1, 2. ¿Achkë xuʼij jun ángel chkë ri ixoqiʼ ri ye kʼo wä akuchï xmuq wä Jesús, chqä achkë xuʼij Jesús chkë?

NAJIN wä nsaqirsan qʼanäj ri qʼij 16 rchë ri ikʼ nisán pa junaʼ 33. Kan rkʼë bʼis, jun molaj ixoqiʼ ri nkiyaʼ ruqʼij Dios ye bʼenäq akuchï xbʼemuq wä qa Jesús pa jun kaʼiʼ qʼij qa. Ri ixoqiʼ riʼ ye bʼenäq wä rchë nkiyaʼ jubʼuläj taq aqʼon chrij ri ruchʼakul Jesús. Ye kʼa taq xeʼapon akuchï xyaʼöx wä qa, kan xsach kikʼuʼx rma ma xkïl ta chik ruchʼakul Jesús chriʼ. Jun ángel xuʼij chkë ri ixoqiʼ riʼ chë Jesús xkʼasöx chkikojöl ri kamnaqiʼ. Ri ángel riʼ xuʼij chqä chkë: «Xnabʼiyäj yän äl chiwäch rchë napon Galilea; chriʼ xtitzʼët wä» (Mat. 28:1-7; Luc. 23:56; 24:10).

² Taq ri ixoqiʼ xebʼä äl chriʼ, kan yë Jesús xjelun apü kikʼë chqä xuʼij chkë: «Jäx, tiʼij chkë ri wachʼalal chë kebʼä Galilea; chriʼ xkinkitzʼët wä» (Mat. 28:10). Jesús kʼo na wä jojun rubʼixik ri kan kʼo kejqalen xuʼij chkë ri rutzeqelbʼëy. Rma riʼ ri naʼäy ri xuʼän taq xkʼasöx yän, ya riʼ ri moloj chriʼ Galilea.

3, 4. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri samaj ri nuʼij chpan Mateo 28:19 chqä 20 ma xa xuʼ ta pa kiwiʼ ri apóstoles xyaʼöx wä qa? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

³ (Taskʼij ruwäch Mateo 28:16-20). Chpan ri moloj ri xuʼän Jesús, xuʼij chkë ri rutzeqelbʼëy achkë chë nimaläj samaj ri kʼo wä chë xkiʼän pa naʼäy siglo. Ri samaj riʼ najin chqä nqaʼän röj komä. Ryä xuʼij chkë: «Jäx kʼa chwäch ronojel le Ruwachʼulew y keʼitjoj ri winäq rchë yeʼok nutzeqelbʼëy. [...] Tikʼutuʼ chkiwäch achkë rubʼanik nkismajij jontir ri nkʼutun qa rïn chiwäch».

⁴ Jesús nrajoʼ chë jontir ri rutzeqelbʼëy keʼel chutzjoxik le Biblia. Ri xuʼij qa Jesús ma xa xuʼ ta chkë ri julajuj ru-apóstoles  xuʼij wä. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma taq Jesús xuʼij qa chë ketjöx ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy, ma xa xuʼ ta wä ri apóstoles ye kʼo rkʼë pa ruwiʼ ri juyuʼ ri kʼo Galilea. Tnatäj chqë chë ri ángel xuʼij chkë ri ixoqiʼ chë ryeʼ xtkitzʼët Jesús chriʼ Galilea. Reʼ achiʼel ta nukʼüt chë ri utziläj taq ixoqiʼ riʼ xejeʼ chqä chpan ri moloj riʼ. Ri apóstol Pablo chqä xuʼij chë Jesús «xkʼüt riʼ chkiwäch más ye 500 qachʼalal ri kimolon kiʼ» (1 Cor. 15:6). ¿Akuchï xbʼanatäj wä riʼ?

5. ¿Achkë rma nqaʼij chë chpan 1 Corintios 15:6, Pablo najin wä ntzjon chrij ri moloj xbʼan Galilea ri nuʼij chpan Mateo capítulo 28?

⁵ Kantzij na wä chë kʼo rma ri nqaʼij chë chpan 1 Corintios 15:6, Pablo najin wä ntzjon chrij ri moloj xbʼan Galilea ri nuʼij chpan Mateo capítulo 28. ¿Achkë rma? Naʼäy, kan konojel bʼaʼ chkë ri rutzeqelbʼëy Jesús ye galileos. Rma riʼ, más wä ütz rchë yemol ye kʼïy winäq pa ruwiʼ jun juyuʼ chriʼ Galilea chwäch pa rachoch jun winäq ri kʼo Jerusalén. Rukaʼn, Jesús xtzjon yän kikʼë ri julajuj ru-apóstoles chpan jun jay ri kʼo Jerusalén taq kʼa riʼ tkʼasöx pä. Xa ta Jesús xa xuʼ ta pa kiwiʼ ri ru-apóstoles xyaʼ wä qa ri samaj chrij rutzjoxik le Biblia chqä kitjoxik ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy, xuʼij ta qa chkë chriʼ Jerusalén. Chqä ma ta xuʼij chkë ri apóstoles, chkë ri ixoqiʼ chqä ri nkʼaj chik rutzeqelbʼëy chë tkimoloʼ kiʼ chriʼ Galilea (Luc. 24:33, 36).

6. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt Mateo 28:20 chë ri samaj xuʼij qa Jesús kʼo chë nbʼan pa qaqʼij röj komä, y achkë rubʼanik najin nbʼan ri samaj riʼ?

⁶ Tqatzʼetaʼ chik jun rox naʼoj ri kan kʼo rejqalen. Jesús ma xa xuʼ ta pa kiwiʼ ri julajuj ru-apóstoles xyaʼ wä qa ri samaj riʼ. ¿Achkë rma qataman riʼ? Ri rukʼisbʼäl taq tzij xuʼij qa Jesús chkë ri rutzeqelbʼëy ya riʼ: «Rïn yïn kʼo iwkʼë ronojel qʼij kʼa taq xtbʼekʼis ri rukʼisbʼäl taq qʼij» (Mat. 28:20). Achiʼel wä xuʼij qa Jesús, komä kan ye kʼïy winäq najin yeʼok rutzeqelbʼëy. Qchʼobʼon na peʼ chrij reʼ: ronojel junaʼ, jbʼaʼ ma 300.000 winäq yeqasäx pa yaʼ rchë yeʼok testigos de Jehová.

7. ¿Achkë xtqatzʼët qa komä, y achkë rma?

⁷ Ye kʼïy winäq ri kitjon pä kiʼ chrij le Biblia nkijäl kinaʼoj chqä yeqasäx pa yaʼ. Ye kʼa ye kʼo jojun ri ma kan ta nkajoʼ yeʼok rutzeqelbʼëy Cristo. Ri winäq riʼ nqä chkiwäch ri najin nkitamaj, ye kʼa ma nkijäl ta kinaʼoj chqä ma nkajoʼ ta yeqasäx pa yaʼ. Kantzij na wä chë jontir röj nqajoʼ chë qatijoxelaʼ nkismajij ri nkitamaj chqä yeʼok rutzeqelbʼëy Jesús. Chpan re tjonïk reʼ xtqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ: ¿achkë ütz nqaʼän rchë chë ri naʼoj ri nqakʼüt chkiwäch ri qatijoxelaʼ napon pa kan rchë nkʼuqeʼ kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios? Reʼ kan nkʼatzin nqanukʼuj rij rma rkʼë jbʼaʼ xtbʼeqä ri qʼij ri kʼo chë xtqatzʼët we xtqatjoj na jun winäq chrij le Biblia o manä chik.

8. ¿Achkë rma kʼo mul kʼayewal nuʼän chqawäch yeqatoʼ ri qatijoxelaʼ rchë nkajoʼ Jehová?

⁸ Jehová nrajoʼ chë ri winäq nkiyaʼ ruqʼij rma nkinaʼ ajowabʼäl chrij. Rma riʼ nqajoʼ chë ri qatijoxelaʼ nqʼax chkiwäch chë Jehová nchʼpü chkij chkijujnal chqä janina yerajoʼ. Röj nqajoʼ chë ryeʼ nkitzʼët chë Jehová «jun tataʼaj pa kiwiʼ ri mebʼaʼiʼ chqä jun chajinel pa kiwiʼ ri malkaniʼ» (Sal. 68:5). Taq ri tijoxelaʼ nqʼax chkiwäch chë Jehová janina yerajoʼ, riʼ rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë kajowabʼäl chrij Dios xtnmär. Ye kʼa, ye kʼo tijoxelaʼ kʼayewal nuʼän chkiwäch nkitzʼët Jehová achiʼel ta jun utziläj Tataʼaj, rma kitataʼ majun bʼëy xkʼüt ta ajowabʼäl chkiwäch (2 Tim. 3:1, 3). Rma riʼ, taq yeqatjoj ri winäq, tqayaʼ kejqalen ri utziläj taq naʼoj ye kʼo rkʼë Dios. Keqatoʼ ri qatijoxelaʼ rchë nqʼax chkiwäch chë ri utziläj qa-Dios nurayij chë ryeʼ nkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta chqä nrajoʼ yerutoʼ rchë nkïl ri kʼaslemal riʼ. ¿Achkë más nkʼatzin nqaʼän?

9, 10. ¿Achkë wuj kʼo chë yeqaksaj rchë yeqatjoj ri winäq chrij le Biblia, y achkë rma kan ya riʼ kʼo chë yeqaksaj?

 ⁹ Keqaksaj ri wuj ¿Qué nos enseña la Biblia? y Continúe en el amor de Dios. Re wuj reʼ bʼanon pä rchë chë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia yeʼapon pa kan ri tijoxelaʼ. Jun tzʼetbʼäl. Ri capítulo 1 rchë ri wuj Nos enseña yeruqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ: ¿kantzij komä chë Dios nqrajoʼ, o xa itzel runaʼoj?, ¿achkë nunaʼ Dios taq röj nqatäj poqän chwäch? y ¿nrajoʼ komä Dios chë rït yatok rachiʼil? Ri wuj Continúe xttoʼ ri tijoxel rchë xtqʼax chwäch chë we xtsmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia xtuʼän chë más ütz xtbʼä pa rukʼaslemal chqä chë junan xtuʼän ruwäch rkʼë Jehová. Tapeʼ qayaʼon chik tjonïk kikʼë ri publicaciones riʼ, röj kʼo chë ütz ütz nqatjoj äl qiʼ ronojel mul taq nqatjoj jun winäq chrij le Biblia. Chqä ütz qchʼobʼon chrij ri achkë qäs nkʼatzin che rä ri qatijoxel.

¹⁰ Ye kʼa, tqabʼanaʼ che rä chë ri qatijoxel nrajoʼ nutamaj jun naʼoj ri kʼo chpan jun wuj ri ma kʼo ta chpan ri samajbʼäl rchë nyaʼöx  tjonïk. We ke riʼ, rkʼë jbʼaʼ ütz nqaʼij che rä chë tskʼij ruwäch ri wuj riʼ pa ruyonïl chqä ma tqayaʼ ta qa rutjonik kikʼë ri wuj ri xeqatzjoj yän qa.

11. ¿Ajän ütz nqachäp nqaʼän chʼonïk rkʼë qatijoxel, chqä achkë ütz nqaʼän rchë nqatzjoj ri chʼonïk che rä?

¹¹ Tqachapaʼ ri tjonïk rkʼë chʼonïk. We nqajoʼ nqaʼän jun chʼonïk taq nqachäp chqä nqakʼïs jun tjonïk, ¿ajän ütz nqachäp nqaʼän riʼ rkʼë jun qatijoxel? Ütz nqaʼän riʼ taq kʼa riʼ jun kayoxiʼ semanas qʼaxnäq taq xqayaʼ ri naʼäy tjonïk. Kʼo chë nqatoʼ ri qatijoxel rchë nqʼax chwäch chë xa xuʼ rkʼë rutoʼik ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios xtqʼax ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqawäch. Ye kʼo jojun qachʼalal, rchë nkitzjoj ri chʼonïk rkʼë kitijoxel, nkiskʼij Santiago 1:5, ri nuʼij: «We kʼo jun chiwä rïx nkʼatzin runaʼoj, ttjaʼ ruqʼij chukʼutxik che rä Dios». Chrij riʼ, nkikʼutuj che rä kitijoxel: «¿Achkë rubʼanik nqakʼutuj qanaʼoj che rä Dios?». Rkʼë jbʼaʼ, kan yë ri tijoxel xtbʼin chë rkʼë ri chʼonïk.

12. ¿Achkë rubʼanik ütz nqaksaj ri Salmo 139:2 kʼa 4 rchë nqatoʼ ri qatijoxel rchë más ütz nuʼän chkë ri ruchʼonik?

¹² Tqakʼutuʼ chwäch ri qatijoxel achkë rubʼanik nchʼö rkʼë Dios. Tqaʼij che rä chë Jehová kan nurayij yerukʼoxaj ri chʼonïk xkeruʼän che rä we kan pa ran yeʼel wä. Tqaqʼalajsaj chwäch chë ütz nuʼij che rä Dios achkë nunaʼ chqä ronojel ri rkʼë jbʼaʼ majun bʼëy xttzjoj ta che rä jun winäq. Tqanataj che rä chë Jehová ya retaman chik ri achkë qäs kʼo pa ran (taskʼij ruwäch Salmo 139:2-4 *). Chqä ütz nqaʼij che rä qatijoxel chë tkʼutuj che rä Dios chë ttoʼ rchë yeresaj äl itzel taq chʼobʼonïk pa rujolon chqä rchë nkowin yeruyaʼ qa ri itzel taq costumbres. Jun tzʼetbʼäl. Tqabʼanaʼ che rä chë jun winäq ri najin nqatjoj chrij le Biblia nqä chwäch jun nmaqʼij ri ma ütz ta nkiʼän ri cristianos. Ryä retaman wä chë ma ütz ta nuʼän riʼ, ye kʼa nqä chwäch jojun ri yebʼan chpan. Tqaʼij che rä ri tijoxel riʼ chë ütz nutzjoj che rä Jehová achkë qäs nunaʼ chrij riʼ, chqä tkʼutuj che rä chë ttoʼ rchë nurayij nuʼän ri nqä chwäch Dios (Sal. 97:10).

13. a) ¿Achkë rma ütz nqaʼän yän invitar jun qatijoxel rchë nbʼä pa qamoloj? b) ¿Achkë ütz nqaʼän rchë ri qatijoxel jaʼäl xtnaʼ taq xtbʼä pa qamoloj?

¹³ Tqabʼanaʼ yän invitar ri qatijoxel rchë nbʼä pa qamoloj. ¿Achkë rma? Rma ri xtkʼoxaj chqä ri xtzʼët chkipan ri moloj rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë xtrajoʼ xtyaʼ ruqʼij Jehová. Riʼ chqä xttoʼ rchë xtkʼuqeʼ rukʼuʼx chpan ruchʼaʼäl Dios. Rma riʼ tqakʼutuʼ re video reʼ chwäch: ¿Achkë yebʼan pa qamoloj?, chqä tqaʼij che rä chë nqajoʼ chë nbʼä qkʼë pa qamoloj. We ütz nuʼän chqawäch, tqaʼij che rä chë xtqbʼä chkʼamarik. Jun ri ütz nqaʼän ya riʼ yeqakʼwaj äl jalajöj qachʼalal taq xtqayaʼ rutjonik chrij le Biblia. Ke riʼ, ri qatijoxel xttamaj kiwäch ye kʼïy qachʼalal chqä más jaʼäl xtnaʼ taq xtbʼä pa qamoloj.

14. ¿Achkë xttoʼö ri qatijoxel rchë xtkʼuqeʼ rukʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios?

¹⁴ Ri nqajoʼ nqaʼän röj ya riʼ nqatoʼ ri qatijoxel rchë nkʼuqeʼ rukʼuʼx chpan ri ruchʼaʼäl Dios (Efes. 4:13). Taq jun winäq nrajoʼ jun rutjonik chrij le Biblia, rkʼë jbʼaʼ nrajoʼ nutzʼët achkë rubʼanik xtrïl rutoʼik rma ri tjonïk. Ye kʼa, taq ri rajowabʼäl chrij Jehová más xtkʼiyär, rkʼë jbʼaʼ xtkanuj rubʼanik rchë yerutoʼ ri nkʼaj chik, yajün ri ye kʼo chik pa congregación (Mat. 22:37-39). Chqä, taq ütz nuʼän, ma tqamestaj nqaʼij che rä ri qatijoxel chë janina ruqʼij nqtoʼon rkʼë päq rchë nbʼan ri samaj chrij rutzjoxik le Biblia.

15. ¿Achkë rubʼanik nqatoʼ ri qatijoxel rchë yë ri ütz xtuʼän taq xkerïl kʼayewal?

 ¹⁵ Tqakʼutuʼ chwäch ri qatijoxel achkë rubʼanik nupabʼaʼ riʼ chkiwäch ri kʼayewal. Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Tqabʼanaʼ che rä chë kʼo jun qatijoxel ri publicador chik, ye kʼa majanä tqasäx pa yaʼ. Jun qʼij, ryä nuʼij chqë chë ma kiʼ ta chik rukʼuʼx rma jun qachʼalal pa congregación kʼo jun ma ütz ta xuʼän che rä. ¿Achkë komä xtqaʼän röj? Pa rukʼexel nqatoʼ ruwiʼ ri qatijoxel, xa tqaqʼalajsaj chwäch achkë nuʼij le Biblia chrij ri kʼo chë nuʼän. Ütz nqaʼij che rä chë ütz nuküy ri qachʼalal o, we kʼayewal nuʼän chwäch numestaj ri xbʼanatäj, rkʼë ajowabʼäl ttzjon wä rkʼë rchë nsolotäj ri kʼayewal chkiwäch (tajnamaj rkʼë Mateo 18:15). Tqatoʼ ri tijoxel rchë nrïl achkë xtuʼij che rä ri qachʼalal. Tqakʼutuʼ chwäch achkë rubʼanik nuksaj ri JW Library^®, ri Guía de estudio para los testigos de Jehová y ri sitio jw.org^® rchë nrïl rubʼanik nusöl ri kʼayewal. We más xttjoj riʼ rchë nusöl ri kʼayewal kikʼë ri nkʼaj chik taq majanä tqasäx pa yaʼ, más ütz xtkʼwaj riʼ kikʼë ri qachʼalal taq qasan chik pa yaʼ.

16. ¿Achkë utzil xtqïl we xkeqakʼwaj nkʼaj chik qachʼalal taq xtqabʼeyaʼ jun tjonïk?

¹⁶ Keqakʼwaj nkʼaj chik qachʼalal taq nqayaʼ jun tjonïk chqä tqakʼwaj ri ukʼwäy bʼey rchë circuito taq napon pa qa-congregación. ¿Achkë rma? Chpan ri párrafo 13 xqatzjoj yän qa jojun rma. Ye kʼa nkʼatzin chqä nqaʼän riʼ rma ri nkʼaj chik publicadores rkʼë jbʼaʼ kʼo chik nkʼaj rubʼanik xtkitoʼ ri qatijoxel ri ma nqkowin ta nqaʼän röj. Jun tzʼetbʼäl. Tqabʼanaʼ che rä chë jun tijoxel najin nutäj ruqʼij rchë nuyaʼ qa rutjik sikʼ, ye kʼa ma kowinäq ta. We ke riʼ, tqakʼwaj äl jun Testigo ri xskʼan ojer, ri rkʼë jbʼaʼ kan kʼayewal chqä xuʼän chwäch xyaʼ qa rutjik sikʼ. Rkʼë jbʼaʼ ryä kʼo utziläj taq naʼoj xtuʼij qa che rä ri qatijoxel. We nqanaʼ röj chë kʼayewal nuʼän chqawäch nqayaʼ rutjonik ri winäq chwäch jun qachʼalal ri kʼo más retamabʼal chqawäch röj, tqaʼij che rä chë yë ryä tyaʼö ri tjonïk. Xa bʼa achkë na kʼa xtbʼanatäj, ri kitamabʼal ri qachʼalal janina xtkitoʼ ri qatijoxel. Ma tqamestaj ta chë ri nqajoʼ ya riʼ chë ri qatijoxel nkʼuqeʼ rukʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios.

17, 18. ¿Achkë kʼo chë nqatzʼët chrij jun tijoxel rchë nqatzʼët we xtqayaʼ na rutjonik o manä chik?

¹⁷ We ri qatijoxel ma nusmajij ta ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, rkʼë jbʼaʼ ütz nqatzʼët we xtqatjoj na o manä chik. Rchë riʼ, nkʼatzin nqatzʼët jaruʼ nqʼax chwäch jun winäq. Ye kʼo winäq más kʼayewal nuʼän chkiwäch nkʼuqeʼ pä kikʼuʼx chpan ri ruchʼaʼäl Dios chkiwäch nkʼaj chik. Rma riʼ ütz nqakʼutuj qa reʼ chqawäch: «Xa bʼa achkë na kʼa najin nuqʼaxaj pa rukʼaslemal, ¿najin komä nkʼuqeʼ pä rukʼuʼx chpan ri ruchʼaʼäl Dios, tapeʼ eqal? ¿Najin komä nusmajij ri najin nutamaj?» (Mat. 28:20). Tapeʼ xtkʼwaj kʼïy tiempo chwäch jun winäq rchë xtbʼeʼok rutzeqelbʼëy Jesús, kʼo ta chë ntzʼetetäj chrij chë najin nujäl runaʼoj.

 ¹⁸ Ye kʼa, ¿achkë komä ütz nqaʼän we ri tijoxel nukʼüt chë ma nuloqʼoqʼej ta ri tjonïk? Qchʼobʼon chrij re tzʼetbʼäl reʼ. Tqabʼanaʼ che rä chë ri tijoxel xkʼïs yän ri wuj ¿Qué nos enseña la Biblia? y rkʼë jbʼaʼ ruchapon chik ri wuj Continúe en el amor de Dios, ye kʼa nixta jmul bʼenäq pa qamoloj, nixta pa moloj chrij Runataxik Rukamik Jesús. Y, rkʼë jbʼaʼ, kʼïy mul ma nukʼül ta rutjonik xa rma jun ri ma kan ta kʼo rejqalen. We ke riʼ, kʼo chë nqtzjon rkʼë chrij ri najin nbʼanatäj. *

19. ¿Achkë ütz nqaʼij che rä jun tijoxel ri achiʼel ta ma nuloqʼoqʼej ta ri tjonïk chrij le Biblia, chqä achkë kʼo chë nqatzʼët chrij?

¹⁹ Rkʼë jbʼaʼ ütz nqachäp rkʼë re kʼutunïk reʼ: «¿Achkë komä najin yaqʼatö rchë ma yatok ta testigo de Jehová?». We jun tijoxel ri kʼo chik tiempo qayaʼon pä rutjonik chrij le Biblia nuʼij chqë chë nqä chwäch ri najin nutamaj ye kʼa majun bʼëy xttok ta testigo de Jehová, rkʼë jbʼaʼ más ütz nqatnabʼaʼ ri tjonïk rkʼë. Ye kʼa rkʼë jbʼaʼ ri tijoxel xtuʼij chqë achkë rma ma najin ta nkʼuqeʼ pä rukʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios. Jun tzʼetbʼäl. Rkʼë jbʼaʼ nuchʼöbʼ chë majun bʼëy xtkowin ta xtzjoj le Biblia chiʼ taq jay. Taq nqatamaj achkë qäs nunaʼ ri tijoxel, más xtqkowin xtqatoʼ.

20. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ Hechos 13:48 rchë nqatzʼët we xtqatjoj na jun winäq o manä chik?

²⁰ Kan rkʼë bʼis nqaʼij wä, ye kʼa jojun tijoxel chrij le Biblia ye achiʼel ri israelitas ri xejeʼ pa ruqʼij Ezequiel. Jehová xuʼij reʼ che rä ri profeta chkij ri winäq riʼ: «Chkiwäch ryeʼ, rït yït achiʼel ta jun bʼix ri nutzjoj ajowabʼäl, ri nbʼixäx rma jun winäq ri janina jaʼäl ruchʼaʼäl chqä ri kan ütz rubʼanik nqʼojomäx rkʼë jun instrumento de cuerda. Xtkikʼoxaj ri achʼaʼäl, ye kʼa majun achkë xtsmajin rchë» (Ezeq. 33:32). Rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chqawäch nqaʼij che rä jun winäq chë ma xtqatjoj ta chik chrij le Biblia, ye kʼa xa «jbʼaʼ chik tiempo kʼo» (1 Cor. 7:29). Rma riʼ, pa rukʼexel nqayaʼ qa-tiempo che rä jun winäq ri ma nkʼuqeʼ ta rukʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios, xa más ütz keqakanuj ri winäq ri nkajoʼ nkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta (taskʼij ruwäch Hechos 13:48).

21. ¿Achkë ri texto rchë ri junaʼ 2020, y achkë rma kan ütz?

²¹ Chpan ri junaʼ 2020, ri texto rchë ri junaʼ xtqrtoʼ rchë más ütz xtqaʼän che rä ri samaj chrij ri kitjoxik ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy Cristo. Chpan ri texto riʼ kʼo jojun tzij ri xuʼij qa Jesús chpan ri moloj ri xuʼän pa ruwiʼ ri juyuʼ kʼo Galilea, ryä xuʼij: «Jäx kʼa [...] y keʼitjoj ri winäq rchë yeʼok nutzeqelbʼëy. Keʼiqasaj kʼa pa yaʼ» (Mat. 28:19).