1. ¿Achkë naʼoj xyaʼ ri apóstol Pablo chkë ri cristianos pa naʼäy siglo?

RI APÓSTOL Pablo xuʼij reʼ chkë ri cristianos ri pa naʼäy siglo: «Ma tikʼän ta chik apü inaʼoj chkij ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios» (Rom. 12:2). ¿Achkë rma xyaʼ re naʼoj reʼ chkë ri winäq ri ya kijachon chik kikʼaslemal pa ruqʼaʼ Dios chqä yechaʼon chik rma ri loqʼoläj espíritu rchë yebʼä chkaj? (Rom. 1:7).

2, 3. a) ¿Achkë nuʼän Satanás rchë nqayaʼ qa Jehová? b) ¿Achkë rubʼanik yeqesaj pa qajolon ri chʼobʼonïk ri achiʼel ta kan kʼo chik kikʼamal?

² Pablo kʼayewal xuʼän chwäch xtzʼët chë ri naʼoj chqä ri chʼobʼonïk ri petenäq kikʼë ri winäq xa najin yerujïkʼ apü jojun cristianos (Efes. 4:17-19). Reʼ rkʼë jbʼaʼ xtbʼanatäj qkʼë röj chqä. Satanás, ri najin nqʼatö tzij pa ruwiʼ le Ruwachʼulew, kʼïy samajbʼäl yeruksaj chqä nutäj ruqʼij chqij rchë nqayaʼ qa Jehová. Jun tzʼetbʼäl. We röj kʼo ri raynïk pa qan rchë nnimirsäx qaqʼij chqä ntamäx qawäch kimä ye kʼïy winäq, ya riʼ xtksaj chqij. Y rkʼë jbʼaʼ xtksaj chqä ri ye qaqʼaxan pä pa qakʼaslemal, ri achoq chrij qatjon pä qiʼ chqä ri achkë rukʼulun chqë yeqaʼän.

³ ¿Nqkowin komä yeqesaj äl ri naʼoj ri achiʼel ta kan kʼo chik kikʼamal pa qajolon? (2 Cor. 10:4). Tqatzʼetaʼ ri xuʼij ri apóstol Pablo: «Najin yeqawlaj jontir chʼobʼonïk chqä naʼoj ri xa yekatäj chrij ri etamabʼäl ri petenäq rkʼë Dios. Y achiʼel ta yeqaxïm jontir riʼ, ke riʼ yeqachaqtiʼij rchë  nkinmaj rutzij Cristo» (2 Cor. 10:5). Rkʼë ri rutoʼik Jehová xtqkowin xtqesaj äl kikʼamal ri itzel taq chʼobʼonïk. Achiʼel jun aqʼon nkowin nuchüp ruchqʼaʼ jun veneno, ke riʼ chqä nuʼän ri Ruchʼaʼäl Dios, nkowin nuchüp ruchqʼaʼ ri itzel taq naʼoj ri ye kʼo chwäch le Ruwachʼulew.

4. ¿Achkë kʼo chë xqajäl pa qakʼaslemal taq xqatamaj ri kantzij?

⁴ Tnatäj chqë achkë kʼo chë xqajäl taq xqatamaj ri kantzij chqä taq xqayaʼ chqawäch nqayaʼ ruqʼij Jehová. Kʼïy na wä chqë röj kʼo chë xeqayaʼ qa kibʼanik ri itzel taq bʼanobʼäl (1 Cor. 6:9-11). Janina nqatyoxij chë Jehová xqrtoʼ xqaʼän riʼ.

5. ¿Achkë nuʼij Romanos 12:2 ri kʼo chë nqaʼän?

⁵ Ye kʼa, ma tqaʼij ta chë röj majun chik nkʼatzin ta nqajäl pa qakʼaslemal. Taq majanä wä tqqasäx pa yaʼ, ye kʼo na wä mak xeqabʼanalaʼ, ye kʼa xeqayaʼ qa kibʼanik. Rma riʼ nkʼatzin nqachajij qiʼ rchë ma nqtzaq ta chik chkipan ri mak riʼ. ¿Achkë rubʼanik nqaʼän riʼ? Pablo xuʼij: «Ma tikʼän ta chik apü inaʼoj chkij ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios, pa rukʼexel riʼ, xa tichapaʼ rujalik ri ichʼobʼonïk» (Rom. 12:2). Rma riʼ nkʼatzin nqaʼän reʼ: Naʼäy, ma tqakʼän ta chik apü qanaʼoj chkij ri winäq. Rukaʼn, tqajalaʼ ri qachʼobʼonïk.

6. ¿Achkë naʼoj nuyaʼ qa chqawäch ri tzʼetbʼäl nqïl chpan Mateo 12:43 kʼa 45?

⁶ Ri jalonïk xtzjoj Pablo ma xa xuʼ ta xtzjon chrij ri qabʼanik, chqä xtzjon chrij ri nqaquʼ, ri nqanaʼ chqä ri nqaʼän. Riʼ ntel chë tzij chë kʼo chë nqajäl ri qachʼobʼonïk (tatzʼetaʼ ri recuadro « ¿Kantzij najin najäl o xa chubʼanik naʼän?»). Rma riʼ, keqabʼanaʼ qa re kʼutunïk reʼ chqawäch: «Ri jalonïk najin nbʼän pa nukʼaslemal rchë yinok jun kantzij cristiano, ¿xa xuʼ komä rchë yitzʼet kimä ri winäq o kan pa wan najin ntel pä ri nwajoʼ njäl?». Kʼo rejqalen  nqatamaj chë ri kaʼiʼ naʼoj riʼ ma ye junan ta. Chpan Mateo 12:43 kʼa 45, Jesús xyaʼ qa jun tzʼetbʼäl ri nukʼüt achkë kʼo chë nqaʼän (taskʼij ruwäch). Reʼ nuqʼalajsaj chë ma xa xuʼ ta yeqesaj pa qajolon ri itzel taq chʼobʼonïk, chqä nkʼatzin yeqayaʼ pa qajolon chʼobʼonïk ri yeqä chwäch Dios.

7. ¿Achkë rubʼanik nqajäl ri qachʼobʼonïk?

⁷ ¿Nqkowin komä nqajäl ri qachʼobʼonïk? Ri Ruchʼaʼäl Dios nuʼij chë tqajalaʼ ri rubʼanik ri qachʼobʼonïk, riʼ ntel chë tzij chë kʼo chë nqayaʼ qʼij chë yë ri naʼoj ri petenäq rkʼë Dios ya riʼ nsmajin ri qajolon (Efes. 4:23, 24). Tapeʼ kʼayewal nuʼän chqawäch, röj nqkowin nqajäl ri qachʼobʼonïk. Ma xa xuʼ ta kʼa nkʼatzin nqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk chqä bʼanobʼäl, chqä nkʼatzin nqajäl ri chʼobʼonïk ri nsmajin ri qajolon. Riʼ ntel chë tzij chë kʼo chë nqajäl ri qaraybʼal, ri qabʼanobʼal chqä ri nbʼanö chqë rchë yeqaʼän achkë jun. Y ronojel qʼij kʼo chë nqaʼän riʼ.

8, 9. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt chqawäch ri xuʼän jun qachʼalal chë nkʼatzin nqajäl ri kʼo pa qan chqä pa qajolon?

⁸ Tqatzʼetaʼ re jun tzʼetbʼäl reʼ: Taq majanä wä ttamaj ri kantzij, jun qachʼalal achï kan itzel wä runaʼoj, xa xuʼ wä chʼaʼoj yeruʼän chqä ntjä wä yaʼ. Taq xjäl runaʼoj y xqasäx pa yaʼ, kan xyaʼ jun utziläj tzʼetbʼäl chkiwäch ri winäq ri ye kʼo chpan ri koʼöl tinamït ri akuchï kʼo wä rachoch. Ye kʼa, taq majanä wä tqʼax kʼïy tiempo qasan pa yaʼ, jun tqaqʼij, ri qachʼalal riʼ kʼo jun kʼayewal xrïl. Kʼo jun qʼabʼarel xapon chrachoch y kan nrajoʼ nuʼän chʼaʼoj rkʼë. Pa naʼäy, ri qachʼalal riʼ ma nrajoʼ ta wä chʼaʼoj, ye kʼa ma xkowin ta chik xqʼät riʼ taq ri qʼabʼarel xyöqʼ rubʼiʼ Jehová. Rma riʼ xel pä chrij y xchʼäy. ¿Achkë rma ke riʼ xuʼän? Rma tapeʼ ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia xuʼän chë xkowin xqʼät riʼ, ye kʼa majanä wä tkowin tjäl ri chʼobʼonïk ri nsmajin ri rujolon.

⁹ Tapeʼ ke riʼ, ri qachʼalal riʼ xtäj ruqʼij rchë xjäl (Prov. 24:16). Rkʼë kitoʼik ri ukʼwäy taq bʼey, ryä más xkʼuqeʼ pä rukʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios. Xqʼax ri tiempo, xok jun ukʼwäy bʼey pa congregación. Ye kʼa, jun chik qʼij, xpë chik jun kʼayewal chwäch ri achiʼel bʼaʼ xrïl pa jun kayoxiʼ junaʼ qa. Taq kʼo wä chwäch ri Salón del Reino, jun qʼabʼarel nrajoʼ wä nuchʼäy jun ukʼwäy bʼey. ¿Achkë xuʼän ri qachʼalal taq xtzʼët riʼ? Ryä xa xqasaj riʼ y eqal xtzjon rkʼë ri qʼabʼarel, xbʼuchiʼij y xbʼerujachaʼ qa chrachoch. ¿Achkë rma xuʼän riʼ? Rma xjäl ri chʼobʼonïk ri nsmajin ri rujolon. Xjäl ri achkë qäs kʼo pa rujolon y pa ran, xqasaj riʼ chqä ma xuʼän ta chik chʼaʼoj. Ronojel ri xjäl, xyaʼ ruqʼij Jehová.

10. ¿Achkë samaj rukʼwan ri nqajäl ri kʼo pa qan chqä pa qajolon?

¹⁰ Ri nqajäl ri qachʼobʼonïk rukʼwan samaj, ma rchë ta chanin. Rkʼë jbʼaʼ pa junaʼ kʼo chë xtqatäj qaqʼij (2 Ped. 1:5). Tapeʼ kʼïy junaʼ qataman pä ri kantzij, ye kʼa ma xa xuʼ ta riʼ nqtoʼö. Röj kʼo chë nqatäj qaqʼij rchë nqajäl ri kʼo pa qan chqä pa qajolon. ¿Achkë xtqtoʼö? Tqatzʼetaʼ qa achkë nkʼatzin nqaʼän.

11. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri nqchʼö rkʼë Dios rchë nqajäl ri qachʼobʼonïk?

¹¹ Ri naʼäy ri kʼo chë nqaʼän ya riʼ nqchʼö rkʼë Dios. Kʼo chë nqakʼutuj che rä achiʼel  xkʼutuj ri salmista taq xuʼij: «Dios, tabʼanaʼ chʼajchʼöj che rä ri wan; tayaʼ jun kʼakʼakʼ espíritu pa wan, jun ri ma yaruyaʼ ta qa» (Sal. 51:10). Kʼo chë nqayaʼ chwäch qan chë nkʼatzin nqajäl ri chʼobʼonïk ri nsmajin ri qajolon y nqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová. ¿Achkë rma nqaʼij chë kantzij nqrtoʼ? Achiʼel xuʼän kikʼë ri tïx taq israelitas pa ruqʼij qa Ezequiel, ryä xuʼij chë xtuʼän reʼ kikʼë: «Y xtinbʼän chkë chë ma xtuʼän ta chik kaʼiʼ kan, y jun kʼakʼakʼ espíritu xtinyaʼ pa kan; [...] y xtinyaʼ jun kan ri bʼanon rkʼë tiʼäj». Riʼ ntel chë tzij chë nyaʼöx jun kan ri nunmaj rutzij Dios (Ezeq. 11:19). Jehová kan xrajoʼ xerutoʼ ri israelitas, ke riʼ chqä xtuʼän qkʼë röj.

12, 13. a) Achiʼel nuʼij Salmo 119:59, ¿achoq chrij ütz nqchʼobʼon wä? b) ¿Achkë kʼutunïk ütz yeqaʼän qa chqawäch?

¹² Ri rukaʼn ri kʼo chë nqaʼän ya ri nqchʼobʼon chrij ri nqaskʼij ruwäch. Ronojel qʼij nkʼatzin nqaskʼij ruwäch le Biblia y nqajäm qawäch rchë qchʼobʼon chrij achkë ri kʼo chë nqajäl pa qakʼaslemal (taskʼij ruwäch Salmo 119:59 *; Heb. 4:12; Sant. 1:25). Taq xtqʼalajin chqawäch chë xa ye kʼo chik jojun naʼoj qkʼë ri xa kikʼë winäq ye petenäq wä, tqayaʼ chqij chë najin nqsach y tqatjaʼ qaqʼij rchë nqesaj äl ri naʼoj o bʼanobʼäl riʼ.

¹³ Rchë riʼ ütz yeqaʼän qa re kʼutunïk reʼ chqawäch: «¿Itzel komä nnaʼ che rä jun winäq?» (1 Ped. 2:1). «¿Kan nnimirsaj wiʼ rma ri tinamït yïn alaxnäq wä, ri tjonïk wlon pa tijobʼäl o rma kʼo nrajil?» (Prov. 16:5). «¿Nqasaj komä kiqʼij ri winäq ri jun chik kijatzul o majun ta kʼo kikʼë ri achiʼel ye kʼo wkʼë rïn?» (Sant. 2:2-4). «¿Yenrayij komä jbʼaʼ ri ye kʼo chwäch le Ruwachʼulew?» (1 Juan 2:15-17). «¿Nqä chi nwäch yikʼastan chkij ri tzʼil taq bʼanobʼäl chqä chʼayonïk?» (Sal. 97:10; 101:3; Amós 5:15). Rkʼë jbʼaʼ ri kiqʼalajsaxik re kʼutunïk reʼ xtkʼüt chqawäch chë kʼo chë nqajäl ri rubʼanik ri qakʼaslemal. We xtqatäj qaqʼij rchë xkeqesaj äl ri itzel taq naʼoj riʼ qkʼë, ütz xtqtzʼetetäj rma ri Qatataʼ ri kʼo chkaj (Sal. 19:14).

14. ¿Achkë rma janina ruqʼij yeqachaʼ utziläj taq qachiʼil?

¹⁴ Ri rox ri kʼo chë nqaʼän ya ri yeqachaʼ utziläj taq qachiʼil. Nqʼalajin chqawäch o manä, kʼïy naʼoj nqakʼän apü chkij ri qachiʼil (Prov. 13:20). Pa tijobʼäl o pa samaj, ronojel qʼij yoj kʼo chkikojöl winäq ri ma yojkitoʼ ta rchë nqchʼobʼon achiʼel nchʼobʼon Jehová. Ye kʼa, pa qamoloj yeqïl utziläj taq qachiʼil ri yojkitoʼ rchë nqakʼüt ajowabʼäl chqä rchë yeqabʼanalaʼ utziläj taq bʼanobʼäl (Heb. 10:24, 25).

15, 16. ¿Achkë rubʼanik nuʼän Satanás rchë nujäl ri qachʼobʼonïk?

¹⁵ Ma tqamestaj chë Satanás kan rutzaqon ruchqʼaʼ rchë nujäl ri qachʼobʼonïk. Xa bʼa achkë nuksaj rchë nuʼän kaʼiʼ qakʼuʼx chrij ri qataman pä chpan le Biblia.

¹⁶ Satanás ma ruyaʼon ta qa ruksaxik ri kʼutunïk ri xksaj rkʼë Eva pa jardín de Edén, ryä xuʼij: «¿Kantzij komä chë Dios xuʼij chë...?» (Gén. 3:1). Chwäch le Ruwachʼulew ri yoj kʼo komä, Satanás nuʼän kʼïy kʼutunïk ri rkʼë jbʼaʼ nuʼän kaʼiʼ qakʼuʼx, kʼutunïk achiʼel reʼ: «¿Kantzij chë Dios ma nuyaʼ ta qʼij chë ye kaʼiʼ achiʼaʼ o kaʼiʼ ixoqiʼ yekʼleʼ? ¿Kantzij chë Dios ma nuyaʼ ta qʼij chiwä rchë niʼän nmaqʼij taq npë ri alaxbʼäl chqä taq ntel ijunaʼ? ¿Kantzij chë i-Dios ma nrajoʼ ta nyaʼöx kïkʼ chiwä? ¿Kantzij  chë jun Dios ri kʼo ajowabʼäl rkʼë ma nuyaʼ ta qʼij chiwä rchë yixtzjon rkʼë jun iwachʼalal o jun iwachiʼil expulsado?».

17. ¿Achkë kʼo chë nqaʼän we kʼo jun nbʼanö kʼutunïk chqë ri xa rchë nuʼän kaʼiʼ qakʼuʼx, y, achiʼel nuʼij Colosenses 2:6 chqä 7, achkë utzil xtqïl we xtqaʼän riʼ?

¹⁷ Kʼo chë nqakowirsaj ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chrij ri qataman pä. We ma xtqïl ta kiqʼalajsaxik ri kʼutunïk ri janina kejqalen chrij ri qanman pä, rkʼë jbʼaʼ xtqanaʼ chë ri qataman pä ma tzij ta. Y riʼ xtsüqʼ chqawäch y xtkʼïs ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. We ke riʼ, ¿achkë kʼo chë nqaʼän? Ri Ruchʼaʼäl Dios nuʼij chë tqajalaʼ ri qachʼobʼonïk, ke riʼ xtqʼalajin chqawäch achkë ri ütz, ri chöj chqä ri tzʼaqät ruraybʼal Dios (Rom. 12:2). We ronojel qʼij xtqatjoj qiʼ, riʼ xtqrtoʼ rchë xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë ri qataman pä chpan le Biblia ya riʼ ri kantzij. Chqä xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë ri rupixaʼ Jehová kan ütz. We xtqaʼän riʼ xtq-ok achiʼel jun cheʼ ri kuw rubʼanon rma näj bʼenäq wä rukʼamal, y majun achkë xtbʼanö chë xtuʼän kaʼiʼ qakʼuʼx rma ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx kuw rubʼanon (taskʼij ruwäch Colosenses 2:6, 7).

18. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtqqʼol ta rma Satanás?

¹⁸ Majun jun winäq xtkowin xtkowirsan ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx, röj kʼo chë nqbʼanö riʼ. Rma riʼ, tqajalaʼ ri chʼobʼonïk ri nsmajin ri qajolon. Ronojel qʼij qchʼö rkʼë Jehová y tqakʼtuj ri loqʼoläj espíritu che rä. Ronojel mul qchʼobʼon, tqanukʼuj rij ri naʼoj ri ye kʼo pa qajolon chqä achkë rma yeqaʼän achkë jun. Keqakanuj utziläj taq qachiʼil, qjeʼ kikʼë winäq ri yojkitoʼ rchë nqajäl ri rubʼanik nqchʼobʼon. We xtqaʼän jontir riʼ, xtqrtoʼ rchë ma xtqqʼol ta rma Satanás y xtqkowin xkeqawlaj «jontir chʼobʼonïk chqä naʼoj ri xa yekatäj chrij ri etamabʼäl ri petenäq rkʼë Dios» (2 Cor. 10:5).