Jehová nrajoʼ chë taq ye kaʼiʼ winäq yekʼleʼ, kiʼ kikʼuʼx nkiʼän chqä chë majun bʼëy nkichüp ta ruwäch kikʼlanen (Mat. 19:4-6). We rït nawajoʼ yakʼleʼ, ¿achkë komä ütz naʼän rchë nawïl jun utziläj akʼlaj? Rma yë Jehová xbʼanö qchë, ryä retaman achkë kʼo chë nkiʼän jun kʼlaj winäq rchë ütz yebʼä pa kikʼlajil. Röj kan ütz xttel apü jontir chqawäch we xkeqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Keqatzʼetaʼ jojun chkë ri naʼoj riʼ.

Naʼäy, kʼo chë nqʼax pa qajolon chë jontir röj winäq nbʼanatäj qkʼë ri nuʼij chpan Jeremías 17:9, chriʼ nuʼij: «Majun ta chik jun ri más nqʼolon chwäch ri qan chqä kan ma retaman ta nyoʼen». Taq ye kaʼiʼ winäq ri najin nkichʼaʼej kiʼ kowan nkʼän riʼ kiwäch, kʼïy mul ya riʼ nbʼanö chë ntzʼapeʼ kiwäch y ma nkitzʼët ta chik achkë kʼo más rejqalen. We ri winäq riʼ yekʼleʼ xa rma ri nkinaʼ, rkʼë jbʼaʼ ma ütz ta xkebʼä pa kikʼlajil (Prov. 28:26). Rma riʼ, ma ütz ta chë kaʼiʼ winäq ri kʼa majanäj ta najin nkichʼaʼej kiʼ nkiʼij chkiwäch jontir ri nkinaʼ pa kan o kʼo nkitzüj chkiwäch taq majanä kitaman ta na achkë qäs runaʼoj ri winäq ri najin nkichʼaʼej.

Proverbios 22:3 nuʼij: «Ri winäq ri kʼo runaʼoj nutzʼët apü ri kʼayewal y nrewaj riʼ chwäch, ye kʼa ri majun ta kinaʼoj yebʼä apü y nkibʼewlaʼ ri kʼayewal». ¿Achkë kʼayewal rkʼë jbʼaʼ xkeqïl we yeqaksaj sitios pa Internet chqä aplicaciones rchë nqakanuj qakʼlaj? Ye kʼo jojun winäq ri xkichäp kichʼbʼexik winäq pa Internet ri ma kitaman ta kiwäch, pa rukʼisbʼäl, xa xeqʼol. Chqä ye kʼo itzel taq winäq ri kijalon kibʼiʼ pa Internet rchë nkileqʼaj kirajil ri nkʼaj chik. Kʼo mul, ri yebʼanö jontir ri itzelal riʼ nkiʼij chë ye testigos de Jehová.

Tqatzʼetaʼ jun chik kʼayewal. Jojun chkë ri sitios riʼ nkiʼij chë yatkitoʼ rchë nawïl jun utziläj akʼlaj, ye kʼa xa programas rchë computadora nkiksaj. Tapeʼ ke riʼ, majun ta jun nkʼutü chë re programas reʼ kantzij yekowin nkiʼän riʼ. ¿Xtqakʼüt komä chë kʼo qanaʼoj we xa nqayaʼ qʼij chë jun programa rchë computadora nuʼän jun ri kan kʼo rejqalen chpan qakʼaslemal, achiʼel ri nqakanuj qakʼlaj? Kantzij na wä chë manä. Jun programa rchë computadora chöj ma njunmatäj ta rkʼë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia (Prov. 1:7; 3:5-7).

Chpan Proverbios 14:15 nqïl chik jun utziläj naʼoj. Chriʼ nuʼij: «Ri winäq ri majun ta runaʼoj nunmaj jontir ri nbʼix che rä, ye kʼa ri winäq ri kan kʼo runaʼoj nuchʼöbʼ na achkë nuʼän». Rchë natzʼët we jun winäq xttok jun utziläj akʼlaj, nkʼatzin natamaj achkë qäs runaʼoj. Ye kʼa kʼayewal xtuʼän chawäch  xtaʼän riʼ we xa jun sitio rchë Internet xtaksaj. Tapeʼ jun winäq kan kʼïy nutamaj chrij ri jun chik rma ri rujtobʼan pa Internet chqä chaq taqïl nchʼö rkʼë pa Internet, ¿ntel chë tzij riʼ chë kantzij retaman achkë qäs runaʼoj? Jojun winäq ri xkiquʼ chë xkïl ri winäq ri kiyoʼen wä ryeʼ, kan xkixiʼij kiʼ taq xkitzʼët achkë wä rubʼanik ri winäq taq xkitamaj ruwäch.

Ri xtzʼibʼan jun chkë ri salmos nuʼij: «Ma nyüj ta wiʼ kikʼë ri winäq ri yeqʼolon chqä ma yenwachbʼilaj ta ri xa kaʼiʼ kipaläj» (Sal. 26:4). Chkiwäch jojun winäq ma itzel ta ri nkitzʼük äl tzij chpan ri ki-perfiles pa Internet xa xuʼ rchë yetzʼet kimä ri nkʼaj chik. Rkʼë jbʼaʼ nkiʼän chë ma nqʼalajin ta ri itzel taq naʼoj kʼo kikʼë o chë ri itzel taq naʼoj riʼ ma yeqʼalajin ta chkipan ri mensajes ri yekitäq äl. Rkʼë jbʼaʼ, ye kʼo jojun nkiʼij chë ye testigos de Jehová, ye kʼa, ¿yeqasan chik pa yaʼ? ¿Kʼuqül kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios? ¿Ütz rubʼanon kachbʼilanïk rkʼë Jehová? ¿Ütz yetzʼet kimä ri qachʼalal pa congregación? ¿O xa tamatäl kiwäch chë ma ütz ta kinaʼoj o rkʼë jbʼaʼ nbʼix chkij chë ye itzel taq achiʼil? (1 Cor. 15:33; 2 Tim. 2:20, 21). Chwäch Dios, ¿re winäq reʼ ütz yekʼleʼ, o kʼo jun nqʼatö kichë? Jontir reʼ nkʼatzin natamaj chrij jun winäq. Ye kʼa kʼayewal xtuʼän chqawäch xtqatamaj jontir riʼ we ma nqtzjon ta kikʼë nkʼaj chik qachʼalal ri kitaman ruwäch ri winäq riʼ (Prov. 15:22). Y kantzij na wä chë jun utziläj rusamajel Dios kan majun bʼëy xtqʼax ta pa rujolon nkʼleʼ rkʼë jun winäq ri majanä qasan ta pa yaʼ (2 Cor. 6:14; 1 Cor. 7:39).

Achiʼel nqatzʼët, ri sitios pa Internet chqä ri aplicaciones rchë nakanuj akʼlaj kʼo kʼayewal kikʼamon pä. Rma riʼ, ¿kʼo komä jun rubʼanik ri más ütz rchë natamaj ruwäch jun winäq ri xttok jun utziläj akʼlaj? Jaʼ, kʼo. Taq ma qʼaton ta chqawäch nqamöl qiʼ, röj nqkowin nqatamaj kiwäch nkʼaj chik Testigos chkipan ri qamoloj, qanimamoloj chqä chkipan nkʼaj chik moloj achiʼel reʼ.

Taq ma ütz ta nuʼän chqawäch nqamöl qiʼ chpan jun jay, achiʼel taq najin ri itzel yabʼil COVID-19, nqaksaj ri Internet rchë nqamöl qiʼ. Chkipan ri moloj riʼ, röj nqkowin nqatamaj kiwäch testigos de Jehová ri ma ye kʼlan ta. Chriʼ nqkowin nqatzʼët achkë rubʼanik nkiqʼaxaj ki-asignaciones chqä achkë rubʼanik nkikʼüt kikʼuqbʼäl kʼuʼx kikʼë ri comentarios nkiyaʼ (1 Tim. 6:11, 12). Chqä ütz nqtzjon kikʼë ri qachʼalal riʼ taq nkʼis jun moloj chkipan koköj taq salas yebʼan. Jun chik akuchï ütz nqatamaj wä kiwäch nkʼaj chik qachʼalal, ya riʼ taq jojun qachʼalal nkimöl kiʼ pa Internet rchë yetzjon chkiwäch. Chkipan ri koköj taq moloj riʼ, röj nqkowin nqatzʼët achkë runaʼoj nuʼän jun winäq kikʼë nkʼaj chik chqä achkë qäs runaʼoj (1 Ped. 3:4). Loman najin nkitamaj kiwäch, ye kaʼiʼ winäq ütz nkitzʼët we junan ri nkajoʼ nkiʼän chkiwäch apü, we junan naʼoj kʼo kikʼë chqä we ütz xtkikʼwaj kiʼ pa kikʼlajil.

Taq jun winäq ri ma kʼlan ta yerusmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia taq najin nukanuj rukʼlaj, kantzij na wä chë re winäq reʼ kan ütz xtbʼä chpan rukʼlajil. Rkʼë re winäq reʼ kan xtbʼanatäj ri nuʼij chpan Proverbios 18:22: «Ri nilö jun utziläj rixjayil [o jun utziläj rachjil] nrïl jun nimaläj bʼeyomäl chqä Jehová kan kiʼ rukʼuʼx xtuʼän rkʼë».