1. ¿Achkë xkiʼij rutzeqelbʼëy Jesús chkë ye kʼïy winäq chë kʼo chë nkiʼän?

KʼO jun qʼij, kan ye kʼïy winäq ri jalajöj kitinamit chqä kichʼaʼäl xeʼapon Jerusalén. Ri qʼij riʼ kʼo jun xbʼanatäj ri majun bʼëy bʼanatajnäq ta. Chaq kʼateʼ, jojun judíos xetzjon pa kichʼaʼäl ri winäq riʼ. Ye kʼa ri más ruqʼij ri xbʼanatäj ri qʼij riʼ, ma ya riʼ ta chë ri judíos riʼ xetzjon jalajöj chʼaʼäl, xa kan yë ri xkiʼij ryeʼ chqä ri xuʼij ri apóstol Pedro chkë ri winäq. Jun chkë ri xuʼij Pedro ya riʼ chë ryeʼ yekowin nkïl kolotajïk we nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jesucristo. Ri xuʼij Pedro kan xapon pa kan ri winäq. Rma riʼ xkikʼutuj reʼ: «¿Achkë kʼo chë nqaʼän?». Ya riʼ taq Pedro xuʼij chkë: «Chijujnal rïx nkʼatzin yixqasäx pa yaʼ» (Hech. 2:37, 38).

2. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

² Chrij riʼ, kʼo jun xbʼanatäj ri kan ntel akʼuʼx che rä. Ri qʼij riʼ, jun ye 3,000 winäq xeqasäx pa yaʼ rchë xeʼok rutzeqelbʼëy Cristo. Chriʼ xchapatäj wä ri nimaläj samaj ri xuʼij qa Jesús chkë rutzeqelbʼëy chë tkibʼanaʼ. Y komä kʼa najin na nbʼan re samaj reʼ. Ye kʼa komä ma xa xuʼ ta jun kayoxiʼ horas nukʼwaj chwäch jun winäq rchë ntok rutzeqelbʼëy Cristo. Jun winäq kan pan ikʼ nkʼatzin nutjoj riʼ o rkʼë jbʼaʼ jun junaʼ o más bʼaʼ. Ri natjoj jun winäq chrij le Biblia kan rukʼwan samaj, y kan ya riʼ wä kitzʼeton ri qachʼalal ri najin nkitjoj jun winäq chrij le Biblia. Rma riʼ, chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik yeqatoʼ ri tijoxelaʼ rchë yebʼeʼok testigos de Jehová.

3. Rkʼë ri nuʼij chpan Mateo 28:19 chqä 20, ¿achkë nkʼatzin nuʼän jun tijoxel rchë ütz nqasäx pa yaʼ?

³ Rchë ütz nqasäx pa yaʼ, jun tijoxel kʼo chë nusmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia (taskʼij ruwäch Mateo 28:19, 20). Taq  ri tijoxel nuʼän riʼ, ntok achiʼel ri achï ri kan kʼo runaʼoj ri xuʼij Jesús chpan jun kʼambʼäl tzij. Ri achï riʼ kʼa näj xkʼöt wä ri ulew rchë xyäk rachoch pa ruwiʼ abʼäj (Mat. 7:24, 25; Luc. 6:47, 48). Rma riʼ, tqatzʼetaʼ oxiʼ ri nkʼatzin nqaʼän rchë nqatoʼ jun tijoxel rchë nusmajij ri najin nutamaj.

4. ¿Achkë rubʼanik nqatoʼ qatijoxel rchë eqal nuchäp rusamajxik ri naʼoj najin nutamaj? (Tatzʼetaʼ chqä ri recuadro « Tatoʼ ri tijoxel rchë nusmajij ri nuyaʼ chwäch nuʼän»).

⁴ Tqatoʼ qatijoxel rchë nutzʼët achkë ütz nuyaʼ chwäch nuʼän. ¿Achkë rma kan kʼo rejqalen nqaʼän riʼ? Tqaquʼ rij re tzʼetbʼäl reʼ: we nkʼatzin nqbʼä pa jun tinamït ri kʼa näj nkanaj wä, rkʼë jbʼaʼ xtqpaʼeʼ pa bʼey rchë xtqkʼastan chkij jojun ri yeqä chqawäch. Riʼ xtuʼän chë ma kan ta näj xtqanaʼ che rä ri bʼey. Ke riʼ chqä nbʼanatäj rkʼë jun tijoxel. Taq ryä xttzʼët chë nkowin nuʼän ri xyaʼ chwäch nuʼän, ya riʼ xtbʼanö che rä chë xtqʼax pa rujolon chë ryä nkowin ntok testigo de Jehová we nutäj ruqʼij. Röj ütz nqaksaj ri recuadro «Ütz naʼän reʼ» ri kʼo chpan ri wuj Nawajoʼ rït yakʼaseʼ rchë nqatoʼ qatijoxel rchë yerusmajij ri naʼoj nutamaj. Taq nqakʼïs rutzʼetik jun tjonïk rkʼë, tqaqʼalajsaj chwäch achkë rma ri xtyaʼ chwäch xtuʼän rukʼwan riʼ rkʼë ri naʼoj xtamaj qa. We nqajoʼ chë kʼo chik jun nuyaʼ chwäch nuʼän, ütz nqatzʼibʼaj qa riʼ chpan ri recuadro «Ütz chqä naʼän reʼ». Ronojel mul ri xtqatzʼët re peraj reʼ rkʼë ri tijoxel, tqatzjoj rkʼë achkë ütz nuyaʼ chwäch nuʼän ri ma kan ta más kʼïy tiempo xtkʼwaj chwäch chqä ri xtkʼwaj más tiempo chwäch.

5. Rkʼë ri nuʼij Marcos 10:17 kʼa 22, ¿achkë xuʼij Jesús che rä jun bʼeyon achï, y achkë rma?

⁵ Tqatoʼ qatijoxel rchë nujäl rubʼanik ri kʼaslemal rukʼwan (taskʼij ruwäch Marcos 10:17-22). Jesús xuʼij che rä jun bʼeyon achï chë tkʼayij qa jontir ri kʼo rkʼë, tapeʼ retaman wä chë ri achï riʼ kan kʼayewal xtuʼän chwäch (Mar. 10:23). ¿Achkë rma xuʼij che rä chë tbʼanaʼ riʼ? Rma ri achï riʼ kan xajowäx rma Jesús. Rkʼë jbʼaʼ kʼo  mul kʼayewal nuʼän chqawäch nqaʼij che rä qatijoxel chë tsmajij ri naʼoj najin nutamaj rma nqanaʼ röj chë majanä nkowin ta na. Kantzij na wä chë nukʼwaj tiempo ri najäl jojun naʼoj ri ma ye ütz ta chqä rchë nakʼwaj ri kʼaslemal ri kan nqä chwäch Jehová (Col. 3:9, 10). Ye kʼa, we röj kan chanin xtqtzjon rkʼë qatijoxel chrij ri achkë kʼo chë nujäl pa rukʼaslemal, ryä más chanin xtuʼän riʼ. Ya riʼ xtkʼüt chwäch chë kan nqajoʼ (Sal. 141:5; Prov. 27:17).

6. ¿Achkë rma kan ütz chë nqakʼutuj che rä qatijoxel achkë nuquʼ chrij jun naʼoj?

⁶ Kan kʼo rejqalen nqakʼutuj che rä qatijoxel achkë nuquʼ chrij jun naʼoj ri najin nutamaj. Ya riʼ xtqrtoʼ rchë xtqatamaj achkë xqʼax pa rujolon o achkë nunmaj. We chaq taqïl nqakʼutuj che rä achkë nuquʼ, ma kan ta kʼayewal chik xtuʼän chqawäch xtqanukʼuj jun naʼoj rkʼë ri rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chwäch nunmaj. Ri wuj Nawajoʼ rït yakʼaseʼ kʼo kʼïy kʼutunïk chpan ri nqrtoʼ rchë nqatamaj achkë nuquʼ qatijoxel. Achiʼel ri kʼo chpan ri tjonïk 4, ri kʼo re kʼutunïk reʼ chpan: «¿Achkë komä nunaʼ Jehová naʼij rït taq naksaj rubʼiʼ?». Y chpan ri tjonïk 9 nqïl chqä re kʼutunïk reʼ: «¿Achkë nawajoʼ natzjoj rït che rä Dios taq xkachʼö rkʼë?». Pa naʼäy, rkʼë jbʼaʼ kʼayewal xtuʼän chwäch qatijoxel xtqʼalajsaj pä ri kʼutunïk xkeqaʼän che rä, rma riʼ ütz tqaʼij che rä chë tquʼ kij ri achbʼäl chqä ri textos ri ye kʼo pä chpan ri tjonïk.

7. ¿Achkë rubʼanik xttoʼ qatijoxel ri nqakʼüt chwäch achkë xkiqʼaxaj jojun qachʼalal pa kikʼaslemal?

⁷ Taq qatijoxel xtqʼax chwäch achkë nkʼatzin nuʼän, tqatoʼ rchë nkowin nuʼän riʼ. Rchë nqaʼän ya riʼ ütz nqakʼüt chwäch achkë xkiqʼaxaj jojun qachʼalal pa kikʼaslemal. Achiʼel taq kʼayewal nuʼän chwäch nbʼä pa qamoloj, ütz nqakʼüt re video reʼ chwäch: Jehová rukʼutun chi nwäch chë kowan yirajoʼ, ri kʼo chpan ri peraj «Rchë natamaj más» ri nqïl chpan ri tjonïk 14. Kʼïy chkë ri tjonïk ri ye kʼo pä chpan ri wuj Nawajoʼ rït yakʼaseʼ xkeqïl experiencias chkipan ri ye kʼo chkipan ri peraj «Tqatamaj más chrij re naʼoj reʼ» o «Rchë natamaj más». * Ma tqaʼij ta che rä qatijoxel: «We ryä nkowin, rït chqä xkakowin», rma we nqaʼän riʼ, xa xtqajnamaj rkʼë jun chik winäq. Tqayaʼ qʼij chë kan yë ryä ntzʼetö chë nkowin nuʼän riʼ. Qtzjon rkʼë chrij ri achkë xtoʼö ri winäq ri ntel pa video rchë xkowin xsmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, achiʼel jun texto ri kan kʼo rejqalen o jun ri kan xchäp rusamajxik. Ronojel mul ri ütz xtuʼän tqayaʼ rejqalen ri rubʼanik xtoʼöx ri winäq riʼ rma Jehová.

8. ¿Achkë rubʼanik nqatoʼ qatijoxel rchë nrajoʼ Jehová?

⁸ Tqatoʼ qatijoxel rchë nrajoʼ Jehová. Rchë nqaʼän riʼ, tqakanuj rubʼanik rchë nqatzjoj che rä qatijoxel ri utziläj taq naʼoj ye kʼo rkʼë Jehová. Chqä tqatoʼ rchë nutzʼët chë Jehová ya riʼ jun Dios ri kiʼ rukʼuʼx, ri ronojel mul yerutoʼ ri yejowan rchë (1 Tim. 1:11; Heb. 11:6). Tqakʼutuʼ chwäch achkë utzil xtrïl we nusmajij ri najin nutamaj, y tqaʼij che rä chë ya riʼ jun rubʼanik ri nukʼüt Jehová chwäch chë kowan nrajoʼ (Is. 48:17, 18). Taq más xtnmär rajowabʼäl chrij Jehová, ryä más xtuʼij riʼ ran xtjäl rubʼanik ri kʼaslemal rukʼwan (1 Juan 5:3).

9. Achiʼel nuʼij chpan Marcos 10:29 chqä 30, ¿achkë xttoʼö jun winäq rchë ma xtkʼewaj ta xkeruyaʼ qa jojun ri yeqä chwäch rchë nbʼeʼok testigo de Jehová?

⁹ Rchë nbʼeʼok testigo de Jehová, ri tijoxel kʼo chë yeruyaʼ qa jojun ri yeqä chwäch. Achiʼel xbʼanatäj rkʼë ri bʼeyon achï ri xqatzjoj rij chpan ri peraj 5, rkʼë jbʼaʼ jojun tijoxelaʼ kʼo  chë yekiyaʼ qa jojun bʼeyomäl. Ye kʼo jojun rkʼë jbʼaʼ kan xtkʼatzin xtkiyaʼ qa kisamaj rma xa nuqʼäj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Ye kʼo chik nkʼaj, rkʼë jbʼaʼ xtkʼatzin ma xkekachbʼilaj ta chik winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová. Jojun chik rkʼë jbʼaʼ kan itzel xketzʼet kimä kichʼalal ri itzel yekitzʼët ri testigos de Jehová. Jesús xuʼij chë jojun winäq kʼayewal xtuʼän chkiwäch xtkiyaʼ ruqʼij rma jontir riʼ. Ye kʼa xuʼij chqä chë Jehová xtyaʼ jun nimaläj utzil pa kiwiʼ ri rutzeqelbʼëy, y ya riʼ ri qachʼalal ri ye kʼo chpan rutinamit Dios ri ye achiʼel ta qa-familia ri janina yojkajoʼ (taskʼij ruwäch Marcos 10:29, 30). ¿Achkë rubʼanik nqatoʼ qatijoxel rchë nrïl utzil rma re jun nimaläj spanïk reʼ?

10. ¿Achkë nqatamaj chrij ri xuʼij Manuel?

¹⁰ Q-ok rachiʼil ri qatijoxel. Nkʼatzin chë röj nqakʼüt chwäch chë nqchʼpü chrij. ¿Achkë rma? Tqatzʼetaʼ achkë nuʼij Manuel, jun qachʼalal aj México, chrij ri tiempo taq xtjöx chrij le Biblia. Ryä nuʼij: «Ronojel mul ri xqatjoj qiʼ chrij le Biblia rkʼë ntijonel, ryä naʼäy wä nkʼutuj chwä we ütz nwäch. Riʼ xirutoʼ rchë ma kan ta xinxiʼij wiʼ xintzjoj che rä achkë wä najin nqʼaxaj. Rïn xinnaʼ chë ryä kan kowan xchʼpü chwij».

11. ¿Achkë rma kan ütz nqajäm qawäch rchë nqjeʼ rkʼë qatijoxel?

¹¹ Achiʼel xuʼän Jesús, ri xjäm ruwäch rchë xjeʼ kikʼë rutzeqelbʼëy, röj chqä tqajamaʼ qawäch rchë nqjeʼ rkʼë ri qatijoxel (Juan 3:22). We ri tijoxel najin yerujäl jojun naʼoj pa rukʼaslemal chqä we ütz nuʼän, tqaskʼij chqachoch rchë nqatäj jun qayaʼ o jun qaway rkʼë, o rchë nqatzʼët ri Broadcasting rkʼë. Rkʼë jbʼaʼ más jaʼäl xtnaʼ xtqaskʼij taq nmaqʼij ye kʼo ri winäq, rma ri qʼij riʼ rkʼë jbʼaʼ nunaʼ ryä chë xa ruyonïl kʼo. Kazibwe, ri kʼo Uganda, nuʼij: «Ri tiempo ri xijeʼ rkʼë ntijonel, kan kʼïy xintamaj qa chrij Jehová kan achiʼel taq xinkʼül ntjonik chrij le Biblia. Xintzʼët chë Jehová kan kowan yerajoʼ rusamajelaʼ chqä chë ryeʼ kan kiʼ kikʼuʼx. Ya riʼ chqä xinwajoʼ xinnaʼ rïn».

12. ¿Achkë rma ütz yeqakʼwaj jalajöj qachʼalal taq nqabʼetjoj jun winäq chrij le Biblia?

 ¹² Keqakʼwaj äl jalajöj qachʼalal taq nqabʼetjoj ri qatijoxel. Rkʼë jbʼaʼ, taq nqabʼeyaʼ jun tjonïk, más jaʼäl nqanaʼ nqbʼä qayonïl o ma nqajäl ta qachiʼil nqakʼwaj. Tapeʼ kan ütz nqanaʼ nqaʼän ya riʼ, ri qatijoxel kan kʼïy utzil xtrïl we jalajöj qachʼalal xkeqakʼwaj. Dimitri, ri kʼo Moldavia, nuʼij: «Jontir ri publicadores ri xepë rkʼë ntijonel, jalajöj wä rubʼanik nkiqʼalajsaj jun naʼoj. Ya riʼ xirutoʼ rchë xintzʼët nkʼaj chik rubʼanik rchë nsmajij ri najin wä ntamaj. Chqä ma kan ta xikʼïx taq xibʼä naʼäy mul pa jun moloj rma ya ntaman wä chik kiwäch ye kʼïy qachʼalal».

13. ¿Achkë rma nkʼatzin nqatoʼ qatijoxel rchë napon pa qamoloj?

¹³ Tqatoʼ qatijoxel rchë napon pa qamoloj. ¿Achkë rma? Rma kan yë Jehová nbʼin chqë chë tqamoloʼ qiʼ, chqä nqayaʼ ruqʼij taq nqaʼän riʼ (Heb. 10:24, 25). Ri qachʼalal pa congregación kan ye achiʼel ta qa-familia. Taq yoj kʼo kikʼë chkipan ri qamoloj, kan achiʼel ta junan najin nqatäj jun rukïl wäy kikʼë ri kan jaʼäl ntej. Taq nqatoʼ qatijoxel rchë napon pa qamoloj, najin nqatoʼ rchë nuʼän jun ri najowatäj rchë nqasäx pa yaʼ. Ye kʼa, rkʼë jbʼaʼ kʼo jun nqʼatö rchë chë ma nuʼän ta riʼ. ¿Achkë rubʼanik nqatoʼ rkʼë ri wuj Nawajoʼ rït yakʼaseʼ?

14. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë chë qatijoxel napon pa qamoloj?

¹⁴ Röj ütz nqaksaj ri tjonïk 10 ri kʼo chpan ri wuj Nawajoʼ rït yakʼaseʼ rchë nqatoʼ qatijoxel rchë napon pa qamoloj. Taq majanä wä tkʼis rubʼanik ri wuj riʼ, xbʼix chkë jojun publicadores chë tkiksaj ri tjonïk riʼ kikʼë kitijoxelaʼ. Ryeʼ xkiʼij chë kan xerutoʼ kitijoxelaʼ rchë xebʼä pa qamoloj. Ye kʼa ma nkʼatzin ta chë nqapon na chpan ri tjonïk 10 rchë nqaʼij che rä qatijoxel chë tbʼä pa qamoloj. Kan tqabʼanaʼ yän riʼ chqä chaq taqïl tqanataj che rä. Tnatäj chqë chë ri tijoxelaʼ ma ye junan ta chqä jalajöj kʼayewal najin nkiqʼaxaj. Rma riʼ tqatzʼetaʼ achkë nkʼatzin chkë chkijujnal chqä tqakanuj rubʼanik rchë yeqatoʼ. Ma tikʼo ta qakʼuʼx kikʼë we ma chanin ta yebʼä pa qamoloj. Pa rukʼexel riʼ, xa kan ronojel mul tqaʼij chkë chë keʼapon pa qamoloj.

15. ¿Achkë rma jun tijoxel rkʼë jbʼaʼ nunaʼ xbʼïn-ïl?

¹⁵ ¿Achkë xqanaʼ röj taq kʼa najin na wä nqatjoj qiʼ chrij le Biblia? ¿Xqaxiʼij komä qiʼ xq-ok testigos de Jehová? Rkʼë jbʼaʼ xqaquʼ chë kan majun bʼëy xtqkowin ta xtq-el chutzjoxik le Biblia chuchiʼ taq jay, o rkʼë jbʼaʼ xqaxiʼij qiʼ rma xqaquʼ chë ri qachʼalal o ri qachiʼil ma xkojkajoʼ ta chik. We ke riʼ xqanaʼ, xtqʼax chqawäch achkë nunaʼ qatijoxel. Jesús xuʼij chë ye kʼo wä jojun winäq ri xtchʼpü kikʼuʼx xa rma riʼ. Rma riʼ, xuʼij chkë ri rutzeqelbʼëy chë ma tkiyaʼ ta qʼij chë ri xbʼïn-ïl nuʼän chë ma nkiyaʼ ta chik ruqʼij Jehová (Mat. 10:16, 17, 27, 28). ¿Achkë rubʼanik xerutoʼ Jesús ri rutzeqelbʼëy rchë ma xchʼakon ta ri xbʼïn-ïl chkij? Chqä ¿achkë rubʼanik nqaʼän röj ya riʼ?

16. ¿Achkë rubʼanik nqatoʼ qatijoxel rchë nutzjoj ri najin nutamaj?

¹⁶ Tqakʼutuʼ chwäch qatijoxel achkë rubʼanik nutzjoj ri najin nutamaj. Ri rutzeqelbʼëy Jesús rkʼë jbʼaʼ kan xkixiʼij kiʼ taq xetaq chutzjoxik ri Ruchʼaʼäl Dios. Ye kʼa Jesús kan xerutoʼ rma xuʼij chkë akuchï kʼo chë yebʼä wä chqä achkë kʼo chë nkiʼij (Mat. 10:5-7). ¿Achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij? Rkʼë jbʼaʼ, ütz nqakʼutuj che rä qatijoxel we retaman ruwäch jun winäq ri najin nuqʼaxaj jun kʼayewal, y rma riʼ nkʼatzin nutamaj jun naʼoj ri kʼo chpan le Biblia. Chrij riʼ, tqatoʼ rchë nutzʼët achkë ütz nuʼij chqä achkë rubʼanik ma kʼayewal ta xtqʼalajsaj ri naʼoj riʼ. Taq ütz xtuʼän, ütz nqatoʼ rkʼë ri peraj «Jojun  winäq nkiʼij reʼ» chqä rkʼë ri peraj «Jojun winäq rkʼë jbʼaʼ xtkikʼutuj reʼ chawä» ri kʼo chpan ri wuj Nawajoʼ rït yakʼaseʼ. Taq xkeqaksaj re peraj reʼ rkʼë, tqatjaʼ qaqʼij rchë nqakʼüt chwäch achkë rubʼanik nuksaj le Biblia rchë ma kʼayewal ta rubʼanik nuqʼalajsaj jun naʼoj chqä chë kan pa rubʼeyal nuʼän che rä.

17. ¿Achkë rubʼanik nqaksaj Mateo 10:19, 20 chqä 29 kʼa 31 rchë nqatoʼ qatijoxel rchë nukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová?

¹⁷ Tqatoʼ qatijoxel rchë nukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová. Jesús xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë Jehová xkerutoʼ pä rma kowan yerajoʼ (taskʼij ruwäch Mateo 10:19, 20, 29-31). Tqanataj che rä qatijoxel chë ryä chqä xttoʼöx pä rma Jehová. Röj xtqatoʼ qatijoxel rchë xtkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová we junan xtqchʼö rkʼë Dios chrij ri achkë ruyaʼon chwäch nuʼän. Franciszek, ri kʼo Polonia, nuʼij: «Ri ntijonel kʼïy mul xuʼij che rä Dios ri achkë wä nyaʼon chi nwäch nbʼän. Taq xintzʼët chë Jehová kan nukʼoxaj wä ruchʼonik, rïn chqä xinchäp rubʼanik nchʼonik. Xinnaʼ chë Jehová kan xirutoʼ pä taq chpan ri kʼakʼakʼ nsamaj xkʼatzin xinkʼutuj jojun qʼij rchë ma yinapon ta. Xinbʼän riʼ rchë ütz yibʼä chkipan ri qamoloj chqä ri qanimamoloj».

18. ¿Achkë nunaʼ Jehová taq nutzʼët jontir ri najin nkiʼän ri qachʼalal ri najin nkitoʼ jun winäq chrij le Biblia?

¹⁸ Ye kʼa, we majun ta jun winäq najin nqatjoj chrij le Biblia komä, ¿nqkowin komä yeqatoʼ ri tijoxelaʼ rchë yeʼok testigos de Jehová? Jaʼ, nqkowin. ¿Achkë rubʼanik nqaʼän riʼ? Taq nqbʼä kikʼë qachʼalal taq nkibʼeyaʼ rutjonik jun winäq. Achiʼel nqatzʼët, Jehová kan nchʼpü pä chkij ri winäq ri najin yeqatjoj chrij le Biblia. Chqä kan nuloqʼoqʼej jontir ri nqaʼän rchë ri winäq riʼ yejelun rkʼë y kan nqrajoʼ rma nqaʼän riʼ (Is. 52:7).