1. ¿Achkë rma rït kan yatyoxin rma yaʼon pä le Biblia chqë?

 ¡RÖJ kan nqtyoxin che rä Jehová rma xyaʼ pä le Biblia chqë! Chpan re wuj reʼ, ryä nuyaʼ pä utziläj taq naʼoj chqë ri yojkitoʼ rchë nqatzʼët achkë ütz nqaʼän taq kʼo kʼayewal yeqaqʼaxaj. Ryä chqä nutzüj jun utziläj qakʼaslemal chqawäch apü. Y ri más rejqalen, nukʼüt chqawäch achkë runaʼoj. Taq nqaquʼ rij achkë utziläj taq naʼoj ye kʼo rkʼë ryä, kan achkë na nuʼän qan. Ya riʼ nuʼän chë nqajoʼ nqjelun rkʼë rchë nq-ok rachiʼil (Sal. 25:14).

2. ¿Achkë rubʼanik ruyaʼon pä Jehová naʼoj chrij ryä chkë ri winäq?

² Jehová nrajoʼ chë ri winäq nkitamaj ruwäch. Ojer qa, ryä xuʼän chë jojun rusamajelaʼ xkiʼän achïkʼ chqä xkitzʼët visiones, y kʼo mul xeruksaj ángeles rchë xtamäx ruwäch (Núm. 12:6; Hech. 10:3, 4). Ye kʼa xa ta jontir reʼ ma ta xetzʼibʼäx qa, röj ma ta nqkowin nqanukʼuj kij. Rma riʼ, Jehová xuʼij chkë jojun achiʼaʼ chë tkitzʼibʼaj «chpan jun wuj» ri naʼoj ri nrajoʼ ryä chë nqatamaj (Jer. 30:2). Röj ütz nqayaʼ chwäch qan chë ryä kan pa rubʼeyal xqʼaxaj pä runaʼoj chkë ri winäq, rma ri «kʼaslïk Dios kan ma nsach ta rkʼë ri yeruʼän» (Sal. 18:30).

3. ¿Achkë xuʼän Jehová rchë chë le Biblia ma chupnäq ta ruwäch? (Isaías 40:8).

³ (Taskʼij ruwäch Isaías 40:8). Ri Ruchʼaʼäl Dios kan pa mil junaʼ yerutoʼon pä ri rusamajelaʼ Dios. Ye kaʼ, ¿achkë rubʼanik bʼanatajnäq ya riʼ? Tnatäj chqë chë le Biblia kan ojer xtzʼibʼäx chkiwäch wuj ri kan chanin yechaʼ chiʼ. Y ma ye jun ta chik ri naʼäy taq wuj ri xetzʼibʼäx. Ye kʼa Jehová xuʼän chë xesäx ki-copias ri wuj riʼ. Tapeʼ ri xetzʼibʼan ri copias riʼ xa kʼo qa mak chkij, ryeʼ kan xkitäj kiqʼij rchë majun akuchï xesach wä taq xekitzʼibʼaj ri wuj riʼ. Jun etamanel nuʼij reʼ chkij ri Escrituras  Hebreas: «Ütz nqayaʼ chwäch qan chë majun ta chik jun wuj ri xtzʼibʼäx ojer ri kan ma ye jalatajnäq ta ri naʼoj ye kʼo chpan ru-copias». Tapeʼ le Biblia kan ojer chik tzʼibʼan qa kimä achiʼaʼ ri xa kʼo qa mak chkij y xa chkiwäch wuj ri kan chanin yechaʼ chiʼ xtzʼibʼäx wä, röj nqʼalajin chqawäch chë kan runaʼoj Jehová najin nqaskʼij chpan.

4. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

⁴ «Jontir ri jaʼäl taq spanïk» rkʼë Jehová ye petenäq wä, y le Biblia ya riʼ jun chkë ri más ütz spanïk ruyaʼon pä ryä chqë (Sant. 1:17). Taq jun winäq nuyaʼ jun qaspanik, ri spanïk riʼ nukʼüt chqawäch we ri winäq riʼ kantzij retaman qawäch chqä we retaman achkë nkʼatzin chqë. Ya riʼ nbʼanatäj rkʼë le Biblia. Taq röj nqanukʼuj ruwäch, kan kʼïy nqatamaj qa chrij Jehová. Röj nqatzʼët chë ryä kan retaman qawäch chqä retaman achkë nkʼatzin chqë. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik nqʼalajin chrij le Biblia oxiʼ naʼoj ri ye kʼo rkʼë Jehová: xtqatzʼët chë ryä kan kʼo runaʼoj, chë kan pa rubʼeyal nuʼän jontir chqä chë kowan nqrajoʼ. Naʼäy tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik nqʼalajin chrij le Biblia chë Jehová kan kʼo runaʼoj.

5. ¿Achkë rubʼanik nqʼalajin chrij le Biblia chë Dios kan kʼo runaʼoj?

⁵ Jehová retaman chë ri naʼoj ri ye kʼo rkʼë ryä kan yekʼatzin chqë röj. Rma riʼ xyaʼ pä le Biblia chqë, ri ruyon runaʼoj ryä kʼo chpan. Ri naʼoj ye kʼo chpan kan kowan yerutoʼ ri winäq, rma kan yekowin nkijäl rukʼaslemal jun winäq. Taq Moisés xerutzʼibʼaj ri naʼäy taq wuj ri ye kʼo chpan le Biblia, ryä xuʼij reʼ chkë ri israelitas, ri rutinamit Dios: «Re tzij reʼ kan kʼo yekʼatzin wä chiwä rïx, rma xtuʼän chë xtiwïl ikʼaslemal» (Deut. 32:47). Ri israelitas ri xkesmajin wä ri nuʼij Ruchʼaʼäl Dios ütz wä xkebʼä chpan kikʼaslemal chqä kiʼ wä kikʼuʼx xtkiʼän (Sal. 1:2, 3). Tapeʼ le Biblia kan ojer chik tzʼibʼan qa, kʼa nkowin na nujäl kikʼaslemal ri winäq. Chpan ri peraj «La Biblia les cambió la vida», ri kʼo pa jw.org, xtaskʼij chkij más 50 winäq ri xekowin xkijäl kikʼaslemal rma xkismajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia (1 Tes. 2:13).

6. ¿Achkë rma nqaʼij chë majun ta chik jun wuj achiʼel le Biblia?

⁶ Majun ta chik jun wuj achiʼel le Biblia. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma Jehová, ri xyaʼö re wuj reʼ chqë, kʼo ronojel uchqʼaʼ pa ruqʼaʼ, majun bʼëy nkäm ta chqä majun ta jun ri kʼo más runaʼoj chwäch ryä. Ye kʼo kʼïy wuj ri nskʼïx na kiwäch tapeʼ xekäm yän ri xetzʼibʼan kichë. Tapeʼ ke riʼ, kʼïy mul ri naʼoj ye kʼo chkipan ma yekʼatzin ta chik. Ye kaʼ ri utziläj taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ronojel mul yekʼatzin, y kan yerutoʼon winäq ri ye kʼo pä chkipan jalajöj junaʼ. Taq nqaskʼij ruwäch re loqʼoläj wuj reʼ chqä nqchʼobʼon chrij ri naʼoj ye kʼo chpan, Jehová nuyaʼ pä ri loqʼoläj ruchqʼaʼ pa qawiʼ rchë nqkowin yeqasmajij ri naʼoj riʼ (Sal. 119:27; Mal. 3:16; Heb. 4:12). Taquʼ rij riʼ, ri xyaʼö pä le Biblia chqë kan rkʼë ronojel ran nrajoʼ yaturtoʼ. ¿Ma nuʼän ta komä ya riʼ chawä chë nawajoʼ naskʼij ruwäch le Biblia ronojel qʼij?

7. ¿Achkë rubʼanik xerutoʼ le Biblia ri rusamajelaʼ Dios ojer rchë junan xuʼän kiwäch?

⁷ Kʼo chik jun ri kan nimaläj rubʼanik nukʼüt chë le Biblia kan runaʼoj Dios kʼo chpan, ya riʼ chë nutoʼ rutinamit Dios chë kan junan nuʼän kiwäch. Taq ri israelitas xeʼok apü chwäch ri ilew ri tzjun chkë, xkikraj kiʼ chwäch. Ye kʼo jojun xeʼok ajchapöy kär, jojun chik xekitïk wakx y jojun chik xeʼok ajbʼanöy tkoʼn. Rma riʼ ri israelitas ri ye kʼo wä jukʼan chik che rä ri tinamït xekowin ta kan chanin xekimestaj ri kichʼalal ri  ye kʼo wä jukʼan chik. Ye kʼa Jehová xuʼän chë jontir ri israelitas chaq taqïl xkimöl kiʼ rchë xkikʼoxaj Ruchʼaʼäl chqä rchë xkitamaj más (Deut. 31:10-13; Neh. 8:2, 8, 18). Taquʼ achkë komä xnaʼ jun israelita taq napon wä Jerusalén chqä kan pa millón israelitas yerutzʼët ri ye petenäq jukʼan chik rchë nkiyaʼ ruqʼij Jehová. Ya riʼ xuʼän Jehová rchë ryeʼ junan xuʼän kiwäch. Kʼïy junaʼ chrij riʼ, pa naʼäy siglo, xjeʼ ri congregación cristiana. Chpan reʼ, xejeʼ che achiʼaʼ che ixoqiʼ ri jalajöj kichʼaʼäl. Jojun chkë ryä kʼo wä kejqalen chkiwäch ri winäq ye kʼa jojun chik manä, y jojun chik kʼo wä kirajil ye kʼa jojun chik manä. Tapeʼ ke riʼ, rma jontir kan nkajoʼ wä Ruchʼaʼäl Dios, kan junan xkiyaʼ ruqʼij Jehová. Ya riʼ xuʼän chë ri winäq ri kʼa xeʼok apü chpan ri congregación xqʼax ri Ruchʼaʼäl Dios pa kijolon rma xqʼalajsäx chkiwäch kimä ri nkʼaj chik cristianos chqä rma xejeʼ chkipan ri moloj (Hech. 2:42; 8:30, 31).

8. ¿Achkë rubʼanik nuksaj Jehová le Biblia rchë chë rusamajelaʼ kan junan nuʼän kiwäch?

⁸ Chkipan ri qʼij yoj kʼo komä, Jehová kʼa nuksaj na le Biblia rchë yerutjoj rusamajelaʼ chqä rchë junan nuʼän kiwäch. Chpan le Biblia ye kʼo jontir ri kantzij taq naʼoj chrij Jehová ri nkʼatzin yeqatamaj. Röj, ri cristianos, chaq taqïl nqbʼä chkipan ri qamoloj chqä chkipan ri qanimamoloj, ri akuchï nqaskʼij ruwäch le Biblia, nqanukʼuj ruwäch chqä kan kʼïy nqatamaj qa chrij. Achiʼel nqatzʼët, Jehová nuksaj le Biblia  rchë nuʼän chë rusamajelaʼ «junan nuʼän kiwäch taq nkiyaʼ ruqʼij» (Sof. 3:9).

9. ¿Achkë naʼoj nkʼatzin njeʼ qkʼë rchë yeqʼax pa qajolon ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia? (Lucas 10:21).

⁹ Tqatzʼetaʼ jun chik rma ri nukʼüt chë Jehová kan kowan runaʼoj. Ryä xuʼän chë ri achiʼaʼ ri xetzʼibʼan le Biblia xekiksaj tzij ri xa xuʼ nqʼax pa kijolon winäq ri ma nkinaʼ ta kiʼ (taskʼij ruwäch Lucas 10:21). Le Biblia ya riʼ jun wuj ri jalajöj kiwäch winäq yeskʼin rchë. Jun etamanel xuʼij chë le Biblia «ma xa xuʼ ta ya riʼ ri wuj ri más skʼin ruwäch, xa kan ya riʼ chqä ri nkʼatzin nayaʼ más awan chrij taq naskʼij». Ye kʼa xa xuʼ ri winäq ri ma nkinaʼ ta kiʼ nqʼax pa kijolon ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqä yekowin yekismajij (2 Cor. 3:15, 16).

10. ¿Achkë chik jun rubʼanik nqʼalajin chrij le Biblia chë Jehová kan kowan runaʼoj kʼo?

¹⁰ Tqatzʼetaʼ achkë chik jun rubʼanik nqʼalajin chrij le Biblia chë Jehová kan kʼo runaʼoj. Ryä nuksaj Ruchʼaʼäl ma xa xuʼ ta rchë nqrtjoj pa molaj, xa kan rchë nqrtjoj chqä nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chqajujnal. Taq nqaskʼij ruwäch Ruchʼaʼäl, nqatzʼët chë Jehová kan nrajoʼ nqrtoʼ pä (Is. 30:21). Rkʼë jbʼaʼ taq nqaqʼaxaj jun kʼayewal, qaskʼin ruwäch jun texto ri kan ya riʼ wä nkʼatzin chqë ri qʼij riʼ. Ye kʼa, si le Biblia xtzʼibʼäx qa rchë kan pa millón winäq nqʼax pa kijolon, ¿achkë nbʼanö chë ri naʼoj ye kʼo chpan kan chkijujnal ri winäq yerutoʼ? Nbʼanatäj riʼ rma majun ta chik jun ri kʼo más runaʼoj chwäch ri xyaʼö pä le Biblia chqë (2 Tim. 3:16, 17).

11. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Dios chë ma yeruchaʼ ta ri winäq taq xtzʼibʼäx le Biblia?

¹¹ Jehová chqä kan pa rubʼeyal nuʼän che rä jontir (Deut. 32:4). Ri winäq ri ke riʼ runaʼoj ma yeruchaʼ ta ri nkʼaj chik, y Jehová kan ke riʼ nuʼän (Hech. 10:34, 35; Rom. 2:11). Nqʼalajin riʼ rma ryä xuʼän chë le Biblia xtzʼibʼäx qa chkipan chʼaʼäl ri kan kʼïy winäq yeksan. Kan jontir bʼaʼ chkë ri naʼäy 39 libros xetzʼibʼäx pan hebreo, jun chʼaʼäl ri xkiksaj rutinamit Dios ojer. Ye kʼa, pa ki-tiempo ri naʼäy taq cristianos, kan ye kʼïy winäq yetzjon griego. Rma riʼ, ri 27 libros chik kan chpan ri chʼaʼäl riʼ xetzʼibʼäx wä. Jehová kan ütz xtzʼët chë ma xa xuʼ ta pa jun chʼaʼäl xtzʼibʼäx wä Ruchʼaʼäl. Komä, chwäch le Ruwachʼlew yoj kʼo jbʼaʼ ma 8,000 millones winäq ri jalajöj qachʼaʼäl. Rma riʼ, ¿achkë nbʼanö chë jontir nqkowin nqatamaj ruwäch Jehová?

12. ¿Achkë rubʼanik tzʼaqatajnäq Daniel 12:4 chkipan re rukʼisbʼäl taq qʼij reʼ?

¹² Jehová xksaj ri profeta Daniel rchë xuʼij qa chë chkipan ri rukʼisbʼäl taq qʼij «ri kantzij etamabʼäl kowan xtkʼiyär», ntel chë tzij, chë ye kʼïy winäq xtqʼax pa kijolon ri nuʼij le Biblia (taskʼij ruwäch Daniel 12:4). Jun ri toʼoyon rchë bʼanatajnäq riʼ ya riʼ chë ri Ruchʼaʼäl Dios chqä ri wuj ri elesan pä chpan Ruchʼaʼäl Dios yeqʼaxan chkipan nkʼaj chik chʼaʼäl chqä jachon chkë ye kʼïy winäq. Majun ta chik jun wuj ri qʼaxan chkipan más chʼaʼäl chqä ri kʼo kikʼë ye kʼïy winäq chwäch le Biblia. Kʼïy chkë ri Biblias ri yekʼayïx kan kowan nüm kajäl. Ye kʼa rutinamit Jehová ruqʼaxan jontir le Biblia o jun peraj chkipan más 240 chʼaʼäl, y xa bʼa achkë winäq ütz njeʼ rkʼë chqä ma nkʼatzin ta nutöj. ¿Achkë utzil rukʼamon pä riʼ? Ya riʼ rubʼanon chë kan pa millón winäq ri jalajöj kitinamit najin nkitamaj chkij «ri utziläj taq rutzjol chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios» loman majanä tchup ruwäch ri itzelal (Mat. 24:14). Jehová ya riʼ jun Dios ri kan pa rubʼeyal nuʼän che rä jontir y nrajoʼ chë kan ye kʼïy winäq nkitamaj ruwäch taq nkiskʼij ruwäch Ruchʼaʼäl. Ryä nrajoʼ ya riʼ rma kan kowan nqrajoʼ.

13. ¿Achkë rma nqaʼij chë chrij le Biblia nqʼalajin chë Jehová kan kowan nqrajoʼ? (Juan 21:25).

¹³ Chrij le Biblia nqʼalajin chqä chë Dios kan kowan nqrajoʼ (1 Juan 4:8). Tqaquʼ rij achkë xeruyaʼ pä Dios chpan le Biblia y achkë manä. Ryä rubʼin pä achkë nkʼatzin nqatamaj rchë nq-ok rachiʼil, rchë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän pa qakʼaslemal chqä rchë nqïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta. Ye kʼa, rma Jehová kan kowan nqrajoʼ, ma chaq tzij ta nuyaʼ pä naʼoj ri ma yekʼatzin ta chqë rchë nqayaʼ ruqʼij (taskʼij ruwäch Juan 21:25).

14. ¿Achkë chik jun rubʼanik nqʼalajin chrij le Biblia chë Dios kowan nqrajoʼ?

¹⁴ Jehová chqä nukʼüt chë kowan nqrajoʼ rma nukʼüt chë kan kʼo qaqʼij chwäch taq ntzjon pä qkʼë. Ryä ma nuyaʼ ta pä chpan le Biblia jun chol pixaʼ rchë nuʼij pä chqë achkë rubʼanik kʼo chë nqaʼän jontir ri yeqaʼän. Pa rukʼexel riʼ, ryä nutzjoj rij ri kikʼaslemal jojun winäq ojer, yeruksaj profecías chqä yeruyaʼ utziläj taq naʼoj chqë ri yojkitoʼ rchë kan ütz nqbʼä chpan qakʼaslemal. Ke riʼ rubʼanik nqrtoʼ le Biblia rchë nqajoʼ Dios chqä rchë kan rkʼë ronojel qan nqanmaj rutzij.

15. a) ¿Achkë rubʼanik nqʼalajin chrij le Biblia chë Jehová kan nchʼpü chqij? b) ¿Achoq chkij najin yechʼobʼon wä ti qʼopoj, ri qachʼalal kʼajol chqä ri qachʼalal ri kʼo chik rujunaʼ ri yeqʼalajin chwäch ri achbʼäl? (Gén. 39:1, 10-12; 2 Rey. 5:1-3; Luc. 2:25-38).

¹⁵ Chrij le Biblia chqä nqʼalajin chë Jehová kan kowan nchʼpü chqij. Qataman riʼ rma ri rubʼanik tzʼibʼan qa Ruchʼaʼäl kan nukʼüt achkë qäs nkinaʼ ri winäq. Röj nqkowin nqanaʼ ri xkinaʼ ri winäq ri yetzjöx chpan le Biblia rma ri xkiqʼaxaj ri winäq riʼ ya riʼ chqä nqaqʼaxaj röj komä (Sant. 5:17). Y ri kʼo más rejqalen, taq nqatzʼët achkë  runaʼoj xuʼän kikʼë winäq ri ye achiʼel röj, nqʼax más pa qajolon chë «Jehová kan kowan nqrajoʼ chqä kan nupoqonaj qawäch» (Sant. 5:11).

16. ¿Achkë nukʼüt chqawäch chrij Jehová ri xbʼanatäj kikʼë jojun winäq ri yetzjöx chpan le Biblia ri kʼo akuchï xesach wä? (Isaías 55:7).

¹⁶ Chpan le Biblia nqatzʼët chik jun rubʼanik ri nukʼüt Jehová chqawäch chë kowan nqrajoʼ. Ri Ruchʼaʼäl nuʼij chqë chë ryä ma xtqryaʼ ta qa tapeʼ kʼo akuchï xtqsach wä chwäch. Ri israelitas kan kʼïy mul xemakun chwäch Jehová. Tapeʼ ke riʼ, ryä xeruküy taq kan rkʼë ronojel kan xkitzolij kiʼ (taskʼij ruwäch Isaías 55:7). Ri cristianos pa naʼäy siglo kitaman wä chqä chë Jehová kan kowan xerajoʼ. Tqaquʼ rij reʼ, ryä xuʼän chë ri apóstol Pablo xuʼij chkë jojun cristianos chë tkikyuʼ chqä tkikʼuqbʼaʼ rukʼuʼx jun achï ri kan xtzolij riʼ rma xkʼwaj jun tzʼil kʼaslemal (1 Cor. 5:1-5; 2 Cor. 2:6, 7). Kan jaʼäl nunaʼ qan taq nqatamaj chë Jehová ma xeruyaʼ ta qa rusamajelaʼ xa rma xesach chwäch. Pa rukʼexel riʼ, ryä kan xerutoʼ, xeruqʼïl chqä xuʼij chkë chë ketzolin rkʼë. Y ke riʼ chqä xtuʼän komä rkʼë xa bʼa achkë winäq ri nuʼän jun mamaʼ mak ye kʼa kan rkʼë ronojel ran nutzolij riʼ (Sant. 4:8-10).

17. ¿Achkë rma nqaʼij chë le Biblia kan jun nimaläj spanïk?

¹⁷ Jehová ruyaʼon pä jun nimaläj spanïk chqë. ¿Achkë rma Ruchʼaʼäl kan kowan ruqʼij? Rma, achiʼel qatzʼeton pä, chrij le Biblia nqʼalajin chë Jehová kan pa rubʼeyal nuʼän che rä jontir, kan kowan runaʼoj chqä kowan nqrajoʼ. Chqä re wuj reʼ nukʼüt chë Jehová nrajoʼ chë nqatamaj ruwäch chqä chë nq-ok rachiʼil.

18. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chë nqaloqʼoqʼej le Biblia?

¹⁸ Röj kʼo ta chë kan nqayaʼ rejqalen Ruchʼaʼäl Dios, rma ya riʼ jun chkë ri utziläj taq spanïk ri ruyaʼon pä Jehová chqë (Sant. 1:17). Rma riʼ ronojel mul tqakʼutuʼ chwäch chë nqaloqʼoqʼej re spanïk reʼ. Xtqaʼän riʼ we taq xqchʼö yän rkʼë ryä, nqaskʼij ruwäch le Biblia chqä nqchʼobʼon chrij. Kantzij na wä chë ri xyaʼö pä le Biblia chqë xtyaʼ utzil pa qawiʼ rma xtqaʼän riʼ chqä xtqïl «ri retamabʼal Dios» (Prov. 2:5).