Xinaläx Quebec, jun tinamït rchë Canadá ri akuchï ri winäq yetzjon pa chʼaʼäl francés. Ri nteʼ ntataʼ, ri kibʼiniʼan Louis y Zélia, janina xinkajoʼ. Ri ntataʼ ma kan ta nqä wä chwäch ntzjon, ye kʼa janina wä nqä chwäch nuskʼij ruwäch wuj. Rïn kan nqä wä chi nwäch yitzʼibʼan, y kan xinrayij xinok jun chkë ri yeyaʼö pä noticias chpan ri prensa.

Taq 12 wä nujunaʼ, xeʼapon ye kaʼiʼ testigos de Jehová chqachoch. Jun chkë riʼ ya riʼ Rodolphe Soucy, jun ri xok rachiʼil ntataʼ pa rusamaj. Rïn ma kan ta ntaman wä chkij ri Testigos, chqä ma kan ta nuʼij wä riʼ wan ntamaj más chkij. Ye kʼa kan xqä chi nwäch ri kinaʼoj chqä ri rubʼanik xkiqʼalajsaj ri qakʼutunik rkʼë le Biblia. Ri nteʼ nataʼ chqä kan xel kikʼuʼx, rma riʼ xkajoʼ xetjöx más chrij le Biblia.

Chkipan ri junaʼ riʼ, rïn yibʼä wä pa jun tijobʼäl kichë católicos. Chpan ri tijobʼäl riʼ, jontir ri tijonelaʼ ye sacerdotes wä. Tapeʼ ke riʼ, rïn xinchäp rutzjoxik chkë ri wachiʼil pa tijobʼäl ri najin wä ntamaj chrij le Biblia. Rma riʼ, taq ri tijonelaʼ xkitamaj ri najin nbʼän, jun chkë ryeʼ, pa rukʼexel nukʼüt rkʼë le Biblia chë ma tzij ta ri najin nbʼij, xa xuʼij chkë ronojel ri wachiʼil chë yïn jun tïx kʼajol. Tapeʼ kʼayewal xuʼän chi nwäch, ronojel riʼ xirutoʼ rchë xqʼax chi nwäch chë ronojel ri naʼoj nkikʼüt chrij Dios chpan ri tijobʼäl riʼ ma ye kʼo ta wä chpan le Biblia. Xqʼax chi nwäch chë kʼo chë ma yijeʼ ta chpan ri tijobʼäl riʼ. Rma riʼ ri nteʼ ntataʼ xkiyaʼ qʼij chwä rchë xibʼä jukʼan chik tijobʼäl.

Rïn kan nxiʼij wä wiʼ yinel chutzjoxik le Biblia chiʼ taq jay. Rma riʼ, tapeʼ ma xinyaʼ ta qa ntjonik chrij le Biblia, ma kan ta chanin xkʼuqeʼ pä nkʼuʼx chpan ri ruchʼaʼäl Dios. Ri Iglesia católica kowan wä ruchqʼaʼ pa kiwiʼ ri winäq chqä ma nuyaʼ ta wä qʼij chqë rchë nq-el chutzjoxik le Biblia. Maurice Duplessis, jun qʼatöy tzij rchë ri tinamït Quebec, kan junan wä ruwäch rkʼë ri Iglesia católica.  Rma riʼ, majun ta wä nuʼij chkë ri winäq taq yekitzʼlaʼ qachʼalal. Riʼ xuʼän chë ri yeʼel wä chutzjoxik le Biblia chkipan qa ri qʼij riʼ kʼo wä chë ma nkixiʼij ta kiʼ nkiʼän ri samaj riʼ.

Jun qachʼalal ri xitoʼö rchë xel ri xbʼïn-ïl chwä ya riʼ John Rae, ri xjeʼ pa novena clase rchë ri Tijobʼäl rchë Galaad. Tapeʼ kan kʼïy retamabʼal kʼo, ryä kan jaʼäl runaʼoj chqä ma kʼayewal ta yatzjon rkʼë. Xa jun kayoxiʼ mul xirupixabʼaj, ye kʼa rma ri runaʼoj, kan kʼïy xintamaj qa chrij. Rma ma kan ta nkowin ntzjon pa chʼaʼäl francés, rïn chaq taqïl wä yinel rkʼë chutzjoxik le Biblia chqä ntoʼ wä rkʼë ri chʼaʼäl francés. Ri xinwachbʼilaj ri qachʼalal John xirutoʼ rchë xinyaʼ chi nwäch nyaʼ ruqʼij Jehová rkʼë ronojel wan. Rma riʼ, xiqasäx pa yaʼ pa 26 de mayo rchë ri junaʼ 1951. Riʼ xbʼanatäj taq qʼaxnäq chik lajuj junaʼ ri xitzjon naʼäy mul kikʼë ri Testigos.

Tapeʼ xa koʼöl ri congregación ri akuchï xibʼä wä chriʼ pa tinamït Quebec, kan ye kʼïy wä precursores ye kʼo chpan. Ri naʼoj xkikʼüt ryeʼ xirutoʼ rïn rchë xinok precursor. Chkipan qa ri qʼij riʼ, rma majun ta wä publicaciones, xa xuʼ wä le Biblia nqaksaj kikʼë ri winäq taq nqtzjon kikʼë chiʼ taq jay. Riʼ xuʼän chë xkʼatzin kan ütz rubʼanik xqaksaj le Biblia. Rma riʼ, kan xintäj nqʼij rchë xintamaj versículos ri xinkitoʼ rchë nuqʼalajsaj ri kantzij chrij le Biblia chkiwäch ri winäq. Ye kʼa kan ye kʼïy winäq ma nkajoʼ ta wä nkiskʼij ruwäch le Biblia we ma yaʼon ta qʼij chkë rma ri Iglesia católica.

Pa junaʼ 1952, xikʼleʼ rkʼë ya Simone Patry, jun qachʼalal rchë ri tinamït Quebec ri rutjon pä ruqʼij pa ruchʼaʼäl Dios. Taq xqkʼleʼ, xqbʼä pa tinamït Montreal, y jbʼaʼ ma jun junaʼ chrij riʼ xjeʼ ri naʼäy qalkʼwal ri xbʼiniʼaj Lise. Tapeʼ xinyaʼ qa ri precursorado taq jbʼaʼ nrajoʼ rchë yikʼleʼ, ri wixjayil chqä rïn kan xqatäj qaqʼij rchë ma xqakʼwaj ta jun bʼeyomaläj kʼaslemal rchë ke riʼ xqkowin xqayaʼ qan chrij ri rusamaj Jehová.

Xeqʼax na lajuj junaʼ kʼa riʼ xinquʼ xinok chik jmul precursor. Pa 1962, xiskʼïx pa Escuela del Ministerio del Reino pa Betel rchë Canadá. Ri tijobʼäl riʼ jun ikʼ nuʼän. Chriʼ, junan wä xqyaʼöx qa rkʼë ri qachʼalal Camille Ouellette. Rïn kan xqä chi nwäch chë ri qachʼalal riʼ, tapeʼ ye kʼo ru-familia, kan janina nqä chwäch ntel chutzjoxik le Biblia. Chkipan qa ri qʼij riʼ, ma kan ta ye kʼïy qachʼalal ri kʼo ki-familia chriʼ Quebec ye precursores. Ye kʼa Camille, ya riʼ wä nrajoʼ nuʼän. Ri tiempo ri junan xqjeʼ, xuʼij chwä chë tintzʼetaʼ we yikowin nchäp chik jmul ri precursorado. Jojun ikʼ chrij riʼ, xintzʼët chë yikowin nbʼän ri xqatzjoj rkʼë. Tapeʼ ye kʼo jojun xkiʼij chwä chë ma kan ta ütz xttel chi nwäch ri nchʼobʼon  nbʼän, rïn xinkʼuqbʼaʼ nkʼuʼx chë yë Jehová xkitoʼö rchë nbʼän más pa rusamaj.

Pa junaʼ 1964, Simone chqä rïn xq-ok precursores especiales chqä xqtaq chik jmul Quebec, ri tinamït ri akuchï xqaläx wä. Chriʼ xqjeʼ wä qa kʼïy junaʼ. Chkipan ri junaʼ riʼ, ma kan ta más chik kʼayewal xyaʼöx pa kiwiʼ ri rusamajelaʼ Jehová chpan ri tinamït riʼ.

Jun sábado tqaqʼij, taq yïn kʼo wä pa jun koʼöl tinamït chnaqaj ri tinamït Quebec ri rubʼiniʼan Sainte-Marie, xichap äl rma jun policía. Rma ma yaʼon ta qʼij chwä rchë ntzjoj le Biblia chiʼ taq jay, ri policía riʼ xirukʼwaj äl pacheʼ. Jbʼaʼ chrij riʼ, xikʼwäx äl chwäch jun qʼatöy tzij ri rubʼiniʼan Baillargeon, jun achï ri kan naxiʼij awiʼ chwäch rma kan kutz ntzuʼun. Ryä xkʼutuj chwä achkë xkitoʼö taq xtqʼat tzij pa nuwiʼ. Rïn xinbʼij che rä chë yë Glen How, * jun abogado Testigo ri kan tamatäl ruwäch. Taq ri qʼatöy tzij xkʼoxaj riʼ, ryä kan rkʼë xbʼïn-ïl xuʼij: «¡Manä! ¡Ryä manä!». Glen How tamatäl wä ruwäch rma kan yerutoʼon wä ye kʼïy qachʼalal chkiwäch ri qʼatöy taq tzij. Jbʼaʼ chrij riʼ, ri qʼatöy taq tzij xkiʼij chwä chë ma yïn ajmak ta chik.

Rma pa tinamït Quebec ri qʼatbʼäl tzij ma nuyaʼ ta wä qʼij chqë rchë nqayaʼ ruqʼij Dios, kan kʼayewal xuʼän chqawäch xqïl jun jay ri akuchï xqamöl wä qiʼ. Ri nu-congregación xa xuʼ xrïl jun tzyaʼq jay ri akuchï yekʼol wä qa chʼichʼ. Pa ruqʼijul jöbʼ, ri jay riʼ kan tiw nuʼän rupan, rma riʼ ri qachʼalal nkiksaj wä jun estufa rchë nkimëqʼ kiʼ chwäch. Taq majanä wä tchap ri moloj, nqamöl wä qiʼ chrij ri estufa riʼ jun kayoxiʼ horas chqä nqatzjoj wä utziläj taq experiencias.

Kan ntel nkʼuʼx ntzʼët achkë rubʼanik kʼiyirnäq pä ri samaj chrij ri rutzjoxik le Biblia. Pa taq junaʼ 60, xa xuʼ wä jojun koköj taq congregaciones ye kʼo chnaqaj ri tinamït Quebec, Côte-Nord chqä Gaspé. Komä, chkipan ri tinamït riʼ, kan ye kʼïy chik qachʼalal ye kʼo chqä nkimöl kiʼ chpan jaʼäl taq Salones del Reino.

Pa junaʼ 1970, ri wixjayil chqä rïn, xqtaq chkitzʼetik ri congregaciones. Y pa junaʼ 1973, xinok ukʼwäy bʼey rchë distrito. Chkipan ri junaʼ riʼ, rïn kan kʼïy xintamaj chkij utziläj qachʼalal achiʼel Laurier Saumur * y David Splane. * Taq nkʼis wä jun nimamoloj, David chqä rïn nqatolaʼ wä qiʼ rchë nq-ok más ütz taq tijonelaʼ. Kʼo jun qʼij, nnatäj chwä chë ryä xuʼij chwä: «Léonce, kan xqä chi nwäch ri rukʼisbʼäl tzijonem xayaʼ. Kan ütz xaʼän che rä, ye kʼa rkʼë ronojel ri xaʼij, xel ta oxiʼ tzijonem chi nwäch rïn». Rïn rukʼulun wä chwä kan kʼïy nbʼij chpan jun tzijonem, rma riʼ xkʼatzin xintamaj nbʼij xa xuʼ ri kʼo más rejqalen.

Jun chkë ri samaj ri nkiʼän ri ukʼwäy taq bʼey rchë distrito ya riʼ nkikʼuqbʼaʼ wä kikʼuʼx ri ukʼwäy taq bʼey rchë circuito. Ye kʼa, rma kan kʼïy  chkë ri qachʼalal ri ye kʼo Quebec kitaman wä nwäch, kan wkʼë wä rïn nkajoʼ yeʼel wä chutzjoxik le Biblia taq yibʼä chkitzʼetik ri ukʼwäy taq bʼey rchë circuito. Kan nqä wä chi nwäch yinel kikʼë ri qachʼalal, ye kʼa riʼ xuʼän chë ma kan ta xinyaʼ chik wan chrij kitoʼik ri ukʼwäy taq bʼey rchë circuito. Kʼo jun qʼij, jun ukʼwäy bʼey rchë circuito kan rkʼë ajowabʼäl xuʼij reʼ chwä: «Ma itzel ta najin naʼän ri yajeʼ kikʼë ri qachʼalal, ye kʼa ma tamestaj chë re semana reʼ nkʼatzin yinatoʼ rïn. Rïn chqä nkʼatzin nkʼuqbʼäx nkʼuʼx». Ri xuʼij chwä kantzij na wä chë kowan xirutoʼ.

Pa junaʼ 1976 xinwïl jun mamaʼ kʼayewal. Ya Simone, ri wixjayil, xqä pa jun mamaʼ yabʼil y ya riʼ xkamsan äl rchë. Ri utziläj runaʼoj chqä ri rajowabʼäl chrij Jehová xuʼän chë xok jun utziläj ixjayilonel. Ri xinyaʼ wan chrij ri rusamaj Jehová xirutoʼ rchë ri bʼis ma xchʼakon ta chwij. Janina ntyoxij che rä Jehová rma xkʼüt rajowabʼäl chi nwäch chqä xirutoʼ taq xiqʼax chpan ri kʼayewal riʼ. Xqʼax ri tiempo, xikʼleʼ rkʼë ya Carolyn Elliott, jun utziläj precursora ri ntzjon inglés. Ya Carolyn xapon wä Quebec rchë nbʼetoʼon chutzjoxik le Biblia. Ryä kan ütz runaʼoj rma kantzij yerajoʼ ri nkʼaj chik, más ri xa nkixiʼij kiʼ yejeʼ kikʼë ri nkʼaj chik o ri nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo. Kantzij na wä chë kowan yirutoʼon pä chpan ri samaj najin nbʼän chrij ri kitzʼetik ri congregaciones.

Pa enero rchë 1978, xinok tijonel chpan ri naʼäy Tijobʼäl kichë ri Precursores ri xbʼan Quebec. Kan nxiʼin wä wiʼ rma nixta rïn ntaman wä achkë naʼoj xkeyaʼöx chpan ri tijobʼäl riʼ. Xa matyox chë ye kʼïy ri xejeʼ chpan ri tijobʼäl riʼ kan kʼïy chik junaʼ ye precursores. Riʼ xuʼän chë, tapeʼ yïn wä rïn ri tijonel, kan kʼïy xintamaj chkij ri nutijoxelaʼ.

Chpan chqä ri junaʼ riʼ, xbʼan ri Asamblea Internacional «Fe victoriosa» chpan ri Estadio Olímpico pa tinamït Montreal. Majun ta wä jun nimamoloj más nüm bʼanon chpan ri tinamït Quebec, rma chpan ri nimamoloj riʼ xeʼapon más 80 mil winäq. Rïn xichaʼöx rchë xitzjon kikʼë ri winäq ri yeqʼaxan  noticias chpan ri radio, ri televisión chqä ri prensa. Xitzjon kikʼë ye kʼïy winäq ri ya riʼ kisamaj, y kan xel nkʼuʼx taq xintzʼët ronojel ri ütz xkiʼij chqij. Kan más bʼaʼ 20 horas xqtzjon kikʼë ri winäq riʼ pa radio chqä pa televisión, y kan kʼïy rutzjol xyaʼöx chpan ri prensa. Riʼ xuʼän chë kan ye kʼïy winäq xkitamaj más chrij Jehová chqä chrij ri rutinamit.

Pa junaʼ 1996, kan kʼïy xjalatäj pa nukʼaslemal. Taq xiqasäx pa yaʼ, xinchäp pä rutzjoxik le Biblia chriʼ Quebec, ri akuchï ri winäq yetzjon pa chʼaʼäl francés. Ye kʼa chpan ri junaʼ riʼ, xitaq pa jun distrito rchë ri tinamït Toronto. Chriʼ, ri winäq yetzjon pa chʼaʼäl inglés. Y rma chaq npotzʼolaʼ rupan ri chʼaʼäl riʼ, nnaʼ wä rïn chë ma yikowin ta nbʼän ri samaj xyaʼöx chwä. Chqä kan nxiʼij wä wiʼ taq nchʼöbʼ chë nkʼatzin yenyaʼ tzijonem pa inglés. Ye kʼa ronojel riʼ, xirutoʼ rchë xichʼö más rkʼë Jehová chqä xinkʼuqbʼaʼ más nkʼuʼx chrij.

Komä kan nnaʼ kiʼkʼuxlal taq nnatäj chwä ri xinqʼaxaj Toronto chkipan ri kaʼiʼ junaʼ ri xijeʼ chriʼ. Ya Carolyn ma xikʼo ta rukʼuʼx wkʼë taq xkʼatzin xirutjoj más chrij ri chʼaʼäl inglés, y ri qachʼalal ronojel mul xinkitoʼ chqä xkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx. Ye kʼïy utziläj qachiʼil xeqïl chriʼ.

Taq yebʼan wä ri nimamoloj rchë kaʼiʼ qʼij, tapeʼ kʼïy samaj nkʼatzin nbʼan, kan nqä wä chi nwäch yinel chutzjoxik le Biblia chiʼ taq jay pa taq viernes tqaqʼij. Rkʼë jbʼaʼ ye kʼo xekʼutun qa chkiwäch achkë rma rïn nbʼän riʼ tapeʼ kowan kʼïy samaj kʼo. Ye kʼa xintzʼët chë taq yenwïl winäq ri jaʼäl yatkikʼoxaj, riʼ kan nukʼuqbʼaʼ wä nkʼuʼx. Y komä, kʼa jaʼäl na nnaʼ yinel chutzjoxik le Biblia.

Pa junaʼ 1998, ya Carolyn chqä rïn xq-ok precursores especiales, y xqtaq Montreal. Kan kʼïy junaʼ xitoʼon rchë ütz rubʼanik ntzjöx le Biblia ri akuchï yeqʼax wä ye kʼïy winäq. Chqä yalöj xiksäx rchë xitzjon kikʼë ri winäq ri yesamäj pa radio, pa televisión chqä pa prensa rchë chë ri winäq nqʼax chiwäch achkë riʼ ri testigos de Jehová. Komä, ya Carolyn chqä rïn nqatzjoj le Biblia chkë ri winäq ri yeʼapon Canadá chqä nkajoʼ nkitamaj más chrij le Biblia. Y kan nqä chqawäch nqaʼän riʼ.

Komä qʼaxnäq chik 68 junaʼ taq xiqasäx pa yaʼ, y kan janina ntyoxij riʼ che rä Jehová. Kan nnaʼ kiʼkʼuxlal rma kan nqä chi nwäch ntzjoj le Biblia chkë ri winäq chqä rma ye ntoʼon pä ye kʼïy rchë yeʼoknäq rusamajelaʼ Jehová. Ya Lise, ri numiʼal, chqä ri rachjil xeʼok precursores regulares taq ya xekʼïy ri kalkʼwal. Kan jaʼäl nnaʼ wan ntzʼët chë ya Lise kan rkʼë kiʼkʼuxlal nutzjoj le Biblia chkë ri winäq. Y kan janina yityoxin chkë ri qachʼalal ri xinkitoʼ rkʼë ri tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa chi nwäch chqä ri naʼoj xkiyaʼ chwä rchë nkʼuqeʼ pä nkʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios. Riʼ chqä janina xirutoʼ rchë kan ütz xinbʼän chkë ri samaj xeyaʼöx chwä chpan rutinamit Jehová. Qʼaxnäq pä chi nwäch chë xa xuʼ we qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Jehová, xtqkowin xtqakʼïs jun samaj ri ruyaʼon pä ryä chqë (Sal. 51:11). Ronojel mul xtintyoxij che rä Jehová rma ruyaʼon qʼij chwä rchë nyaʼ ruqʼij ri nimaläj rubʼiʼ (Sal. 54:6).