PA KIQʼIJ qa ri winäq ri yetzjöx chpan le Biblia, taq jun kʼlaj winäq yekʼleʼ, ri kʼajol kʼo wä nkʼatzin nuyaʼ chkë ruteʼ rutataʼ ri qʼopoj. Ryä ütz wä nuyaʼ päq, chköp o xa bʼa achkë jun ri nüm rajäl. Jun kʼajol ütz wä chqä nsamäj rkʼë rujinan achiʼel xuʼän Jacob taq xkʼleʼ rkʼë Raquel. Ryä xuʼij che rä rujinan chë xtsamäj siete junaʼ rkʼë rchë nyaʼöx Raquel che rä (Gén. 29:17, 18, 20). ¿Achkë rma xbʼan ri costumbre riʼ?

Ya Carol Meyers, jun ri runukʼun rij kikʼaslemal ri winäq xejeʼ ojer, nuʼij: «Rkʼë jbʼaʼ jun kʼajol kʼo wä nuyaʼ chkë ruteʼ rutataʼ ri qʼopoj rma ri qʼopoj ma xtsamäj ta chik kikʼë. Ya riʼ kan yerutoʼ wä ri winäq ri yebʼanö tkoʼn». Ri nuyaʼ wä ri kʼajol nuʼän wä chqä chë ru-familia más junan nuʼän ruwäch rkʼë ru-familia ri qʼopoj. Ke riʼ taq kʼo kʼayewal nkiqʼaxaj, junan nkitolaʼ kiʼ. Ri nuyaʼ wä ri kʼajol xkʼüt chqä chë ri qʼopoj ya xyaʼ yän ruchiʼ rchë xtkʼleʼ rkʼë chqä chë yë chik ryä xtchajin rchë y ma yë ta chik rutataʼ.

Tapeʼ ri kʼajol kʼo wä nuyaʼ chkë ruteʼ rutataʼ ri qʼopoj, riʼ ma xel ta chë tzij chë ri qʼopoj najin wä nkʼayïx äl. Ri wuj Instituciones del Antiguo Testamento nuʼij: «Rma jun israelita nkʼatzin wä nuyaʼ päq, o xa bʼa achkë chik jun, reʼ achiʼel ta nukʼüt chë najin nulöqʼ rixjayil. Ye kʼa [...] ma ke riʼ ta, xa xuʼ najin nutzolij jbʼaʼ jontir ri xsach chrij ri qʼopoj». *

Komä kʼa ye kʼo na jojun tinamït ri akuchï ri kʼojolaʼ kʼo nkʼatzin nkiyaʼ chkë ri ruteʼ rutataʼ jun qʼopoj rchë yekʼleʼ rkʼë. We ri teʼej tataʼaj ri ye kʼo pa ruchʼaʼäl Dios ma kan ta kʼïy nkikʼutuj chwäch kalkʼwal, xtkikʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik chë kan ütz kinaʼoj (Filip. 4:5; 1 Cor. 10:32, 33). Ya riʼ chqä xtkʼüt chë ma xa xuʼ ta päq nkajoʼ (2 Tim. 3:2). Chqä taq ri teʼej tataʼaj ma kan ta kowan nüm nkikʼutuj chwäch kalkʼwal, ri kʼajol ma xtkʼatzin ta xtyoʼej na kʼïy tiempo rchë nkʼleʼ xa rma nkʼatzin nrïl jontir ri nkʼutüx che rä. Y, si ryä precursor, ma xtkʼatzin ta xtyaʼ qa ri samaj riʼ rchë nukanuj jun rusamaj rchë nkowin nutöj ri nkʼutüx che rä.

Chkipan jojun tinamït, yë ri qʼatbʼäl tzij nbʼin jaruʼ kʼo chë nyaʼöx chkë ri teʼej tataʼaj. Chkipan ri tinamït riʼ, ri teʼej tataʼaj ri ye kʼo pa rutinamit Dios nkinmaj rutzij ri qʼatbʼäl tzij. Ryeʼ nkiʼän riʼ rma Dios nrajoʼ chë ri cristianos «nkinmaj kitzij ri qʼatbʼäl taq tzij» taq ma nkiqʼäj ta ri pixaʼ yeruyaʼon ryä (Rom. 13:1; Hech. 5:29).