¿Akuchï xetzʼuktäj wä pä ri sinagogas?

RI TZIJ sinagoga petenäq rkʼë jun tzij griego ri ntel chë tzij «nimamoloj» o «ri akuchï nkimöl wä kiʼ ri winäq». Ri bʼiʼaj riʼ kan ütz, rma ri judíos kan ojer kiksan ri sinagogas rchë nkimöl kiʼ rchë nkitamaj ruwäch Dios chqä rchë nkiyaʼ ruqʼij. Tapeʼ chpan ri Escrituras Hebreas majun ta kan ta ntzjoj kij ri sinagogas, ye kʼa chpan ri Escrituras Griegas Cristianas nqatzʼët chë ri jay riʼ ya ye kʼo wä chik pa naʼäy siglo.

Kan konojel bʼaʼ ri etamanelaʼ nkiʼij chë ri sinagogas xetzʼuktäj pä taq ri judíos xeʼukʼwäx äl Babilonia. Ri Encyclopaedia Judaica nuʼij: «Ri winäq ri xeʼukʼwäx wä äl kimä ri babilonios, rma ye kʼo wä pa jun tinamït ri ma kitaman ta ruwäch chqä majun ta wä ri Templo, nkimöl wä kiʼ jojun mul rchë nkʼuqbʼäx äl kikʼuʼx rma ri bʼis kʼo pa kan. Rkʼë jbʼaʼ xkiʼän riʼ pa taq Sábados, chqä ryeʼ nkiskʼij wä ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios». Taq ri judíos xyaʼöx qʼij chkë rchë xetzolin pa kitinamit, achiʼel ta kʼa xkimöl na kiʼ rchë xekiʼän ri kichʼonïk che rä Dios chqä rchë xkiskʼij ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios. Y xa bʼa achkë tinamït xebʼä wä, xekiʼän chqä ri sinagogas.

Pa naʼäy siglo, ri judíos ri ye kʼo wä pa Mediterráneo, pa Medio Oriente chqä chriʼ Israel, nkimöl wä kiʼ chkipan ri sinagogas rchë nkitzjoj ri najin wä nbʼanatäj pa kitinamit chqä rchë nkiyaʼ wä ruqʼij Dios. Ri tijonel rubʼiniʼan Lee Levine, rchë ri Universidad Hebrea de Jerusalén, nuʼij: «Chriʼ nkitjoj wä kiʼ chrij Ruchʼaʼäl Dios, yebʼewaʼ wä taq kʼo kinmaqʼij, yekisöl wä kʼayewal chkiwäch, yekiyaʼ wä kikchaj chqä nkimöl wä kiʼ rchë nkitzjoj ri política chqä ri najin nbʼanatäj pa kitinamit». Chqä ri tijonel riʼ nuʼij: «Kantzij na wä chë ri moloj rchë nkiyaʼ ruqʼij Dios kan janina wä kiqʼij». Rma riʼ, ma nsach ta qakʼuʼx chë Jesús chqä xapon wä chkipan ri jay riʼ (Mar. 1:21; 6:2; Luc. 4:16). Chriʼ, ryä xkʼüt ri Ruchʼaʼäl Dios, xerupixabʼaj ri winäq chqä xukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Ri winäq ri yeʼapon wä chkipan ri jay riʼ nqä wä chkiwäch nkikʼoxaj ri Ruchʼaʼäl Dios. Rma riʼ, taq ya kʼo wä chik ri congregación cristiana, ri apóstol Pablo naʼäy wä nbʼä pa taq sinagogas taq napon wä pa jun tinamït rchë nbʼertzjoj ri Ruchʼaʼäl Dios (Hech. 17:1, 2; 18:4).