1. Achiʼel nuʼij Colosenses 2:4 chqä 8, ¿achkë rubʼanik nqrqʼöl Satanás?

SATANÁS nrajoʼ chë röj nqayaʼ qa qij chwäch Jehová. Rchë nuʼän riʼ nutäj ruqʼij rchë yeruyaʼ itzel taq raynïk pa qajolon rchë nqchʼobʼon achiʼel nrajoʼ ryä. Nuksaj ri qaraybʼal rchë nqrqʼöl chqä rchë nqatzeqelbʼej (taskʼij ruwäch Colosenses 2:4, 8 *).

2, 3. a) ¿Achkë rma ütz nqanmaj tzij chwäch ri pixaʼ nuyaʼ Colosenses 2:8? b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

² ¿Kan nkʼatzin komä chë kan janina nqachajij qiʼ chwäch Satanás? Jaʼ. Rma ri tzij nqïl chpan Colosenses 2:8, Pablo ma xtzʼibʼaj ta chkë ri winäq ri ma ye cristianos ta, ryä xtzʼibʼaj chkë ri cristianos ri yechaʼon chik rma ri loqʼoläj espíritu rchë yebʼä chkaj (Col. 1:2, 5). Ri Cristianos riʼ kan nxiʼin wä rij ri kikʼaslemal, ke riʼ chqä qabʼanon röj komä (1 Cor. 10:12). ¿Achkë rma? Rma Satanás xkʼaq pä chwäch le Ruwachʼulew y nrajoʼ yeruqʼöl ri winäq ri kantzij nkajoʼ nkiyaʼ ruqʼij Dios (Rev. 12:9, 12, 17). Y ri qʼij yoj kʼo komä, ri winäq xa más najin ntzelatäj kinaʼoj (2 Tim. 3:1, 13).

³ Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik nuksaj Satanás ri tzʼukün taq tzij rchë nutzelaj ri qachʼobʼonïk. Tqatzʼetaʼ ri oxiʼ raynïk ri nuksaj chqij (Efes. 6:11). Chpan ri jun chik tjonïk, xtqatzʼët achkë rubʼanik xkeqesaj pa qajolon ri itzel taq chʼobʼonïk ri nuksaj Satanás rchë nqrqʼöl. Ye kʼa, naʼäy  tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik xeruqʼöl Satanás ri israelitas taq ya ye kʼo chik chwäch ri ulew ri xyaʼ Jehová chkë y achkë nqatamaj chrij ri xbʼanatäj kikʼë.

4-6. Achiʼel nuʼij Deuteronomio 11:10 chqä 11, ¿achkë kʼo chë xkijäl ri israelitas chrij ri rubʼanik ri tkoʼn taq ye kʼo chik chwäch ri ulew ri rutzujun Jehová chkë?

⁴ Kan rkʼë qʼolonïk xkowin Satanás chë ri israelitas xkiyaʼ kiqʼij ri tyox. Rchë riʼ xksaj ri qäs kan nkʼatzin chkë rchë nkitzüq kiʼ. Taq xeʼok apü chwäch ri ulew ri xyaʼ Jehová chkë, kʼo chë xkitamaj jun chik rubʼanik rchë xkiʼän kitkoʼn. Taq ye kʼo wä Egipto, rchë nkiyaʼaj ri kitkoʼn, nkiksaj wä ri raqän yaʼ rchë Nilo. Ye kʼa taq ye kʼo chik chwäch ri ulew ri xyaʼ Jehová chkë, majun wä jun raqän yaʼ rchë nkiyaʼaj kitkoʼn. Xa xuʼ wä nkiksaj ri raxqʼabʼ chqä ri jöbʼ (taskʼij ruwäch Deuteronomio 11:10, 11 *; 11:12-15; Is. 18:4, 5). Rma riʼ kʼo wä chë xkitamaj jun chik rubʼanik rchë xetkonäj. Y kʼayewal xuʼän chkiwäch rma ye kʼïy chkë ri israelitas ri kan kʼo wä kinaʼoj chrij ri tkoʼn, xekäm qa pa desierto.

⁵ Jehová xkʼüt chkiwäch ri israelitas chë ri rubʼanik ri kikʼaslemal xjalatäj. Chrij riʼ, xyaʼ jun pixaʼ chkë ri achiʼel ta ma rukʼwan ta riʼ rkʼë ri tkoʼn. Ryä xuʼij chkë: «Tichajij iwiʼ rchë ma nqʼolotäj ta ri iwan, ke riʼ ma yixsach ta y ma yixxukeʼ ta chkiwäch ri nkʼaj chik tyox rchë niyaʼ kiqʼij» (Deut. 11:16, 17). ¿Achkë rma Jehová xuʼij chkë chë ma tkiyaʼ ta kiqʼij ri tyox, ye kʼa xa najin wä nutzjoj chkë ri rubʼanik yetkonäj?

 ⁶ Jehová retaman wä chë ri israelitas xtkirayij xtkikʼän apü jojun naʼoj chkij ri cananeos rchë yekiʼän tkoʼn. Kantzij na wä chë ri winäq riʼ kan kʼo wä más kinaʼoj chrij ri tkoʼn y rkʼë jbʼaʼ ri israelitas kʼo wä nkitamaj chkij. Ye kʼa, we nkiʼän riʼ, xtkïl na wä kʼayewal. Rma ri naʼoj ri kʼo wä kikʼë ri cananeos xa kixolon wä rkʼë ruyaʼik ruqʼij Baal. Ryeʼ nkiʼij wä chë Baal ya riʼ rajaw ri kaj y yë ryä nyaʼö pä jöbʼ. Jehová ma nrajoʼ ta wä chë ri itzel taq naʼoj riʼ yekiqʼöl ri israelitas. Ye kʼa, ri israelitas kan xkiyaʼ ruqʼij Baal, y ma xa xuʼ ta jun mul xkiʼän riʼ (Núm. 25:3, 5; Juec. 2:13; 1 Rey. 18:18). ¿Achkë rubʼanik xeqʼol ri israelitas rma Satanás? Tqatzʼetaʼ.

7. ¿Achkë rubʼanik xqʼalajin chë jojun israelitas ma kikʼuqbʼan ta kikʼuʼx chrij Jehová?

⁷ Ri naʼäy xuʼän Satanás rchë xeruqʼöl ri israelitas ya riʼ xksaj ri achkë ri kan nkʼatzin chkë, achiʼel ri jöbʼ ri nyaʼan ruwäch ri ulew. Ri ulew ri xyaʼöx chkë rma Jehová, pa rukʼisbʼäl taq qʼij rchë ri ikʼ abril kʼa septiembre ma kan ta nuʼän wä jöbʼ. Rchë ma nkitäj ta wayjal chqä jaʼäl ntel kitkoʼn, ri israelitas kʼo wä chë nkiyoʼej ri jöbʼ ri nchapatäj äl pa taq ikʼ octubre. Ri tinamït ri ye kʼo pä naqaj, kan nkinmaj wä chë rchë nyaʼöx pä jöbʼ pa kiwiʼ ri janina nkʼatzin chkë, kʼo wä chë nkiyaʼ kiqʼij tyox. Satanás xuʼän chkë ri israelitas chë xkinmaj chë rchë jaʼäl taq tkoʼn nkesaj, kʼo wä chë nkikʼän apü kibʼanobʼal ri winäq riʼ. Ri ma kikʼuqbʼan ta kikʼuʼx chrij Jehová kan xkinmaj chë we nkiʼän achiʼel ri winäq riʼ ma kan ta xtyalöj ri saqʼij. Rma riʼ xkiyaʼ ruqʼij Baal.

8. ¿Achkë chik jun xksaj Satanás rchë xeruqʼöl ri israelitas? Taqʼalajsaj.

⁸ Satanás xksaj chqä ri ruraybʼal kichʼakul ri israelitas. Taq ri cananeos nkiyaʼ wä kiqʼij kityox, yekiʼän wä tzʼil taq bʼanobʼäl chkiwäch. Achiʼel ri ixoqiʼ chqä ri achiʼaʼ nkikʼayij wä kichʼakul rchë yekiʼän tzʼil taq bʼanobʼäl pa taq templos. Ri winäq riʼ ma xa xuʼ ta wä nkiyaʼ qʼij chë nkikʼwaj qa kiʼ kaʼiʼ achiʼaʼ o kaʼiʼ ixoqiʼ o xa bʼa achkë chik na jun tzʼil bʼanobʼäl, ryeʼ xa ma xajan ta chik chkiwäch yekiʼän riʼ (Deut. 23:17, 18; 1 Rey. 14:24). Ri cananeos nkinmaj wä chë kikʼë ri bʼanobʼäl riʼ ri tyox yetoʼon rchë chë ri ulew nwachin ruwäch. Ye kʼïy chkë ri israelitas kan xkirayij ri bʼanobʼäl riʼ y xekiyaʼ kiqʼij ri tyox. Kan xkiyaʼ qa kiʼ pa ruqʼaʼ Satanás.

9. Achiʼel nuʼij Oseas 2:16, 17, ¿achkë rubʼanik xrewaj Satanás achkë riʼ Jehová?

⁹ Jun chik rubʼanik xeqʼol ri israelitas rma Satanás ya riʼ xrewaj chkiwäch achkë riʼ Jehová. Pa ruqʼij qa ri profeta Jeremías, Jehová xuʼij chë ri itzel taq profetas xkiʼän chë ri israelitas xkimestaj rubʼiʼ ryä rma Baal (Jer. 23:27). Ri israelitas achiʼel ta xkiyaʼ qa ruksaxik rubʼiʼ Dios rma Baal. Ri Baal ntel chë tzij «ajaw». Riʼ xuʼän chë ri rusamajelaʼ Dios xsach chkiwäch achkë riʼ Jehová y achkë riʼ Baal. Y rma riʼ ma kʼayewal ta xuʼän chkiwäch xkixöl ruyaʼik ruqʼij Jehová rkʼë Baal (taskʼij ruwäch Oseas 2:16, 17 *).

10. ¿Achkë ruksan Satanás komä rchë yeruqʼöl ri winäq?

¹⁰ Achiʼel wä xeruksaj Satanás rchë xeruqʼöl ri israelitas ojer qa, ya riʼ chqä yeruksaj komä. Yeruqʼöl ri winäq rkʼë ri nkʼatzin chkë, ri ruraybʼal kichʼakul chqä rewan chkiwäch achkë riʼ Jehová. Naʼäy tqatzʼetaʼ  achkë rubʼanik rewan chkiwäch ri winäq achkë riʼ Jehová.

11. ¿Achkë rubʼanik rewan Satanás achkë riʼ Jehová?

¹¹ Satanás rewan chkiwäch ri winäq achkë riʼ Jehová. Taq ri apóstoles xekäm, ye kʼo jojun ri nkiʼij wä chë ye cristianos, ye kʼa xa tzʼukün taq tzij xekikʼüt pä (Hech. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3). Re winäq reʼ xkewaj achkë riʼ ri kantzij Dios. Jun tzʼetbʼäl. Ryeʼ xkesaj äl rubʼiʼ Dios chpan le Biblia, pa rukʼexel riʼ xa «ajaw» xkiyaʼ qa o jun chik bʼiʼaj. Rma riʼ, ri winäq ri yeskʼin ruwäch le Biblia kʼayewal nqʼalajin chkiwäch chë Jehová ma junan ta kikʼë ri nkʼaj chik ajaw ri yerutzjoj le Biblia (1 Cor. 8:5). Rma ri apóstatas ajaw xkiʼij che rä Jehová y ajaw xkiʼij che rä Jesús, reʼ xuʼän chë ri winäq ma nqʼax ta wä chkiwäch chë Dios y ri Rukʼajol ma ye junan ta (Juan 17:3). Chqä xuʼän chë ri winäq xkinmaj chë Dios xa jun Trinidad, ntel chë tzij ye oxiʼ dioses ye kʼo chpan jun, y ri naʼoj riʼ ma nqïl ta chpan le Biblia. Ronojel riʼ xuʼän chë ye kʼïy winäq nkinmaj chë ma yekowin ta nkitamaj ruwäch Dios. Ye kʼa, ri naʼoj riʼ xa jun nimaläj tzʼukün tzij (Hech. 17:27).

12. a) Ri religión ri ma pa rubʼeyal ta nkiyaʼ ruqʼij Dios, ¿achkë bʼanobʼäl ri kiyaʼon qʼij rchë yebʼan? b) Achiʼel nuʼij Romanos 1:28 kʼa 31, ¿achkë kʼayewal rukʼamon pä ri bʼanobʼäl riʼ?

¹² Satanás nuksaj ruraybʼal kichʼakul ri winäq. Kikʼë ri israelitas, Satanás xksaj ri religión ri ma pa rubʼeyal ta nkiyaʼ ruqʼij Dios rchë xebʼan ri tzʼil taq bʼanobʼäl. Ke riʼ chqä nuʼän komä. Ri religión riʼ nkiyaʼ qʼij rchë yebʼan tzʼil taq bʼanobʼäl y nkikʼüt chë achiʼel ta ma xajan ta yebʼan. Rma riʼ, ye kʼïy winäq ri nkiʼij chë nkiyaʼ ruqʼij Dios, xa yekibʼanalaʼ tzʼil taq bʼanobʼäl. Chpan ri carta ri xtzʼibʼaj ri apóstol Pablo chkë ri romanos, xuʼij achkë kʼayewal nukʼän pä ri bʼanobʼäl riʼ (taskʼij ruwäch Romanos 1:28-31). Chkipan ronojel ri ma ye ütz ta, ntok chqä ri kaʼiʼ achiʼaʼ o kaʼiʼ ixoqiʼ nkikʼwaj qa kiʼ y jontir ri tzʼil taq bʼanobʼäl (Rom. 1:24-27, 32; Rev. 2:20). Janina ruqʼij ri pa rubʼeyal nqasmajij ri pixaʼ ye kʼo chpan le Biblia.

13. ¿Achkë chik jun naʼoj nuksaj Satanás rchë yeruqʼöl ri winäq?

¹³ Satanás ruksan ri nkʼatzin chkë ri winäq. Ma itzel ta ri nqakanuj rubʼanik rchë nqatzüq qiʼ röj y ri qa-familia. Y ma itzel ta chqä ri nqatjoj qiʼ rchë nqaʼän riʼ (1 Tim. 5:8). ¿Achkë rubʼanik nqatjoj qiʼ? Ri qäs  nqaʼän ya riʼ nqbʼä pa jun tijobʼäl y nq-ok utziläj taq tijoxelaʼ. Ye kʼa, kʼo chë nqachajij qiʼ. Rma chkipan ye kʼïy tinamït, ri tjonïk nyaʼöx pa tijobʼäl chkë ri tijoxelaʼ ma xa xuʼ ta ütz taq naʼoj, xa nkʼut chqä chkiwäch chë majun ta Dios y nbʼan chkë chë ma nkinmaj ta ri nuʼij le Biblia. Chqä nbʼix chkë chë jontir winäq ri kʼo kinaʼoj nkinmaj chë ri kʼaslemal xa kikʼë chköp xpotäj pä (Rom. 1:21-23). Ye kʼa re naʼoj reʼ ma rkʼë ta Dios petenäq wä (1 Cor. 1:19-21; 3:18-20).

14. Ri naʼoj ri ma rkʼë ta Dios petenäq wä, ¿achkë nuʼän chë rä kinaʼoj ri winäq?

¹⁴ Ri naʼoj petenäq kikʼë ri winäq xa nkiqasaj ruqʼij ri naʼoj ri petenäq rkʼë Dios y ma nkikʼüt ta ri nuʼij le Biblia. Chqä ma nkikʼüt ta ri naʼoj ri nwachin rkʼë ri loqʼoläj espíritu, xa nkiʼän chë ntzelatäj kinaʼoj ri winäq (Gál. 5:19-23). Xa nuʼän chë ri winäq nkinmirsaj kiʼ y xa xuʼ ryeʼ nkajoʼ qa kiʼ (2 Tim. 3:2-4). Re naʼoj reʼ ma ya riʼ ta nukʼüt Jehová chqawäch. Ryä xa nuʼij chqë chë chʼuchʼüj tqabʼanaʼ che rä qan chqä tqaqasaj qiʼ (2 Sam. 22:28). ¿Achkë bʼanatajnäq kikʼë jojun qachʼalal rma yebʼenäq pa taq universidades? Jalatajnäq kichʼobʼonïk. Rma ma yë ta chik ri naʼoj ri petenäq rkʼë Dios ri kʼo pa kijolon, xa yë chik ri naʼoj ri petenäq kikʼë ri winäq. Tqatzʼetaʼ jun tzʼetbʼäl chrij riʼ.

15, 16. ¿Achkë naʼoj nuyaʼ qa chqawäch ri xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal?

¹⁵ Jun qachʼalal ixöq ri más 15 junaʼ ruksan pä rukʼaslemal pa rusamaj Jehová, nuʼij: «Rïn yiqasan wä chik pa yaʼ, chqä nskʼin y nkʼoxan wä ri kʼayewal nawïl we yabʼä pa universidad. Ye kʼa ma xinmaj ta tzij. Xinbʼij wä chë ri naʼoj riʼ ma nkʼatzin ta  chwä rïn». ¿Achkë kʼayewal xrïl ri qachʼalal riʼ? Ryä nuʼij: «Ri tjonïk chöj xkʼïs wuchqʼaʼ y ma jamäl ta chik nwäch rchë yitzjon rkʼë Jehová achiʼel wä rubʼanon qa; xuʼän chë janina wä yikos y rma riʼ ma nuʼij ta chik riʼ wan ntzjoj le Biblia, y ma kan ta ntjoj chik wiʼ rchë yibʼä pa taq moloj. Taq xinnaʼ chë najin ntzelatäj ri wachbʼilanïk rkʼë Jehová xa rma bʼenäq wan chrij ri universidad, ma xibʼä ta chik».

¹⁶ ¿Achkë xuʼän che rä ri ruchʼobʼonïk ri qachʼalal ri xkʼut chwäch pa universidad? Ryä nuʼij: «Kan yikʼïx nbʼij chë ri universidad xuʼän chwä chë xa xuʼ kimak ri nkʼaj chik ntzuʼ. Y más nbʼän riʼ kikʼë ri qachʼalal pa congregación, kan ta nwajoʼ chë ryeʼ ma ta yesach, ye kʼa taq nbʼanatäj riʼ, ma yijeʼ ta chik kikʼë. Kʼïy tiempo xkʼwaj chi nwäch rchë xinjäl nnaʼoj. Riʼ xkʼüt chi nwäch chë kan itzel ri ma nanmaj ta ri pixaʼ yeruyaʼ Jehová. Xqʼalajin chi nwäch chë rïn ma kan ta ntaman nwäch achiʼel wä retaman Jehová. Xa ta xinmaj rutzij, ma ta xenwïl kʼïy kʼayewal».

17. a) ¿Achkë ri kʼo chë nqayaʼ chwäch qan rchë nqaʼän? b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan ri jun chik tjonïk?

¹⁷ Kan tqayaʼ kʼa chwäch qan chë ma nqayaʼ ta qʼij chë nqqʼol rma ri naʼoj ri nkiyaʼ ri winäq y rma ri tzʼukün taq tzij yeruʼän Satanás. Ronojel qʼij tqachajij qiʼ chwäch ri yeruksaj Satanás chqij (1 Cor. 3:18; 2 Cor. 2:11). Majun bʼëy tqayaʼ qʼij che rä Satanás rchë nuʼän chqë chë nqamestaj achkë riʼ Jehová. Chqä ma tqamestaj achkë rubʼanik nrajoʼ Jehová chë nqayaʼ ruqʼij. Tqasmajij ri utziläj taq pixaʼ ri ye kʼo chpan le Biblia y ma tqayaʼ ta qʼij che rä Satanás rchë nuʼän chqë chë nqaqʼäj rutzij Jehová. Ye kʼa, ¿achkë nqaʼän we xa nqchʼobʼon chik achiʼel yechʼobʼon ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios? Ri jun chik tjonïk xtqʼalajsaj chqawäch achkë rubʼanik nqrtoʼ ri Ruchʼaʼäl Dios rchë yeqesaj pa qajolon ri itzel taq naʼoj (2 Cor. 10:4, 5).