1. ¿Achkë xuʼij Jesús chkë rutzeqelbʼëy chrij ri «ajän xtchup ruwäch ronojel» ri kʼo, y achkë naʼoj xyaʼ chkë?

 TAQ xa jun kayoxiʼ qʼij nrajoʼ rchë nkäm Jesús, kajiʼ chkë rutzeqelbʼëy xkikʼutuj che rä achkë xtkʼutü chë «ya xtchup ruwäch ronojel» (Mat. 24:3). Rkʼë jbʼaʼ ri achiʼaʼ riʼ nkajoʼ wä nkitamaj achkë rubʼanik xtkinaʼej chë Jerusalén chqä ru-templo ya xtchup kiwäch. Rkʼë ri xuʼij chkë, Jesús ma xa xuʼ ta xtzjon chrij ri achkë xtkʼutü chë Jerusalén chqä ru-templo ya xtchup kiwäch, xa kan xtzjon chqä chrij ri achkë xtkʼutü chë ri winäq ri ye kʼo pa ruqʼaʼ Satanás ya xtchup kiwäch. Taq najin wä ntzjon chrij riʼ, ryä xuʼij: «Ri qʼij o ri hora majun tamayon rchë, ni ri ángeles ri ye kʼo chkaj ni rïn, ri rukʼajol Dios; xa xuʼ Ntataʼ kʼo chkaj». Chrij riʼ, xyaʼ re naʼoj reʼ chkë: «Ronojel mul kixkʼaseʼ apü» chqä «Kan ronojel mul kiniyoʼej apü» (Mar. 13:32-37).

2. ¿Achkë rma kʼo wä chë yekʼaseʼ apü ri cristianos ri ye kʼo wä Jerusalén?

² Ri cristianos judíos pa naʼäy siglo kʼo wä chë ronojel mul yekʼaseʼ apü, rma ya riʼ wä xtbʼanö chë xtkiköl kiʼ. Jesús xuʼij chkë rutzeqelbʼëy achkë wä nkʼatzin nkitzʼët rchë nkitamaj chë Jerusalén chqä ru-templo ya nchup wä kiwäch. Ryä xuʼij chkë: «Taq rïx xtitzʼët chë Jerusalén kistin chik rij kimä soldados, titamaj chë ya xtchup ruwäch». Taq xtbʼanatäj riʼ, ryeʼ kʼo wä chë yeʼanmäj äl pa taq juyuʼ, kan achiʼel xuʼij ryä chkë (Luc. 21:20, 21). Ri winäq ri xkinmaj rutzij Jesús xeʼanmäj äl taq ri romanos majanä wä tkichüp ruwäch Jerusalén, rma riʼ xekolotäj qa.

3. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

 ³ Röj yoj kʼo chpan ri tiempo ri xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë Jehová nuchüp ruwäch ri itzelal. Rma riʼ, achiʼel xkiʼän ri naʼäy taq cristianos, röj chqä nkʼatzin nqachʼöbʼ na ronojel ri yeqaʼän chqä nqkʼaseʼ apü. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë ütz nqaʼän rchë kan pa rubʼeyal nqatzʼët jontir ri najin yebʼanatäj chwäch le Ruwachʼlew. Chqä xtqatzʼët achkë rubʼanik nqachajij qiʼ rkʼë ri yeqaʼän y achkë rubʼanik kan pa rubʼeyal xtqaksaj ri tiempo ri kʼa yaʼon na chkë ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios.

4. ¿Achkë rma kʼo ta chë nqajoʼ nqatamaj achkë najin yebʼanatäj chwäch le Ruwachʼlew?

⁴ Röj kan kʼo rma nqajoʼ nqatamaj achkë rubʼanik ri najin yebʼanatäj chwäch le Ruwachʼlew najin nkiʼän chë yebʼetzʼaqät profecías ri ye kʼo chpan le Biblia. Jesús xuʼij jalajöj ri xkebʼanatäj ri xkojkitoʼ rchë nqatamaj chë ri winäq ri ye kʼo pa ruqʼaʼ Satanás ya xtchup kiwäch (Mat. 24:3-14). Ri apóstol Pedro chqä xuʼij chë kan tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik najin yebʼetzʼaqät ri profecías rchë ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx ma nchaʼ ta chiʼ (2 Ped. 1:19-21). Y ri rukʼisbʼäl wuj kʼo chpan le Biblia nchapatäj kikʼë re tzij reʼ: «Ri xkʼüt Dios chwäch Jesucristo rchë nukʼüt chkiwäch ri rusamajelaʼ ri kʼo chë xkebʼanatäj xa jbʼaʼ chik apü» (Apoc. 1:1). Rma riʼ ma itzel ta we nqajoʼ nqatamaj ri yebʼanatäj chwäch le Ruwachʼlew chqä achkë rubʼanik ya riʼ najin nkiʼän chë yebʼetzʼaqät ri profecías ye kʼo chpan le Biblia. Y rkʼë jbʼaʼ kan nqä chqawäch nqtzjon kikʼë qachʼalal chrij riʼ.

5. ¿Achoq chwäch kʼo chë nqachajij wä qiʼ taq nqtzjon chkij ri profecías, y achkë kʼo chë nqaʼän? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁵ Taq najin nqtzjon chrij ri rubʼanik najin yebʼetzʼaqät ri profecías, kʼo chë nqachajij qiʼ. ¿Achkë rma? Rma ma nqajoʼ ta chë xa yë ri nqaquʼ röj nqaʼij apü, rma ya riʼ rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë xa njachatäj ri congregación. Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Rkʼë jbʼaʼ nqakʼoxaj chë ri qʼatöy taq tzij ri kʼo más uchqʼaʼ pa kiqʼaʼ nkiʼij achkë xtkiʼän rchë nkitnabʼaʼ jun chʼaʼoj rchë ma njeʼ ta chik chʼaʼoj chqä rchë ütz nuʼän apü jontir. Pa rukʼexel nqaquʼ we ya riʼ najin nuʼän chë nbʼetzʼaqät ri nuʼij 1 Tesalonicenses 5:3, más ütz tqatzʼetaʼ achkë rukʼisbʼäl rubʼin rutinamit Jehová chrij riʼ. We ronojel ri yeqaʼij nqesaj pä chpan ri rubʼin rutinamit Jehová, xtqtoʼon rchë ri congregación ma njachatäj ta chqä chë junan xtqaquʼ jontir (1 Cor. 1:10; 4:6).

6. ¿Achkë nqatamaj chrij ri nuʼij chpan 2 Pedro 3:11-13?

⁶ (Taskʼij ruwäch 2 Pedro 3:11-13). Ri apóstol Pedro nqrtoʼ rchë nqaquʼ rij ri achkë rma kʼo ta chë nqanukʼuj kij ri profecías. Ryä nuʼij chë tqayoʼej apü ri «ruqʼij Jehová». ¿Achkë rma? Ma rma ta nqajoʼ nqatamaj achkë qʼij chqä hora xtpë ri Armagedón, pa rukʼexel riʼ, röj nqajoʼ nqaksaj ri tiempo ri kʼa kʼo na rchë nqakʼwaj «jun chʼajchʼöj kʼaslemal» chqä rchë yeqaʼän «bʼanobʼäl ri nkiyaʼ ruqʼij Dios» (Mat. 24:36; Luc. 12:40). Ntel chë tzij, nqajoʼ kan pa rubʼeyal nqakʼwaj qakʼaslemal chqä chë jontir ri yeqaʼän chuyaʼik ruqʼij Jehová nqaʼän rma kan kowan nqajoʼ ryä. Rchë nqkowin nqaʼän riʼ, nkʼatzin nqachajij qiʼ rkʼë ri yeqaʼän.

7. ¿Achkë kʼo chë nqaʼän rchë nqachajij qiʼ? (Lucas 21:34).

⁷ Jesús ma xa xuʼ ta xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë tkitzʼetaʼ achkë najin yebʼanatäj chwäch le Ruwachʼlew, xa kan xuʼij chqä chkë chë tkitzʼetaʼ kiʼ ryeʼ. Yeqïl ri tzij riʼ chpan Lucas 21:34 (taskʼij ruwäch). Tqatzʼetaʼ chë Jesús xuʼij: «Tichajij iwiʼ». ¿Achkë  yeʼel chë tzij re tzij reʼ? Ntel chë tzij chë nkʼatzin nqachajij qiʼ rchë ma yeqaʼän ta bʼanobʼäl ri xa nkiʼän chë nchaʼ chiʼ qachbʼilanïk rkʼë Jehová. We xtqaʼän riʼ, ronojel mul xtqjowäx rma Dios (Prov. 22:3; Jud. 20, 21).

8. ¿Achkë naʼoj xyaʼ Pablo chkë ri cristianos?

⁸ Ri apóstol Pablo xuʼij chkë ri cristianos chë kʼo chë nkichajij kiʼ ryeʼ. Jun tzʼetbʼäl chrij riʼ ya riʼ nqïl chpan ri wuj ri xtzʼibʼaj äl chkë ri aj Éfeso. Ryä xuʼij: «Kan tichajij iwiʼ rchë ma niʼän ta achiʼel nkiʼän ri winäq ri majun ta kinaʼoj, xa kan tibʼanaʼ achiʼel nkiʼän ri ajnaʼoj taq winäq» (Efes. 5:15, 16). Satanás kan nukanuj rubʼanik rchë röj nqayaʼ qa Jehová. Rma riʼ le Biblia nuʼij chë tqʼax chqawäch «achkë riʼ ri ruraybʼal Jehová», ke riʼ xtqkowin xtqapabʼaʼ qiʼ chwäch xa bʼa achkë kʼayewal nkikʼüt pä kiʼ chqawäch (Efes. 5:17).

9. ¿Achkë rubʼanik nqatamaj achkë ruraybʼal Jehová chqë röj?

⁹ Chpan le Biblia ma nqïl ta jun cholaj ri akuchï nuʼij jontir ri nbʼanö chë nchaʼ chiʼ qachbʼilanïk rkʼë Jehová. Kan ronojel bʼaʼ mul kʼo nkʼatzin nqaʼän ri ma kan ta nuʼij le Biblia we ütz o ma ütz ta nqaʼän. Rchë kan yë ri ütz nqaʼän kʼo chë nqʼax pa qajolon «achkë riʼ ri ruraybʼal Jehová». ¿Achkë rubʼanik nqaʼän riʼ? Taq kan ronojel qʼij nqanukʼuj ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios chqä nqchʼobʼon chrij. Taq más xtqʼax pa qajolon achkë ruraybʼal Jehová chqä más xtqatäj qaqʼij rchë «nqchʼobʼon achiʼel nchʼobʼon Cristo», más chaq bʼaʼ xtuʼän chqawäch nqaʼän achiʼel nkiʼän ri «ajnaʼoj taq winäq», yajün taq majun ta jun pixaʼ ri nuʼij achkë kʼo chë nqaʼän (1 Cor. 2:14-16). Kantzij na wä chë kʼo mul ma kʼayewal ta nuʼän chqawäch nqatzʼët achkë kʼo chë ma nqaʼän ta, ye kʼa kʼo chik nkʼaj mul kan kʼayewal nuʼän chqawäch.

10. ¿Achkë jojun ri kʼo chë ma yeqaʼän ta?

¹⁰ Jojun chkë ri kʼo chë ma yeqaʼän ta ya riʼ yeqanäq ixoqiʼ o nqatzüj qiʼ chkiwäch achiʼaʼ, nqʼax ruwiʼ ri yaʼ o ri wäy nqatäj, yeqaksaj poqän taq tzij chqä nqkʼastan chrij pornografía o chkij películas o videos ri ruyon chʼaʼoj nkikʼüt (Sal. 101:3). Ri Diablo, ri qakʼulel, ronojel mul nukanuj rubʼanik rchë chë nchaʼ chiʼ qachbʼilanïk rkʼë Jehová (1 Ped. 5:8). We ma xtqachajij ta qiʼ, rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë jojun naʼoj ri ma ye ütz ta nbʼä kikʼamal pa qan, achiʼel ri itzel nanaʼ che rä jun chik, ri yaqʼolon o yaleqʼan, ri yajakʼäkʼ, ri nanaʼ awiʼ o ri nakʼöl kʼix pan awan (Gál. 5:19-21). Rkʼë jbʼaʼ pa naʼäy nqanaʼ chë ri naʼoj riʼ ma kan ta ye itzel. Ye kʼa we ma nqesaj ta äl kikʼamal pa qan, ri naʼoj riʼ xa xkekʼïy y xkeʼok achiʼel jun itzel qʼayis ri xa yojkitzʼlaʼ (Sant. 1:14, 15).

11. ¿Achkë riʼ ri rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chqawäch nqatzʼët we ütz o ma ütz ta, y achkë rma kʼo chë nqachajij qiʼ chwäch?

¹¹ Tqaquʼ rij jun ri rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chqawäch nqatzʼët we ütz o ma ütz ta: ri yeqachbʼilaj winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová. Tqabʼanaʼ che rä chë kʼo jun qachiʼil pa qasamaj ri ma Testigo ta. Rma nqajoʼ chë ryä kan ütz yerutzʼët ri testigos de Jehová, kan ütz qanaʼoj nqaʼän rkʼë. Rkʼë jbʼaʼ kʼa chaq jantäq na nqwaʼ rkʼë ri winäq riʼ, ye kʼa taq nqanaʼ, ya xkʼluj chqë. Kʼo mul ri qachiʼil yerutzjoj tzʼil taq bʼanobʼäl. Pa naʼäy, rkʼë jbʼaʼ ma kan ta nqä chqawäch. Ye kʼa taq nqʼax ri tiempo, rma ya xkʼluj chqë yoj kʼo rkʼë, ma itzel ta chik nqakʼoxaj ri rubʼanik ntzjon. Ya riʼ taq ryä nuʼij chqë we nqajoʼ nqbʼä rkʼë chutjik jun qayaʼ taq xtq-el äl pa qasamaj, y röj nqaʼij che rä chë xtqbʼä rkʼë. Pa rukʼisbʼäl, röj kan junan chik nqchʼobʼon rkʼë ri winäq riʼ. Ya riʼ nuʼän chë kan junan chik qanaʼoj nqaʼän rkʼë. Kantzij na wä chë röj, ri cristianos, kan ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri nkʼaj chik  chqä ma nqaqasaj ta kiqʼij. Ye kʼa ma tqamestaj ta chë röj, ri winäq, kan chanin nqakʼän apü kinaʼoj ri yeqachbʼilaj (1 Cor. 15:33). We nqachajij qiʼ achiʼel xuʼij qa Jesús, ma xkeqachbʼilaj ta winäq ri ma nkinmaj ta rutzij Jehová we ma nkʼatzin ta (2 Cor. 6:15). Röj xtqatzʼët chë xa kʼayewal xtkʼäm pä chqij, rma riʼ ma xtqaʼän ta.

12. ¿Achkë kʼo wä chë nkiʼän ri rutzeqelbʼëy Jesús loman nbʼeqä ri qʼij taq xtchup ruwäch ri itzelal?

¹² Jesús nrajoʼ wä chë ri rutzeqelbʼëy kan kuw yesamäj loman nkiyoʼej ri qʼij taq xtchup ruwäch ri itzelal. Rma riʼ, xyaʼ qa jun samaj pa kiqʼaʼ. Ryä xuʼij chkë chë tkitzjoj ri utziläj taq rutzjol «chriʼ Jerusalén, chpan ri tinamït Judea chqä Samaria, y [...] kʼa pa tinamït ri más näj nkanaj wä» (Hech. 1:6-8). Ryeʼ kan jun mamaʼ samaj xyaʼöx qa pa kiqʼaʼ. Ye kʼa we kan nkiyaʼ wä kan chrij ri samaj riʼ, kan ütz wä ruksaxik xtkiʼän che rä ki-tiempo.

13. ¿Achkë rma kʼo chë kan ütz ruksaxik nqaʼän che rä qa-tiempo? (Colosenses 4:5).

¹³ (Taskʼij ruwäch Colosenses 4:5). Rchë nqachajij qiʼ rkʼë ri yeqaʼän kʼo chë nqatzʼët achkë rubʼanik nqaksaj qa-tiempo. Achiʼel nuʼij Eclesiastés 9:11, jontir «kʼo mul chaq kʼateʼ nbʼanatäj jun kʼayewal» pa qakʼaslemal, y rkʼë jbʼaʼ chaq kʼateʼ nqkäm.

14, 15. ¿Achkë riʼ ri más ütz rubʼanik nqaksaj ri qa-tiempo? (Hebreos 6:11, 12; tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

 ¹⁴ Ri más ütz rubʼanik nqaksaj qa-tiempo ya riʼ taq nqaʼän ruraybʼal Jehová chqä nqakowirsaj ri qachbʼilanïk rkʼë (Juan 14:21). Röj kʼo chë nqasmajij re naʼoj reʼ ri kʼo chpan le Biblia: «Kuw tipabʼaʼ iwiʼ, majun tslon iwchë, chqä ronojel mul tiyaʼ iwan chrij ri samaj ruyaʼon qa ri Ajaw pan iwiʼ» (1 Cor. 15:58). Ke riʼ, taq xtchup ruwäch ri itzelal o taq ya nqkäm, ma xtqbʼison ta rma xtqaquʼ chë rkʼë jbʼaʼ xqkowin ta xqaʼän más chuyaʼik ruqʼij Jehová (Mat. 24:13; Rom. 14:8).

¹⁵ Achiʼel wä rubʼin qa, Jesús kʼa najin na nukʼwaj bʼey chkiwäch rutzeqelbʼëy komä chpan ri samaj chrij rutzjoxik ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios chwäch jontir le Ruwachʼlew. Jesús nuksaj rutinamit Jehová rchë nqrtjoj chrij ri achkë rubʼanik nqatzjoj ri utziläj taq rutzjol chqä nuyaʼ pä ri achkë nkʼatzin chqë rchë nqaʼän riʼ (Mat. 28:18-20). Rma riʼ, ri kʼo chë nqaʼän röj ya riʼ nqatäj qaqʼij chkitoʼik ri winäq chrij le Biblia chqä nqachajij qiʼ rkʼë ri yeqaʼän loman nqayoʼej ri qʼij taq Jehová xtchüp ruwäch ri itzelal. Röj ma kaʼiʼ ta xtuʼän qan chrij ri qayoʼen apü, «komä y kʼa taq xtbʼekʼis jontir», we xtqasmajij ri naʼoj kʼo chpan Hebreos 6:11, 12 (taskʼij ruwäch).

16. ¿Achkë qayaʼon chwäch qan nqaʼän?

¹⁶ Jehová ya ruchaʼon chik ri qʼij ri xtchüp kiwäch ri winäq ri ye kʼo pa ruqʼaʼ Satanás. Taq xtbʼeqä ri qʼij riʼ, ryä xtuʼän chë xkebʼetzʼaqät jontir ri profecías ri ye kʼo chpan le Biblia. Ye kʼa kʼo mul nqanaʼ chë ri qʼij riʼ ma npë ta yän. Tapeʼ ke riʼ, le Biblia nuʼij chë ri ruqʼij Jehová «ma runaj ta xtpë» (Hab. 2:3). Rma riʼ, röj kan qayaʼon chwäch qan nqaʼän reʼ ri nuʼij Miqueas 7:7: «Ronojel mul xtinyoʼej Jehová. Rïn ma xtikʼo ta nkʼuʼx xtinyoʼej ri Dios ri nkolö wchë».