yetyoxin nkiyaʼ kan chrij ri ütz nbʼanatäj kikʼë y ma chkij ta ri kʼayewal yekïl. Taq más nqtyoxin, más nqatzʼët ri ütz ye kʼo qkʼë, y riʼ nqrtoʼ rchë más na chik xtqtyoxin. Taq ke riʼ rubʼanik nqatzʼët ri kʼaslemal, nqrtoʼ rchë nqaʼän ri xuʼij ri apóstol Pablo: «Ronojel mul tinaʼ kiʼkʼuxlal rma ri Ajaw» (Filip. 4:4).

We rukʼulun chqë nqtyoxin, riʼ xtqrtoʼ rchë ma xtqachʼöbʼ ta chë majun ütz ta xttel chqawäch. Jun winäq ma chaq bʼaʼ ta xtpë bʼis pa ran, xtkʼöl pa ran jun itzelal nbʼan che rä o itzel xtnaʼ che rä jun chik, we rukʼulun che rä ntyoxin. Chqä ri winäq ri ntyoxin ma nbʼä ta ran chrij ri bʼeyomäl, rma nuloqʼoqʼej ri kʼo rkʼë (Filip. 4:12).

Röj, ri cristianos, qataman chë Satanás kʼo ta nrajoʼ chë ri kʼayewal yeqïl chpan ri rukʼisbʼäl taq qʼij, nkiyaʼ bʼis pa qan chqä nkiʼän chë nqayaʼ qa Jehová. Ryä nrajoʼ ta chë nkʼis qa ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chqä chë ronojel mul nqchʼojin. Ri naʼoj riʼ nuʼän chë ma kan ta ütz chik xtqaʼän che rä rutzjoxik le Biblia. Ye kʼa we nqakʼüt matyoxinïk, röj xtqakʼüt chë najin nwachin ri loqʼoläj espíritu qkʼë, rma kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän chqä xtkowïr más ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chrij Dios (Gál. 5:22, 23).

Ronojel röj, ri rusamajelaʼ Dios, kantzij na wä chë nqanmaj ronojel ri bʼin pä chrij ri matyoxinïk. Ye kʼa nqʼax chqawäch chë kʼo mul kʼayewal nuʼän chqawäch nqtyoxin chqä kʼo mul xa yë ri kʼayewal nqayaʼ más kiqʼij. Ye kʼa ma qbʼison ta we nbʼanatäj riʼ qkʼë. Röj nqkowin nqaʼän chë nwachin ri utziläj naʼoj riʼ qkʼë. Rchë riʼ, tqajamaʼ qawäch ronojel qʼij rchë nqchʼobʼon chrij ronojel ri kʼo chë nqatyoxij. Taq más xtqaʼän riʼ, más ma kʼayewal ta xtuʼän chqawäch xtqtyoxin. Y xtqanaʼ más kiʼkʼuxlal chkiwäch ri winäq ri xa chkij ri kikʼayewal nbʼä wä kan. Qchʼobʼon chrij ronojel ri rubʼanon pä Dios chqä ri kibʼanon pä ri nkʼaj chik winäq pa qawiʼ rchë nkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chqä rchë nqanaʼ kiʼkʼuxlal. Rkʼë jbʼaʼ ütz nqatzʼibʼaj ronojel qʼij kaʼiʼ u oxiʼ achoq chrij ütz nqtyoxin wä.

Ri etamanelaʼ kitzʼeton pä chë taq jun winäq rukʼulun che rä ntyoxin, ri rubʼanik nutzʼët ronojel ri yebʼanatäj rkʼë njalatäj rma más ütz xttzʼët rukʼaslemal. Ri winäq ri rukʼulun che rä ntyoxin ma xtkʼis ta ri kiʼkʼuxlal pa ran. Rma riʼ, qchʼobʼon chrij ronojel ri ütz yaʼon pä chqë, tqanaʼ kiʼkʼuxlal rma ronojel ri ütz bʼanatajnäq qkʼë, y ronojel mul qtyoxin. Pa rukʼexel xa xuʼ nqatzʼët ronojel ri yeqakʼül, xa tqabʼanaʼ ri nuʼij le Biblia: «Kixtyoxin che rä Jehová rma ryä ütz runaʼoj» chqä «kixtyoxin rma ronojel» (1 Crón. 16:34; 1 Tes. 5:18).